T H O M ^ CAMPANELL^^ STYtL. ORD. PRjED. PHILOSOPHI^ RATIONALIS PARTES QVINQVE» Videlicct: GRAMMATICA, DIALECTICA^ ' RHETORICA, POETICA, HISTORIOGRAPHIA^ iuxta propria principia. S V ORVM OPERVM T OMVS K. PARISIIS; Apud lOANNEM DV BRAY, via lacobHi, fub^Spicis Maturis. M, DC XXXVIII. . . iZMtn Pmilfgh Rfgis. : . . * .• Digitized by Google ■• 4 . / ■ ^Digiliz^ by C^OOgle ILLVSTRISSIMO y /tAIOyB' EXCELLENTISSIMO D FRANCISCO COMITI DE NOAILLES; vtnuf^uc Ordinis Rcgij £quici Torquato > Rhutcnorum ac Supcrioris Anierhias trx^ fcdto, Regi/c]uc Chriftianifliuii, apudSum- mumPonuticcm Oiatori. £ T I L L V S TR J S S J M 0 «• • ^ C Ji E F E R E 2 S S I M O V. ' CAR. DENOAILLES. EPISCOPO SANFLORENSI; intcrioris Confilij Rcgij McflbrisFia^us . optinui , mci fcxuatorjbus» S. P. £ ^ natitudinif ita me liht dcmncit ( Excel- lcnci|fimcComc« ) vr ntm ftaihmeus , effi Jeieam 4tft€ velim, Et cum tumm er^a '^^JidQtm ma^nitumm ^tiK ucQM€nfar€ necmejun' Digitized by Google ^uekm; hocmihireJldt (ptod pofpmt Muft yVtnuUis tempo^ rihus teflimonium Vmutumac mcritorum tuorum tdceatur-i fmllaque obliuione dcleantur, Libertatem, honorem,^ vi- Mm tibideheo» Cum enim jyna^gd Potentium [ non Deum neejuejusy nequefaSyVerentes yfed venantes gratiam faljts ha- inisfatffijuevenabuHs a Catholico "R^ege ypofquam in pri^ maperfecutione mc innocentem perDf^cem Alb^t declaraue- T/ttytanquam iterum :(elantes pro Regno ipfns, ijuo poffcnt Regno ipfus longo tempore ad diuitias cjT* honores laruatos comparandum ahuti ] perque Vim perque dolos , in partem' frada inuidis falfs etiam fratribus illeflis , dum moror in Ciuitatefan{}a y conarentttrinnocentiftmumadnecem trahe^ rr Th (G cncf o(c Heros ) mcy cjuem tota fere Romayfum- ' mufq; Pontifex fcicnttjs & xirtuiibus cunitis nedum iujhtid omatiffmusy innocentidCHftoSyfapieim^ amator^ diljif ejfent a violentia infdijs pojfetueriy incolumem feruajli: e^ cum explorarenthoftes me intuis ^edibus refugientemy tu illoruehi^ debas interea technaSjdum tuo curru noflu fub altma veftc per 4tli} portam veilum y tuifji literls ad Principes & Confules, obuios futuros commendatUy ad Chriftutnifiimii \fqy Regem^ ifjnocentum Refugium, Philofopborum ac piorum hominum Tutelam,Mep:^e Regis Regum brachium y nauis Pctri facra aochoram, me tranfmitrerei. Mon fufticit Calamus animi . m robur,fagacitatem , induftriam , c!T infignia in hoc euen^ eufaflay di^a^uedefcribere. jdilluftrifsimum ac Reueren^^ difimumEptfcopum Sanflorenfem 'ParifioSy te iubenteytan-' (femapplicui.Vtztctefttuus ideftfctizkct tUfuxta Gellij £thimologiam natura legem, ideoprorfus \t tu mihi af- juit, J^m c ad te Jemomeus^magnamme Carolejqui huma^ ni^simere€fpifiimeperegririantm,refodH^^ lajfum^ & ft^ nedefunilwn ad vitam rtuocafh^ O* tandem inuiciifsim» Re^j regijsfaumbuscwmldM&f meexhihmfiu Imem fAi ^iddefterate G allorum hijlorici narrant ^ & Poetacanunt^ ^ fpes QhriJlianAreipuhlica prafumitexfc[}atq\, Vmo f^ tutus a miftriss eSr fecurus a calumnijs, ^ratias Deo ty ^lemenrifsimo Re^ ac Mmijlris heroicif , nempe fratribid nobuf imis Noalhjs. Haud efude audco Antiptis fufsim^ DoBtfsmicmfofitosmof€sac Prafiamiamenarrare, ^uam [ drJkoma(Sr GdUiaadmrantur, & quos euulgauitlibros de I mpmo iufli & de Triumpho Virtutts, eruditione ac fapicntia j?!enos , ')4?ijue iffum lofige maps , ^i^m mtifarum pofftt Chtnms ^ praJkcant. CenerefiComiiis iam Mcerelaudes yereor^cumnecflylns Jicpar, ac perfein hijhrtis commenden- tur; a fuperiortbusemmfecuiss prafulfere. Ncfie enimre' censffigloria \/efiraJed ah,exarJio RegniFrancorif fflende^ bat. Jftabanno mmfimo pofi Chriftum natum certa fcrie fofi guitrandum, qm primus cognommatus efi de Noailles^ ^fijue ad nefira tenfora immmeri de Veftra frofapia cwh 4mnerantm htnes , fiorum alij cum Dom m j^^uitania fr^dpue.tum forisin ^ifiavna cum Ludouico Kege fan^o^ fugnando contra Saracenos fortiter^ ohierunt i <Jr in Ita^ Md,in Anglia, Poloma^Thracia,totumqueadeo ftri Or. ^ftmtefTarnm^hononfieentifsimis legationtbus perui^ati^eaiu JocistUispropatriaperfecerefuaicam^ueRefflus (jollis 9Uh tmerunt opera fidelem fedsdamjut, vr femfn' meruerint ^ Ismdmahonii^&akipfit^i^mmultisd^ Jnterauoseminet magnus ille tuus jintonins f^atuor P^egi^ ins ^ ^acumAMli^M^ Cuitjs cor liurdcgfiLut 1 henefafla, tenet honorijicc : corpus Noaillia, Omino qu<e in bello TerraMartqy iidem pr^clara j^elJirut^ OmictoQatba" logum hcroum atque geflorum & dtgnitatum perpetua fcrie Jpendentium fwniamtna modeflia ^alionim forjan inui. diamihimirificamnarr^itionemahradere iufsityc^uoniam for^ taJfenecUtidihtis augeri, nec ohtrcfldtlombns veflra minui foteflgloria, renio ad te nohihfsime Comesxujus virtus helli' caapud RHpcllamaduerfusJnglosenituit^ & in MonteaU bano^dum oppugnatur Virtute Regis , corufcauit; & qu4 apud Taurinos cotra Hifpanos hofles egerisy hifloria non tacet; t^r tres inclytifltj tui nuncimitantur. Moxautem in legatio- ne Romanatanta prudentia te gefsifli, Vf fummo Pontijici & R omanis Principibus carus , ^ratufquc femper effes , ac ftmul Regi tuo fidelifimus \?tihfsimufiji4e ; ^u^ duo Vix coife in Orator.bus cxteris pojfe \ndtmt(f. Ex hoc jper prouidentiam Deifalusmeaaffulftt: & cum feruator definls non defiturusy ConferuatorCarolus frater tuMme Partfi<srecepit. Ex hoc debitum perenniterlaudandi Voj, Praclarifsimi fratres , animi & corporis fuhHmitate antijuorum Oallorum prdfluntiam redolentes, inmerefuhat:cumque nonpofsim perenniter cum fim/nortaitSy vos immortalitati erbi aterni committere flu- deo, Sciefitiarii omniumrcformatarumpermeinergafluhsnu- tu Dei , tomum primum , qui efl Philofophia rationaiu,J}>len- dor Rationis diuin^, tcfle Jugufl. \eflro nomini confecro. Ef^ ' tn hocvolumine Grammatica non Vulgaris fed Philofophica , continens femina fcientiarum , & nationum fermocinia : & ntodum^rammaticandi fecundum naturam & artem. Hanc Jemanibus fophiflarum nugacium liberatamytibi Liberatori^ ^t^ue Orarm^r^flantifsimo^dedtco. jidiacetilh Lo^ic^ non Digitized by Google imehuntuYy dd dircSHonem cognofcima fictihans human£ inftdurata. Hmc dddidi Rhetoricam j & Poeticamyjuas in froftilfulofueatascm/fiecittiSyi^ Mufas duxi, Tandem apponitur JF/tftorioffraphia , atf Adulatonhus^ Qfmhus^ Lofjuacihs denigratdj nunc infmm reJHtutd pmtaictniytfuEgode vefbm nmim diccn non^Mli^^ ^ui fejuenturimelligantl^oalUos meos hacmethodo effe dicen" das. Sufcif ttecrgoeo quo exhihentMrammQ ( Pr^ftantifsimi JDofmnf ) non ingratumfortc namm nmit^atiferuiveflri, edijue, qua foletit me hcnendentia htmmsre s inquo Campa-- ' nula mea per totum Orhem veftram teftiftcetur henefiden^ tiam, inque \eftram refonet ^mam^ yaktc. Pari/iis : Jic i;. Mairttj F- T. CAMP ANELl. A, A F P £iO B jiT 10 N E S X Commiflicne RcuerendiiEini Pacris Fracfis Nicolii Roduifij S. A- Magiftri» & tocuu Ocdinisnoflffi dicacoium Vicaril Gcncralis Apodoiici » vidi Tomum primum opcium R. P. M. Fr- T h o m C a m p a- N E iti€ , noftn Ordinis, Complcdcntem Grammati- cam, Logicam, Rhecoricam , rocfmi. t?c Hirtoriographiam, ^ nihil . iii co concra Cacholicam Fidem miicni > imo omnia luo Aucore digna, ic quamplurinia ad Theofogiam capcrtcndam cllc iudicaui. Qpapto- - ptcfojanupropria merubrcripri iuc dic 7. Nouciob. 1618. iV. Am^ninui CtUiuJ^ S, The^Ugtd MCPhiUfcphid Ze^«r,» mm«t CtU^ij 5. ntmuti S, M, fimdentium Alfli ifler* imfrimMiurJi videhiitur Reucrendt^tw /» M.S^ F^lMiijj, Iybcnttf Rcuer. P. Nicolao Riccardo» fac, Pal. Apoll. Magiftro 'pcimum volumcnopcium R. P. Mag. Thom. Campancllar, Ord. . Prard. Granimatica> Logica,Rcthotici,Pbl:i!>& Hiftoriographia co« . cextam,non minorc diligencia quam volaprateperlcgt : nintlc]ue quod 1 Catholicam Iqdac Fidcm, aot Chri(Hanosoncndac mores occui nc; qjiare pubiicis dignum typis conftanter aflcacro , qub duicifonaB^ htlius Campanulae minficus tinnitus r.homnium auribus lladioforum. i cxaudiacur. In fidcm &'c. Datum Komx m Collcgioiandb Bon^:. ucncuixdic 10, Augufti, 1630. /■'/•. frdTiciicHi Jlfitortiui n fanflc Seu. OrJ, A^in. Ccft, Celie^if ■ S^.Bonaneniurd in vrhe Regcm e^ l^elior. EG O Fr. Vinccntius Bartolus&c» Thcolog. Magifter Ord.Pr2d. Vifis fupradidlis atccftationibus, conccdofacultatcmcvordine& commiflionc R^uercndiflimi P. F. Nicolai RodiilHj nollri Ord. Gen. Magiftri, R.P. M- F. Thomx Campancliac, eiufdem Ordinis: Vt librum atticulacuiii Ratioiulis Philofophix partcscjuinque,typis mandare poflit. In quorum fidem ins meo figillo munitls manum propciam apporm. Datum Romxin Conucntu S. M. fupcr Mi^ n^am. Dic 14- Augufti i(»5o.' Locus iigilli, fr. l^mimiBmtht^ ^mptfAmmn prepris^. 1 Ji^ R 1 M A T V Fr. Ni^Uuu RitCArdins. , facri . - Digitized |Dy Google T H O M ^ C_AMPANELL.^ Sf YL. ORD: 'PRiED. P HILOSOPH liE / ( '. R A T I O N A L I S P A R S P aiM A. Continens GRAMMATICALI VM ■ L I B R O S T R E S. :'3 • • - . . PARISIIS, . Apua loANNEM DV B R A Y , via lacobii; fub Spicis Maturis. . M. DC. XXXVIII. Qm Primlegio Regis. ' Digitized by Google Corre^fio Erraforum in Grammattca. P^G.verp vltimo.tx iijtge.&c, Pdg.^o. verf. y difbioncs diftin- giiitur , /<r^f> didbioiies noadiftmgauar. P4i^. 91. vfr/l6.pcrci,/f^r, . pcc t», Pag. 6i.verf. 14.. ficu:. /f^^ lanc. Va^. 5. ver/: 10. vccebimjc. P4^. 51. w//: aires, /f;^ .ai rci. Z»-*^. 89- ^'^f- vifi'»»"», amitiim /<x<r. amatu. P4g 60. pjlt t^^r/: u. pm*tur. Noundum : quod potclUs impcrarijaeftquudoloa iicurnuior, qua maioccm, vc fdc atltros /.1- fidejs. Sei eadem vox clt ieprccatiuaicum minoc ad maio;cm, vc fal- fium me fac Dem. Cumad xqaalcm,cftconfulciua auc hortatiua , vf fugecrMest:r -4t. Et maior cnim induic voccmxqualis,& miuoiisA- c conuccfo pcr accidcns. Correftio erratorum in Logica. * F.ig.i. verf. 31. faOum, legf fradum. Pag.^. verf, 14. voccJi^^* - TOCCt. f>4g. 8. verf 4. quid/^^*quod. p4g. 11. verf 2. vt lege aut. f-i^- 14. vfr/: 8. intcricdliouc , mtcrcaronits.-^ '•^'^ A-ff-"»' - cxprcfTa, /f^r cxpretr.Ti. /« e»Jem verf. i3. fy nchailiegoricus , /',^f ryncacheeor«mati(;us. P^p-. i^, wr/: 17. dcno^iijiaius^^^ djm^^^ ^ ^ .^. A4 4. VfT/. II. — » vfr/i#, ouAas, lege gutcas. . CorreHio Erratorttm in Toetica. * 4 F4r.h. t/^r/:io.rerum./f^* vcrum. pag.^o.verf. ij fimplici vc nutije^e fimpUci iccuiu.i. vuum. In e^dem verf. ic^. fic^u coucca, . lejre ficuci e concra. tmiUem verf. ^6. profundit,/^^ pcrfundic. pag.ou »t/:}o.dcuncioncm,/tfr <Jcuocioncm. f^j;. 4?. wr/. 5. fomctco, /rg:*- folo mctro, fdg, ^s.verf: 10. quanciimquc , legt (^uam^um^quc. C/r<rr4 difcrettom LcP.orm commmmuf. • ^ Gc T H O M i£ .CAMPANELLiE G R A M M A T I g A L I V M, LI B £K PR IMVS. Se Grammatica iii commttni. Cap. L Definicio Grammadcx. GrammatiC4 efi ars inSirHmentaUs T^oluU hu^ mana congtHiy rationahilitet fir/jplickcr ^ •* dic£ndi,atqtic confcqucnter fcnhcndi^ . legendi ^mdcfuid animo "^ua^ CHnquc noHtia pcrc€f>imus. . " DECLAKATIO. ART. 1. IciTVR Ars infnmentalh t\ Tuo gencre^ % ^ 7 ^ ^ica &Hino'riogr3phu, quaroninesluntarics \ki}^ yjf^ ^"'^" nicchanicae,rcd fpcculatiusttai inftrumcn. IX^-^. 4^^/ \{ taiej^ qiioniam non pcr fc, fcd proptcr princi- palcs, & proprcraWud funt. Plato ir. Cratilo.dixit, l^mtmeft infirmwtm mdi^ {uifioKti^ Xoucigo QranMika 1 ^rdmmitknUtiih ^ in(lrumcntunicft,vt fuae partcs. l>ici\.\xx^politit huHiani^zi , diffcrcntiani proedi£lariimartium:namLogicac(ltn(lrumcn« tum Mctaphyfici : Rhctorica & Poctica funt inftrumcn- • ca Leginjtoris : Grammatica vcro totius communitatishii- minjr. Siqaidcm naturalc cClcunclis animantibns iu focic- tatc viucntibus ci,qui^ concipiuncanimo, fignificarcconui. ifennbus ,pcr mutua oflicia copulatis, fiuc proptcr bonum proprium, fiucahcnum, fiuccommunc.proptcrei fadazfunc voccs, & orationcs , htcrarquc vocum particula?, ad cxpri- mcndumorcvcl fcripto^qujcprofcrri opuscrunt.Gramma- tica ergo nat uralis cft hominis , quatcnus pohticus cft , anifi- ciahs infupcr quatcnus voccs 6c orationcs ad tcdum vium confidcrar. Dicitur Grammattca effc ars tUcendi, Dicimu« cnrm ^ . >■ • '{'^ ./ quidqiiid animo concipimus. ^ . * J^" Etquia illud idctu fertbimTT5,-a<rcttrunf^ie5'/^5^'J'^/:^ qula lcgimus rcriptum,poncndumcfl*ct ^ Atquo- ' niam potcftcfl"cGrammaticus,qui ncfLit fcnbcrcncc lcgc- rc, vt cxcus,vidctur Grammatic;icflcinftrumcntumdicendt pcr cflfcntiamA fcibcndi&legcndiconfcqMcntcr&ad vfimi. Dicitur congruf propter concordiam partium ontionis t 6c ratiinahiliter^ ad ditFcrcntia fcrmonrs ac brutorum rautuA fcolloqucntium naiuralitcr, iicmadd:£fcrcntiampcritui; Gra- maticorum ivulgari forma. Additur [implicitert itcrum ad diflfjrcnfiam Rhctorica? 8c Poeticx, qaa:ad humanam ctiam politiam pcrtincni^fcd addunt figuraiioncs fiipcrfimpiiccm fcrmoncm, S\}bdit\ir yqrridcjuid animo quacumque notitia percepimf, ad diftercntiam Huloriographite , qiiac iupponit GrammaticS -loquentcmdcomnibus: & habctproobiedo foluma^ia& di^a notabiliVx^c naturafjiucpohtia?: Grammatica vctp omncm fcrraoncm, fiuc famih'arem,fiuc cpiftolarcm, fiuc hiftoricum jfiuc fcientificum,rc(f\ificatad congruitaicmna- turalcm,&artificialem,vt infii patcbit. Pritr jc ergonotio- ncs vocabu(is,& orationc Grommaticali notificantut : fcicn* tiasvcr6 Loeicafi dcindc fcrmonctra«^lamus. la Gramraaiica crgo comincntur fcmina fcicntiarum. \ o* *i:>iqitizod hv Coogle Campamffd. Liher primuf. ^ ; cnim aliqi;id taciunt lcirc vulgarjmodo dc Cim£lis rc- % & cx his^qua: vocc Iigniticanius,ad fcicntias altiorcs cri- Dur. Qu^ippc qua^omncs cx p^jecxiftenri fjunt cogniiic- vocalnilorum in doOrinis;Icd in inucntionc cx infpc- onibus, & kniauombiis cognofccntis pcr fcnfoiia ani* s : & notamis , & exptimcDtis pcr lucras vocalcs, infonantcs, tanquaoi pcr clcincntafira , rcs prxnbtatas^ coqtie dtcitutikamnuiica Gi «ecl^MM litcr^m cdLati^ idc6 in-^oaiinalibus cx iiiiip^toruih vocabiilofuni :clarationecxof diaiur ; in inucmiufa vcr^ tt imponcndo^ ' mfcrutationc. xv,^ : ^ pupicx Crammatica «alia Ciuilis, alia PhilpfophicaJ DEQLARATIO. ^Iuilis,pctiiiacft,non fcicntia^Conftat cnim cx fli^totira* C^tc «fuqueclarorum fcriptoruni. Hjhc fcquitur Sciop« ius^Tutocbtis^Lyf fiusjqui tunclcdt sputant^cin: Ci- cronem am Viigilium calknt § & vocv bu^a U. ph rafcs , ple« anqgc naturaii f arlot» aducrla.cji ptincipum.& vutgi vfu pc»*i cptir ^ i tete pjfcia^ vctii rati^e CfiaftAtjA ^^^^^ iamolet. Eft cniM%icfiigan^ntcHcausdcnotamisim icftigata, copulanrifque & dri^htntis rcs»prout innatiira cpcriunrur»mcthodu5.Notatcniroc(rcntias,aftufqlic,&:hjt» )itiidincs, vt if.fj^ viJcbimiif. Hanc Grammatici vulgares damnarf vt , fi dixcris, vir# «ofus, ridcanr, qi.oniam Ciccrodicit, ftudiofi)s:5c cnm vo* :abulacx rcbi]s,non cx autoribusdcccrpimus,exribil.inr. Sco« iim^findtm Thomam , aliofquc, qui mngiscx rci natura oquuntur ^damnant ifli, profc£t6 damnati jgnorantix, & Wodicitatiscrgaflulo.Vndi 5 Grcg.maicftattmvcibi Oci fc rcgultsDonatt inclodctcnti^n dcbcrcdcclarauir. Quid noii obloqiiutiircttmiiouascesifiucnimus^vocabulis Ciccrodisin* 4 (jr.min.itic^lium dicibllcstproptcrcaq ic nou is voccs cxcoc;iramu$ \ NobismJ uearavocabdla IijBC,prifiialKas,eH\:ntu,cLlcntiarc,matcriarc, 2cc. huturtnodi Ciccroni ncti^uc dUpliccrcnc ,liccc ignoca olim. Itcmquc & ip(c ait : Beatituio & beattta^ , vtrunqut ^nm ifeivfu m jlUctuU funt vitUtbmU : cik vbi 'nuUcr^fi* -xpfS «iixic , effcntU. At^Caoli opbis lcgcs pr«(icrtbaac: cr- go^5c (cieatum coardAnc , ciuam Cmraipfeampliairct , (i occaCio & ftieatia oon dcfutHeac : U Houcius licecc dixie iempjer. HmttJmiMi^^ Sipajpsm^ tmideor ^cum Ungua CatonlsO^Enti Sermnem ftstriitm ditdmritjCP* nond rernm Momina proiuUrir, Lkuii fempenfue Itcchit Signatum frafente nota ^odticere noniciL . rUto p(iinu»-dittr,idca: 5c Ariftoceles.Eatiielechia :att noiicgO£rimaIitas,&qiiiddiiasivi4e primam partemMec* libr. I. ^« ^ ' D/jfercmia inter CimUm ^ Thilo^^ fo^hicam. Dlffort Gratiimaricaduilis a Philofophica ,in vocibusi^ phraH. In vocibus iila fe^atur auioritatem vfiim} k quo adc6 dircedere tjmet > vt nec nouarum rerum vocabala oott^i admicjcac. Vndi polunt di cere , bombardam , fed tdr* meotumljetticumj quod nomencommune eftomoibus ma* * chinis :errant crgo primo trahcntcspropriumad communeJ Sccunvio vniuocamad jEqiiiuocum: wum cnim brodiumnon habcn vocab.ilum in L \tino,rcJ dicitur ius,quod 6c lcgC fi- gnificatrconfanduc crgo rcnliim. l^hilofophus vcio vocabu- lum iniicnict proprium in fuaGraautica.Tcrt lo.quoniam il!i vocabu^aaifcdiuanon trahunt a fubllantiuo, (icut oporter: Vtrcascotmcffuudit virtiiofum, hoc nonTtuntur|fed{\udJo- fii:0 iicunt i qtifi, vo« longe abcft 4 ngniticationc vera, dc )3im cileoti^ notacc voluot, dicuot ^ Quod cft ^ quo^ CampaneuA. Uver prmus. j \iud crat cffc,Iiidicro quidcm modo : cum vocabuliim qiiid- litas , & e^Tcntia , fint iigni6cantiora « ^ brcuiora. Bcnibus^ ic dicat Rcx Turcarum , dicit RcxTiaci^e , tam ridtculosc , juim fupcrftitiose. rhilolophica crgo fcdatur commoditatcm,3c rationcmj vocabula iigiiiiiccnt cx natura rei, & non confuudanc cnfum Mecaphoraxquiuocationcanalogia. Ncctcmpusn* ;ni6cationis fruAra cxpcndant(qu6d niaximum cft dctri- ncntum : ) ficuti faciunt GramAiatici , dcfcriptionc pro vo- rabulo vtcntcs. Differunt ctiam in phrafi : ciutlis cnim vtiturphraH acce« )ta in foro&curiaapud magnatcs: & plcrumqucdicit aliud i proprio fenfu \ fcd vfusfacir,vt fcnfum alicnum vcdiat ora« :io. Sic dicuntidcmcdiotollcrc, prooccidcrc,& pcrdcrc' Id autcm in Philolbpiiia (ignificat de mcdioccntro m pcri» )hcriam trudcrc. «Similitcr aiunt,rcdigcrc iiiordincm,pro >riuarcMagi(lratu. Atin Philofophia fignificatcx confufo nordinato , inordincm tranfirc j ficuti cum Chaos tolUtui naliquoncgotio, vclinmatcria rcrum. Quaproptcr aos Grammaticos nil vcrebimus. Eo- um cnim cftconfcruarc vocabula ^ac dcclararc (Imilitcr & DratiorKs:Phik)fophorum vcr6& Anificu cft inucnirc &or- dinarc.Proptcrca tcmcritas Pacdagogorum miranda cft,cum T hcologos cm€ndant,proptcrca quod Ciceronis vocabuli» 5c phrafi non vtuntuitcum potius laudarc dcbcrcnr jqiioniAi omnis Artifcx (ux Artis vocabula inucnirc dcbci jfic clara, kpropria imponerc. Hoc autcm palam tft, qupniam cx auiusdcfcdu acciditjvr idcm vocabuluiri aliud (ignificct in v-| naartc, &: aliud iu altera. Yndc apud rufticos libcr fignifi- catarboris corticcm :apud litcraios codicem :2pud Politl- :os,libcriatc ffucntcmrapudOrarorcs filium.Similiicr vcr- jumapud Grammaticoscft orarionis parsfignificans a£lum; apudThcoIogoscft conccpcus animi ,dcclaratus aut vccc/ jpud I^hyficosacrisvctbcraiioncm notat,apud vulgus locu- :ioncm,6c aliquando omne vocabulum.Proptcrca notaui tx Yarronc»& Nonio,&Fcftononcxtarcvoc:»bulumapud^ Latinos quod plurcsfignificationcsnon habcar, quoniani 6 ^rammaticalium. /ucccnio Principuni , & Rcipublicae mutationcs,5c f cmpora jpfairohunt voccsadnouas (ignirtcaiioacs. Philofophiaau-. fcm non (k*. ria?:crca, Grammntlcaciuilishabct ortatcm, in qua vigcr: & illam amplcduntiir Grammaiici: dicunt cnim fubCicc. rone 6v CcrUrcavlulram lingu^m : proprcrca non Plauti, ncc Ccci!ij»ca?tcrciumqiic fcnprorum prifcorum iermoncmac- ccprantjicurnccrcccntiorum quaiis PliniuSj Ambrcfius, Augunini;s,& Thomas Aquinas. At Philofophica non agnorcit.rtarcm lingua:, (cd raiionalitntcm : amplc^iturqiu: vocabula bonaomniumtcmporum. Proptcrca 3cnoiia fi£ta- quc vcrba probcconucnicntia rcbus diccndis compk^itur iuucnirquc : VI cnim Horat. ait. Licuit /(mperqjuJic^I^ — — - - • S^ignatnm prafente nota producere nomenl Et f hrafim addcrc : pra:rcrtim cum impcrium ^ rch^gfa,' & artcs nou2 fucccdunt, & loqucndi modub.-voccs camt proptcrrcs,non rcs proptcrvocc?. Vndc fon.m Eic;c(:.i« fticum vtitur vocabulishifcc, canontzarc : {piriruali^. ctlutu- ra,6J: aliishuiiifmodi in fcnfu proprio^non L.itin( r»im pri- fcorum.idqucfi accufcs impcritus&rudis cfiS.NwfwiCLSvnic authoriiaccmvocdbulafiiniunt. ANIMADVERSIO. ^ /i OVpCfftitiose colcns Grammaticam ciuilcm, languct id ■ j3pugna fcrbpxumj^^^^^^^crbacaptatjrcscfFugiunt^quas praefcrtim ipfc fuis non infignit notis,& notas alienoruin r con fatis notas colit &: vt Clcmcns Alcxandrinus i. Strom. 3. inquit .funt SophiOa: infcliccs, nugiscanoris gar- iicntes,cum in nominum dcbita,& ccrta didionnm compo- fitionc , & connexionc tota vita laborcnt ; cicadis apparcnt loquacioics : U allcgai coiuxa cos rUtoncm , & alios Phi, Digitized-by Google £amj4ruIlA\ Lfherprmnf. r oibphos^ pr^leium ^oloacm Lcgi^Utorcm , ita diccn« xm. • ^ Adlingtia afpicitis,^ dulcia verba loquentes\ Quiltbet at vejirum vulpis veSligia Jigit. Cun^is efl vobis petulans mens. ' ^ulpesquidem tnfimulatfone iapientja?»quamnonhabent» Sr in latcocinio alienaf, (unt fyci^i vulpcs :cum enim de fno loo habcanc^ nid vcftes, quicquiddixete Philofophi mutata r^ene verboruni pro fuo vcndunr. Mcns cnim pctulans vul- pium fui amorccmmfc ipfamdccipit,putatquc fc plus fci- :c,quia fcit verba , quim qui ics inucQigauit^nec nifi fua Grammaticavcftiantur ,rc^la,&vcra, qu» dicit Philofo- phus, reputaf: hincaliena vcndit impudentcr profuis, \*r-' xsqiiia ornar fois. Horum fcimo cfl calix Babylor.is (in- quit Oiigcncsj in qao errores ctiam pro dodrina, nedum furra , tradunt bibcihia 5ophi(lar* Vakie caucodum eft crgo Phtk>rophfs«oe tis Aia icriptacrcdanr,qui,(lcut pcrdiX|io« jcne, qt^a^noapepeierunt. Honim iniidtasmillies expertui :oquor. Cauendwineilctiam Phtloropho , ncrpernat citti<> edl jQttinmat icam >dum tameo rdHisconueniat rcitis.Con« remnitur enim d.tbtba petulaoti « quafi indoiElus*: & pucfi ^fic^co (equaceseorum^ quorumeft folum grammattca* ri»" ^ihc tjOtjcat» , notanr fimplicitatcmfermonis: rcs cnim noncurant,quilh|HS£ordctcnusmitcntur & optent pro gnorantibuscoshabcnt,qui eorutii Grammaticam non (c* [^anrur. «Sdpicnrespauci (unr, (\uItorum infinitusednumc* rus :hinc eucnit »vt iiUablustaii^a, diMitiis ^dc do^ioa:ho« Qorc vacueniur* . ' De partibHs Qrsmmatiea fSf ^^9^ m C A ?. I L • .... . . . QVoniamGrammatica congruitatem 6t(ktonh (cri- prionis habct pio obj c^o di^io autcm iit cx vocabu* ' s ^ ram maticAliurn lis : vocabula cx fyllabis-.fyiUbacx liicrisiidcopartcs Gram- inaticx putantr.r 6c dc litiiis i. dicunt Crammatici om« JiCS. . • • . » Ittera ^rima parte GrammaticA. Art. I. DEFINITIO. Litera cfl elcmentum primnm , idcoque minii mum orationis. DECLARATIO. DTcitur litcra alituro, quafi cxaro, quohiam cxararur m orcp^imiItuw««tatuLdlij fcflptura pcr manua- Mia , 5c Grammatica Graec^; Jicitur quafi litcratura, quoniatn dfuisclcmcntishabetctymoIogiam.Poniturclcmcntum lo- .'co gcncris. JEfcmcntum cnim cll id , cx quo aliqiiid primitus 'Componitur. Ponitur primum ,ad diffcrcntiam fyilaba? , cx qna fccundocomponituroratio. Ponirur fcrmonis^ad dif. fcrcntiam corpufculonmi atomorum, qu.rcxiftimanturclc^. xncnta rcrum. Additurminimiim, ad ciuficmrci dcdara* .jioncm:li^cracnim iiidiuiiibilis clh T^e numero Utcrarum. SVnt autcm litcra: viginii trcs apud Latinos A , b, c, d,e, ^Sj^,i,K,l>m,n,o,p,q,r,f,r,u,x,y,2,quarum Latinae non luntnifi dcccn)& noucm,ctenim K,y,z,x,dGratcisaccc- pcrunt : vtcbnniurcnim pro K , chjpro y,vtcbamur,vjpro duplici s s i pro x,vubaniur ,s c. * ^ 'A;'- * Tandcm h,nonvidctur cfTc iircra, fcd afpirarfonisnota, addensaliquid fupra vocalcs. Catulhis cnim narrat Arrium foUrcpronuntiarc Hinlidiaccum h,pro lulidiae. ■ -■■« * , ■• . ... ^ ANDO: * - _ ^ " Digitized-by GoogU LibeffrimHsl . f ADNOTATIO. POflunt inucniri & alix licer^t, vt • #, parauna « & nia^. gnumMtcm duplex g:in vulgan cnim fermone aJiter pronunciamus , gli , in vocabulo agli^ U in vocabulo mgli* gentia. Itcm nondatur g,qua:faciat (bnumxqualcm cmn omnibusvocalibus.Non cnim ita conronat g,^, (icurg,;, vndc Arabcs triplcx g,habcnt, iuxta tripliccm pronuM^. tioncmhuius litcrae. Pia^tcrca litcra r ,alitcr fonat cum a^ 5cciim ^ ,coniun£ta;proptcrtabcne fuitaddcrc k,&ad- dcndacHec altcra litera,qi:a^aicdium fonum habct imer r> & K>vcin vulgari fcrmonecxpcrimur. Pxxierci litctame- dia imcr dc;^, rcpcricndaeiTctialitercnimpronuntiamus r,cumdicimiis^rtf/y, & cum dicimus gr^/i^ > prxfertini in vnlgari (ermone. Nec fupplet ii;,pro /«nec 0 duplkem^^ji^, appoitas, vtia]?pgti(ggi4eclarauimus:quapropter dclinea. uimuschara^tcrem m€diumhacfigura/,.Hi^ani verofece. runt cumcauda f Prarccrcsk indigemusdup'ici / , confi^ suntividcliccr»&voca1i:quemadmodumHirpani^&Heb.2c Arabcs vtuntur jproptcrcadiximus ;\longx figura? confo- nantcm : qui Hcbra?is cft j/ vcrobrcuis vocalcrr. '^I an- dcmduplici «,vocali & confonanti indigemus,quemaJmo- dum Hcbrj:is, & Arabibus rationabilitcr vfurpatur, alio- C]uin mu!ra vocabula faiso pronunti.bnntL:r»vt vt^a. vbi nifi lccundum «altcra figura fciibatui pionuniiaiio fallirni. Si- milircr & iuuenis^6i /V/;v//5cc.confonans v,vocari dcbci vau^ & confonantcs ; Jcd^vcl /«^vt pra:fata? lingua? admoncnt; Quaproptcr A Iphabctum noftrum erit quod fequitu|^n . -^,^,f,k,rf^/,^,G,^^;V,/,w,»>^,f ,r/,/ r,», v,sf , B bigitized by Google 10 GrammaticdiHm CamfantU^, D I V I S 1 O. Lkerarum alU ^vocaUs^aliA confonantes. VOcalcs quiiiqiic a, e^i, o fU^Sc dicuntur vocalcs ,quo- niam aiteda vocali foIa,moUica vaticutc tnoduiatio- nis, cxpiiiwuntur. Cotsronaotcs ^uat yigititi i^d^fti^G^btj^mj^^^f^rJ^ Dicumur confonaDtes^quofiiam cumvocalibus fimul Ib* nant. Inftrumentaenim vocis, qucfunt lingua,palatunoi» labia,^ gurguiio, voccm(quateit expirart aerisperarteriam vocalem ibnus) configurant:6c cumillodicuntttCCon£6narc> non autem perlbnare ^ vt vocales. ConfonaniiLim alia: dupliccsvt j^jtf,/-, alix Timpliccs» vt oniacs i^iiqtt^^ 51H3C cnim vilCD» pco duabus; noa autcni ANNQTATIO; SVntapud Hcbraeos dc Arabesduplicesdmnesconrotian* teSydum pun^o intermedio notantur. Apudnos vcrb fol«ie x.^yt, ftfntdupliccsabrque pun&osquas autem vq« lumus duplicaie» duplici codemcharaaerc noeannus. [ DE DIPHTHONGIS- « m Solem contmgi vocales non eiufdeni generls] ^ con^itmrs, vnam fyllabam longam^ ■ qHamms per fe ejfent brenes. Harum comunfliovoci' SHrDifhthongus. SVnt autcm apui Lati ios vctcrcs Dipliihongl q inqne ^,<r, tu^eUiCiy(cd in v ulgai i Tcl- uionc add Ci t u t to [ D li ilio * ' Digitized by Google gf^qiiot funtcombinationesvocalium inter fe, pr^tcr quam in fine carminis po<^tici, vbi /ui , tolui , voi, mie &c. pronun* tiaiitui difsyLlaba, qu^ alibi pronuntiantur aiOnofylUba* SVBDIVISIO. IQirguuntur litec^coafonances iamutaS)&;fcmi-vo* D Mut^ funtnouem ^.CD.F.G.K.P.ii. 7*. Etdicuntur mut( I qupniam mutum habcnt fonum , quafiGom nuUa vo» cali^vel vocalitatisaffiatu proBuncjat^. Semi-vocalcs fiint fcptem^.ilf.iV. R,s,j,ViSc dicuntuc femi-vocalcs^quoniam habent partem foni vocalinm .£t quidcni S. apud-^ucretium caJit Inftar vocalis:ait cnim. ^ Sceftra ^tfku^tadem aliis fopitus quieu efim . CORRECTIO. . I^ta diftin£lio fuit vcraapud GrnscoSjHcbrazos.Sc Arabcs: qui lircras pronuntianr quali diclioncs: dicunt cnim pro J4.B.^lpba,Bita,S)CAkfh.Bct:h.i^Eliph,Bat. Scd ia idiomatc Latioo pronuntiatui limplici fonodctruncatofi* nevocjlibus,^ idco omncs funt routae:licet non pofllnc pronuntiati finevocalirecunduninos: tamcnfecundumnar tvfam. omncs intclliguntur fine vocali nobis» qui & vocaleft ctiapitruncat): proferimua. A P P E N EX 1 X. D'cLiiKUr liquidx L.H.M.N. quoriini liqucfcunt m mctrc-.ira, vt fvliabai-n brcucni ctiamproducanr, ac- commodanturqucbrcuitati &produ^iomi dur^ Tunt qua: fcruant fonum & tempus. B.ij. Digitized by Google De fyllaha, parte Jecunda Grammatic4l Art. 11. DEFINITIO. Syllaha eft Uterarum vfurpatio ] ^nins fo^ ni , "vniufque modulatioms par- tialis index. DECLARATIO. QVoniaex litcrisryllabx.qii^ poflunt cflc pars vocabuli pro p i n c^iior:i moiiiatv^y 1 1 1 bi t n n nc iikcnd um ; di £t is iryliabano vcrboGrx. hoccft.comprchcndoiqiioniaQi plc- rumqucplurcs litcrascomprchcndir. Profe^lb quo nos vti- niur litcris, id valcnt jquaproptcr vfus fccit dc litcra fy llabam, fcd non abfque raiione ; alioquin dc quacumquc litera facc- recfyllabam. Facit autemdc folavocali, quoniam fonum habct , non dc confonantc, qua: non habcr. Aliquando fic cx duabus vocalibus j vt diphihongum monofyllabam jali- qia Jo cx vna vocali,&vna confonanrcjvr,^f,aliqi aJo cx vna vocali & duabus confonantibus^vt J?er. Aliquando cx vna vocali & tribijs conionantilnis, vt,//r./,3c rizjjaliquanJo cx vnavocili 3^quaruor confonantibus,vt firum jaliquando cx vna vocali q;iinquccon(onantibus,vt j9/rp, Pluribusnoa viurur Latiniiat Tcutonicis & Polonis vfurpatur.Vbividcs n6/oirccxpluribusvocalib.fi.rifyllaba,nifiabinuiccmabror- bcantur ,Qcut indiphthongOifcd cx vna tanrum ^quoniam ipfa fonum pctfc<S^ um habcr. At cx pluribus confonantibus .ficri vnam lyllabam vidimus, quoniam pcr fc fonum noa liabent, nifi vocalibus copulatx. Plurcs autcni ponuntur ai ' modii[ationcm illius vocalis, tt quod purus lonus non li- gnififat, (bni modulatfo (ignificctivt in Mctaph.doccmus,dc nominum impofitionc loqucntcs^ m — I Ltbir frimi4s\ ij CORRECTIO. NOn reftfc Grammatici dcfiniuDtSyUaba cftcompre* henfio literarom^fub vnavpce& vno fpiritu indiftin* dbo prolaca.Nam ryllabaqvandoque conftacex vna litter;:vc prima Wmamo. Ncc dicas, habct ordiocm ad comprchcn- lionem fubrcquentium. Etcnim prscpofitio noti hjbct ordincm ,ncc ^,vocatiuum, imo cft aliquando litcra,5c £yllaba & dictio, & oratio. Igitur noa re£le dicirur lyllaba comprchcnfio litcrarum , Tcd potius diccnda crat par- ticulavocabuli ronipartcmpctfcctamfacicns. Etcnimiiul- lacpnfonanspotcft faccrcfyllabam, quoniam pcrfc fonum (lonedic, niacumvocali. Vocalisautcm cdit. idc6 potcft; c(re fyllaba. DevocsMo] {.farte.^rammatks. Art. III.' DEFINITIO. VecabulurneA fonm '^ ort ani^alis frolatus\ naturalfpus inflrumemis formam,^d figniJicandHm aliquid fim^U^ ' mmie conaftum. ^ DECLARATIO. S POnitur /ijwif tanquam genus j Omnis cnira voxfonus cft^&noniconucrfo. Dicitjar^/rv&rt/ w minutlr^ ad difXcrcntiam fonorttm ,quQS vcntus & tuba, & rcmi , aliae. qucrcs , cdunt 5 qujc pro pric vocabula non facicnt. Pici- nii* natuntlihus inHrumentis fomtafut » ad diffcrcntiam fo- norum, quos anmul cdit ad (igniHcandiim, fcd pcrinftru. mcntaartificialia j qualiafunt tympanum & tuba 6C campa. ^ia i quibus ab cxuinfcco im^onitur lignificacio iattamcii 14 (jrammattcalitim QampaneUit, conim foni vocab-.ilanon funtiquoniam nec pcr natural/a inftrumcnra.ncc naiuralitcr formantur j (cd pcr artificialia & anificialitcr. Additur,^^/ fiynificandum dctcrmirutte con" ceptum vjc?:tis , nd cxcludeJum voccs.qua; nihil dcicrminaii ll5nificanr,aut cx naiura.ficuc intcricdioncsincq e ex im- pofi:ione, ficui ncmina & vcrba. Scd irdcterminate v t^»/^ f.rf. Et prxtcrca ^ddhin ial/.ptid fimjjlex mcnte conccpitm-^ quia i:-itcric£lioncs,pafl*ionc5, &affc^ioncs, dcdarant coni- plcxcpcr modum oraiionis , nonpcrmodum vocabuli. Vc- .liim cnim vcro quidquid mcntc apprchendimus,pcrfonuin imiranteTJ iHud in configurationc litcrarum cxprimendo, vocabulum facimu^ Vocabuiumautcm vocatur tcrminus apud Logicos, quia lonos confufos 6c indctcrminatc fignifi- c.mtcs ad aliquam ngnificationcm ,qua ita hanc rcm,& noa aliijscoiifusc fimul intcllic^amus , contrahit. Diciturdidio apwd GrammarieornuTrrctttrTiiuClXiim di£lio. ctiamvoca* curoiatio,ne dum parscius, DI VISIO. Tfot fnnt genera vocahHlorumyquot funtpay^ . - tes orationis immediate. ' DECLARATIO. ^ m ' * ORatiocnimcx vocabuHs componitur immcdiate , cx litcris vcro & fy llabis rcmoie , & rcmotifiirae. Quem admodummundusimmcdiatcconftat cxprimis corponbus, vocjtisclcmcntisjtanqiiamcx vocabulis :prima autcm cor- poracx caufis matcrialibusadiuis,&idcaljbus,& formalibus^ ' tanquam cx fyllabis. Caufa: autem mifta: cx propriis parti- 1 ■ culibtanquam cx litcris. Vnde Lucrctius corpufcula indiui- dua litcriscomparar. Quapruprcr in (cqucnti ariiculo tra- anntcs dc orationc,fimui omfiCS partcs cius,acproindc voca- bula coDfidcrabinius, Digitized b*y Google Liher primu^s, J5 , Gcncra eigo vocabulomtn feptctnfunt iquoniam pac« tcs orationisperfeasc fum iioaiiiter reptem. etenim T)e ^HArta parfe Grammatiu, hoc i[l dc ora- tione Caf. j. Axt. u DEFINITia Oratio vocabulorum compUxio, ordinata ad mamfefiandum quidifuid animo comfUxe concifttur. D ECLARATIO; QVomm vna di&io fiu vocabiirum non (kch oratio^ lem^nifi rubauditis pluribusdiSiombi ^.Vt cum qnis •inttrrogantijV// fanmy retpondct . volo , pcr vnicam diaio- Hcmiquxviriutccontipctpronon)cn ,& nomcn,^^;;m. Picptcrca diximus clTe orauonem complexionem vocatulo» rum. Addimus fri//>7fi/<?raw : quoniam niii ordincntur vo- cabuIa,noii fjciiintorationem. Vifidican :volo Pctrusfcr- rum,iguur,cun j&c.nihil (ignificatur fignificationcoratio» nis. Dixi , ad manifefian dum quidquid concipitur rnenti CQmplexc 5 quoniam^ prmscQncipimiis animp fimplices,4 dcinde vocabuiis manifeftanMisjQK^qnci^^ tta vt,^tiQK \ ^nenn conceptusexprimant. DemH^Nm^^imus res coiC ^ ceptas,vti funt in natura,& facimusorationcm.VbcabuIaer* ' go (ignificant restoratio complexiones rerum conceptarun9.i . , ^^pendix, diutfioqne orationls in confufam\ ^ diHmHam. Art. z. VpIcxquidcmc(loratiCiaIiaconfura,aliadi(\in£la.' Confi^ia fitabfquQ vocabulis, lcd folum ligQisclIca 1 6 ^ rammaticdlium CampanellA, tantibus animi pjflioncs, notioncs & afFedioncs. Vnde i Grammaticis vocaturparsorationis 6c intcric^lic: quoniamaliisparribusorationxs intcriicitur. Scdnonrcftc. iccnimctiam fola profertur intcricdio vocata: & fignificac totum quod oratio, fcd confiise;vt ciira ridcns cxprimir, ^h, ah.ah, Et admirans, P^tpe : 6c imprccans veh\^ plorans^ ehu, Quaproptcr non rcde parsorationisponitur , cum fic oratio, ficutcumdico idcm valcf ,ac , cgo pioro &c. Oratio autcmpcrfcdacft , quardillindc (ignificat & pcr partes qiiiJqiiid mcnsapcrirc vult. De partibm oratioms dtllin£ia. Art. {. ASSERTIO. Sunt partes.JlTMioms Jl^e99^ nomerf /verburril fartictfmm , fronomen , adnomen , ai* ^erbium,^ conimctio. Probatlo & fufficientia.' OMnis cnim pars orationis aut fignificat ciTcntiam rc- rum ficcHnomcn ,didumquali notamcnencnti^, vt homo. Aiit fignificat aclum clTcntia?, 5c hoc facit vcr- bum , vtamo : didlum a vcrbcrjtoaere ,quoniama£lus prc- ccdir abcficntia foras, ^icwx vox in aercm. Aut fignificac a(flum fimiil cum cflcntia j & fic cft participium , vt amans , quoni.mi partimaiflum dcnoiar. Aut fignificat pcrfonam cllcnticr,& ficcft pronomcn, pofiium loco nominis.vt cgo, & vos &c. Aut fignificat rcfpcdus intcr c(fcntias, & circun- ftantiam ,& modum^& fic cft adnomcn, fcu pia?nomcn, vt contra, propicr,cbm & c.qiioniam nomini prarponitur figni- ficanti clTcntiam. Aut fignifjcat moditicationcm & circum- ftaniiam adus.Sc ficponituraducrbium;fic diftum,qi)oniam ftat iijxta vcrbum^fig ifjcatiuum adus cuiulquc :vr bcrc, foniicj^ : intcridic: :dnoQicdc. :&figpifi(at :xpriniit|^ii itur^cimilit > plofo &c. cntiam rf- ►cftcitvW' afius prc f bcrci . Liierprimus. mj forticer» heri.bis dec. Auc coniuagit effentias inter/e^ aut adus incer fe ^ auc efiencias cum • aftibus , auc ipforum complexiones : & fic vocatur ^oni un£tio , p ars fept ima s vr, &tenini, igicor. De quibus figillatim* dicere opor. tebic. .DiuifiO, Art.IV- PArriumorationisapud Latinos,alia:funt declinab les, vt,nonnen, verbum, participium, &: pronomen AJia: indeclinabiles ,vt pra:pofitio , aduerbi.um,8c con uindio. Apudquafdamnaciones alicer. DECLARATIO. DEclinari dicnntur , qua: in fine variant fyllabam att irariaciottenrmodi/igniiicandi. Qua; non varianr modum , nec fiineiio vocis,dicuncur{nondedinari}apco' VQcabulp, excorporalibus^fumpco. "Denomine. Cap. IV. Art. F. DEFINITIO NOMINIS.. NJOjmen e(l vocabnlum , pars Orationisdeclinabiiis^ vel particulal>ilis , fignificans ejOR*hciam. cuiufcun« > quereieximpofitiqiiie,. 'r •. • • . D£CLARA.TiOJ, • ■ . ■ • * . ' QVoniam de nomine, vi Oracionem in^redimr, cia^ ^Aac Grammaticus : propterei definttor per hoc, quod eft- vocahuhtm ,! tanquam per genos : fed ad ^xpli- candum vfum dicitur,quodeft pars Orationis. Qupd ponitur loco declarati generis. Deinde dicitur decli- mbjUs^^d diiFerentiamprasnoniiniSi6c Aduerbij,6cCo£^ Digitized by Google i $ Grammatlcalium Qtmpanellx] ittndrlonis, qu^ non declinancur : qttoniam dicunt vnam modo circun(bantiamvautre(pedum, aut modificatio. nem e0renciarttm,&adttumeoram.Nttlium vero dicit ef^ fenciam^quac plures refpe&us 8c circttnftantias habet} vndeoportcat ipfum declinartinlingttaLatina,&cafus admiteere in fine. In ahis aatem lingttisrhabet pro decH- nationearticulosjhorum cafuum notas., quod nuUibi Kabent Aduerbia , Adnomina» 5c Coniundiones^vt mox aperinius. Propterea non eft de efientta vocabulorum efledeclinabilevfed vel declinari ,vt apud Latinos j vel arciciilari, vc apud vttlgarcb , & Hebrxosj vel vcrumque, vtarud Grxcos. Dixi ^gni^canr. difFv^renciam confignificantium. Aduerbium cnim &:prononien,&prienomen , &:Con- iuncliio confignificant aliqua circa e{Ientiam.& adus: nonautem fignihVanrnliquidrarum. Dixi (ffemUm. f\ A diflPerctTtiam verl3i,5c participij • quae fignihcantadum , 2c efTcntiam cum a<flu Itemquepro- .nominis, quod mdiuiduaiitates&particuiaritateseircn- tiae (ignificat j & non efsendam immediace »nifi vc perfo. nacanu Dixi tandem , '/iif^«>/fei>9^. Quoniani NominaCC ^erbaab intellec1:u imponnntttrad {ignificandum,&non ab^animi afFecflione ; quemadmodiim interiediones, qu£ nulia incellefttts confiderattqne expe^kata» foras promontttr« Vrimum (orolUnum correSfmtim dejini^ QYiipropcer fallttntar Giainmatici , dicentes nun ej/e fJrtem 9Mtom$ dedlnaiitm ft^nijUdtuem fubfianiidm , autifnsUMBm pofrism vel eewimnMtm emtt cafu. Non enim folam fabfbmtiam ,aut qualitatem, fi. gniiicatNomen,fedomnemefsennam jkilicct &quan- ucaceiu^ fotm.am;)&aAunij^ adionem,6c paiTiQuem, . ,j,.i^'.d by Liherprimti. 19 rimilitudinem A difnmilitudiuem, ScRelationem, & >^on-ens. Et enim ScNon.entis datur crscntia ^faltcm •^iQt^llccflUj quamhocnomen , «//'i/KW^fignificac. CORO LLARIVM II. Slcnificare fubftantiam , & qiuntitatem , & qualita- tem 6cinruperomnia alia pixdicamenra,eft efscn- tiale Nominis :fed quod fignificat propriam.vel com. munem,eftaccidcntalc-,necponendum erat Gramma- ticis in fua definitione j cum nuUi fit vfm , ncque ad noi- cendum nec ad diftincruendum. Simihteretiam fignifi- care cum cafu,accidic Nomim in aliqua lingua.qualis eftLatinaScGrxca. In Hebrcxa enim , Italica vulgan, 6t Hifpanica 6c Gallica non dantur cafus nommumi fcdarticuliipforum cafuumloco ponuntur.Sicucetiam ■'&:NoininaLatinaindecIinabilia,&finccnfibus, vtceUe U coTnu\ \r\ fingubri. Ergo falluntur Grammaticnn^ definitione & efscntia Nominis. ^uotrnodisl>JomenfignifimeJfentiam. Orrb Nomina fignifican tomnia prjcdicamenta^qua- ^ tenusfunt cfsentia:,nonautcm vc a(^lus. Siquidem albefaaio cfsentiam a^ionis dicirj& albatio paflionis; non autcm aftum ,qui eft albcfncere , albefcere Hoc cnim verborum eft PraetereaNominum aVuid efsentiam puramdicit,vt Amor,6cHomo\aliud vr adiunaamal- teriefsenti<j;vchumanum:aliud vt conccrnit aclum in omni genere. Quod vel e fsentiam aa:ionis , fcu a^lus, vc li^io ^amatio,au3itio,wc\ efsenciam patienci5-,f //.^^/»r^, treatura,amatura:vc\ efsentiam inftrumenti aausjvc amAtorium , anditoTinm Jenforium , potef^atorium , qonu-o- tant. Aliud efscntiam ,cum poffibilirace aauiarvc y//- lefaBiuum : aliud cum pofiibilitace poffibilicace paf- iiua:vt caJefafHhile : ^Mud fignificat efientiam ordu natam ad a^am, exiftcntiamquc vel pra:fencem , vc * C ii p 20 QrammaticdliufH CampanelUI amans : vcl prxteriram , \iamattis : vel futuram : \Z'amX iur:4S,6c amandus. Aliud totum negotium circa adus, vt negoaamenttintyteriUmentum^arfvamentumyVvAgo Paf* lamento: aliud totaai ncirotiationis 'aut entitatis com- prelienfionem,vtfl^^«//<«/^*^», notamen^ examin ^ Yulg^> effame^ canamey gentame » & canaglia, rifri/agliaisMvid .xem cuni efficientia istnetificum^ dolorifiatniyfrelificum.fic quxcunqueexfacio, &re,qux fir,coponuntur;aliud cu plenirudine, roecanditate \ viamofofiKm^ vinofum ^vm» iro/ttmtilmd Nomen eflentix comparationem infoper confignlficat}Vt vinofins^^ fottior\ aiiud fuperlatfonem^ vtviniflsfimus ^fortifiimnu Concernunt etlam Nomina <](uanritatemcxprefsain)fedajMid Latinoi foliim dimi- nutiontmwt i)»munculuty mMsufcuks, Atin vulgari lin- gua etiara amplificant : dicimos entm Signore^ Si<piorella^ bignora!{X,o,Stgnorotte ^ Signorino^ USggnorotu, Primum Itfnpl^v^.H^^^jpTi^imimiii i 11 irllfiiTimpllfi ^ C4tj. quartum fiiblimati quintum mihuit ex parte abC queaoie^lione. Patet autem > quod differcntia flexionis , & finitionii vocabulorum indicant refpedlus addicos cfscnciis j vti mox. deriuando confidQrabinius. De Nominumdiuifonel Art. 11. Propoficio. I. . D luifionem fortiuntur Nomina ab cficotia aquan- titate, anuniero , ab ordin e, a fexu, i formatione. Diuifio /. ab efentia, feu eJI^MiaU^:^^^ ^ N Ominum Aibft^ff Pumin > aliud^j^il^* dinum. ' " Digitizedby Google Lihr ^ritaus^ . 21 DEFINITIONES. NOmenfubftantiiuimcft,quod permodum fubfi- ftcntislper (e, iignificac j vt Homo. Nomen adic- ^iuum eft, quodpermodum adiacentis jilceri^ngnificac* vcalbus,d:humanus,& rifibilis. COROLLARI.VM- # • ^ ERgo duplexeft Adied^iuuiHyalcerumrubflantiale^ folaquevoce adiediuum , vc i^ir/i^iM/f , & hBhta* num animse idiacens j cum dico » Amma raihnalis , vel humana. Aliud'accidencale9Voce2c re Adie£liuum.*vc maUgnum^ 8c d^flmn adiacent anima: vt cum dico» Ani- msi cfl maltgna^vel dofla i homo albm . DECLARATIO, DTuifioprimafumiturredcab efrenriaNomjnis^quas ; efl fignificacio. Etquoniamres omnis aurefl: fub- ftantia, (cueffentia,ricucAtf«ip2c rr/^w^if/a/jaucaccidens ; , fubAantix- feu efsencix. vc albuSyhCli^eu$\ cum dico,' / homp eA albus : crianguluscft Ligncus*'- propterea omne .Nomenauteftfubftanciuum,aucadiediuum £c !y Aib- ; ; ftantiuum , idem qiipd eflentiale in hoc loco. Vnde al-*?h. ^ htdo eft fubftantiinim , duoniam Cgnificac pcr modum fubfiftentis, licccalbedil^^ift^c.res fubfiftcns in fc, fed ^ in fubiedo corpore. GrammaBt!ti^innen refpicic mo« ^ dum fignificaiiai,nonrenifignificacam:ficut Metaphy/!^ Aibusvero dicitnradieAiuumsauiaper jfenon figniii. cat fiibfiftens ,fcd inhacrensacciaenfbue^Iten. £c;pro« ptereaetiamly sationalc hpinini eftfftdicAiuum :n$m licet fitfubftantklcicciindumrem : tamcn (ecundum 8e fignificandi modum videcur adicdiuum , vt accidensr . , X Ly Google GrammaticaiitimCampanelU;. ANIM AD VERSI Oi. GRammatici dixcrnnt, Nomen rubflantiuum efTe illud^quoddeclinaturpervnam vocem , &; vnum articulum ,vc/^/i:/>orV^«: vcl per duos articulos,6: vnam vocem,vc ^/r^c^/j^r^i^mo. Adiedliuum ver6,auodper tres articulos , 6c vnam vocem : vc hic, hac^ ^ hoc fsliK' vel per tres arc.& tres voces : vr hacacerjjaeacris, & hoc <rfrtf •■velpertresarc. & duas voces : vc/&i^ , tatU^ n^Us^Schoc rationalei vcl pcr tre$ voces :vc^pfl0;, jtf»^, bonum. Sed quoniam lingua Latinanon recipit articu- los^ficuc Qfxca, deciaracio ipforum eftnulla. Vnde multiGrammatici non vtuntur articulis indeclinandoi Vuigaris etiam Lingaa nonhabec-nifiduas voces^ vt plu« nmum in adie(fbiuis : vc kidiUB ^tiL kUntai^in pluralii hianchi hianc^iej^^saj^xxtx &: I lifpa ri i^ i^rab^s^fe He- braci. -PfxtereaHeclaraiio ipforum non d^i nacttca No«*- imnam^feda (Igno adiacence)& vftt; Vimjio 11. Nominum ex qtiantiMt.^ Arck IXL. Nbminnnalittd commune) aliud propriom. . CKFINITI O NL.S. NOmen communeeft, quoJ plura Itmilin fimul fi- gnificat, Ythomo. Nomen proprium efl:,quod figni^ ficat vnum,vt Koma,5c /'<r/r«ij& giQptereaciiamvoca.* turparticttlare,&pcrloiiaic.- DECLA.KATIOi Hi£c<UoifibdiciCttriqoanthate , qaoniam commo.^ ^ ^^35^^ ^!^^'!?^^'!^ !!^^ 4idcttr de. Digitizedby Google Liber primusl 2? multis. N^m Petrus edhomo^Paulusc^hnmd ^Vrancifcns efihomo, Propriu vnifoliconuenit vc R.oma. Non cniin dicicur Roma nifi ciuitas illa, in qua Papa regnat.F.t qua- uis alia; ciuiraces polTint vocari Roma ificut&ali, ho- mines eciam vocancur Pecrus;camcn incellcdus luiius Nominis,X<>w^,& Pecrus, refpicitvnum »cuiusefl:pro- prium. Scd profe(fl6 grammaticalicer omnia propna pofTunc ficricommunia fecundLim.vocem,feupera:qui- uocationcm ^ fcciis tucem fecundum rem ; vc in Logica docebimus. Reclc camen hanc diuifionem quancitaci adfcripfimus } quoniam magnirudo & mulcitudo in (1- gnificacioncadquancicacem fpedare videcur Nomina eciam a pronominibu fiunc communia,&: parcicularia, & fingularia i vcjw^w /;<»OT« > altquii homo\^ hk homo'S\' cutfuo inlocodocebimus. N T ertta diuifio Tslominum , am?ncro. Arc. IV. Ominum aliud fingularc, vt homo : aliud plurale, vt bomines* . . . • . DECLAR ATIO. - T T^cdiuifionon refpiciccolleAionem ,&vnitatem^ XjLficutiam di^la ifedfolum prolationem. Nam A#- m9 , cft Nomen commune ,& gens , & populus ; plurae- nim fignificac, fedpcrmodum vnius colleftiu^. Etpro- pterealicctfitnomen communejnon tamcneftplurale, icd fingulare: hominei autemnumeri eftpluralis,quiaplu» raiicer profertur. £ t hoc in omni lingua fimiliter. Quarta diuifo Nominum , ix ordine. Arc. V. Nominum aliud primitiuum , aliud dcriuatiuum. i4 ^rammAtlcalium CampanelU^. DEFINITIONES. PRimiciuumell,quodanulIoefi:gramaticaIicer,vt;55-- moy & mdns. Deriuatiuum,quoclab altero deriuaj- turivt humanus ^h^^oxrnnt : fic montanus amonte. Sem- perautcmderiuatiuumcft adie(3:iuum,auc verbale: pri» mitiuumxionitenv. • * D E C L A R A T I O. REclediflindlionem hanc ab ordine fumpfimus. Oi'- do enim eft , vbi datur primum , & fecundum , 6c tertium feriatim a primo^ercro quiaaliquanomina funt primitus impofitaadaliquidfignificandum fubftantiue: dicunturrc£kc pr iiiii ordinis : qu x vero ab eis , dicuntur* deriuaTT , ficutriuus a fonce. Ecquidem datura deriua- tione etiam deriuatio. Nam a Marco deriuatur Marcel- lu5 raMarcello MarcellinusrEc a lufto luftinas .drufli-. no luflmianus.EtquidemJy luflus/umirurfubfiiantiu^, quarcnusab eodenuaturluftinus^&Iuflimanu^.Non ta-. meninueniesderiuatiuum,quod non fic adiecliuum , vel. verbale "i patreenimdehuacurpaternus Scpatrizarc. COR.OLLARIV M., DAnturNominapofitiuajVt iu^us-H. conaparatmai vc iufii6r-H fuperlatiua , vtjuffifiimtts -Si gnifican-^ . tiamagisiuftum,&maximtiufi:um,&hocapudLatinos, nonincundislinguis. Etquidem comparariuum deri- uaturaprimocafu.definenTeini.fi.n.itf/fiaddmius ar, fit iufiioribifort} Jortior. Ar fuperlatiuum regularirer de-. riuaturapnmo cafudefinente ini/, autinr,^. vtkiufiif; & fdftis 'iufiiJHmuf-, ^ftrtifsimus - & a miftr., miferrimus. • EXCEPTIONES Digitized by Coogl EXCEPTIONES LAtlNORVM. EXcipiuncur hnitt ,malus ^paraas^ ;;.v;^nflj: ex quibus noii deruiarur bomor^ bom^\mus^ 5c walic) ^f.^ruior^ ma(^nior ^rnaUfr-nus ^faf^ifitmui ^waf^nipimu ,lcd a bona meitjr^ optimui '■ a malo pcjor^fcfamui \ i paruo nntior^ mir,i- mus : aaiagno, major^ maKimu!. F.xcipiuntur noniina definentia in ificus y ytmaj^Tiifiius ^fiiakfcns hcncfccntue beneficus^ fimJia : 5c quibusderiuanturw<i^«//ffr77//(;r , w^- gnt^cenn^imus :*nalif(€ntUr^ malcfcentifiimus : benefcen- tijlimes , & fimiliter in fimilibus. Prsctereo excipiuntur qu^edamnominain //// de finentia ^vtfadliSyhL humilts^ quselicecproducant faciUof^ humlior it^n^en non ad- iungunt^icem fafiltfiims\ kamiiifitmusikd fadUimus U humslUmus .^radiUmns. Dicimas camen ab vtili vtiltfii'- iffffi.^pudPliiiium. In vulganaucem lingaaperadiier^ bia gtadaadcur, vt fi^ Bonp^ i l piu h no : ntb pnrfidiu ^o9i;/^m^i>9r^/jfim^ Gailic^ vetbYm 609* qaoDiamtercio gradu dift^tfuperlat. apofic, ' ^ANIM ADVER.SIO. ; GRa m m a ti ci b an c difti n^lionem v o c a n t /peciei ,vndc dicunc prnniciuam fpeciem,& deriuaciuamrfed c^nn fpecies fitid^quodfub fignato genere ponicurraut rei apparentia : cum hanc diuifionem non ponant fub gene- reafHgnato vllo,non rede fpecificam vocant. PofTenc cnim limilicerdiccrcipeciem fingularem &cpluralem: 5C & deplinaCLoncs eciam fpecies nunciipare. ; \ T^hilofofhifma Grammatkdtiqnis ad * diriuationes. f - DEriuare'6ft rluum de foncc ducere. Fonscficntii rcrumeft,vndidacicarexiftentia & adasexiftcn<> di , adtuaodii agetidi., fic natioulL Idcirc6 ex nomine, " 5 26 ' Cjrammaticalium CampanelU] quod efrcnciam fignificat^cleriuatur verbum. Nec po- tefl:inueniriverbum,quotInon fit a nominervt cnima nominederiuatur«(?w/«<«r^,itaacaIore caltre^ caUface^ y^rafrigore rw/r/V/^^ i ab amore amo :Avita viuo^ abho- mine homifico ^ erenim vbi non extat verbum ,oportec illud fingere in Grammatica philofophica ; vt a remo- ■^^igare : a capite capitalare - a manu manej^pare di- ' cimus in vulgari idiomate, vt a pat re fatri\\ars icc.fpaU leiiare^campegparey fefleggiate. 1 Veruntamen vbipriusreruma<flus,quameflentiain- notuit deriuauimus nomenA verbo non fecundum natu* ram .fed fecundum necef. fic a^ex c/^; Theos i, vidco dici- tur5^£;5 Dr«;:&a lego dicitur lcFfor-i &:adilige- gere dileUio. Eflentia enim diligcntis qua diligens eft, -nomen non haber, ficuti multa, quorumeire eft adic- ctiuumnon fubfiftens. '3 ' Quandp veux^ilVnm ctTmftro~a^^^^ e- xiflendijVel operandi,vel agendi,vel parrendi fimulfignu ficatur,tunc ad vtrumque fignificandum fex nomina par- ticipaliaderiuanrur. Duodicunt pocentiam adjndlum, \l\amafjilc Sc ajnatiuum : fuFiihile & faBiunm , idefi: quod poteflifieri 6c quod potefb facere : 5c duo fignificarefren- tiam cum adlu prxfenti , vt amam & amatum , portans & • • porcatum : duo vero cum aclu futuro , vt amatnrum & amjmltirK ifiiFlurum Sc faaendnm , ideft quod facier 6c • quodfiec. Duovero praeteritum concemere aclu cuni cllcntia debcrcnr,qux tamen in Latina lingua non repe- ri u n tu r -fed lY^wrf///'w ampliaturad prxfens &prxterr- • tum ficut & ly amans. PofTet autcm dlci Amatu- tam. & Amarans ,lcclntum & ledatans :porcatutum & porcatans. Qui ergo linguam perficere vult confide- ret.Diciturtamen inaliquibuscacnatum ,ideftquod cx- n:\uit,8c quod cxnacum efl : fed confufa aclione cum paf. lioTie per inertiam vfus,cyranni fermonum : non auteni rationis,qux Rex efl fermonum. 4 Q uan do effcntia non cum aAu , fed cum virtute ad aclum dicirur,dexiuamus nomcnaliud in torvt Ai^ator, Digitized by Google Liher pritnHf. " tr «dificatoivideftqui arcem5c yim ardificaudi babct^vci . profefnoiicm.' . 5 Rurrusqtiandoinftrcimen^m vel a!iquid4nftrtimen' taleadillum adum , enunciacur ^ deriuamus nomen a- . liudinoriam ^tfinemyViamdipnvmJotttMium^exetutc^ fium^fcnforiumypotiftatorium^appetiterittm. ' Deriuamns in Mum &a^iuum , quando qiiod de gVr nere maceriali alicuius eft prohunciamus, vcfa^itium, nouititium ,commendaticium ,{litlaticium&Tulg6 niOr uitizzo ,compariccio, acquariccio, 7 Q^ndo mocium efTentia: cum adu : in«r<<deriua- m u s, V t /^.r , ge n i tu ra ,c rea tu ra . Quando congeriem elTenriaram & aAuum eiufdem generisin entum dcriuamus vocabulum , vc firmamen-* tum, documentum , & monumenium vulgo par» lamento facimenro,magiamento,fentimento. Item cum pcrtineraliquid adefTedicimus,in ile &ale, deriuamus : vt/6m/^ ab hero, feruileaferuoiliumilcab humo,ouikab ouibus : b(aciiiaIeabraciiio : exiciale ab exicio. Quando ipsu adu, vt cfTentia &q m'ddita5.eft,Tel in ufl ' vel in ia vel aliter deriuamus^vt Amorjlanguorjdoldr, fa- pi£cia» do<?l rina, led io,amacio,iu fti tia ,focutip,difFcritas. . Quando efrentiam plenam adu , in entia , vt mdQlen^ tia\ patientia , conniaencia) fomnolencia,pracfentia ,clifw ferentiA^abrentia. Qu a:dam dicnnt eflenttam 6e curam uBlva^ in aHmm deiinatasTC Armencarius, Cbriarius,Commiflarius,de« pdfitariasjlonuius^ 6c vulgo ftafiiero ^ Caaaliero,fi)mie« ro&c«^ Qusedam dicunt cflenti^ & a<ftusfimulmunus, £c iii ifl»«deriuantur,vtlanihcium,opificium,di/ridiuni,puer.n. perium,pontificium,facrificium,presbyterium. Quxdam comparationem dicuncadie<fliuorum,quie- daniiuperlationem m /«r , 6cinij7itai dehuaca, vcio* ftior,iufl:ifTimus,aiufl:o, &c, . ii][u^dam dimiautionfim. ia mkm^ & vxiUm^ ^ 2^'« " . ' ^ ■ . .0- 0 .... ^rdmmaticaUumCafnpanelU] lum , vtwi^z/i^/^a/ai^peclurculumjcorculumj&mollicel- lum, marceilum rcribillo ,refocillo&c. Qu^c aucem iiKlinationem,cum adus dele<flarione in cfurn deri uauc ^st,amor9fu>Si fragoftis J carnorus , vinofuj,, faftidiofus. Ac in lingua Lacina non reperitur verbum &nomeft has omnes derijuationesiiabens. Picimusenim , Amol\ aman s , amatum^ amaturum ^amandum » amati^um , a- mabile,amacanumtamatop,amaciflimuus,amantior, fed deen:amacio,amamencufn^amaficium,Amatura,Amani* tia, Amorofus.amaticium jamaeile :qdxtamen aliisnon de funtvbcabuiis» ^ In vuigari linguadefimt dqriuationesiiiiiltx^fed alix Mifupcr adduntur. Nam^alfignpre dicinius fignorone-,: fignorazzo«figQoreito , fignorino, fignonizzb,fignorclrr lo, Pietro^Petrone,Petrazzo,Pecrocco, Petrino, Pctril- lo I Pietrazzo. ^r^iriTfff iHdirmd^nii iiilinpni al ti tudi- WMrfiprifaz^^o'^\^t\t\xA\n^^^ modtcam dimi^. nutionem ^(finorinj^fXus minuic 5c fegregat. Stqrjore/' h,zd ceoericudiiieiii imbecillam traliic. St^oruz^^yO ^ ad minimura. , • ' Suinta nominum dimfio a S^xUr^ Art. NOminumaiiud mafculinum /aliud farmininum, a* iiud n^ucrum , alittd cc>mmunr,aliud omne y aiiad promifcudm ^aiiudincertumi. ; ' / DEFINI TIO NfiSi N Otwenniafbulinumcft qwod mafculum in fexdi^- rum fignificat: ▼t4>jagta,& dbu*..Et dcdiDatiir per articulumbic.Latifiis,vuigopeiri/. e"' Fxmininum.d[lquod ramiioam fignificar, vtfi:^^^ & alba &mttUecd£.defignaaturper articalmiH i&^AVulga per/tf. Ncucrum,<iuod'^ecau^ f«minamfignifioar, - • _ • Digitjzed by Gc Liberfrimui. . 29 iFtcleclinaturper ai^iculuno vc ftudiuiti^^calbam» 6c ][acionale. 4^eftiVi vulgarifennone arcicttlusneurri. CommanequodfimutmafcuIumdC&rminani figoifi- . cat:¬atur perarticttlumJ^i^ & haihomo^ti adue* ni;&'ratidnalis» » Omne eft quod fignificat mafCttlum, f^niinam, neucrum : 6c declinatur pertres artijculos, vc i^ic &: /;/r<: Promircuum , quod fub vna fcxus (ij^niflcacione Hgni- ficacvtriufquefcxusanimal, vc hicPaffer,ha:caquila fe- cundum vfum loquendi. Incercum quod nunc mafculinc, nunc fxmininc pro- nunciacur Wi&4r^£uiis^.tamlacinc,quam vulga- riter.. , ' f .. \ ■ - f - DECLARATIO. QVnnmisresomnc'in omni rpecie.iubeant-aliqua' indiuidua fortia,vta<3fiaa in generatione.-aliqua imbedlla dcpaffiua in generatipne^pr^fertimanimalitim^ Larinitamen vfumrermotitsprsdTcientesjionragnofcunt? fexumnLfiioanimalibur. Etex his cradiaxerAmcad plaiv . ; icas. Pydiagorici aucem (exum-ip x^undlis a g n ofcttnc r^r bu$ : ira vt agens fit mas , patiens £emina , materiaque.: ' .{^ammatici raiiien in omnfveliocoonagnofcences, dti-/ ; fftpbj^run^ fettti1i>gc i^omen maribusr &mininutnffim^ alias* tranftute; nittt. Qiiaproprer Z)^»/ ^?te4ttt4iiafcul^ , ^terri^ fx^ mininc: Sci^vis mafculinc, fa:mininc,quoniain ^ bis adioin ifli^.pa/Iiorelucrbat. At in rnultis (^enus non • ponunt,ncque.'enim ftudium eft mafculu.s aut fxmina, &rcdc. Sed rebus fxmintisaliquando danc vtrumque nomen:Aqua enim dicitur />wy^ flrminine , ^ lateK mafculinc : & quidem aclus voluncatis vocatur-appetitus mafculinc, auiditas fxminin^ : & defiderium neutrali ter. , Scamnuraetiaponjcurneutraliter.cum potius Avminine idebeac ponii qttoniam ittbfiac^vc faemina fedencibuSft Di^itizecJ by Google Quapropcerdiftinguendficftde feJtoPhyfico &c Gram- maticali. Pliyficcenim non daturfexus nifi mafculinus & fxmininuSjVt in viro 6c muliere:^ promifcuus, in hermaphrodito , 6c in lymacibus , communis :nam mo- tusvehemenriscft mafculeus, debilis fxmineus. Neu- trum autc nil videmur dicere : non enim proptcrca quod noncftmas nec fxmma eH: aliquod genus. Sed porius eftnullum g;enusphyficum. Sed grammaticalirer dan- turfexusplurimiiam di<fti;mafculeus,fa!mineus,neutcr, communis,oranis, promifcuus,&inccrtus,fecundulo- queadi vfum,qttinon(empernacuraccorrerpondenr/ed plerumque,in Grammatica humana«Grammacicaaute Angelorum melias exprimic&per cercasvoces cetcos fexus&veracicen Sexum Grammacici vocanc genus,^ nbnredevi^on enim funcduogeneramasft&minatV^in logicapate* bic. • ■ ■ — Sextadimfio nomtniimajbrmatione* Arc- VI. NOminumaUud eft formxfimplids:aIiudcompo(i« cx : aliud decompolics. OEFINITIONES. NOmcn fimplex eft vnius vocis, compofitipnis cx- pers , vt Animus. ' ' Compoficum nomen cft, quod ex pl uribus nominibus, componitur jVt Magnanimus ex magnus 6C animus. Decompofitum vcro eft„quod ex compofito deriuatur, nonadditainterdum compontioneaUa^vcMagnammi- exmagnaninio. ' OigitizedlpybGoogle * Liber frimtis. 31 DECLARATIO. 'i Onab re hanc diftincflioncm cx formatione voca- accipimus. Cumenimres alix conllent ex NOni -fimplici forma , llcut aqua.cuius oinnis pars cft aqua ob ^lDriginalem homogcncam formationem. Aljxconflcnc "{^tyi comj)ofitaforma,ficuti pirum excirculo Scangulo;. Alix ex pluribus compofitis , Ilcut facieshominis ex for- ^ma oculi , & nafi, & genarum , & mandibulx, 6>: auris, & ceterarum partiumjita euenircoportetvocabulis in fui formationious. Forma cnim totiusexformis partiuni; formxpartium ex vnitatibus refultant fimplicium for- mationum ificuciin logicisdeclarabimus. vocaturctiam figuraaGrammaticis fimplex compofira iquosnonfu- nius imirari '/quoniam formatio propnus quam figura remhanc elucidac. ' • ^ •- CONSIDERAT 1,0. V COnfiderandum , quod compofitio alia fit cx nomme &nominevrMagnanimus ex Magno ^canimo ta- ' •r^-La ex nomine & verbo , vc Magnificascx magno & facio, j aliaex nomine& pr^pofirione, vt conferuus ex cum fic feruo,6ctranrpofirioextrans&pofitione: Aliaex aduer* * bio& verbo,vcraaleficu5&male&:ficio :alia exaduer- • bio 6: nomine vt beneficium. Accidentia communia omnWus Nominihm. Art. VIL ACciduncnominibus declinatio6( cafuSjinllatina- .Grammacica.; b . / , • • • Digitized by Gopgl^ 3^ Crammnticalium QampiheUd] G DEFiNlTIO CASVS. » • » Afus eftmutationoixiinis in fine Teu cadentia di." dionis in eodemnumer6,vc Pecxus Peai Pefro. DISTINCTIO CASVVM. CAfaum aliuseft reftus,.qui nominadnu$'vbcatun quoniamonmis reinominatio primainipfoeft. Alius obliquu^quianon adres fblam nominationem, • fcd enn m ad aliqnid circa rcm fpcdat , &: cfl quincuplex, videl Gcniriuusdaciuus accuIaciuus,vocaciuus.6v abla- . tiuus Quibus debet addi aduatiuui , vocatuja Gram- macLcis feptimus ca(ufi. ' -B-fi-CITXTC A T T O. NOminatiuusdicirurcaftisnonquiacaclitabalicjuo, ^ fed quia in finc aliam cadentiamhabet quamahj,& rcclus dicicur,quoniam reda nominacio cfTencix per ip- fumcft. Alij dicuncur cafus, quoniam a nommaciuo U , ledicudine ijgnificatiomscaduntj&nraulinfine mutant . cadentiam. Dicitur gcnitiuus a gignendo , vel quia primusgigni- tura redo vt quidam volunt , & hoc minime. Nam poc- tac non magis ingcnitiuo quam in datiuo dicimus, dc- Patri <i4i/i««i, vicmior eft pzter ^cminjtiuo , qu.im patris . gettitiimSi quiadditvnamlitteram fupervtrumque. Sed dicicur genitiuus A gignendo.quoniam pactcmjip geni- stiuum poiumus cum nominamusfihum morenijfibrum, 'Vt Pl^tfUsIoannis filius. Sednon folumPatrem ,)[fdpofr u. ' fe(rorem,& fubieaum^^^ 5c aha?^luto|poDfe/ fxpe in^^enitiifo^v <}uon1am luri^ijf|if^jpfBkm i|« }$tn cum patfe faJtem Grammw^em^" » nefcierunc vocabulum explicans omnia. - ad Digitizecl by Coogle adhunc cafum pcrtinentia.*& declararunt eum amaicri Dici cur datiuus a dpiiando, quoniam ille', ciH quid da^ tur, poniturintali.carttplerttmque»ticel i^itcrdum&tui aufertur &,cuLtimetur56cc. • Accufariuus dicitur abaccufando , cjuoniam patiens. caufa quafi femper in ipfo ponitur ; accuiatiautem cft pa. ti. Accufareaucemciletiam adnotare&fugillarc. Vocatiuus dicitur h vocando ; quoniani ciim quem. piam vocamus , in iioc ca(u oblnjuamusjnomen, vt 6 Petre*' Ablatiuusabaufcrcndo,quoniamcum abaliquo q^uid " auferimus,ponnnusillumin tali cafu.led etiam caulaa- genspaiTiuaibi ponitur ,6c inihumenta omnia , quibus , operamur,vtquibusimplcmus&:vacuamus,vt.loquentes deverbisJdeclarabimus. A(fbuatiuus ab acluando^quan- do forma.inftrumentum & pars indTnmcncalis adum concexnuncimmanencem,vtini. lib. docebuuus. CORiCECTlO. NOnfuiRciuncpracfacrcafus, qubniamPocHiaeftno. minatiui,vocatiui/&ablatiui.Poeriveif6geniciiii, datiui in fmorulariter & iterura nomin.i& VocaCiio plural. ergo alij aidendi crant in cun^s d<^clinationibus , vel ftandiitTt in.articulis , vel addendi. Nam cum vulgb dicimus j//>^i/fi/o^/->»^nonhabetur in latino mCifMfi^ fhtts , qui n on exprimic quod3ir^idnuit,pr«fertim inan- tlionomafia. • ^ DEFINITIO .DECLINA.TIONIS. D Eclinatio eft - variacio cafuum nomin.um gene^ jracimt Digitized by Google 44 GrmmMicslmmCsmfdnelU^ DECLARAT I O. QVando nominain finccadunc,feu definunt aliter, cum dicunt efientiRs , 8c alitercum circa elTentias aliquid de illis dicitur in lina;ua Latina & Grxca : in no- ' flraenim vulgari noneft differenriacafuum ,fi?dnumeri tantum:loco aurem differentiarum pooimus articulos, quibuscarent Latmi & abundant Graccij & in hifce cafi- basnonomnia eandem normamferuanc^leddeclinaoc abeavariando pluribus modis apudLatinosjin vulgari enimnomiifi duo funtmodi,6canomiQadaisagnofcun. tur non i genitiais, vc in latina » Giammacici cradide* runc declinationes nominum. DE NVMER.O DECLIN A TIONVM. SVnt^titemVfeclinacionesnominum fex:prima caiaa i. genitiuus (ingularisdefinitin^,diphth6gum,vtMufa^ Mufa^.Secundacuiusgcnifiuus fingularisdefinirinijon- gum^vtDominusDomini.Terriacuiusgenitiuus fingu-, Jaris definit in is , correptum, vt pater patris . Quartn, cu- iusgcnitiuus finguiaris definitm i^; producluni, vt vi(u5, - vifus. Qmnra,cuius genitiuus fingularis definit V/, vtfi- des fidei & fpcciesfpeciei. Sexra^cuiu.sgenititt^ifingu-. laxis de fiuit m ^ , vt cornu cornu,: J,cfuS) lefu. DECLAaATIO. N,Ominacioos non indicac declinationes cafuum»] quoniamconcingic ipfittti tpl«i^bus moJis accipi i N omina imponencib us , cum prxfercimd lingpa peTe" ■ mBain kuinam accesfianciur, fed in geniciuo ccncor4^ danc, Bc io^cieceristpropterea a genitiuo babenC; diftin< ^onem -fingular em, vc Poeta poecas » Anchifes Anchi/se» Eneas Eneae, Adam Adae , Aminchas Amintb«. H^ep ' cfmnia n6mjaa fpe&ant ad primam decIiaaciQneni , U Digitized by Google tiberprimHs. • ^'^^ coniieniunt in genitiuo 6i opponuntur \\\ nominatiuo, Seci profedo Calliqpeeft prima:dec]inationis,&:concor- . dat cum aliisin gcnitiuo ,(}uifacit CaI!iope5,propterea. dicendum quodnomina purtlatina conueninnt,externa vero variant in eadcm^declinatione : idcm videbi&in^»^ 5.&^uai'caideclinatione«&x|uinta&rcxta. ' A N i M A D Y^R S i O. I:N prima Lati n orum dccli na t ion e n omi hati uus definit in a, breoe,ablatiQus (imiliter in, a, longum|Vocatiuus in a;breue : genitious 8c datiuus in ar.diphthongum inxe videturvuIgQS latinofumeriraire iomnis (snim ^e^bet ab omni & /ineulo difbingui , quKndo praefef^fhi non adeftarticulu5diuingues,nequeprontxciatio.Tgitur non tt6th dati0us,6c Genitiuusin ^ddtniSt. Loco Quorii vulgares ponuntartlcuIos^W&«i/, vt,del poeta&jal poe. tas, icrrbirur.tiecre^amnormft renuerutponentes poeta in nominatiuo ,VQcatiuo,&abiatiuo: nam necvariatur quantitas in pronunciando nominatiuum & vocatiuurhi necfi variaturin ablatiuoagnofcitur j cum folum penul- timarum in latino agnofcatur quantitas. Prasterea in pluralilatinorumnumero prmiac declinationis nomina- tiuus vocatiuufqacdermunt in a:,dipbth6gum,geniriuus * in4r«wdatiuus, 6cablatiuusin ,longum , aut inabus^ cumA mafculino feparamus fa^mineum fexDm :fed pro- fedo nonrecflt, quoniamconfunduntorarione fimilitu- dinis cafus :idcirco diftinguendi erant faltem per arti- ' culps. Feliciores in hoc ^nt Grxci vulgares vtuntur . articulis:vt nominatiuo /i peeti - Genitiuo delli poeti: accufatiuo&/«^/i ^vocatiuo k ppni^ ablatiuo daUipoe- ii. Sednonrefticonfiindantartiailum nominadui 8c acca&tiui. . ' Secanda declinatip telatitiisrationdliteRdicuntenim Nominatkio^Dominas^ genititio Domini,djiduoDomi. . no»acca&tiao Dominiim, vocattuo ADomiiie»ablati« .finiiDmMQo: Yariantnominatiuum iDus^Dciminas: in ' V E ij Dijjitized by Google i€ ^rdmmAticalium C^mpanelU, cfjVcmagiller : fcamnum in hoc genere neutro con- fundunt nominatiuum cum accufariuo , vocatiuo in «m:- & in plurali fcribitur in ^,hi tres earusdermunt. Incertiadeclinatione nominatiuus multiplicircrvaria- turin r/>f ponitur,in iz.vtfiElix.mo7j,vt Artneon,in f«,vc nomen,inrff,vtlaciin es , vt Aucrroes - in ,^,vc omntf : ia ^ y vt epigrammii : in , is , vt nauis : quas in gcni tiuis- coniieniunrin,,ff»datiui^ ivis\m accufatiuis in, >fed neutraomnia , vt innominatiuo r vel in, /w, vt nauim :m ablatiuo in^/,v«liii«^cumcon£uiu>nedaiiuiy&aliqUan'- donominatiui. / Quartacieclittattbin^irihaber nomtoatiuiinr , &genr. tiu^m &vocatjiiuftinngulares,quoseonfandit cunnno* ininatiulsvocattuis ficaccuiatiiiis p tttraKbus.dact.ttU5lia^ ' bet in , ui, accuCifr iifff,.aBlar.hiv«r. Quint»concordatinr»ominatijuis in ,«^deGnentibus fcmpcr Sc geniriuis in cuncbs.io.t ^ fiid t.<i«i £tfhdit genr- tiuoscimrdatiuisin fingulari. Aceuf. in ,>w , ablat. in, #, fedvocatiuu5ftnguIaris6c nominatiuus&accur. 5c vo- cat. pluralrs confunditurcum nominat fingulari. Ge- ni tiui rcdc fc haben* in corum pluralicer ^fcd datiui cum^ ablatiuis in- confunduntur>- Sextadeclinationon ponirura Grammariciriponcncfa- quidem: NihH .n. commune haber Nominanu{^Ar«y,. cum cxteris prxfertim cum quinrn,in quaab eisponitur. Nominat. genir^^iccuf. vocat. ablat. faciunt , a , fcmpor- in fine. At inpJurali nominatiuo vocariuo & accuf in ^ vt cornua»^nua, vcrua» Prxeereii. feli datiui con- fufi cuip ablatiuirpluialis» nu^eri ii^ iini copucniua«c i2ttin.<]uae/untcjuinteti ^ '. N.OT AND VM:. . I A ' ' ^ N. Hogua^ Qrxca St cafus {^iif^ScuIi c^^ tiaruo» nominatarfiadualitiaiiei^*ln tatina' foii tSLfkp vuljgari^ IlaIa,Franci^ «Hirpana, H^breaAi Af abica, hl ai;tiajii Droptcrfast <ji*mil5 acciientia > i^Juna exa^ Digitized by Googl Liberprimus] ' v ^ declinadcmemeileVfiomiQibus* Igtcur nec^cnr^c.cJ'!- iMttiocUndis quoque^Laiinis. j : • . r De pronoffme Capit. IV. Ait. R * ' D B FI NITI O. . ■ PRononi^ncdvocabuIiim declinabile confignjficiia^ perfonas, velperfonalia eifentiarum. »r . . r; ^ CORO LLARIVM L . E E T id circ a d i citur prononcien ^yjoniaiia ponicurloc^^ proprijnomuii^^ . * ' COROLLA.RiVM IL Rgo femper repwrfJntat efl&ti^run? exilfeiai^s:, Yelexidentiamprimq ,^dt Inredorefieiitiimiii^ b]iquo> (ecnndarick ■ • •DECLAR.ATIO-.. •;•;•.•■ '''■.' . Dlcitur pranotnen vficalttlam jfars orationis drdU nahilis , ficut& nomen ex fuo genere, qui conuenit 'Cumkliisdiaionibus,&ex difFer^tiaabindeclinabilibus. Non additur vel art)culahilis , quoniam / articuiorum 'iiobeftarriculus,pronominaautenvarticulifunt.Dicitur cofippiifjcat ferfmas vtl pcrfonalU effentiam ad dif- ferentiamNomfnis& verbi: quor^im. iliud %nificante£. fentias,iftuda6i:us. Eft aute pcribna quod perreaIiquodparticuIari2itu&' diftincl uab aliis>& indiuifuminfe,fonatWPf/f«/ UfiU»S' frimui Martini, Omnis eQimres in-iiiis caiifis habercC» ientiampuram^iicuc i&«j^oite meaynoneiirmiftaniai.^ tcrisc nequ e qua n t i tati,neque qiialitacibus^erum coext^ ficndum^ NMcftin cera^M^iie inUgho, iiequemmias - ' ■ " - : •• ; E ig. . 3& CjrammMicdmn CampandUl longa,»eqa.e curta, nequealba, nequenigra,ncque graiT cilis, nec craiTa. Sed cum Tentc d^ mence meaxdein&n. tia^ ided ad eiTendum extra cunc noneft am]>litts pura/ed liabet fiiarri p.erfoiialtcaijem mixm asm,aUisidDus,non . ei^Hmdicttur .A.Sed hxc.A.curta,nigra, gracilis, &c. Sic homo in mente Dei, vel in natura ,Tion eft hic Jiomo, nifi cum perfeeftextra cauias,^propriamhabet perfo- mm 3c,dicicurhic homo , 6c petrus,&ille^j5c;ille, & ego,<£c meiis nofl:er& aliqnis. Pronomen ergo n<jrj fignificatefTcntiam fed perfonam , vc ^•(^o ^/«vef perfo- naliavc mcustuvs. Et quoniam porfona eft c^frentict fub- • fiftencia,anr fingulariras , propcerea rcnipcr pronomen . lignjficat cirenciara, fcd perfonatam, vei perfonam elTeh- tic-c Aliquando 5c perfonalia, Cume^itp dicoyf/««j jdf- fentiam fignifico , fed cum dico , fjliusmeus , fignificoeC. fenciam iiltj perronacafmidellhanc&dam £t propcerea» vc dicicur in jiij ii nn rtii wlUi i i i ^ [ in mm i Tn i ftu loco no- minis;iq|j^pniam perfona^nonjeft perfona nificflentix ad extflrentiiip ^eciufl^. £t in fecundocQrollariodiximus, qttO(ffigmfica*c exiftencias efrentiarum ; quidauidenim In rerum mtterfitate eft,exiftentiam haber, feanon fiib* itftentiam,aut,^perr<Miacn^nin fic rubftantia:vcAibum habec exiftencidfii \ ttd non fubfiftenciam , qooisianmon exiftit per fe , Ted in perfpnaal^cuiusiyvel in indittjdae a^- qiiocorpore. Perfena c|ttidem proprii diciturdeiatip* nabilibus creatiiris ^ indtttidiium , & nypoftafis de cttisms creaturisadexifteritiam dedu(^is. In rcdo igitur ponicur exiftentia , in obliquo faltem implicito ,e{r^ntia:'cum dicojille homo ideft illaperfona hominis&c. EgoPe- trus:homoenim ficPecrus fccunJano ponuntur j &ali- quando exprefse in obliquo cafu vt aliquis hominum, . v.elquippiam falis. Dicitur quoniam pro- hdmcn non fignificat de fe, nifi vna cum nomineexprefib vel impiicito : vc cgQ.Pecrus^qrahicperronaiiUcem ^ •fc;' ■ t" t Digitized by Goo^^Ic APPENDIX. . QVatnui* ncMnina fingill^'^ ,^V^(fift"rus & Fafckisdi^ cant efFentiam perfonitjim , h jid tiinienrantpno- nomma : quoniam in re£lo cfTcntiam dicAnt vt finguraris &non ponuntur locoalicuius nominis fignificantis ef- ^entiam, fed de fe ipram* fignificar./Licet connoratiuc pronominent , cum nominant. Petrus enim efthicho- mo filius lonx : & exiftentiam crc^o clicar in obliquo : 6c fignificat efTcntiamin rcdo. Vei exiftentiam , vt quac-^ dam non'efrentia eft ,ac fub raiionc exiftcntix. QVoniam propriiim eflentiale eft prpnominisfignifi- careperfonasyprima di/lin(%io prbnbminum erit.a perfonis. , ; . ' . DIVISIO ESSENTIALIS. PRonominutnafiud fignificic.perfonam primam , vc egQ& nos,:41iuclfecunda.m , vt ru , &: vos:aliud ter- tiaqi, vthjp , & ille ; i^liud vmnei per(onas> vc q ui , qua;, P E QL A.RAT lO. REcbcpomturelTentialis diuifio pronominum afig- nificationeperfonali, quoniamliic eft vfqs &eilcto- tia prononiinij^ .Tresiiimcpn{onzcancuin apudGianu mancos«quontamperionarepradr(rntat exiftentiam cum |irofeitur:qfii ergo proferCy Vel repra^fentar fe, ficdi;'' cit. E^i iiKl.atiurhvquo^.cwnbquiturjdclkididC'?'»: it iAtb oiiine vocatiuum sdiiien efl; ^^ethim^fl^cm- dae^ qaoniam fubaudicu^i», & Velatitfmici^imi dc quo eR&imokficdico,ltfr. Nos «ddimwperfo- 40 Q rammattcalitm CumpanelU] nam quar cam , ideft omnem ,quoniam pronomen referconinespcrfonas,5ciiiiif5eiVperrona: quam rcfcrt, vtegoquijCu qui.illequi : vbi^«ieftprinui»&fecttnda, & ccrna. 'Myftfrinfii/Tlieolpgicum eH; , cur non vkt^ ten^am perfonafn (ertno prodiicicur. Neque enim ix^* eternicace func plur es p r i malitaces, " Secunda dliiifiQ^abeJfenna. ' Arc. IIL. PR.onbminum aliud fubftanriuum,vt egoj, tu , nos, vos^fut liic ifte,ille,ipfe. Aliud adie<5liuum, vt meus, tuus, fuus, nofter, vefter, quis, aliquis^quis^quidem quif- piam^omnis. ' DECL ARATIQ. „ DT ci tu r pronomen fubftantiuum , qaod fjgnificatexi*^ ftentiani feu perfonam , quafi per feexiftentem. Ec itieo n on fo lum f 2;o , tu,nos,vos,&fui, ponuntur fub- ftanciu«,quscper vocc^ pluresnon declinantunfedetiam hic,tfl:e',illejpre,qu.x per vocestre5i& articulos pro- nunciantur ,quoniam dire£bc fH!;nificant perfonamjVt pcrfeexiftentem: & hic non valecregula grammatico- rum,ex vocibus, &arciculis fubftantiam accidenta» " liratem vocabulornni decbrans, Sed in fpiciendum eft ad inodumv lignincandi. Poluimus adiecliua pronomi- na,mcus,tuus,Yuus,nofter,& vefter, quomam non figni- fiqantperf^iiamdire^cnpcr feexiftentem, fed adiacen. terii , dicitur enini equusmeus jquafir^Wf/:^w,feu«frA utt adiaccat equo. Scd curn dico ,'ego , &ille » demon- ftfandoadiacenciam 6c accidensperfonalenon dico.Sefl^ perfooam ojPteplit^^ dicit perfonamiper, . /^i^iii^^^^^j:^ ali^U f^idam dicec perlbnam la : U mnis dicet perfonas. Sed ircitH adiacet* EceoinifdiMexpomcur^^iil* M.fis , expooitur #wiKi iiW» ^nsnlaris 9C ' " Liher primuK perfonjitns. Qnod fi ira non cft , Ii^e diftinccio non Aabeaclocum ifi protxoitiiDeiicuthabqc in noauioc. DiSmcJio tertia cx quantitate. ' •' Art. iV. PKonbminufD aliud 7niuerfale , vc quilibec^ 8( omni U qui€umque ^aliud paiticulare^TC aliauis &qut« ilain, quifpiani;aiiudfingulare»vcego,ta,iue,iple,l ic; iftc. , V , ■ ' ^ P E F I N I T I O. ■ » #-».••*" w ' I)Ronomenvniuerralccfl:,quoc} fignilicat on^.ncspcr- fonas fiinul : vc omnis homo. Particuiare quod fi- f^nificat aliquas perronas rancum: vt quidam homo,& aliqui &homines,&: ahus homo: fingulare cfl quod fi- gnificac vnicam fingulareniperronam ^vc bic Jiomo,iiVe, 3le,aicer,ac vnus. , D EC L A R A T I O. ... , • ^ • - G;R4[mmacicl nonlrede poAierunt intevnomina, dm^ nis & aiiquis , 6c quidam :hacc enim nullanf effen* ttam 6gntficaac npbis : nec illis fubftantiam aticqua- liratpm : vndeiogicinon vocant eot terminos fignifto catinos , (edconfignificatittos fyncache goregipacicos; quoniam per fe non fignificani^fed habent tnoratione offieium defignandi perfonas omncsaucquardam,qux in illiafiibinteUiguntur. Cum enimdjco, omnishomo, non incelligicurcflenciabominis,fed omnis perfona hnmana: veluticum dico,quidam lapis non inceliigicur efiencia Iapidis,ied aliquod corpus indiuiduum lapideii, feu lapis dedudus ad exjfietiam aliqnam.Etcum dico, hic homo, r.on fignifico fubiKTntiam hominis,nifiiecundari6, icd perronam quam demonftrabomim$« ^rammMicdtm CampandU], * * ♦ • CQROLLAR. I VMi. ETideo pronomtn non ftat loconominis coinmumri . fed proprij:cum eninvdico^omnis bomo : ly §mni$' fignificacPecrumJoannem^Fnincircttm.&aliasperfonas humonas , CcWiott^hU km9 ngnificat Betrum ^ (^uemi oilcndo.. ' . ■ ■ ^ ■ ' ]^ifiin£2io (jiuartaexordme^ • Art. Vi. PRonominualiaprimitiua , vtEgo.tu^ nej^vcs ^fui^ille^. hii^ ijleyipfe^^ts^ ^uis , alius. Aliaderiuatiua,YtiWf«i><««/»r .' DEGLAlLATia. MVlca pronomina primitiaa habenr fiium deriotf»- .dunma genitiuo didum, vt ego , mei , facic meus» mea,meum^tu,tui,taus,tua^uum. Sai,/uus,rua,/uum, . ^ nos producic>nofter^no{tras: vos >vefter & veAias. /I producitY/^i^iii «liifi faocfit compofitum ear ^ dmftfp^ , jitipfe^illeM<,^hSmtiffmk\^ produounc|de- riuatiuunn tf/HH t^tni^LcixjilunBifLeiUfr^^lufdHiS* Ip&L: <juQ€)ue facic i///;iwf X iipudBlautam*. ' •' • - , * ' . • • Dti^fio quinta ex numeroi. ' PRonomcn aliud fihgulaic,[vtcgp :aliud|difc5ale,j Vtc- ' DECLAaA TIO. E|Rima,reciitida& cereiaperibniKAmt nua^rij^luralis 'rraiaciii i . Hoc camefi norafiifum qood in Jin«::iiaLacina ' & vuigarileahcanoncorrerpondenr C\h'i pluraiis nin-ne- ru«caa<i fiQ|fbtari^iQ prinil5 6c (ecunclisper^ooif- 'Ntim fcumdicb ^^^innngulan , deber£dicere7^09^>ibpluraii: & ex /fr nngulari, /«ff/i in plifrali nos ^ AffiKEtprweSk^ iingaaTurcica'^lt<*f!^ habet -condicionem, qnoruam proego, 6Cfi%l%\oihetlsM^t^'-- niy pro cu & vos ,fundr fani^pato eciam aliaylipguas yfoii- Iher fe habere. In rcrtiis perfonis rcdcfe haue^c^ iin- gularceniincl\///f,i/rf,//i»<i:plurale//i/,A//<f,i^^^ " %)i^n£iio fextaexJexH. . - Art. VIL , PRonoininum*aIiud mafcuhnum vc i7ii: aliud fa:mi' uinum ,vc///i^}aliudneucrum , vc//i«i/:aliud omnc, DECLARAT LO. * » EA<Iem rationedeciaracur fexus pronominum acquc nominum Sedpi onomina carentcommnui 8cpro- mifcuo ,&:incerco. Quoniam cum fignificanc perfonaj appoficas cflenciis^clarcfignificanc rexumabfcjue com- municace «promififuii^ce 6c incerticudine. V 1Diflm3ioJeptmAaFormatione. An. yilU 1 PRonominumaliudfimpIex,'vc//- & /y^^ralius com- pofitum vc idem U ifihic | conipomcur is U dc^' I 44* GrammalicaliumQim^aneSie, DECLAR,ATIO. NOn diflfert dedaratio figurar fimplicts U cdmjK>- Cnx nominuin & pronon-Hnuni. VerumapudLad- nosnon uiueniniuspronomcn dccompofitum. T^rofoftio de declmmonihm fronommum. Art, IX, DEclinationespronominum fiinc quinque:primac4i- iusiingulans gcnitiuusdefimciai vcd^gtfginfi, tUytmii . /v/,carccenim/arinoiiiif)aciuo. Sccunda cuius gcriiciuus deflnit \nius ,vt iUfiUius^fCej iffi^s j i/icy ifim$^. aUus^alms : aUeralitrius, ^ Tertia cuiQS geni tiuus deHnit in i, vtmeas^me^f^ml^^ hcitmei^me^ymeijl^cJiSgwi , tui,tmf0iHi4 i^fintfyftti/a^^ ftiix, k vrfrv^ ve^n\ veftm^ vefirs : ipofier , 4w^em , nefiri^ ntffir^e nefff* . Q^arta eft cuius geniciuus fingulans definicin//, vt ^nifiras nofiraiisivefiras vefrasis. Ad^ nancreducunrur.pa- ' cronihiica mafcnlina , & ficminina , qux rcperiuntur in prima 6c tercia declinat. nominunl : fed ron riim nciid/ra vtputant Grammatici, fci] pronomini gciuilirui. Qaintacuius genitiuus lingiilaris dciinitin h^ivzfre b^e^tOQC, Facit ^«/«f/ : //, ect , iiljactt cius, Q^ i\ vcl ,ju\ oi^^ ifuod ifacii cuius , & codcm modo fe habcnr compofirjv,. - ^ f w ^ '/*^^» eiufdtm - ^ ab aliflftis a lii^ius, DECLARATIO. *■ m QVo nia m pronoi»ina flc<^ u n tur in finc cum cadi t dU dio «haberc dicuntiSr pafas : 6c ex ipforum variar^ ' CiOQe^vairialaittif declinaciones» & plerumqucagenidlio: ^uaihqaam in pluriboi cafibus reperiacur vanccas cam in plurali) quim ip fiegulari. Id quod:fiatcemiaa&'das XaXi^^ . * s . • • • • * • DigitizedbyGo ., s;c plures dedihatrones. Nihil cnim commune hahct W,hxc.hoc,&iflhic,iftha:cjftoc,cuinis,ea,jd,&.quis vei qiii,qUcT,q"od. Prxteroa dantur componta pronomina quorumalia . fcruant priftinam dcclinationcm in cafilnis, prxfertini ' genitiuo, vt/f^d7Wf/,</>/^/?Jr/,/7/^Wif/ /«;7i^'/fcribirur, //1 demi^hicce^h/ccc(^hocce,huiufce hc\t. A Iia non fcruanr,. ■ Oam cx ecce & eccon^^\\c\nmseccum^ eccam^ eccum , non ra- men eccihMtus : 5c ellum,eiia m, ellum , non cameii eJlius, prbecceilliiis iquoniamlylfrrcfolum acctiratiitum ref- , picic. Sicuti fnoimi& tafipt^ fol um abjbMii|Ql^ueniiiMli» . ..APPENsDIX. ■ - - ' O^inta pronomina naiiieraK^ bitbent incercas. de- ciinaiFiones-* nain vffar/, tny^^, , f^it «^«1»/« Sed reliqui nameri fqnt indeclinahiles. Scribiiur e cericra pronbmina gentil icia, vtAquinas feruancanalogiarh^d!'- cimus enim^f»i>^///,«9|fi'rf//i,cumponuntur non vt no- mina, fed loco nominis. • ■• * '. • , • ' ' .. ^nim^dtierfio de fatrQnimicis. ^ PAtronimica funt in prima declinatione nominum : vt Eacidas Eacidx;& in v vtPriamides Priamidis-.fic Priamis Priam idis fxminin^ d!cicur,quaequoniam ponu- tur loco nominum funt pjronomina , 8c non nornira,vt Grasci puranr. Nam nefaoquis fitPriamides nifi fubaa- diaturParis: iicutnefcio qaisiitillenilifubaudiafur Pa- ris,ve4 Pernis,verfaomo:pra*cerea palam fpedant ad per-- fonalitatem : vt nuUi diibipi fit qi^in fint £rt>niDr. iniiVi. 6 (^rammmcalium CampdnclUl I)iHin£lio ^ronominum exftgnatura\ Aliui demonjiratiuum.aliudpojfcfsimm : aliudgentilium , altud re- latiuum. ■ Art. X- • PR.onominum[ alia demonflratiua vt ego;tu.liic, ille ipfe, iflejis & Iy,quoniamquaridigico perfonamde- monftranr. Alia (unc l^odcCCwiayVtmcttstuus /uus^noffef^ve^^raiifnai, quomam poHidentcm circumfcribunt perfonam. Alia gencilia vtnofiras ^ veflras yEneades ^ cuias^c[UO' niam pacriam, Scjgentem, connotant. Prxtcreaexpraediftiyferrqtixdam retatiua, quiarcm antelatam fiue ante didam refcrunt , vt ille^ ife ^hic^^jr is^ iiltwY' ^ quisqufCy quod. ' - DECLAR ATI O. DEnnrDnflraciuaprononriina reruiuntrenfacisdemon- ftrationibus perfonarum , vel cfTenciarum pcrfona- tarum. Naminfenfu oflendi non pocefl: eHencia, ni-- fi deducla ad exifl:enciam,feu perronaca. Sed relaciua non oflendunt ad fenfum, fcd quafiad memoriam.Nam dici- musiPetrus eft dodus, ille qui j vel ifte/qui legitin fcholis. Scd ly ille , ipfe , ifte » is , refert antecedens de- monftrando, quamuisnonadfenfumfempcrexteriorem Sed ly quselrefert memorando & particularizando. Addimus nocam demonftratiuam ly ex Arabibu» quoniam logici acceptarunt eam ad dcmonflrandum du- plicitcr.-valet enim vtecce 8c hoc fimul. Notandumcac- . tera pronominaabfoluca vc pofiefiiua <3c gentilitia per fe ..patenc!,quid oonfigniHcant in vfii:ac relatiua declara- 'tione adhucindigenr. - -y^^. . Digitized by Google D Liberprmus. 47 T^efinitiorelatiuorumptpnommuin^ Art. XI» • _ V plcx eft rciaciuum ^ aliud eilen tiac i aliu^ j ccideo- ■ Definiiio reUtim iJfcntiA.- £latiauine(rennaseft,>quoclnatu|am reirefcrt,de<- . ^ monftratque, fiue>y tencem ^ {Tue^^r&exiftefit;^ 1 vt. homo^quieft. « ^ I) E G L . A R A T T 0> GB.ammarici ^iuidont relatiuum» infubftantiar £daC'^- cidentis ^ 5c dicrnitrel^duum Aibftanrix ,quod re. fert nomen fubftantiunm:vt labor, quemfofcipis, eft . durusjvbi ly queni rcferthocfubftantjuumi abpr.Scd rc- iatiuumaccidentisreferradie^biuum. Nam etfialiquan- doadiediuum eftfubftantialevtanimatus, & rationalis;. nihilominas {;rammaticaliter fe habervraccidcns. Scd prote(flbnonfemperitarebabct. Nam fi dico.Pctrus &: nomoqualisestu, idem vaiec acqucPetrus cftrationalis qualisestU:& ly homo cfl: fubflantiuum , &: rationalis. adiecliuum, Qn.ipropter m comparationibus rclatiuis non vtuncur logici relariuo accidcntis , fed potius ad- uerbiofimilitudinis,ficut, &velut :vttu e^liomo^/icuc- ego tquamuis ly Hcut omnes nocas compararionis fup. j>leat in referendo. Propterea nos diximus relatiuum efTcntia! ^ n^,nominibas^gfammaticabbu5potiU2»quaBi i xebius confuleremus*^ r • • libtanttd: ileUtiwjamfubftaati»eftduplcxXidcnutis,6wdiuer/I*^ 48 Cti^mmaticalnmCam^andUt DEFINITIO- : RElatiuumidentitatis refertidemomnino quodan- qtiien: aniniai fcntic, 6c.hdmo eft animal dc idemfentiti vbi ly qui ^ ly idcM'^ referunt bominem omnino etin* dem, DEFINITI O. ' ' ' • i *| 1 ELitiuum diuerfuatis fubflantix rcferr diuei fr.m X V anteccdenti : vtalius ^ vce^o vidco ''otrum 6c alios ^ o m i nes : vbi ly aiios refcaiiomiues , vcdiucr lilicaiuur a — ^-rrET^rx; QVid Ocdiuerfic^tis^identitatisin Jogicis&metlia- ^ pliyiicis declamitrdiicautem Gimiturpro quacum* quc fimilitudine , &x>ppofitipne« , DE REtATIVO ACCIDENTIS. " RElatiuum accidentiscfl^qiiodrefertaliquid pcrci- neiis adeiTentiam, vcperfonatam accidencibus. N VMER.AT10: ; RElauua accidentis funt (eptem, quallsiquantu^^ quot^quotuStquoceQiyCuius» cuia(,cuium 5 cuias« DECLARATIO. GR.ammatici<!ieunt retatiuum accidentis referre an-, teced^ns a diediuum,vc cu esnjger , qualis coruus: * • ' vbi Digitized by Google Liberprimml ' Tbily qualis refert ly niger, & non ly tu ,diximusquod non omneadiecliuum cft accidens in : iiilofoplna, (cd in grammacica, quxrcfpicit modum lignificanditantuni. Sufficiencia rclatiuorum accidentis fumitur ex hoc, quodomniseflentia vcniensad exiftentiaii\,re|^i6iicec- ad^entia,ideoqueveAitur&perronatur qnalii^tie^guaii* ' titate,numero,orjine numerati , coUe^ione ordl^a^- . tum s in loco & t,empore & in numero ^"i^ogterea dd tur <qpaHs t.qtUU3Ciis.qQOt,quocu5 , quotenus'}^quibq$ de&ec aiidi nuhc , tunc , qaando,iliic»vbi,0 ex his po^Ten c apud ^ ' l^ifenosderiUaritiomina&pronoiniria.! v V j-- ' .V £fta»cemquah'tasmodusreifiueaccid«^^ fldLiitiaIiS)pTopcerea refer^ ly qualis omnes exiftendi ^ndi moaos. jDicimus enim Petms ^ft atbus^ fprcisX manus , cationalis , dioes , Rex , velox ; red:tis,'$c. Qu] ' Iisestu:vbi lyqualis, & efTehtia: , & perfona!, 8£ fori na:, & operatiui, &: pafliui, &voIiriui,<^- animi,6c corpo- ris , qualitates refcrrepoteft: quoniam in '^mm pra:diQa- niento datur qualitas ,vtin logica probauimus. Quantitaseft menfura fubftanna: perfonata::&pro- pterea dicimusPetrus eft alcus, magnus, crafllis, longus, quancus cstu:vbi ly quantusrefert omnes dimenfiones iundas,&fcorfum , fed non qualitates quantitatis:noa cnim dico, 5^ rectus figura quancus ego, fed qualis ego. vc milices Quot refertomnem numerum fimpliciter funtduo, tres» quacaorsdecem^cettcnmimilie^&c. quoc funtciues. ^ . Quociisomnls'ordinis nuAienisjVt tu es primus,{fe« cunaiis, certius, decimus, centefim'ttS96cc.iD ichola,quo*- tusfumegoinfenacu; . . - QuocenicoIle^bionemnDmefatonim fcriattild svtmo^ fmcbi nmbuiant biol, terni, quini| deni, mi)leni , cencciii, quoceniambulantmilites; Aliquando iungicurquotoscttmquifque ,quandoC« gntficat ▼ttttm de ordinatis , vc deeimut quijqut ^fecimiBS £x his dedacuncttf aditterbia> vc qneties ,Jecief^m$lliis. ' *G Digitized by Google jo Qrammaticalium GampanelU] Item transferuntaradtetnpora aetates, vt qiiotennis» bienms,tnenms quoniahi tewpuisadVxiftenriamrpe- ^t:item,adnocum,vt primasfecundas &c. 5c fedct pri- inoveireennd6 : & prius, ac pofteriu':, vltimus ,6cc. lol cusenimadexiftentiam fpeclac, vt in locrica. * Prxccreaquoniamindiuidua. idefl perfonnta: e/Tentix, non folum referuntur pcr prorfara^; cxiftenti.ilirares» fcd etiam expatria & gence , 6c profeOione 6cfiidione: pro- prerea dantar^Ai^i rcIaciuahorum,vid. Cuiuscuia,cuiij» tccm^s:vt ego fum Romanuscuias cs tu, vbi ly cuiasrcfctt' ]y Romanus expacria. Icem Ciceronianus:Dominicanus; cuiustu : Piatonicus cujas tu &c. At\^ cutas refertpoC. fe/Tioncm/vt ttiiim^pntrum hU^ff^fuifi idebetetinin -Jycujasreferrcpatronimicuihpronomen: vt Parjs eft Priamjdes,cajas eft Hc^aoti quod Grammatici non cori- fideraruiu:, • * • , * * NGt^ndum quod omnia praedkaaiet\ta, vt perfo- nancuradinnicem,fiuntpronom^na> vtvero(unt^ Velexidunt.Ainnomina. - . ■ ■ . • i)erho. Cap. V. Arr. J. • D.EFIN ITl O. VErbum efl vocalnilum declinabilr, fignificaps cx impoficione , rerum aclum^Hue eilendi,fiue exi- ftendi/iue operandi,iiue agendi^ Hue patiendi« DECLARATIO. EArationequaindefinitionenominis ponitur vHiU bulum orationis pars tanquamgenui gramatlcafe. A dditar ieclinabiU, ad differentiani prxp o fitionis,ad:- iierbij , coniuoaipnis 9 dicitur)%ii^^ Digitized by C Dber pritntii • jr gorematicorum. ^ • • . • . L)icicur cum imfo^ttone y difFerentiam intcriedio- nis/' ' " . ' • ' ' " r . ^ ' Diciturrf5?aw,tanquamvItimadifFereniiacon(litucns verbum in elTe verbali.fcperanrque a cscteris orationis partibus. Dicitur eff^rtci , vel quoniam omne vcrbum /ignificateflentiar ac1umnone(rentiam:&: guia a<flusvel 'cftlubflantialis vclaccidenraliSjvel medius .idcirco di- ciiwraFiu if^^dlyvzbomoefiammdl^vhi lyr/J^fignificat ipfam elFentiam vt erte{rcntia&: c6iungitnotiones,n6 res-.pro- perea.-^tfmvocatur vcrbum fubflantiuii rede dGramma- tici-i. Sed perperam,dixerunt , verbum fignificare adio- nem vel palFioncm. Hfi enim non fignificatac\ionem ne- ■ que paflionem litemnequedifco fignificatadionem , fed adumadionis rtf/^/jjaucem fignificataclionem, vteflen- tiamaliquam : docere vero vt ndum. Quid auttmfitA- clusin Jogica declaramus& mctaph Additur vel cxilhn- di : Nam cum jico : Peirus e/?^vd eflin platea : vel exifiit^ non fignii-ico Petriaclum cflentialem , fcd cxiflentialem, quod ./.eflextracaufaifuas: vel quiacA in alio 6c ad a- JiudiT > -'^'^ < v- • Additur/?.^ <?^^r^W/ , quoniamopcratio non tranfit in ixMwd ^homo amluUt :ZcS.iovQX<i tranfir,vt fjomo '^eriferat filium. . ^ ■' D i c i t u r etiam ao^cn^i vtPetrusdocec:&paticndivtP e tru s docetur. Seddchisadlibusin Metaphyf. dicemuSjneqvi^' QuimQtami^atUiefinegoti/, ' •;v - c o R R E cT 1 o.*C'-" Hlnc vides quantopere falluntur Grammatici,dicen- ces", verbumcfje farterjt ofationn declinabilem Ec deinde.non loquuntur amphusde decJinationc , fedde coniugatione. Item dicunt, verbum efle /?^«//fr<r/iafiiw aUioms & pafiionis : cum verba fubftantialia &neutrai ctiam ipforum ceftimonio, non dicanc aclionem neque paflionem. . • : fyncathe 52 ^rdfMmMkAlmmCafnpanelU] Quod auteni addunc Qrm\\\u\c\^verlumefipaTSord-^ thnii decltnahiliiy quo Unm modi^foryyns terfiporibusagen^ divelpatiendi fi^nificaUuumff} . non perriner ad definitio*- nem,ficucin logica decIararur.Non enim ex hoceft ve,r-- bum,quodhabeti'nodos& tempora. Sed exJioc quod adum fiuentem abeffcntia & qui4ein verbamrubftan- tialcnon habetneque fignificattempus:& multa verba. heterocUta :& tempow<?cicliteise»hoc,quodaauiriott- fubieofitvtalibidocemus. - •' Pmerca in linguar Chhienfittm &CocoocKinenfitiin verba non declinantur perfonis- , nec temporibus «a* riantttr» fed^otuhs , vtAioihiocoapeiiemusiergoaccti. dunthxcverboinoa^ei&ntiantvefbttm. / Di^in^tio "verhomm ejfemialis. ^ . Arc, TL VErborumaliud AibftantialejVt /Iwjraliud cxinren- thls ,vt rfuneo^exijlfi ahud opcratiuum /lueaclin- cum, vt Vfflffy ambttltf.^audec. Ahud aihuum,\t ca^igo^ac- cufoyfacio : aliud paiTiuum,vtca/?igor,verSerc} : Ahud ad. it Grammatici cbmmune , vc cnmmr-^iid^ dcponcns,vtv/<;f,/wn - • - - • DECL ARATIO. ' , . QVoniamfignificarea(flum rerum eft v^erbo e/Fen- cialc- exhuiufmodiacluum dyiin(flionc Ai mcdafuic vcrhiorucfrentialis diftiyii!aiO.:-6c quoniaibcfientiapro- . cedit exifl^Qaab exi{];^i;|aoperatib4aboperatipneaak>» abadioae pa (Tio: proptcrea verbum reftc diftin g u itt)r in , euentiale exiftenttale ^ operatiuum , a^iuum , &c jpafi» fiutun. ' . " £tMcdiftin^ioeft]l4^undttn)]»mVnask)fecmiduinVo:* cem fequif vtdetur paffittum , quod tamcn eft fecundttm oremAdittttni.: &propterea vocator deponens , 6c vafulo LiberpriHim. 53 ridetur adiuum, quod tamen eft pa/TiUum. Aliudfbcun*. dum vocemeftpafIiuum,fedfecundum remeft a^liuum &pariuum jVt avipIcUor : & propterea a Grammaticis dicitur commune. Hocapud Latinos ,noiilinguisaliis: & recundum|r?aturamnondantiir veiborum genera,Jijfi cx quinquc|a4ii>us. . i ADMO.NITIO* ACtiua&pafliua funt verba inoijmiilingua, Atki Latina ex fmitionein o in or , diflinguuntur, quodvemmeftin pinmbiis temporibus verbonim,prae^ terquam^ in prxtentis. perfeAis & plufquam perfedisi o u^Tefoluunturin partxcipium €c verbum fubftantiuuro: aicimus ekiim amdtns fumyel fui\ iccScsmanuir^miyel fnerdm &c«inIi^naveroItalica, nondatur ylliilks tem-^ poris pa/Iiuum ,,£drdfqlttituriniiibftantiut]m vt fro ego 'amar^dicimmU/hnM^tPy tu feiamat^^queU^iamatQ. Ki -in tertiis^perfbnis fupplec ly ftama ^&fieamato : &c. In adiuis verofunt temporaomnia,exccpris prarreritisper- feciis , & plufquam perf cclis : etenim pro amaui d^ama* utram^ dicimxLs h^amato ha vevo amaio, Do c vment^v.m; ISta.duo veiba fam & h^leo funtbafes verbomm om- niummam copulanrfubftantiuc , &: ndiccliuc. fiueac- cidencalixci, flue iQtrinfecciiiae extiniecc res omnes. r -NOTANDVM/ : VErbaqiWBGramati«i« vocanturneutra^jflonfunt a< dina nec paffiua propter &dc>quod fignificanta^lu. e^ifteadi vt>?^: aut a<Ed^i,ve- ^wrMifiue operandiyt ^orr»^ aut pot^di ^ic non potendi vt almhdu & iofi^* Gommuniftautem 8ft<leponeniia pminent dd a^iua^ pafliua; ^ deponenia eiiaib neuti^ fuiit fec«n«l|iBi. 5 ^ ^rammaticalum CampanelU] Tem,vtut3r^^radi9ri Ccuti auxRior ^ nudicor^wi^t^^ duuafecundum rem. * COROILARI VM- NOvttig6xtQLi neqtie fecttn^fi* mn,neqae leciiin& ' vocem^Grammaticidiftinguttntverbainadiuumj,: pafliugm ,ncucrum, commune 6c dcponcns : etenimin adiuis funt qiurdam neutra, vt amifyrtdeojnteldgo : qux aduMnceriores ScafFcdus notioncs iminancntes figni- ficanc In neutris vero ponuntpalliua inulca.vty^^ff ^exulo^ nia verba pertinentia ad agriculruram faLso pofita in quarto ordine neutrorum. Similitcr qux fpedant ad • diuinas ac^iones natur^ aucons vc nmy,t^tonj\^uce(ctt' Jndeponcntibus vero ponuntneutra fccundum rem, li- cet voce pa (fi ua , v 1 1 ^cton ^r<f ^^|jf f r, jja f^^'^ fi»ma(hor,\ Miiior. Secun^um vocem autem omnia verba ex hoc . quoddefinuncino, velinor : 5«wenim& fua compofita. ' folummodo neutra poni poiTent bc tunc faHa eflct ver^ ab eis cradica » quod X, fiq^ipcat aUmm vef Dijlmilio verborum ex ferfonts. ' . Art. lU. VErborum aliud peribnale^atiud imperfonale , aliud fcniilc.' des;cri:ptio: VErbumperfonaletrcs habctpcrfonas , primam,fe- cunda,^ lertiam pronominibusck'leruicntes,vtr^p amoyfuam^s^jlleamat, Impcrfonale nullas habctpcrfo-' nas^ucnumerpsfedfub tcrtip^quafi ojxint^iytdmg amaiur Digitized by Google - • ' Liher ^rimtii, ■ ^ ^ te amatar , ai illoamatur. Vulg^ , fidnia^ Jau & ama-ddnoiiama. .DeferJo^almmmmeroptimdumLatms • . , Granmaticos . • : . PErfonaliaverbaalia funt adiua,qu« definuftt inb, &^ormant pa/fiuumin or: vtjamo, vnde fic anior* per additionemr, alia pa/Euaquac deiinuminor^Klia^ bentadiuumio«,vtnmorexamo. iAlianciitra,qiMedefinuntin'o, & non formant paC. v^iuuiinin or, vt gaudco, careo : al ia communia , quie defi-» nunt in or , & non fprmantur ab adiuo in 6, & aftiue ac pa(fiuc in orracione conftruuotur^vt ego chmifiorfe,^ egochminor abste. iAlia deponentia , quxdefinunt in or,& non formanrurper aftimlm o,necpofibnt pafiiuc .conftrni > fed folom a^ui, ncgc feqnorvirintem* V . ^ ^e imperfonalium numero. *• - IMperfonlia alia acfliua fecundum soQ^vc\,yx.tcdct,ie^ cet^ intertf j alia pafiiuic vocis^ vt atnatur curruur, kSi^ ' neutra.vUeaeftMahff. DcfiruUtbus. SErnilia verba funr : qu» iiilycjiSonalihUvad.Uta, funt ! m perfonalia , vt ti de^et p^tere i petfonalilaus verd Vf^tcioaaiiAiy%tMMeSjf0nite»ti4magere. , DECLARATIO. Rofc&oimperfonaliralia exadiuis funt , vt deleflat, . ^qua cum in finitiuo vcrbo funt imperfonaiia i fine ▼ero,adiua. Alia runt neurra ^ vr inttrcfi , f^? conaenit\ pateiautquomamablatoiufimtiuo funt perfonaiia, vt 56 (jraiimiticalium CdmpMelU) medicorum interfiint curationes. EtPecro conueniuttt TircureS' Sed qux ncucro paffiua vocari pollcnc fecun- dum Gramaticos^nuquamtiunt perfonaliajVC/^i^i-/, wi. fcrit^plzet^ penitet^ racioaucem eft quoniam ad afFeclio- » ncs refcruncur, quxopus adextranon rCifpiciunt^nec perindeacboneoi. / DifiinSio numero ferjonis. A«. IV. » NVmeri verborum funtduo,fingularis vc drw<y,&pla ralis vcrf/7frfw»5.fimiliter perlonas func tresm omni numero, in ilngulah ego amo , cu am4s\^ ilUamai; inplu« ^i^samam9S^wsamati$<tilkamanii \ V M g T iy N n V . 1N omnibos rcbus re^eriun tur ift^ rre s per/biiac,& diio Qumeri ex nacurarei>licec aiiquaadoincertisTerbis . non fincin ▼fu^) 6c in imperatiuis exnacorarei defiinc, 4c In intiniciiiis qux ad imperfonalium cranfeuiic ratio- nera. OecaJibusi0decUnmonibusverb<rrui^* ACcidit verbis cafus.&i declinacioitlmni&jperfona variac fitiem didionis ,'ycam0^ai^|)^amat : ficut ^ nomiciibos accidere nommos. JPr^cy^ deciinaciones ^erborum vafiancarficfic&nominunv.S^ cognofcuncur. cx &cun(|a pei£>na| ficut nom^mifecundo cafivite.nu' jijueinfirtitioo. .^. / Prima erg^o dccKnaliiS^habecTecundainperfonamin^ 4]icatiuimocii in ^;,6c infiDitumin^rr, vt<iWiii,&^ff2^« Secunda, in ^i, 6c in ,Iongum| V t ^o^^r^. Tercia. - 4 Digitized by Google Liberprimus. i7 Tertia in/i,&in breuem , vt Itgis. & /r^w- Quarta in /j, 6c irr, longum , vtaudts Uaudhe. COR.RECTIO. SEd hxc fecundumantiquorum dida funcrationeni, ctenim poteftprima declmatio conflituicx fecunda perfonain es , &: infinito cdc^vt/um^inicrfurK^ acffum^pr/c- fum^nefumyfubfum^profum^abfum^polJum^ & cxteracompo- fitaexverborubftantiali6cpr.xpofitionibus. Secunda habetpcrfonam fecundamin frj,& infini- lunim erre, stferojers^ferrc : ^ compofica.vt7e/tff<^,<«i- /er» , offiro^petferOydefcrQ^ infero nffero^^ catera. ^ Tcrtia autem fit prima antiquorum , \x,dmas^rMfe% CVjarta illorum (ecunda, vt ^(^rf/,*^^^/^ , Quin ta il iorunt tcrtia^ vt le^ii , le^ete^ Sexta illorum quarca, vt 4i«ri/i,^ir^i>t.. Deanomalii. DAntur irrcgularia a prima ^ vi\veto ^ huo & iuu^re , qncxmpr^etcriti.. funtanomala.Dantur irre^ularia d ter tia , V c gattdeo gaudere , qu« in pncceritis non fcr- uant'normam tertix- Etaqiiartavt vii,&9/A!r>qua: in prasteiitisdc infiniti$ exerrant. Eta quinta vt eo^isjre : quxin tuturis extra vagantQV) " vtii^fjU compofita yufsnJc^^Ndijo^fcri^^iiLc. ' AQertio dt tm^n&itsverhMm, Art. V. PR.oprium efl verborum in temporibus iigni£ca« re» ' )g Crammaticalium QimfaneB^] DECLAR ATI O. QVoniam a<flus funt extenrionesfacultatum ,necfi- mul eflfe toti pofTnnr ^necefTc eft tempuseifdemin efle quod efl fucccfTio rcrum , cx ente & noQ ente part&- cipancium > vc m MecaphyLdocuimus^. Detemforisdifferentiis^ TR.es funt temporum diflFerentix, videlicetpracfens,. prxteritunV, & fututum. Etenim aut res eft nunc tn a^flu, & facit prscfensjaut fuitin adu ,& fic pra:tcri- tum^uc eric & ilc eilfucura. TKiplextamen pra:teritum «aliud imperfe£lum , vt ^nutSdm^^ivLd per&dum,' vtdmam , aiiud pl u fq uam perfediini,ve MyrifiM^resenimaatedin ccanfictt ,[attr nan(iui^.aix nMiIto ante tianfiuit. NOTANDVM. NOn potefl: reperiri verbum , quod non habeat prac- fens & pr.Trerirum & futurum» diftinda fecun- dum rem,]icet fecundiMn vocem qusedam (intdcfe<ftiuai rtmemJni, odi^inquam , 6c cxtera , ex vfu fic pronunciaia apud LacinosnonaMCeminahisoacionum linguis. ^etmfortm v^athne exfacuUatHHsl ET qnoniam omni^ a&ns aot ind i ca tur per cognofci* thmm^auc tmperatur per poteflatxoom^aiitoptft- ' tur per Yolitioam : propterea tempora verboromad tres facoltates reducontor.f. ad|indicatioamimperatioam, pc optatioafi^ Digitized by Google APPENDIX. PRacterea quoniamactus fubiungieiiradiui,vcl deter- niinatcveljndcierminatc, propterea addmnur tem- porum dtt^ ^lia: radones .f. fubiun6ltaa & infinitiua, qux rcgantur ab aliis verbi nononibtts. D E C L A RAT I O. .. EStquidempractcritum,pr«rens,dcfuti!rum tenipus, triplex,atquevt pars, autvtdifferentia fucceflionis rernm, &quidcm contingit cxprimifccundumtrespri- malitatesMetapKyficas,pcrimpeniriuum ,indicatiuum, 6cappetitiauni 5 qui vocaniurmodi fecundumGramma- ticos, (ed nirois comraunrter : modus enim eft cuiufque rciqualitas • propterea nos rcduximus cosad primalita- tes. Sed fubiunAiuum.&infinitiuam^qaoiiiam ad coni- pofitionem potius modorum fpcaant dctcrminati vel indercrminatc fecandumpcrfoBas&flheperfonis, oro- pterea hofce modostanquaihap^ndiccsvcrbisaddcnh. dos putauimus : 6c non ficut principalcs,queiIMUlinodum Grammaticisvfurpatur. temforum nwnero i» vnaquaque rafiine. . DE INDICATIVO. INdicatiua ratio habct omnia tcmpora vz. prxfens, vt ^atf)prqteritura,vt4m4«r,futurumvt^w^^o:&itcrum Criplez practeritum vz. imperfedum ,perfeaum, 6c plul- quam perfeAttm.Indicare.n. eftadus cognofcitmiprin. cipij.Cognioiaauteinrcfci:turadoxn|ijatcmpora. ;H ii 6o GrammaticaUumCarnp^nelU, DE 1MPER.ATIVO. ' IMperatiiium vero non haber nifi pr.xfcns 6c futuruiTi, caretque pr<^rerito,quoniam non potcft: imperariqiiotl tranfiuic, neque Deus pocefl; fa^ere vr non fu^rnt , qtiia fl. bi contradicerec Itnperai^nus id [olum quod nuAc-,auc poftea exir in a<f^um. Caretetiamlmpcrariuum perfonis primis in fingul.ivi numcro ;quoniamfibiipfinemoimperare potefl:,fedai- ten,nifi feipfum vtalcerumaccipiac,& tunc erit quali fecunda perfona qui e(l prlma:(ic Peerus aic« quid agis Pecre>& /'<frr^« Noncaretinplurali ,quoniammu)n imperio rautuoafliciuntur.. / DE OPTATIVO. 0?c.uiuum habet prxfcns,prxtertum , & futurum : Jefidcrium .n- ad omnia fertur tcmpora ; dprainus cccnim aliquidfaifTe, 6c elE%&: fore, habccque notas IIjo^ DE SVBIVNCTl VO.. SVbiuncliuumhabctfimiliteromnia tempora,quoniiC poced/ubtungiadquodcunquc verbuin aliornm mo- d.orum,vt/?r ames^vel ver9mi/i^qu6 d amanerim^ itcm eim' 4irHdremfufpifabMm .bccumamauero (ufpira^* NotandumquodSubiunAiuu* habcc pro noraly cnm- qu^orationem fufpendicdonecaliud verbum fibi adiun- garpoftfe^velabfque ly nMirubittdgicuralceri Terbo»yt %mwmefvtfatias^^ti^\i<\vi^mnoX^xsk dor^m iaLogica. ^ Digitized by Google Lihcrpmmis. 6i Deinjimuuo* INiinidisumeidamcria cem|idrahabec, fed^ineperfb- nis, ciepcndent enim fcmpcrexfioico vcrbo : quod po^ teft multiplex efle & ad omnia teaipora r&Ferri' , & quo^ Qiain bxcrelacioeftindecerminatarum pcrronarumjOm- nibus enim peifonis copulacur, propcerea infinidainio* di carenc diftindione perfooarum :-di|riti)us enim tui^ te gtmofi \n$sama»ifit*ic iommmamttfifum ejjcibc quxli- betpeifoDa cuiliberaddi poceft ,veiAu%mulaniia f^m- periniiniciaaniexporcunc poftfe^vtftiom (oco pacebic. De Gernndiis , parfia^iis, ^ fupims. GErundia,participia & rupina non funt verborum modij/ed nominuin [imul vcrborum 'participa- riones • propcerea decis alia pars orationiseft coniicien- da ^ necvexbis addcnda^vcfececepriores- NOTANDVM. r » PRa:cerirapracfeAa,imperfe<fla,& plofqnam perf^^a' nonfuntin 6peracims«f(ed'idem dmtria temporare- ■ prxfcntac , quoniam fubratione voliti nbn inul tiplicacur ' prxtericioviicutfub toionie in(ttpat4« V .Subiundiuum veir^^fatbetomnki pra^ilta; quoniam cuhi cfmni verbo alrerius modrftibiundiondm^c&re po- teft. . • * V Grftfttmatici4)on tntellbfiere quodde/iderariuo,porius autem fubiun<Jliuodeeftpars pracfenris cemporis, dici-' musenim vulgo/o amadiat aynaretfctucaminafii^ \ovcr^ r^i r^fo : quxnon re(flcconfundunrur apud Latinos, Sc vulgares etiam peccant quoniam ly <i/w;rf^/ , nonad defi-, deratiuum,1fed ad fubiuncl:iuum verc fpedar^on enim^ pronunciatur,abfqucfubiun(n:oantc vrl poft:,(]qiiisergo> iceromgrammacicarecur iioccoaiideraredeberec. . * . . H iij. . 62 ^tAmmaticAlium CamfdneUdl QJf ^ S T I O. QVa:rituf aucem , cur pr^teritum multiplicatur, & non Fucuram &pra:rens ? refponcieo , quia practc- ricum poreft non totaliterprartenfTe , & icerum tot.ili- tcr6:tandemmultoante,potefl:diuidi Sed prxlcns ell nunc indiuifibiIe,quapropter non potefi: diuuii. Sed quod imperte^fVinn cH: prxfens pertinec ad ancecedens, veladfubfequenstempusugiturvnius tft tempons.Sed de futuro non fic : aliud cnim eftmoxfttCuroni,aliud poft, aliud longeporc.-SedGramadcinon acceperunchanc^t- (tindionem : qoooiam vfas loquendi apud vetereseioC- modiexpreifioncsnon habuir, (icocde prxtericis^verun^ camenfociirum fubiundiui videcorefTe de fecuro praec^ titorficgfo enim idem eftlaciniqob^vulgariter hav^ fatH^ ApudHaebreostemporai^ cmag LSCQQfafa» ; Jiii^ifif^irjforum ex ordine. Erborum aliud primiciuum , vcDo:aliud deriua^ tiuum^vcdono. Y D DE.C LAR.AT10. M Iftin^io a]b ordiiie. eft fimilisei » qose licnomi. num. • DeriHatiuorum mulfiplidtas verhrum ex verbis. AFudLatinos verboru deriuatiuoru aliudeft inchoa- tiuum,vticaleofitr-<if/S:tf jquafiincipio calefcere. Aiiud medicacHium^vc acoei^o tmamU aenu^cur^qttai* (I meditorcoenare. Aliud£reqoen€aciQom)'VtalegoJi0i/^,ideft6eqttencec lcgo :1 rogo rogito. Lihr primus. 6% paukrim diminutifcribo&c. Deeft Launisinigiii. ficatitium^dicimas enim vuigo da beuo ibeoacciliare: da fiiro ftiraccfalare ftancbeggiare* Dermafia njerborumtxnommbus. D£riuatio verborum ex nominibus iterimi mulri- piexjalia a fimilitudine: vt a patre oritur/5*^r/y/i fiuc/^iimXtfj^^liaabadurei fiueexiftenris^fiue mutacionc fubeuntis.vca (londcftcndfftff > a lapide iapiderG<> , a ca- lorecakfco^ R E G V L ; QVoniam verbum fignifrcat a^um : coiarcumqae autem rei eA adus : igicur a quocamque nomine semiignificanrepoce/lderiuariverbum. BECLARATIO;. HMc regttla valet apud Grxcos , &Italbs ▼QlgareSj fedLatininon vfqueadeoipravfirunc. Lulliusta- meneUciceamexquocumque nomine :namqueaitJio- mo, homificare homificc^tio^ homificahiie. Sed hdc ex com- pofitione fit non ex deriuationc pertinct ad aclum agendj. Sed detioatiopura e^ft ex formnli, vt lapiJef^ COy?fjetalIcficJiq^nefco/enefc»^ifr'tre/(Oyfioreo^t< f!ofefro a flo. re..Sedabhominenon dicitur^iwfo.ncca lupo lupefco,. 6<:tamenrecundum naturam fieri dcbet:vnde vul^niiter a campo dicicur compeci^ijre^ a fen ^O^rz.fefje^r^f^Jarjr-Jei- ladonnain donnar/i ^Cicut L^tin t diciCOx mafiMlifie/e ir^irf»m<f ri,4 mafcuio, & £emena. Qi^ autem nooas.artes^cudir, ppt^faceredj^riaario«> nes verbales ex quocumque nomipe, ejr oiTini enim re . «l^reditur a^us exiftendi , veloperandi, vel imi^di Accu. Quid juidGrammaticiio boc minusiapiant; 4)^4 (^rammaticalium Cdmpdnellsl "DsdcrmatlQnc tanpomm extempoabus ^erhorum* DEriuanturetiam cemporaverborum fuc^edentia ex pra:cedentibuseiu(dem fpecif i, vt omria praeterita ex primo practetito profcftp » ex amaui enim cafcitur DECLARATIO. VF.rc dcriuanrur ex prseterita ex pnrteriro pcrfc- non auceni cx imperfedo , quoj ennn iiiiper- fecluni cll , gencraie non porefl: fibi fmiile , irem fucuruni luhmnctiui deriuaturex prxtcrico , quoniani dicit futuru.n fub rarione prxteriti , idem enim iti^a%er§ DermanoexfraJenU: DEriuanturomnia ptacftntia tcmpora exprjerenrifn. dicaciuo^vcab amp , amaiamare^tf.amem^UamarfJSc -ab amot^amareiOmafirf^ffiir^amarijVtilego, ''%^J<fg^rem^ Derluatioexfuturo. , EX fiituro auccm invlicatiui . non videnturoriri alia fucura. Non enim ex amabo dcnuatur amato, &c amem, 6camauero , &:. amacurum elTe, fecundum voccm licccderiuantur fecundum rem ,quapropter in Iiiscon- fulendus eft; vfus : ac forfan 6c quancicas /^llabarum primjirum. ' - Va Digitized by CoogU formsttone verhriim\ Arc VIL VErboruni aliudfimplex vt Ugo : aiiud compoficiiinV vc iramtego : aUud decompofinim > yt nmtth" DECL ARATIO. EAderarationedecIaraturcompofitiorimphcitafqae verbGrumacnominum.Decompofitumautem non ex compofitis, fed cx «ompofito & dcriuatiuo , ^Utanfr «ri^i/i^ ex trans & fchbo : ex quo erat (chbiUo. , SVBDIVISIO. * - COmpoficio verborum aliacft exduobusfeuplari- bus verbis vtaii^tf^#»ex caleo & facio ,alia eft ex verbo & aduerbio vtmabfMio ,fatisfati9^ alia ex yerbo U prarpofiwoiie^vt f/j^r/^ f*«jfiRf^,qua6extta iacio^vtcum alio facio : alia ex verbo & mminefrtfmSififo^maffttfgf, idejifaaofru^umt&f^idomagna. \R E G V L A. OMniscompofitio ex nominc&: verbofignificat a- dionem alicuius rci , vcl padionem , vt fractifico& confru^cor^arefaciOy^careno^Sclxcifico. . REG V X A* . OMnis compofitio cx verbo & aduerbio fignificac qualtficacione m aaioDis,reuaduS|fiUe aftiai|fiac ^ fti^mtVtfatiifddOt^Jdiu^^ HEGVLA. ' ' « OMms compofieio et verbo 6r verbo fignificit adiis; edmonem,vt/r/^<f/r<7,(^uomam&adl;tts frigQris,fita*. i mefldacah F ■ DECLARATIO. ADditam^ftinhacregalaj?/^^ datur ^ quoniam non videcur ex duobus vcrbis fieri compofirio^ quoniam duo adus coirenon poflunt,fedfialcerabaU terofir,habebirurvnus vteflTentiaai^us, alcervcailujfcu. ackio ficpaHjo eius Jicucpatec mftiic^fi ^ cd^P.^ R E.GVLA. OMniicompofitio ex verbo &pr^pofirione,lfgoifrcat adum cum relaciooe & refpe^ ad aliquaro efien- tiam,adi}uam,veldeqna, vel cum qua » velinqua» vel' proptet quanr ,j vel per.aoam., vcl fuper qoam , vdi &bqj;ii^3ieleirca<|ittm,m eiuQs giatia»)edittir|!^An9W REGVLAv QVorfiintpracpoYiriones rocrunt verbonim expraii- pofitionibus conipofiriones fecundum naturani,. 'Scd (ocundum vocemadcertastantum reftfinguntur."' £xempladeverbifubftantiuicompofitjonibu$'. Verbum fubftantiuum babet compofiriones odo;^. Diciturenim dyifw,adfum^ ideftad aliud fum^quafi prac- fens. Et;^^/iw»ideftabaiioiom,quafidiftanSs&dirgi^ ibs abeo.. ' ' ' * ' • Ixmdefum quafideorrom&m^&reparatum; Infum, Quafi in alip fumi ve) jficas fum ^pricpofifiaeiiifni fep^umynria jfine qoando yenit in co Digitized by Google Lihr ^rlmm] 6t mirrjftHirquali incra aliquod iutn , vt procfeDs, vel can* «qttamtuuans aifcnecefnirium. lcem 9ifim^ quafi ob aliud rum,6caduerrumJScconixai fignificac euim ly eh oppofitionem quamcShque , & qoamuis ngnificec cflecaufalc finaleincerdum,tamenia compofictoneponitur vc cau&opponicar effeAui falcem relanui. Pr^fam, quafi pro alio fum, vel pf opceraliudjidcft illud iuvan£:/>f4r/»/»,ideft fuprafum jvnde prseefledicicur ,qui imperac, 8cqui anteic. Suhfuyn qiiafi lub alio fum. Poffum quafi poHieirc fum. Qujenim poteft , poft eft, potcntia .n. ex cilentia manac, vcdeclaratum efl: in Metaphyf. Sclioc dico exvicompo- fitionis. Datur &y»;'^r/«iii. comjfofimnihus verborum non /ubflanr tialmmcumfrdpoftiombus. 1N verbisaliislongeplures funcconipontioneszdicimus enime^eje^r/ff, abticio,& adiiciosqubnim piimum Heni^ iScac f^aracionem per iadUm , lecundiim ver6 addi* tipnem Sicex ml/i«amicco,£cadmitco, quamuis^i/in ad- .4!^cco referacur ad perfonam miccencem : in adiiclo v|r& fti^eamyadquamficia^us^ficuc&appono. . >• Coniicio Sceoinniicco : Hmul iacio.& firaul mi tco. Sed perdifcurfionemly coniicioctiam idem eft atque con- lidero jquia qui multa fimul iacit intelledu, fyllogizac: & committo quafi aken crado , quo cum mitto quid fa- ciendum,& fimilitercommicco fignificatfaciojfimulcum, inftrumentisvel aliisrebusaliquid. Dacureciam circum- iicio,& circumpono , qu^i^do (^rcjat^mljij^uiii xei quid ponimus,veI operamur, * *' ' . ' ' Demitco&c dmiirfo,deiicio»& dffiiciohabcmus^de- miccereepim eft quafi deorfum miccefevVeLdealiomic- *cerc,fimiliter& deiicere&deponere.Dimitccrcveroeft quafidiuifim miccerej & pocios ad ^verbalem facic cdpo^ . .66 (^tdmmaticalium CdmpanelUy poIitionem,vnde dicimu? dimitcere quafi libcrare &: par- cere,quoniam a vinculo &:obli2;a;ione dillbciamus mic- cendo.4Dicmiusdifponere quafidiuifimponere, fed cuni ordine, difiicere quafi diuilim iadare, & fincordine j6c . hoceftdeftruerejquafi deflruclurafeparare. Emicto,eiicio,expono,CAiello , dicuntur quafi extra. micto, extra iacio , 6cexcra pono. Vn Je diciniusexponc- re&quafideclarare quid cxcrarci niiplicatiooem &con- texcaai , vbi res eft confuHLf poaimus eius renrum. Pr^tereainiiciOyiminicto, impono ; dicimusqaafiin - tus iacio, intromitto , incus pono velinponitur qunfi 'Contraimmicco Xinaliummicco^iniicio in aliud iacio. Dicimusetiamintermicco, incerponO) incerficio» incerii. cio$quoniam incra aliquid miccimil$aliquid,,quodfiil' Ittd aliquideftcempus vel adio, cunc incermicco, eft paufo»fimilicerincerpono,quafinitranegocium pono diT' feparans iHttd.Sediat £rfin'n rft i nmp u m re iHiquod in ter aliad;vnde 'qiian3o eft homo vel anjmal fignificat id» quod occido&macto , quienim ponic ferrium aut nlmd diuidens,intraanimal ,reparat ipfumac proindeoccidic dicimusetiam intcrmitto &: mtrofpicio, quando non vi- dentur quippiam incroducimus ; nuc faltem intclleclun^^ licdidum,qaiaintus legic, incrofpicit.Diciturimpofens quafi valde potens quoniam impccuofe potefb , dicitur iillicgatiui,,qnoniam ly tion fiKflum eft o;7 , tSc de inde in ficut oUi tranfi in ////. Sedraro aut nunqunm fiicit cum verboficcompofitionem, fed cum participio verbi,dici- tttreniminnocensidcftnonnocens.non tamcninnoceo: iuauditus, 8c cranficaCttSynon tamenin audio necinucoc: infedus/ed non inficio,nifi fubalcero fignificacu. Icem didmns obiicio,oppoao,ofFero : quafi^concra ia^ cio, concrapobo,coocrafero » ecenim ly conna dicic op- poficionem contrariam; &: dioeriam & priuaciuam) & To^. calem , ^ed oim dicimas Qmitto , idem eft qua£re* linquo^quoniani^qttt concra nii dionem eft non mttcic,fed definit mitteife : ^'dqai coiitiiiji |)6mcaliqa&l &ciCCOD»^ trsmcflf dnmp riaatia)&. Digiiized by Googl ' " Liber primus. " ' 69 Trem proiicio procul iacio (ignificar. SeJ propono pro aIiopono:5c non procul dicinnis fccundum vfum.Pro- micco autc dicitur quafi pro alio mitco,»S: pro re facienda mitco vcrbum pollicitans ,vel procul mitto , vndedici- . mus promifTam barbam ideft prolixam , dicitur etiam permitcoideftperaliudmitto vt fiarjyenim pcr caula- licatemdenunciar, percipioperaliudcapio, vcl valdc ca- pio,quoniam caufalitasnotitiam inluflrat.Dicimus pra:- micco ,ideft ance mitto ,6c pr^pono ideftantepono pofl:pono,8c poftlial^oinon tamcn poftmitco^quoniam non eft iii.vlu,& non quia non poceft fieri fecundunx . nacuram. . • . Icemreiicio,repono remitto jquafi iacio,rctropono ideftpoft pnmam vicem , & rcmitto , 6c refcnbo, & hoc verum , quandoly ,re, breuis efl: fyllaba ^fed quando eft longa ,dicitur,arcs, vc referc, ideft res fert : &: vtilitAs fert. Amplius dicimu.s fnbiicio ^fubmitto j quafi fubjacio, • pono rub,mitto fub. B. enim fit.p.ecf, exfono (equen- tiSjVCfuppono ,& fufFero. 5"ed bonus Grammaricuso-J riginem retmebir. 1 icimus etiam fepono , femoueoj' quafifeorfumpono,8cfcorfum moueo,fimiliccr feparo,. jk. fegrego , feorfum paro ^ & feo-^um a grege. Itcm fuf-- vpicio, q ua fi fuffum afpicio. Jcem fuperpono ,& fuper-^ >Jedeo, 5c fupcr,quorumerhymologiapatct. «Amplius traduco,traiicio,tranrpono,tranfmitto,tranC' lego, cxtrans &:ducoi&iacio&c. * ■'C. CONSIDERAOIO. H^catculimusexempla,vcinaliisidem ^cx:^^ fncere" & dtclamare, dicimusenim exdo das, abdo,addo,, condo, dedo,edo, indo, obdo, prodo,fubdo, reddo , tra- .do. Similiterexeo,is,habes ,adeo, comeo ,ineo,obea, pro eo,prareo, tranfeo. Quprum fii^nificata ccfiabori- pnaliclongcncur, camenalToriginalihabent vim fignl- ficaciuam ^ftrto cnim fignificacperaIiudeo,ficucfumus5 6o Gra?nrnaticdiiimCafnp4nelU^ ' ' . DE IMPEHATIVO. IMp^ratiuamver^nonhabetninprasfens & futdriim, caretque pr^tcriio,quoninm non poteft imperari qiiod tran(M]it,Deqae Deuspoteft fa^ere vt non Fucrit , quia fi- bi contradiceret Imperafnus id folum quod nuhc^auc ' poftei exitinadum; . - Caretetiaralmperatiuum perfonis primis in fingutari numero ;quoniam fibi ipfi nemo imperare poteft, fed al- teri,nifi ieipfiim vtalterumaccipiat,& tuiic erit quafi fectinda perfonaqui eft prima?fic Petrus air , quKl agi^ • Petre>& fjc Peire, Non caretin plarali , quoniam muici imperio mutuoaiiiciuntur.. m DE OPTATIVO. OPratiuiim h.abet prxfcns^prxrer tcm , .S: furiiruni : Jefi Jerium .n-ad omnia fcrtur rcmjiora i npt.Tinus ecenim ali quidfuiire, 6c eir.', 6c fore, habctque nocas fua^ . DE SVBIVNCTIVO. SVbiuncliuum liabct fimiiiteromnia tempora^qaoniiC' poceft fubiungi ad quodcunqae verbum alibram moi- d|or um, V t// c ames^vil xffnm #if ,qu6d amatferim, i tem nini' - 4imaremfit?piraidm^tCei^mamdU€ro fuffirah* NotandumquodS^ubiani^niu habetpro noraly e&m^ qu^orationemfarpcndicdonecairud veiTDum fibi adian« gacpoftfe,vei^fque ly «Mfiibiudgituralteri verbo^vt iMtmefivtfaeias^ petaliqoam notam co£ujatioonim di^ ^r^m taliogicai. . .^: * • • • • . . - • Digitized by Gc ' Liherpri/fUis. 6i Dcinjkmtiuo* • INiinitiQum etiiani tria tempdra habec , fed fine perfo- nis, dependentenim fcmpcrexfinito verbo : quod po- ced mulciplex efTe & ad omnia tempor;! r&Ferri , quo» piam bxcrclatioeftindeterminararum pcrfonarumjom- nibus enim pedbnis copulatur , progcsrea infinitiui mo * di Garent diuindione perfonarum rHijc^us enim tred^ te Mmdtt iwsamatiiJU • & h^nnmaii^Mum^ effcibL quxli-^ betperfbna cuilibetaddt pote(t,veff«fFamulantia fem' pcrinfioiciuum expofcunc poftfe^tiuiftn locopatebit. t)e Cermdiis , parna^iis, ^fupims. GErundia,participia & fiipina non funt verborum modij fcd nominuin /imul 5c verborum 'participa- tiones ^ proprerea de cis alia nars oracionis eft conlicien- da ; nec verbi$ addcnda, vc tecece priore^. N OT AND VM. . . PIlxccritaprsefie£b,imperfe<f):a,& pluTqpam perf^Aa' non funtin dperatittis^ fed idem omtfifl tempora re« - praeientac * quoniam fubxatione V6]iti nonmultiplicacur' prxteritio; ucut fub Aftibiv indicati, ^Subiuni^iuuni veirdhftbetpmnia pr^i^td^^ qubniimi cuhi dmtii verboalceriusmodifiibittndioh^ fikcere po- Granmiacicioon inteltexei!^ qiioddeftderattuo^potius «utetn (ubiuo^liuodeeftpars prsefentis rempori^, did'^ mus enim vulgo/o amafli .h amaret fftti caminafii , iovcr^ r^ir^fo : quxnon re^lecuiUundunnir apuJ Laciiios, & vulgares etiam peccant quoniam \) amafei^ non ad uc<u deraciuum,fred ad (ubiundiuum verc /pedar.non enim pronunciatur,abrqaerubiun<5toanre vel pofl^nquiscrgO' iterumgramn^acicare^ur boc coQilderare debere{:. 6: ^rammaticalium CamfanelU] QVxrituf autem,cur pweritum multiplicamr, & non fucurum 5cprrerens ? refpondeo , quia praccc- ricum porefb non cotalicerprxteriflre , & iterum totali- ter&tandem mulcoance ,poteftcliuidi Sed prarfens ell nunc indiuifibiIe,quapropter non potefl diuidi. Sed quod imperfedum eft prxfens pertinet ad antecedens, vel ad fubfequens tempusi igitur vnius tft temporis . Sed de futuro non ficraliud enim eflmoxfuturum,aliud poft, aliud longc poft SedGramaticinon acceperunt hanc di- ftinclionem : quoniam vfus loquendi apud vetereseiuf^ modi expreffioncs non habuit, ficut de prxteritis,verun- tamenfuturumfubiundiui videturefTe defuturo prxte- Tito-fecero enim idcm eftlatincquod vulgariter haver\ fatt9. Apud Hxbreostemporaficutmagisconfufa l^ikttfiovefborum ex ordine. Efborum aliud primitiuum , vtDo.-aliud deriua- tiuum,vcdono. V DECLARATIO. Dlftinclio ab ordine eft fimilisci , qujc fitnomi- 1 num. DeriHamorum muUipUcitas verborum ex verbis. APudLatinos verboru deriuatiuoru aliud eft inchoa- tiuum , vt a caleo ^xtcalefco , quafi inci ijio calefcere. Aliud meditatiuum,vt acocno canaturio dcriuatur,qua- fimeditorcocnare. ' Aliud £requentatiuum,vt alego lemp, ideft frequenter lcgo :i rogo rogito. AUuddiminutiuum^Yt ajiri/^,/tfrW/*,a fcriip/criiilU^ Digitized by Googl Liberprimus. 6$ pauktim ,&diminutcfcribo&:c. Deefl: Latinis ma?!;ni. ficatiuujn,dicimusenim vulgoda beuofbeuacciiiare: da Aico (bracchiare francheggiare. . Deriu^ia wrborum^x nominibus. DEriuatio verborum ex nomiaibus irerum mulci- plex jalia a /imilitudine: vc i pacre onwpmiftff^ fiue pMtfix^YMizkhtjQi^ rei fioe exi(lenns,fiue mui^cioD^ fubeopcis » vt ifronde fhnltfco ,a lapide lapidefco , i ca^ lonecalefco.. regvlA. QVoniam'verbum fignificat a<?lum ; cuiufcumque autem rei efl adus : igitur a quocumque nominc rem iignifican tepocejd dcnuari rerb um. DECLARATIO..- HJ£c rcgula valecapiid Grxcos , & Italos vuIgaTCSi TedLaiininon vf^oeadebipraviirunc. Lulliusta* men eliciceam exquocumque nomine : namqueaic,ho- TCio ^hQmificauhdmlficaHo^homificabile. Sedlidcex com- pofitione fir non ex deriuatione ,di: pertinetad adum agendj. Sed detioatioptoi ^flr ex.forman, stUpUef: t^^metallefio^U^nefco^fenefco^pt. treJc4tj^W9jbcfloreUo a flo. re.f Sed ab homine non dicicur hoimeo^ntc d I-upo lupefco,. & caroen ft cundum nacnf ficri deBcc : vnde vu I gaiiter \ icampo ^^Cit^t9mpe(i<jiare^'2ihvit^xi^f U dmnaii^ lioiuutff ^ ficoc Latini dicitur mafculeftire &: «jlf^WfMri.dfnafculo, &: fa;mena. Qoiatitem nouasartescudir potcftf.iccre deriuatio- Hes verbales ex quocumquc nomine, ex omni enimre egreditur aclus exiftendi , vcl operandi, vel imicandi Ucu. X^uid^uidCiraminaciciinhoc minusfapianc. 6^4 (jrammaticalium CdmpdndU] T)i dcritiatione temporum ex temporibus ^erharum. , DEriuanturetiam temparaverborum fucceclentia ex prxcedentibuseiufdcm fpcciei^vt omniapfscterita cx primo prxtetito profeAo, ex amaui enim oafcitur affMuc/jw^amauiJ^e^i^mduerim^'^ Mmatierc^ amautje': DEGLARATIO. VErc dcriuanrur ex prxtcrita cx prxtcrito perfc- non autem cx imperf-edo , quod enim iniper- feLlium eil , gencrarc non potcll: fibi fimile , irem fufurum lubiundiui deriuaturcx prxtc.rKo, quoniam Micit futurum fub r.uione pr.vrerici , idem emm^^,/*^/* dc iii m ^ m m h a h x^^'-^^*^--^^^ " ••*"r*' DerMatio ex pujintii DEriuantaromnia ptasfentia tempora exprxfenti Iti . dicaciuo,vt ab amo ^amaytmanm^mim^hLamaniSc ab amoryamare^amafeffiimeriamarifVtSilc^o, * * « Deriuatioexfuturo. ^ EX futuro aurem indicatiui , non videnturoriri alia futura. Non enim ex amabo deriuatur amato, 6C amem,&amauero ,& amaturum cfTe, fecundum vocem licetderiuantur fecundum rem ,quaproprer in Iiiscon- fulendus efl: vfus • ac for(an & quanpus iyllabaibm primjarum. ! * 2># Digitized by Google Liherprimm^ v j if^ * formatione *virloriym$ Arc VU. . V VErboruinaliudfiniplexYcAs#:aiittd compofiniinV ▼t iramligf : ^nd decompofitimi > yc ttmttU^ ' • • ■ - DECL ARATIO. EAdem ratione dcclaratur compoficio fimp.licitafque verborumacnominum.Decompofitumautem non ex comporitisjed cxcompofitoacdcnuatiuo, vClfrfK/- erMU ex crans & rcribo : ex quo erac fcribilio. SVBDIVI SIO. COmpofitio vcrborum aliacft cxduobusfeuplun- bos ▼erbxs vtmUfaw^cx caleo acfaciQ,alia eftez verbo & aduerbio vtmakfatth/aOsfiiekj alia ex verbo U prxpofitione, vt</^i^^ «»jB<^,qi>afiexira fado »ncum alio facio : alia ex wbo & nomine,iftfa»iitj!(o^magnif€0, R E G V L A. OMniscompofitio ex nomine& verbofignificat a- (^ionem alicuius rei , vel paflionem ,vt fruajiico&- con^dificor > arefacio^Sc areno, £c Ixcifico. R E G V L A. . OMnis compoficio ex verbo & aduerbio fignificat qualificationem adioni$,reuadus»fiUe aditti|fiue ^ "fzSbaxiftfaiiifstUjtcJail^pfiLWkAfi^. &EGVLA. OMoMCompoficio eif yerbo 6t verbo figotficdtftAfi» editionem,vt/r/^<f><7,(juoniam ficadus fhgoriSift ta^ mendatHh DECLARATIO. ADditum-edin hac reg^ala f tamen datuf j quonianv non videtur e"x duobus verbis fiefi compoficio^ quoniam duo adus coirenon poflunt, fed, fi alcer ab al- tero fitjiabebitur vnus vteficntiaaiaus, alcer vcadujfeu- ftibo&paffio eiusjicutpatec mfiigefipt^ntltfit.^ K £ GVL A^ OMnifcompofitio ex verbo &pr^poficionc;(fgDifrcatr adum cam relatione & refpeduad aliquamefieo^ tiam,^qiiaib, vel deqna , vel cnm qua , velin qna, ver Sptft qnamr.,j'vel per.qttam, vel fpper quam ^^veU q)!lt>meircaqi]am»v«l enins gcatui^jeditiirs^&it^^ REGVLAv QVotruntprxpoilnone.srotrunt vcrbornm exprjc;- pofitionibiis conipofitiones fecundnm naturam.. Sed focundum vocemad cern^jjipi^iiR-reftringun^ur.''': Exempladeverbirubftannurcompofitionibusi ■ Verbum rubftanriuum babet compoCriones o£tb^ Dicitnr enim i/«w,adrum, id^^daliud fum^quafi prx- fens. £r^4/to,ideflabaii^^.quafidi fiis abicHH^ v;,^,. " "-^i^-', • • •.r:v: ixcmdtfim , quafideorfiim fum- & feparatntiH^ ; - - Infim^ qttafiitt altp fum; Wl incns fttni .pcazpQfittaefiltfii. %|4|^u§u^^ quaodo venit in com£ofitionf m« Digitized by Coogk Lther ^rimui, iinir/im > quafi intra aliquod fum , vt praefens j vtl tan* . tjuamiuu.ins .nirnccefrnrium. Item oSfim^ quafi ob aliud rum,&ftdtterruo).8cconcm iignificac enim ly eh oppofitionem quamictfnque , Sc qaamuis ngnificec eflc caufale finaleinccrdum^tamenia compoficioneponitur vccaufaopponitureffeftai iaitem relatiue. /^r^?/»»!, quafi pro alio fum, vel propteraKudjideft illud iuvans:/?r^/«^,!defl: fuprafum jvnde praeefledicicur ,qui imperat, &qui aLiceic. Sul^frvn ciuSiCifwb a\\o Cmvi. /'f^wz quafi pofteflefum. Qaj enim poteft , port: cft, potentia .n. exeflencia manat, vt declaratum efl in Metaphyf. ^hocdico ex vicpmpo- iitionis. Datur Sc/^/^^r/ni». De compofinontln^s verborum non jubSlofh ttaliHmcHm^rdfofitiomhm. IN verbisaliis longe pluresfunc compofitiones:dicimas enimexjr^«:i0, abucioy&adiicio^quorum primum fignir ficac feparationem peria^um,-fecundam ver6 addi* tionem Sic ex ffiil#/^amitto,6c admiccp, quamuis ^dva ad- miccoreferacur ad peribnam miccencem ; in adiido v^& ftd ean^/^JmiamfiK iaftus ^ ficut 8c appono. ConitoolwefKKiM^^ iacio,& fiiu perdifcurfionemly c^mcioetiam idem eft arque con- fidero ;quia quimulta /imui lacic intelledu, ryliogizat: ^ commicto quafi alteri trado , quo cum mitco quid fa- ciendum,6c fimiliter committo fignificatfa/ciojfimulcum. inftrumentisvelaliisrebusaiiquid. Daturcciam circqnv iicio , & circumpono , quando <j4rca;amljii|um rd qqid poiiimusyvcloperamur, ' Vf,. Demicco6c dimitto,deiicio,& df6jdQhaBcm.us*,<ie- ' mictereepifn qft quafi deorfum micce^revVeLdealiomit- *cere,fimilitcr6c deiicere&deponere.Dimitterevero eft quafidiuifiin mittere. & potins ad .Terbalein.fikcit c6po. ' • ' . I ij ' "^. Liber primuf, 6 9 Ttemproiicio prociiliacio {igniticir. ^cJ proponopio aIiopono:5c non proculdicinnis rccuiuiuin vruni.Pro- mitcoauccdicirurquafiproalio mitco,iS: pro re facicnd.i mitto verbuai pollicitans.vel procul mitco ,vndedici- mas prpmiflam barham id^ prohxam , dicitur etiam jpermitt6ideftperaiiudmiitb'^Vc fiat,lyenrmf pcr caufa- fitatemdenunciatjpercipioperaliuclcapio, vclvaldc ca^ piOyquoniam cauraiicasnociciaminludrat.Dicipnis prx* mitto ,ideft ante micco pr^pdno ideftantepono poftpono,6c Doft lial^oinon tamcn poftmitto^cjuoniam non eft in.viu,^ npn quia non potcft^eii fecundan^ naturam. Icemreiicio,repono remitto ^quaff latio.rctropono ideftpoft primam vicem , 5c remicto , 6c refcnbo, iScboc verum , quandoly ,rc, brcuis cfl lyllaba : fcLl quando cd longa ,dicitur,arcs, vc rcferc , ideft res krt v ^ vciiicAs fert. \ Amplius dicmui5 fubiicio , /ubmirro j quafi fubjacia, pono fub, mitto fub. B. enim fic.p.etf, exfono fequen- tis,vt fuppono fufFero. ^Vcd bonus Grammacicus o- riginem recmebic. . r icimus etiam fepono , femoueo^ quari feorfumponb^&reorrum moaeo,fimiiitcr /eparo^ ,4^f«(gfflgo , feorrum paro-^ &feo-njm.a grcge. Iiem fiiH picio , q uafi ru#fiEin| afpicio. Item fu per pono , & fuper- iedeo, rupcr,quorumcthymo!ogiapatet^\>5^^-:^^^^^ lego, ex traris-I^Bfii^ti&i^^^^ ,5&S^^^ ' ^> CONSIDERAbiO. H/£cattuIimusexempIa,vtin aliisidem k\:\s facere- & dtclamare, di c mms en im ex do das , a b d o , add d,, condo, dedo,f do, indo, obdo, prodo,fubdo, reddo , tra- do. Smiditercxeo,i5,liabes ,adeo, comco ,ineo,obeo,, pro eo,prxeo, tranfeo. Quorum fii^nificata etfiabori- ginaliciongcntur,caiiienaboriginaiihabent vim figni- ficatiaam ^fn^ Cfutn.fijgpificatpcr aUudeo,(icucfttmu8i \ ' I «i 70 ^rammdticalium CdmpanelU^ per adrem', 6c aqua perbinum, compenecrando j quod nim per ic , didbciatur ab eo , p er quod it , vnde e tiam cUar incerlre :quomam difToIurio atomarum euncium in . atiasreSyCompoficamdeftruic. Vnde perire& interireeft •proprium compoficorum diffipabiiium £c friabilium, sdem concipe deperdo, 8cc, "DeTarMif to. Cap. VL Arc L ■ DEFINl/ia PArcicipium eft vocabulam,pars orationis declinabi- lisjfignificans effenriam fimul cum fuo adu,vela- dum cum eflentia^ cuius eilactus^ D E-Gi-A A T ra . IN hac definitidne ponitur ^fcaMam fdfs* oratiotjis detUnaiilis eadccum declaratione ,'quain nominis,fic yerbiy&pronominis tradatione vfi fumus. Dicit urfizni^ fe4m4ffeiu^tmmfi^a9u\ VfdtBmmmeffmiafimuttZd differencia proQominis» qaod perfonam^ non efleiM^m dicict&nominisquod fignificaceflentiam/en remabr> queadafuo i6cverbi,qaod fignificata^lum.fednoncam eflentiafen re. ■Quapropter cum dico ;2df/l:m,figrtifico rem,qux nafcicur,yet aclum nafcendi cum re, aduara ta- li aclu. Et ideo quot funcaclus,totidem funt participia .f. fubftancialia , cxiftenrialia » operatiua, adiua, pafliua, Deutraiu,communia,&: deponencia. DEFINITIO VOCIS- Dlcicuf propcerea oarticipium , qoia capi t parcem fi- gnificationis verDi,& partemnominis,velprono-* minis ,ideftadas 6crei. Vndedicicur eciamnomen ver- 'baie^vel verbum nominale propter idem. \i - l Digilized by Google - ' JUberfrimitsl 7/ ANIM AD VERSI O. GRammatici dicunt , quia pdriem eapit a nomine^ p.tr- tremkverbo ^partem ab vtroque : a nominc .f. gene- ra&; carus -,averbo tempora&figmficA4ione!i«ab vcro» ^ue namecam £c figurani- DECLARATIO- PEre^Mr^iiitelligiint kxnmrfet'ea/um vahecatem^ indidionts fine. Sed bsecvarietas eriam eflin verbo» fednonitaatqueinnomine. Ibi enimtTe.scafusfingula- riter funt, in nomine fex & pluralirer etiam fex , ncc mu- ' tant prefonam ficuc in veroo. Vet tempora intelligunt pra?fens,prieceritum &futurumjqua:aclumconcernunr.- Sed nomen figmficat tempus , vt ens eft, fcd non cum temporevt verbum, Per fignififationem incelligic adio* nem vcl pafiionem ,&:inhocfaIIuntur Grammatici:non enim afoloveibo habet partictpium fignificationem, alioquin (igniHcaret folummodo adum» Sed quia figni« > ficat efientiam cum adu.nonhenedixerujDr,quod aver* bo (0lohabet6gnificQtionem:tquod autemaddunt n$>^ .m^rnm ^l%«r4fiil*idefl: formationem fhnplicem com* poncamab vtroquehabere non mal^ addant. Sed non* efthsBcnarticipkmifn rario propria^fedinmodo fignifc . candiftbi vtrumque parcicipar, fbrfan etiam pronomenr ^veirbiiniparricipat, omnisenim eflTentia indota fuun». didum eft perfbnara,^ adu^ eftperfohahs, proprere^ dicendam efl^quod pirticipatpronomen &verbam,ver forfan quia nomcn efilnrinm fignificans habetaclnm ^flrcndifiibflanculiter.poceft concedi quod parrcm capit a nomine,'cum reueraplusd pronomme capiac-' adu?; e* nim exiften Ji,agendi,operandi,pr^tiendi fnnr potius per. fonarumqu.im effenuaium, ijifi, vc pcrfouaurum. Sicdi liocinMetafii,. 72 gratnmaticAltutn CampaaelU, ASSERTIO. Art.H P Articipt» oriuntur ex verbis, 6c terminantur inmo^ ' mina , vc ^Xitmabmm&tamam , mucata verbaliin rfii/ noiiunalem. ConfimilitcrmvuJgarilingua. • ' DeriHaihfarticiftorum. DEfmuntparticipia in am & ia rus , vc^hians&ama^ curus : & in tas 5c in ^«/,vt^inatusdc amandus Addemus, in ^i/ii,&iirffi^vtainabiUs & ainatittiiS)Vtt iat*Ukrovidebimus. ' REG VL A. P Articipium ui a4iii/oiiiuj:u4^aprimaperronapra:ceri ti iiupcrfedi .murata <fwin, v;, vcamabam,amanb fa- cir, in w,^: in /1»^ ,formacur a fupino pafliuo.vtamatu fa- cic amatns, prout addic , r#/, auc in ,formacur a ge- ninuo parcicipij in am^ mucatO|fi/^a ^/t/yVt amantu facic anundus. D ECL ARATIO- INiingua^atina itarehabentderluationes paucisex^ cepcionibus additis. Sednon in otniaiidiomatedan-- tur participia nifi vbi breuitas Srfiicus attcodiior. Poccx tamen noftratesvti ceperuntjdicuiltlHiim/Siitoi^ faH9, faBihili fucJiaoyfaBufo & facignd^.quod poftremum cft mumsvfitatum. Atquidcm deriuationesomnespoC funrfiericx imperatiuo per adiedionem ,& ex fecunda perfonaindicatiui, fi enim<*«i^,accipiat,»j facitamans, f\ tus^ amacus , fi, ndas araandus , fi tums , amaturus. Tut vertitur intns eftin xa/,vcvifus amplexus , proutfupin^i jEjjrunr. Etideo redc (^ranuuirici funina refpuunc. <'Duo func parcicipuex parce edcntisai^umkhabentia» . . - .Camaoa Ly Gc Ltberfrimtis, 7i amans&amaturus,alterum prxrentis,alcerum fucuri temporis. ' Duo funcerinmex pj:rterecipientis aclum .f. amatus & amandu5,pertincntiaad prxtentum 6c fucurum. . Duofuncex partepocenria:,vt amatinns <5c amabite, cfpa^poiruiH: muLtiplicari adkiue 5^pa(riuc per omnia cem. pbra , vc dixitnufi de oomine loquences. Tfofofihodetemfortyus^ TRia enind runttemporaparcicipiorum,pricfens,pr3p- tencum &futurum, quar multiplicancurinadliua^ pafliua .f faciencia & recipicntia : excepto prxterito» quod non poteft elTe adiuum.nifiin verbis communibus, ic deponcntibus , vt (equens /equutus , fecuturus,lar- giens,Iarc;itus,5c largicurus ,atque infuper quibufdam vocariN neutns paHlnis, vc gaudens, gauifu.s, & gauifurus, tido ctiam , ca:no,prandco, iuro,placeo, foleo, audeo* af- 'fuefGO,quieko,titubo,lnuboi fierienim pa/fiua triplicf- teifdeberencyciiens fadtts&fiendus,iedndn eft auistfi Vlb. ' Etquiaqubd eft in potenria eft fucumm.fittnrilma- tittum & amdbile^adiuttm tcpaffiuttmin potencia&pof?* ieat triplicari. ' : . - * -C p N S I D E R A TI O. QViECumque carent fupino verba,carcnt etiam par- ticipio,in cus&in rus , vc<iircO| ftudeo yCompefco apudLacl cafus exigentia. » PArticipia exigurlt cafus {ttbrum verbonmi , ficot fiio in lotodocebtmlis, quando non fiimuntur penitus nominditer. J)oH»i enim p^t^ft.efle nomen, ver^i 74 GfAmmatkalmmCamfAnetUy ^ De fextu. Art. ni. # « PRasterea participia habent fexum ^mafculinum ,vc foemeninum,vt^»7<i^/,8camanda, neucram vt amatum j commune, ^tamantcm ,omne^VC<iwww>tiici- tur eaim Jiic» 6c hazc^ £^ hoc amans^ > OMniaparticipia iai«ffi& vsihtk futittertixrieclina^- tioms nominam , in ntSt ia /«r in ifti & inijiffj funcftcundas&primaSf ficutboaus.bona ,bonttm,icaa- maturusjomacura, amaturum dcc. '^- lyejorma. c DAntur'fimpIicia,&comporita&'decompofira , vc- iegenSy perlegens, &per leduriens , flcuc m ver- bis. £t babent compoficionemilmihcer cu m nomine,cum; terbo^cum aduer bio,cum propoficione^iicuc declarauL- mus loquendo de yerbis«. De frttpojltione feu adn omine. CAP- .yiH. . Arc. L \ ^ ' "• PKxpontio eft V ocabulum indicb*nabile, confignifi'. cans rerum feu elTeniiarum cum iuisadibusrcfpe- aus&circunftantias. ^ ' ' " Ideoque nominf adhasrec figoificanci efl!enciara. ^ '.' '1 Digitized by Google - ' '' ■-■ Uberfrmuil 7/ DECLARATIO. . - DIctcQr 1^4« & tff^f»!/) ficoc decaeteris. DimviViniitlHiatlbi ad differentkun decliii&biliam ooniinuiTi,verborurn,participiocunr8cpFon6niiattm. Dicitur conf$gntficans nfpecfui ^ circnnfiantias epentKt" ruminfatsafitbrts : quoniamperfe non fignificat , nifi ad^ datur nominibus: & non nifiper adum eflendi 6icxi- ftendi 6: ag;endi 6c patiendi U. operandi pofliint res ad inuicem rcferri. jDicicur cfseniiaram^ ad differentiam aduerbiorum qu« adtum refpcAus & circunftantias dicunt, non rerum , 6c idcirco aduerbium coniungitur verbo j pra^pofitio vcro tiomini,vnde re^ns vocaretur Adnomium» quam prs- ponno:pnepomenimeftornnium rerum, qux antcce*. dilnr iiue in nacttra /lue ia ^vocabuiis : fed^omini . praepioni eft proprium huius partis orationis } quam ex %oz pra^fitionem vocamus /Meliorem ergo adaer* biuni nomenclaturam«Praeponicttreciam pronominiiSc ^rticipio, quatenus aiiquo pado fuht nomina etia»' ipfi. jijfirno comfaratiM. Slcutiaduerbium fehabetad verbom^itaprxpofitio ad nomen:hoc vno demptO|qubd non fimiliter quali- ficac,necquantificat. ' ■ . . DEC L ARA.TIO. t Dlcitaduerbiumcircniiftantias &refpe<fbu$a<fluum; &infttperqualitates , & guantitates, teroporalita,^- tes,iocaiitates«&aUamttiia pracdicaiAentaha* Adno- 7 6^ Grdmmattcalium QampsneSMl miumautemreu prxpofitio ^olum rc^pecbus dicit eiTcn- tiarum & circunftantias. Qvi:\lirate$ enim qunntiratef. que , ciEteraque pric^V-mentalia indicanturabadiedi- uis nominibuj circa frJ »flantiua,rii;nificantia efTentias, verba autem adiccHiuia non vniuntur fubftantiuis nifi, participiaiiterfumpra. Dicimus enim igo fnmiuryem^vsk esanuQSyVoseftis icribentes^&c. Omnis entmadusre- foluirarin eiTeatiftni, & idei^ ner effeotiale yerbum expri- muntorinnomine participiaU,6cciini<licimus cufnrie^ tftoMefiy fttmitucl/carrere^motteri nominaliter iqu^ tencis, ad\useflqoaRkmres,&aoii vt egreffiortjfe, De numero prApo/itionHm certos cafu$ exigentium. PR.-Epofirionum an« trahunjLDxmifitt Ai^afomaccu- fatmtmi ,vtaiJ,apud ,ante ,aduefros, cis^citrajCir- ca^ circitcr, contra ,erga,extra ,inte^,intra,infra,iuxra, ob ,'pone, penes,pcr, prope,propter,pofl:,pra:ter;, fecun- dum,fupra, verfus, vltra. AIix vcro adablariuum , vra^ ab, abs,abl'que,cum, coram, clam, dec,ex,pro pra;^ palam.-fine. Alia: adnccufatiuum &ablatiuum , vrjn,. fiib, fuper^fubter. Alixa^ geniriuam ,vt inftar gratia. Aiia: genitiuo, &abIatiuo, vttenus,quodpoftpof]tum. " nomim(ingulahferiHcabIatiuovt capuiotenus^ pluralii veri,g;eniciua, vccrunim cenus« Ratia honun exiogica) & ex ^idisin capJde nomine confbit* DiJlinSfio frApopionum exJ^nijicatiQne. hiu in. PHarppfitionumalias flguificant refpe^um ,alije cumltaaciaiiio Digitized by Google r - . - .SYflPlVISIO, ' ALke figmficanc r^rpedttm principijac! termlfium» qua prioci[>i; xyt i^ex : principij jid termimim S VBDI VISIO. ALiae fignificar refpedun^ caufae a.d effe(^um ,&c ' contra,<)uarum ^ ' - * SVBDIVISIO. ALix (ignificantrerpedum cauialem caufx agentis^ ^ vcab>a,ab5> fecttficlum ; vti peo fadum eftfe* eulum.&ib. Anxcatt& materialis^vt i&^^,-nde Juto ^dus eft . homot&exelementtselementacum* 'Alise.caii&idealh^vtinftaf.. U >; A liz caufaefindis 6c perfedionalis^ vc propcery Ugra- Alix omnium caufarum,vcp€r,pra:jcipue aucem ui> ftrumeiiulis. ^ ' S VBDIVI SIO. ' ■ Slgnificantium circunftanrias,alix rignificantcircniiu. itantias \oc^\^s\stsfnd^c\s^citra^vlsra,cnmm^tlnf^ fropK imxta^hiira^)^tfa^veffus , fnpra^infra, in. Alix ctrcunflantias ordini s fetf difpofitionis , &ficil3f yrtante^f^fypra > M^fupr^ fifher^ tenmr yfn^iitter» lias ojppofitronem vt « Aliapcmunftantkm fccimtis'«IBnmta&'v«tsegac& ^tit^^pUiabfgue^fratcrrCoratn^{dUnt^afiU^ " ' Dijiin&io ex fomatione. . Arc. IV- PRxporinonum aliae fiinplicesvt^^jaliieconipofiia:, vtaduirfit$. Diiiin&io ex Qtdine. Arc, V. ' . ^ •» ITem alias primitiua: siprofe , & i-//r.z'-, alix deriuatiux vc propui&cUiriut ,formancur enim comparatiua , 6c faperlaciua nominaex prxpo{icionibus »dc umuladuer* v; PRoprium efl pr^pofitionum compbfitionem fiicere cum verbis: non camcn omnium ^ vc^ipitraft^tli dc verbiJicompercumtuiL " . . ' IDe ad$ieriiio. Cap- VI IL Ait. 1. , « ADuerbium eft vocabulnm ii^decUnabileconfigni' ficanscirccinftantias pr^dicamenbjes , &affedEi<^ nes,,modificadQne/quea6lus. . . * . Ideui^ue lernjiqjr verbo adbicret, fignificanciadunL , . :. DECLARATIO/ D^dume(lpiili9^q,U9d aduerbium dicitur quia flac tttU3fc.mb»int|:cemnam9difiGationesadt]s,fignifi- ^ ^ti^verbj(»,dfcl4ratK7. » DiciCMr^oyv &par5ordinis icKieclinabilis , ex rop gene* Ly Google • Lihr prlmtis. . yg re,i&: clifferentiadcclinabiliiim. T)\c\z\xr confiniificdns circun(hiLttat (sr Tnotlificittkne^ fi^ IhS'^ qaoniamomne prxdicamentiim denominansa^flmn percinecadaduscircunftantiam-.qualificans veroad mo- dunir . . . .DecircurjjlantthHs actum. * Art. If. * • . CIrcunn:antacium,tempus,locus.euentus,niagnitu- do, numerus , ordo , fimilitudo, ficanimi excen-. fiones. - .• -." DECLARATIO. Dlcitur circunAare quidauid non pertinct ad tC fentiam re, fed pertinetad eius exiftentiam ; omnes enim res diuerfbrum prxdicamencorum circunftanr, quac Ain t eiufdem prxdicamenri , non circunftan t/ed ef. fentiant , vt in Metaph. probatum eft. Et quoniam alia funt eflfentiaiia ,alia exiftentialia rquar pertinent ad exi- ftentiammagisdicuntur circunftare ,vtfunrrempus,lo« cus, correlatiua,5c cocxiftencia. De adHerbtorHmyfpecfantiumad circmflan' • tias^varietate. PRopterea aliafunt aduerbiatempprjs vt quande:, ho~ die^ heri^ cras^pidUyfoQridie^ quandiu,mod9,\olim^quen-:^ darn^nupefynunquam^mox^fdttUfper^pereniie^c* Aiia funtaduerbia localiafignificantjaa^flum in loco vt ybi 5 hic^iHic^ iftif^ intusJoritMfqttd,nttlMii vtro^ique^ fUutr^biqtte. v .::.)(..•:•..;. . • u . ,.,1 . : ;^ ..o A lia ad localem ly^oxione^^vtqno^httC^ilkCyi^ttCi intro^ fora$^ttoieis^quocttnque^vtro^ue^nentrpqttu_, ^ /o ^rammdticalium CAmpsnellsl Aiia moto de loco, vc vndeJjinc^ilUiu^i^inc : vndijue^/i^ ferni^infcrne^indtdcm.vtrinque, A\i3Lipetlocum^\t^ttaJ?ac,ttIac^ifiac^qttaoisqUa!iie^e4'' demvtraque. Dancur vcrfus locum , viquoffiim, iUorfum^ dextrsr- fim inextrorfuni, Daacur 6c vr<|ue ^d locttin , Jtt^^nc^ffm , iUft^^ vfpi^ qu^ufqu9^hdcienii$. Alia fuDt euennis, vc/i^r/^ tf^nuna J^nmtu , cmingen*, terSniceffario, Aiia funt ad.ttCFbia niagniradini$»vt/^ir/ki»,^ir«riiA»»»t faruum^ minianm % fherimum , fumwmm^atis ^nimii^ntul- eumyaii^uanfuium:m:tgiSyampliMSymintts. Aliaruntaduerbianumeraliafignificantiavicesaduum, vt quoties, totuiy ((mei^bts^ ter, quater^ dectes^ eenfes ^mtilies^ &c. ex pronominibus numeralibus deduda. Alia func aduerbiaordinis , v^^rrw» yfecand^^^ytertio ^c» deinceps^dehi h\pofiremo^dentqtte tandemydemum, Alia ordmis,&dirpofitionisfimul , quoniama<ftusauc ' congregancaucreparanc. Congregandifunr, (imul^ fotrim^ ceniunHe , generatimyturmaeim^ vnluersh Separan. - di faqt ^fiurfum^ ei^emUimt friuatim , ffeciatim^ figulatim^ ' hfariamytr^arUm>,fitatri/h^ymultifariamidtt^ltiteF^ triflieiter. SpeOanciaadlimilitttdinem funt, tanquam ^feu ^pcuti^ puktignitvt qitomedu^iimaim^Jkmm De fpcHanfibHS ad anim^ etctenfioms^ . AEkierbiapercinentiaadanimsccircunftantiamrunc multiplicia. Nam vei anmia alfirmat vei negac eilefeu adum, vel dubitat , vel incerrogac,ve! vocat,vel rdpondec: vel optat,vellK>reacur, vei eligit vel proliibec, ^exoftintbuslitrceanima: extcnfibnifcusad obie(fla,naf. . canrur adnerbia» (icirca verbumftaat: v^l fide re-|faQt inlceric^ionis, qu^ eqtrin^entoraf ibni. • , ' Affimandiadilerbia 9m^fo,mi,etiami{rofc0iqtappc^ umfu Digitized by Google Lihrprim»/. 8/ Negandi aduerbia func, nov>haudimimm^ne^Hac[iianif j^a^d^uaijuam neutiquan), Dubitandi funt, fGrs.forfan>forfitan ^fortafsii I fortajfr ', ■ Interrogandi (un r, r , quayt^quam^h im ,^muU npnm^ . vtfnm^nunquifit^ quidnam, qutdne^ ^i/idita, . lurandifanc , p^l, edeftil» eea^erthercU^ meierclf»nuintt^ .Vocandi fanc «i^fir/t^cea^einquefiincrerpondejidiin. tecduinadtterbia. ^ D^monftrandi ((int, eccc^ tn^ eccnmjMleet^viddieet. Interrogandi vcf Wandiendi,vt/tfJ^ji Optandi func, 0 ,Z'//»*Jw/V/,%*<^*w. " "Hortandifunc,w^,rfgf,</^//^. 'E\\2,Gndi p/*tttts/utit4s,p0Hfiimumiimd^^ttin. ^ ' ' Pfolnben4i,«^,f<iar. ^ K Duerbia aiianjim f^rcunftant verbo'>tanmiam tt> gni6Ccaotia, qaodaifiMiiiniicejepr^d^^ ledqoaF lifi^antaiEciancqueadaiil* * ' <^alificiMio,veleAexparrea^m ^deQtis, vel f^fd^ pieort5jyel'«xparceinfiui?ni ecdus. Aduerbia .qualitans ex parte agentis, funt puUre, doRe^ fortitif, ^.'ne.male, Gr^c^^Latjue^CUeraniane- dcp\cTum* que ex omni nomine adifcliuo qualificante cHentiam dcriuatur aduerbium quali4cansadujii;igitur (juotad^ iecliuatot aduerbia. r- DECtARATIO. . RE^e didum ePcex omniadieBiu^ firiadtieriim >iio* mina enim fubilantiua) tunc &mt aduerbia cum, adiediuantuTj vccxCicerooefirCioeropianus a&exhoc n ^fammaticaJium CampanelU] Ciceronianc liciit enim adiecliuuui qualificacrem, ita aduerbium aclus rcj. Dantur aducrbia qiianticatis , qualiracifque poficivia, vtdofl^^^ U comparatiuai vc doiiius , vc fuperlaciuaj vc • * De aducrbits affeiiionis ipfius a^us\ ADuerbu qualicads ^ex parte a&ttvpertioentad a£.' fe<2ionein eiufdem ,feualteracionem» Alikfiint inten/iud, vtnutp$,m»Mimh^ltMm^4imdum^ ferqu4m ,ma^nopefeyVehementer ^frorfuh fenUMf>mmuttb^ nmium/tnngCylate. imfens^. A I i a fu II t re mi fli ua , q ux min u u n t a^lram , v : /2- nfinf.Pa Litim ^vix, agrh pene Jeri yferm^i : fedentm \ a foco afoco^ fianfiatto.SiLcvnlgaiitcr. ' ' . ;7a D Nax A T L a. SCiendufn»quodadie(f);iuanomina pertinentad e/Ien^ ciam,quanticacem,formam, fpeciemjvc humaniis, rongus^quacrangttlaris albu ideo aduerbiort|maIiud quanttficat adttm^aiittdqualificac, aiiud format;fl/jud fpecificat » ic hasc omma fttb racione affe^^ionis; di^a funt!6c qualifcationis. Qualitasenim eft non foluns fub* ftantiae, (cd etrani quantrcatis,'& formse , & adus,&^onnte^ .aiuro praedicamencorum,vtin iogicadeclaratumeft. Icem intenfio , reaiifiiQ percinent. ad qualicacis3&. magoitudinis adus. DeQrdineaduerhiofum. liaaduerbiafttD€pfimiciuA>ytti^i-aiia denvati- aa|Vtfi!^i^& DigiiiztiU by LiOO^U Liberfrimusl ^ Sj iJtf formanone Adu4%biorum* ITcmaliafiinplicUjVt Ja^^^alia cornpona-, vtfM«* y^^^ lalia de compofica, vc^tf^m d^Hifiimh Confi Jerandum , quodalia adiuerbia com^onont cum aduerbio ; vcfxjfr>(^v/i,'fic ficaci:ali*cam npmine^ vc maUftcuiy^W^cmk pronomine vrMf ^fr^/r^ltacttm verbo, sifMiifuciOf maUfaciOt malo- ideft niagis volo. • NOTAND^y M. - > GRammaticulicunt fex cfreprxpofitiones.qux 1.0« nifiiacompoficionercperiuucur , videlicet ''ditdn^ re> fet itf«^r«», Veruncamen videncur ex parceerrare, nam ^ ai^eon^ fit prarpontio veniens eum tnmen \'^dis ori- carexdifiundim t Scdi, exdiuifisaduerbiisi/^eic feorfum^ r^exf#^«saduerbioordinis.,veipra:gofidone ;aa forfiui CXantefrapofiUue^ : \ AXIOMA. OMne aduerbiumaffedionem aclusintrinfecam, aut circun(lanccm,figDihcat,tam m compoficionCjCum verbo quam cum nomLne«Noa enim nominiiungicur ni« ii per fubaudicum ver^un. DtcwimShnefcjftimM ar^aionisfsrte^ ^ CAP. IX. Art. I. D EFINITI O. . COmundio eft vocabulum indeclinabile con/igni- iicans copoiam ellenciarani^inter ierciatarum ad Sdf Cj rammaticaUum Ca mp.i ne lU, ▼num aduni) aut rerum & ficnul .acluam earumi»* terfe,6c propcereainorationecboii|ngic c^teras partes orationis& fententias , vcPecru^&Ioannes fuiit noroi' neSy item Petru»currit> & loannes» pECLARATlO.. POoiturvocabuIum fariapithnhittJeilin^i^&fex ge^ nere6e<)iflerentiacomii)ums, ficut in^efioi^nonc ad. Uerbij &pra:pofitionis. Dichiir con,^^nI(7cjn s coPf$ldm cfftntirram inffr fe reltt.f ■ fumadvnum achim, a J ditlcrcnciam prarporition 11111,- ».^ua- rum aliqua flgnilicant coniunclioncm, vt cfl refpc(Jius nonvcadadum aliquem coniun^:^iintur j vt Petrui ctnn Jodnnetji^ vbi ly cum^ folam relanonem Ibci^cacis indi- cac. Scd 9etrui& loannet funt hornineSy]^ & coniungit Petrjimicum loaiiiictll a2tUL enenJi,8c quidem lyorm gua. Cenusfiini adu coniungit fpedac ad cohiundionemj^ua* tenuscafiimregit,adpra:()oficionem, . Dicitur vel tevMm fimi/l^ & afhm earttm\ quonfatp pbC fnnt coniungi invndaAfi, Vel in duabus: vt Petm eurrit, ^ /pamtes Uge» vbi ly, t^Petrqm currentem 6clpad- nem legentem coputat , 6c propterea Grammatici lii* cunt,qupd coniUngit parte^orationis & fententia*s,vti&a* mo ti* ajtnuf funt animal ^ & bomo eft racjonaljs vjcar^ito ijrationalis. " , C O R O L L^ R I V M. ET ideo non poteftreperlri coniun^ioin oratione fimplici vnius pr^dicati*5c vfiius fiibiei3:i fimpbciter ft* vthomo'eftanimal,tnqua nulla coniuoAio eft/Oifibo- nms. cimaisim$di» fed verb^Us». Digitized by"GoogIe \ ; " Liher primuf. ' ^ • S\ ^econimclionis f^ccJantibtis^ ' » ■ ' . ' • * COniun^tionumaliacopuIatinD^aliadifluncliua nlia aducrfatiua ,alia conditionalis,alia comparatiua, aIiarationalis,aliaillatiua,aliaoppx)ntiua,aliaexcepti- oa,aIiatemporaliS5alialocalis. . DefinitiocopHlanti^, COpulatlua coniuncliojeft quar prorfirs conlunDT res in vno aclu vel res adufque.Sunt autem copula- tiuic, ^yat^ffe^ac, (juem^etiam^^uoque ^nccnon^ vt^cumi fubiun^fliuifque feruientes omncs. DE CL A RAT 10. ■ ■ - • GOniungere & copulare funt idem , & quoniam c&-- pulatiuaprorfusconiungitjhaberpomen fui gene- 'Tis, per antanomafiam. i. Sed alix particulic non corriungunt nifi cum aliqua di- wiiiifione interpofita. Cttmy&ut ^qu&nia?» fubtunchuo de- £cruiunt,funtcopulatiua:,y7w///7rf C^^oci/. < \ ' . \ Definitio difiun^lim^ Dlfiundiua efl qux copulat vocahula & non rcs,vel copulatfecundum vocem, & di/Tbciat fccunduni rem. Suntqueiftx.^a^VirAv/jfisrr /^tf,vt tuaur^chomo, autbeftiarvelfcribis^vellegis. Et,velego rummaius;», vcltuesmalus. . . . • L aj Grmm^ticalmm QimfamlU] ^ Defimtiuo aducrfatiud^ numerus. ADuerfatiuaeftjquijconiungic-rcsvelaaus/cd cil di- M^rCKn^^^^itueihonusSednonintmmhus^^ Pctrtis effc cioAusfitIoanesiniiodus.Sucaclueriatiuac,fcd,at^«aiwc, tamen,verum,autem, vero aQ:,cxterum,atquejverunca- men,nihilominus,Iicet,5cIicet, ecri,quamquani .qudm. fiis^tameifi. Quaccunqueconiunguncadocriando. la vuI^Ari lin^ua ly^nij roium "aduerfatur, Kunc addunc ^crcJ, (lenliter. ' ' ■ De conditionali. COnditionalisexqua: eft fuppofitione Facitcomun* Aionem,ex fi fol efl: lUoer terrani dies eft, ^uac con- diaioaaleiS/^Atf jwij^j » \x\i,mxi\,\A^,^if/iUbK c Decomparatiua. I Oniun^io comparacittaefl:cua:per aflimilacloiieim res fimpliciter,velcum a^libus fim.ul interfecon-. iunaic .rquando ,vel excedcndp , vt ficuc Petruseftdi^- dus jta Francifcus eft ignarus,vel Pecrus cfi: doc1:us ficut eftbonu? , cam dodus quim bonu5 : vei magis dodus quam bonusjvcl quam Pccrus. Sunt comparaciu^ fi^ut , uj, veht , veht:,vtr, vt^tan»^ DE CL AR At 10. . .Omparatib ^quans eft qu^ arqualiracem fapic incet V^rescomparatas > vc (icuc Pecrus eftalbus, ica loannes <eft niger: vel vm tii es Piialorophtts quam Poifca , alia ponit io^qualicate«,vttU esma^lM>nttsqttameftPe* Digilized by Google Ltbevfrimus. Nominaomniacomparatiua &: fuperkuitia ^qitoniam .inclirdancly magjs» £cly mdiiimk fttnc coqiuo^iua oractb- Biim^ didionum. * ' • ♦ rationalL * • ..... ■ ^ , . ^ RAtionalis coniunflio efl: qucX disflum cum ratione didifeu caufa dicUconiuugip^vc/ff e$ dfUMS ^quia^ JluduifiiCiceroni, SuQcradonales coniun(^ione$,f »^r^f «■Af, tmim^fu^w^mtUsUi^iJideo^Ttftefia^uotUami^iU^ dem^fyMidem. . . < . . • DeiUafmaconiUn&kW. ILlatiua efl , auq^contungic anfecedens cum conre- qnfncididoaircrumexalteromferendo ,vt Petrusefl- fendus, ergo carusDco, runtillariu^ ^g^tur yergoy.ita" ■ ■ _ . • ,■ ... ^eexpofitimsi EXpofiitiua quac rei non clarx coniungft clarifi* cationem, vt homo .fKibilis^.idel^ pacens ridexe^ ^andtii Uber. Di exceftiuis^,. EXceptiua eft,quae excipiendoaliquicTex didaconi. iungirexpcetumei, vncfe excipitur^vt^?^?// homoed mtndax , prater lejum Chi^Hm. Ec quadraguica accepi^, ynaminns, - • Sunc excepciu^niji^i juraec ef , ^xcepcoi^niii^ De tem^oralk npEmporaliscouiundio cfl:,qi]arcomiingi'c resatqne A aAds per cempons fimultateni, vc quando magi- ftec legic/ffiiif^difcipuliaudiiinCs&poflquamveneriSjda-. . botibi libnim. Sunc temporales, aMond^yfoftquam^tunci DECLARATIO. QVamuis temporales coniunctiones (inc nduerbia, quatenusafficiunc.adum temporalitate: nihilomi- nus quatenus coniungunt parres ora[ionis 6c oratiua- £uias,perciaeatadcomudionem. Idcm dic delpcaii. . - .: ^ Dt buUb^l ' LOcalis eft, quie aut res fignificat, vt lUnftas loco, vel iungiclocalitcT , vc v:n tt inuent<f^ihite ludico» Suntautem locaIesf<^^ vnde ,ijuo ^qua^^uor/utn^qu^* j<y^«^i6c aiix dum comuugere poflunc, ■ ■ ' Art IIL s Vnt alix coniuncUones primiciuas vc<2/ialixdenua. 0 s \ DipmHio ex diffofitiine^ ' Art. IV* - . : ITemaliacdirponuncunn primolocooratioiiiSiVtifr,^^- • ^ . Aliae L;iyiii^ed by Google Liber primusl so AWx pon:ponuntur,voci»cuiacliunguntar,vt^tt;ti^;/4, Alix vtnijue loco dL^unitir, igilur^equidcw ffahiw^ Ex formatione^ ITem qua^dam funt (implices*, n tamen^fttadani.ccm* fofitiC^atfamn, C^u^flio dc nnmcYO ^aniHm orationis. *. QVxricuran fiiicplures oracionis pnrces? no viucntur enim omnesfignifiaitinnrs per parces prarfacas e- uacuari : fiqiudem articulusadliuc defidcratur, qui ap- pofitus demonflrat non (oluni fexum , fcd criam quod perantonomafiam ,autpercflrentiam,autper proprieta- xm ed tale* 3ed hoc verumeAinlinguaGrxca&vuU Sariltalica,cum enim dico P ietra ttno ^Qfnzh&co (iib. antiam Petri : cum dico P///r0//^0jr9,proprietatem Pc- triper excelienriam declaro *. dc cum dicimus Chrifio ed^ gnelh^b ^giia di Dh : nihil excdiens dcimtis,tiec propriiL Sed dicendo Cirifi^ k tAfftetto^ o ilfiglio di Dto^ prpf e- rimusquidfpeciale decantatum,aut quod vere autper effentiam eik ,6cnon per fimilitudinem (oiam v.tChryf. adnotapic/edlatinicarent liac particula. Videnid?tamiaicerii eflc in hoc, quod Gerundium & fi.ipinumitadiftinguuncura nomine^Sc verbo , vc par- ticipium fpccialem habcncmodum figniiicandi ; idcirc4 inccr parces ordinis numerari debercnt. Scd forlan ad participia reducuntur» veiex verbo &participio com- ponuntur. Amandoenim amandi ,^amandum , parti- cipiafunt in Dus. Sedtamcn verbalircr nia^^is fignificac quam participia. Sed cafus luabent & formationema ' participiis. Similicer amatum» 6l amatu participio paf^ uuo refpondent 'a&uique prxterieiy vt cocnatami $c pranfum adliue fonanc j &:auxtliatuin zamattts w6 paf- vndefitper decnincasioneni amaittm* M 90 Grammatkalium CampamlUi . De Oratme confufaM^^ de Imerieclionc. CAP. VIII. Arc. I. OKa tioconfuraeflindicatio»quaeindidiones diftfn- guitur,rediniperfedisvocibus,& minusbenearn* cttlaci> I iignificacaniiiii paffiones , ootiones, & affiedio. nes* « D E C L A R-A T I O. JN hac definitione ponitur sndicatio , quoniam aliquid pftendic vcprxfens omnisconfufa oratio. Quar (ubiunguntur,ponunturaddifFerentiam oratio* iiisdiiU0L£ti£* — - ' ' — -••^ ^ Dicicur figmfitatpaf$Unc$^ n^$bms , & affeBionei \ quo- hia ift« funt extenfioncs animx crga obie<Sla extcndcncis (e pcr poteftatiuum,autper cognorcitiuum,aucpcrvo* iitiuum: & ciuidem omncf cxtcnfionespcr hanc oracio- nem, vocatam i Qrammaticis IntmeaionmyAthmnt cxprimi,&defaclbcxprimuniur. Sed non inomirf^Iin^^ gua habemusvoculas itgnificantes carum^ncquceardcm;. fedinains ali.ismchufcul'e,autdeteriufcule. C O N S I D ER A T I O.. LIcetpa<riones,noriones8c afFeclioncs fint exdemin- omni hnci;ua,& exprcflioipfarqm in corporis commo- tioneeadem'^? non^amen expreffiopervocujas^ledalibi Aliar, DECLARAT161 SVntqurdjEfm^animas extenit0ne9eardcm,quoniamtb einfdem^ci^iaiiimabtts i>maia.hoinisiiua corpora Digitized by Google tiher primusl pt informantur,& eirdemobiedis paricer mouentur.Sed .expreflio notionis animae reprsefenracurincorpore 6c in exprefloaerejinillo fimiliter,in hoc diflimilirer , vnde afre(5tusdeliderantislacinc exprimicur p:r voculum, vti- nam; Italiccper vde^ediQ , Hilpaniccpcr tfx^/J, Gra:cc perci. . * " • AS SE axi o. ' ; OMnis vox de fe folam anirai cxccnfionem exprimen s dicicar compofica oracio : qux aucem cuid alii^ par- tibus oracionis» nequaqMam* . . '1 De exfrefsionibHspafsifinum^ - ^ 'Arc. U. • JN linguaLacina pa/noncspotefl-atiuifuntpauc^Etalir quidem hortantis , vc ^j./, age, agitc, A Ji^e prohibentis/ necautfroh, Aiixirafcentis^vcto/ffit^iv. Ahaztimentis, VC ha^ bei : Alfa: animaduertentis » vc apagefis. Defunc fperantis vocula:, bc irruentis, & imperancis , 6c impocen^ tis,(clonganimicaiiS|&audencis>6c;Cimenci$&Qi \ « • TDeexprepiombHsnotionunt. '. . \ Art. lll. » NO ti ones cognofcitiui iiTlingua Ladfia^aliac fiincaf- ferencis,vc :alia:negancis jvc»#a,/&<fip</. Ali« dttbicancis vtfifrfitnfcrfaan^ fprtafiU^oftaffe. A lix incer- roeancis>vCAvr,f«i//8^ffli. AJisevocancis^vc^Mi, Aliac relpondencis,vc «• Alias admirancis, vc pafe^ hem. hWx demonftrancis, vc en^tece- Defunt auteminteriedioncs memorantis,difcurrenti$> imaginantis, cogitantis, incclligentis , &: declarancis. M ij 52 ^ rammMicalium CampamlU^. De exfrimentibus a^eHionum l . . Arc IV. AFfeftionis fignificatur per tiotas confimiles , alix* enim func defiderantis » vt vthuim^i , /T. Alia: gau- dentis, vtr//.'t% h\\^\M^tm\svihau/heUy€h\. Alix dolentis, wzheujjti.ah. k\\xv'\dentis\tah .,ah^eh. Alix blandientisj.vt.^*;»;^^'»./^?^^^;. Alix iniprccantis, irimalMm, ^ veh, c\\.\x etiam enrexclamantis. Dcfunchisinteriediones aduerfantif ^qua: poceft effe '^pagffif, &miferercentis-, quxapud Virgilium exprmii- turperwi/I?/tfw, <S: xmukn:is5c muidentis,quas non in- uenimus apud Latinos.Icem approbantis £cxeprobantis, . haoc volgjaricer expnmimuspenfii^) qux Lacina non eft« . t_, •* 0.. Art. . V. QVcimquam pofuerimus viiaam.ojjeus^^forfan.nwil- tafque aliasextenfionum notioftrs inter aduerbiai hoc camen verum eft , vbi verbo adharrcntad modifican- ■ dum afluni. Sed vc folummodo animi exprimuncafFe- ^iones,percinenc ad forationem confufam.Nihil iuceni ■ prohibet,vc idemficin dluerfis fii;noriim ordinibus, vbi i jbueiiasiuibeciationes, vt pacecin Logica» Digitized by Google GHAMMATICALIVM. ■ Ll BE R SECVNDVS- QVJT> CONT INETVB^- in lihro fecundo. P R O OE M I V M.. Oftquam parres Grammatica! dixi-J *• rnus,6c orationis enumcrauimus par— liculas ,. tam perfe(fla: , quam confu- fa: :reliquumeft defcribere conftru- (f^ionem orationis ex fuis partibus, 6c quomodo cohafrent declarare. Ec qooniam partes orationis habentca. /bsjfexus, numeros, perfonafque ,illa: quac declinantur, qua rarionedifponendx funt fecundum diCtas ipfaruniJK afFe<5liones,operaepretiumeft dicere fpeciarim :nam in- declinabiles particula: folam difpo/itionem requirunt CiJ. Meiurmodieoncordantiis. . ^4 (^rammAtlcatiimCampandld^^^ De concofdantia innationHmlwguis]\^qu^ denuo inflitm pojfunt, QVcmadmodum in lingua Hebraica Jtala, Arabua, Hilpana, 6c Gallicana non dantur cafus nommum, fed loco ipfarum ponuncur articuli^ficeciam mlingua Concmcinorum , Scaliarumoriencalium non danturde- clinationes verborum aptanda: perfonis, neque te/npo- rumvarietates,nequevarietatcsverborum aptandxcem. poribus : &: ideo omne verbum eft inflar imperfonalis vei infiniciui. Diftinclioaucc ficperaduerbia cemporalia , vc a dicercm, nHc ^mo^tmpoftefum^^tmo^ante amoSicin perfo. w\%^'\nnt\ez^oam9tuamo^Pietroamo^ '\l^c\v\od non dantur concordantio: temporum nec perfonarum,nequc cafuum fed parciculx aducrbiales, &agnominales totam orarip- nem conftruunc , 8c didinguunt mirifica breuitate ac di • cendi facilitate. Quapropterqui nouam linguaminue- nireftudec.hxc notabit ^&quxdida funt, dumdepar- cibusoracionisloquereipur. . .^, T>e cancorda ntia partium in Latind orationis firuiiura. Arc. I. XNoracione diftinda femper declaratur aliquis acSlus de aliqua elTentia, fi ueadus ille fic elTendi^fiue exiften- di, fiue operandij/iue quiuis alius. §luar€omnis res^ cuius efi affus^ponitur in nominatiuo. R F.sfme cflencia^dequa dicitur ac1:us jetiamfi paf- fiuus,poniturin noininatmocafu,qucm vocamus Digitizeu l.^ v^jOOgle re£lum ,quoniam cx ipfoflexionescafuum incipiunt,6c a<n:usexipfoegreditur,veitanquam egredieas cxprimi- tur. • . Quareverbumcum nominatiuo concordah SEmper concordat adus cnm co, cuius eft adlus fe- cundum naturam > altoquin non|efiet c i ii s adus:pr6« pterea nominatittus cum verbo dicente adum , concor* dari? debent ih numero 6c perfona,' vtijr# am% i tu ama$ , Petnis amat^nos amamus^vosamatiSyiui amant:&c facie». in reli^is tempotibus verBortim in omni lingua^ E X C E P T I O. «k . . ^ . ■ ' EXcipiuntur verba imperfonalia ,& infinitiua,in qui- bus non ponirurres, feu eius notamen in nominati- \\o , nec concordat ergo verhum cum nomine fcm* per. D i ci m us cniai me f(Kniif^emrum;iAardf$i : & fao,tc cffedodum,. t DECL ARATIO. EX textu reclc patet , quare verbum concorddtcunj: nomincin pcrlona 5cnumero:quoniamafhiS'eftrer, • Sed in vcrbi.s imperfonahbns^vbi poftponitur infinitiuii •vcTbr.mnon verbi loco , fed nominis,adiicitur,& tcrti^ femper perfonx fingularis quoniam fi^^nificat aclum mo- renommi.s quali rem , propterca vidctur quod verbum Bonconcordarcum nomine, 5c ramcn orationeconcor- dat. Cum enim dico, mihi difplicct viuere , bc me deie- datfcribcre,&Petri intereft legere ly viufte fcrihre^z. le^retmt loco nominis pofiri innommatiuo & ideni fitntac vitayfififth , lecho , & concordant cum verbo. Patetenim <)uomam fidico, petriinterefdeFiio.benedico, jaonaucem, CiptrimtirifikSims^^^murfmjfic^ "iiS GrdmmdticalMm QnmpamlU] falluntur Grammatici purantes efle imperfonalepro^ pterinfinitum \y irjtereftSc deUFfat. In ralaergoimperronaIiumquintaaIiter/ebabet,cuiv; 6\co^petrumtedctviLt , !y enim t^edee cum nullo concor- -datnomine. eftrque verc imperfonaie. Sed ramen fcien- <ium,quoddeberet concordare cum iy vita , ficuci in vtt!ganrerinone«&in dliis linguis accidit. Sed Latini appofuerunt geDiciaum prononiinaciuo^velquiainteiU ligitur aliquid , vtcumclico,aliquidbooi,6cnonboniiiny vel aclus, idefV^adus vitse. Sedinfecundo imperfbnalium palBuorum ordineTes obfcurior eft,dicimus cnim a mf/atisft titi. Sed fiquis confideret quod z&us fatisfaciendi sl me egreditur , Sc qu6dcanfaadiuainablatiuoponitur quando non vta- gens confideratur,redvcid,vadeegreduuracbio,ftatim ceflabic dubitatio, In infiniriuisquoaiainC^iwpera v^rbotiniriuo concor- dante cum fuo nomine regunrur , facile intellj{^imus , quando non ponuntur, vt edens actum, fcd vt obicdum: proptereaque in accufatiuo , vxCcio ego,teefse dofiBm^vbi lyte efse doiittm^tdobiediuin fcientiarmea: , & propterea omniainfiniriuaaccufatiuaexigunc,&cum dicimus,'ego fii9 fcri^ere^ly fcribere b^bet vc^Domenindicans obie* ■dnmadttsiaendi. Quapropterin concuflaeftreguk,qu6did ,cniu$eft aduspropric,veicui attribuiturvt proprium /|in nomi- natiuo ponendum eft, concordandumque cam propdo a&u : ergo nomen cum verboconcordat in numero & perfona^alioquin non eilet adus illius , fed alterius,& cumdico,//^r^/<far0»f, refpicioplurale inclufum in illo fingulari /«r^rf fecundum rcm, licet nonfecundum vocc. Dc ^ i_),.i^ud by G De <^on€ordaMM sdieHm cnm Ju^fiantiuo* Art. II. ■ V NOn modo ac^iisconcordatcumeojCuiuscfladus, redeciam quaiicas, 6c quancius.&^i^uidquid dbi .adluerec»yei inefty vel eftipfum. Qu^rein omni lingua adkBiuum coneordat fuhfiantim. ^ ■ QVapi^opter nomen adiediuuni cum 610 fublUnriuo concordacin oninilingua^qaoniamaccidensScprO' /priecasei ,cmuseft accidens ^ proprietafqiie.» conuenit» >cordacque,(i ems eft. Jn quibus concordat adiediuum cum Mfiantiuo^ COncordacaiitem in fexu « numero , 6c csfuJUferh' na» dlcimtts , ez,o vir&mtSytu malier bona , manci-:^ Aium bonnm, nobis boms^ vosmulieres bon^e , mancipia 4>ona. 4 . CECLARAT.IO. X fe ratio pacec h n i u s concordantiaB. Sed aduerceiK ^ 'dum,quod.apttdG5ammaticosttonponicurconcor« dannainperrona,quoniamparantadie<fliuae/re perfbr . naramterciantm. NosattcempucamttsnttiliusefTe per- fbnac ,fedeius, cttiadhxrentfubftattnuo <»vel loco /ub- ftancitti.pronominis^perfbnam' fufcipere. Q^apropcerin • wi//»vf , ly bonus eft perlonjc primse , voi mali maU • i-' eft,fecundaj, - ■ • # Digilized by Google Grammatk^lmm CampdnelUl. ADNOTATia 0 PRa^erea etiam nomuuvidentur non habereperfo, nam, fcd a pronominibus eam fortiri , trahique in ipforum ordinem. Quoniam fecundum Mctaphyficam effentia non agit nifi quatcnus habetexiftentiam Sc eil: pcrfonara:cr^o adum habet ex perfonalitarc . propter- que a pronomme , perfonam fignificantc,contrahuntur ad per/onam. Igitur Petrur eft prima» /n i^^/rr eftfecun- da , Pctmi autemabrolucceftcerda>qiioniamnofiiiiclui£ perfonam. Y)econcordiardai'mi ctm antccedcnte,quocl ufert^ QVbniameandemrem contingit pluresliabereadin^ qu6> ,dum referc intelledus, non poceft eandem rem replicare,ne fatietasfiat^fedrefertipiam pernotamj, quamvocant Grammatici relatiuum^nec^aeeftvVtre'- latitfum concordet cum relato antecedenci^ quoniarar idemfunc. Concordant autem in fexu ,numcro perfona , non autem incafUjquoniamrelatum non (^r-iiales habct a- dus/ed alium eUcndi^alium agendi , aliuni patiendi ^ 5cc.. DECLARATlOi \ DH fexu numero eadem eft dedaratio. Sed de^per^- Ibna filuerunc Grammatici»ficutin adiediuoiub- ftantiQb-^verumtamen eadem rationeconfnrantur cum enimdico. tfo qui fnmbMs^ Hmf Demn : ly qoi SclybHmi fiint perfona: primaf,quoniam aAus funt perfonarum , vt dicluni.cft, Non concordancautera in cafu, quoniaui. Digitized by Google LitberprimHf, 99 111 vna pfBpofitipinp pnt-ffl- pflV j»/>us enef?cli,&inaliapa«- tiendi : adus autem paneo^conpord.it cum agcntc , qttan^o adiU£pronunciatiit^^l|H^ noD palliu^ve in quo-Quapropter ciicimusci&«j^,^i^^^ ydo* fhs efiyvhi ly ^tiim cfk pacien>^um eviiicationis» 6c hcma faabens eft a6tum exiftendi dck^q^ , vnde iloo poflunt in eodemcafuponiremper^nifi qiiiDdi^Bltfta^sftuj^ -conditionis , vt cum dico , Petrus qui eft Gramm«iicus, erit diucs , vel quando fignificanturdealiquoadus, eo- ilem fii>nihLandimodoiVt: cum dico.Pctrus aui eftGrair.. maticus ,dicabitur , vcl doccbirdifcipulos, vbi ^l/^ir/di- citaclum, vtinhqrenrcm Petro, ^^«ftfr^ acium^vc m Pc- tro operante : idcirco quam.quar « alcer pafTiuus , iilter- adiuus,tamen concordantcum actu exili?njii • 6cjGraji>» ,niaticein modo fignificAndi. rNOTA N D VM. • v OMnerelatiuamiacicontcioiiemdupIicem ,'8ceftfi« ciic cbniandjo nominalis oncionum , nec poceft reperiri oracio fimpleXi in quamxelaciuum ingredicur* — ^-.-^ ; — , — \ " : — Dc conftrudlione orationis. • • CAP. IV. ^ Ba; reruM comuniiione difiunQhnefier . aHumoftameJfeconSiruSi^m oratifinis. ^ QVoniameirentiaBreriimperie(ttntimpermi%: pe»-' mifcentur aacem per proprios a^fttts , jlttmalieniin ^teram extendicur» £citenim ipfarttm finiplicitas^lM; — ... - ..... . iT -^. ^ . • . Digitized b /oo GrammaticalmmCawpaneiUf mulripIicirAs ,ab intellcdu concipitur ,per aclus inteU leclus permiicetur £C vnitur,ill3 per mtclledium facia^ jnultiplicitas; propteica ad declarandum res cumluis- adibus & per Adus coniundas 6c difiundas eft oratio^, cuius miiidplicitas exaduum niuicipiicitate couftabic. ^mt funt gmera aSuum tot $jfe regulas fit^ ordines CQn[lrmndan*m oranonHm. CVmque fitalius aclus eiTendi ,alias cxiflcndi^aliuS' opcrandi,aliusagendi,aliuspatiendi,alius mixtusj proptereafuntfepcem ve^rborum ordines : dequibus re-. gulae fepcem laciend^ fanc iecundum redam philofO'^ phiam^qajimquam Girammacici alicer reotianc. Deregula verbarii^eJfentxalium^imHmor^^ ' ^'dincmcomirHcliomsQrationum duceme. Art 11. PRmi um o r d i ne m c o n ru d 1 o n i s o ra rio n u m c ffici u n r - verba (ubllanciua : qua: exigunt ante fe & pofl fc no- minatiuum proptcrea » quod prx-dicatum fubflantiale nonlequituradadura eflcndi ^fcd continctnrin illojvc b&m9efi4mmaUvh'iK\\xoT\myi ly ammjl eftic^cm qnoJ ho- ma,aAus eiFendi nqn facit differentiam mccr id quod:.' jnr«Lcedic& qaodfequicar ad verbumr^/ eandemconBruffiortem verbumejfentialir, . quandofrddicataUnm acadcnukm ' permod$meJfendL PR3rtejrea.quidquid pr^dicacur,vtfubftantiale vel per- m^ttsR iuib{bDciali$» licec noa fii, nifi feconduia Digitized by Google roccm^pomtiiretianii innominatiuo, vt homoeftalbus, lycnjiTi ^fi^af /hacret homioi accidentaliter.ec non cft idem quod homo. Sedtamcn pracdicatnrquafi cnsidem: qaoniam eft idem in perfona,licetnonin fubftantia, vc inMccaphy.declaracLii. Sandem conilruBimem facere "verba aeci^ dentalia qHando aBus non e(fentiales per modum efsenhaiu connotant. O-Mnia verba ctiam non fiibflantialiaquarenus irn- plicanc adVum eiTcndi , quanmis pcrtineant per fe.prim6 ad exiftenciam, velaclrionem vel pafTionem, etiamexii^unc ante&.poft nominatiuum ,vtPetrusma- aet martusjlcoincedit grauis, Mulicrextatp/ompia:; anti^uiladabattcur nudi. VnumefseverbHmfub^MnHum] On vidcrur verba fubflantiua feu efTentialia, i\c di- _ . <n:aquoniam adumefTcndi rubHantialitcr aut ac- cidentaliterexprimunc^cflepiura vno,vz./'«^^^'SoV"^^^^ declinationeshabecodGrattfknacjfcis^etcnim ly viuo^\^o mamviuereeftefle,non {bmper fubftantial? eft.vtliic, tu viuisbom^^ Sedincerdum accidentale , vt in viaisfccUxy tuvithvitamUn^af^amy hoc cft habcs^veledis vitam lon- gxuamutem quoniamdenominanturTesab his quac ha- bcnt extra fc, & non mbdo ab his, qux funt , vt dicimusy Tetrus eff NeaptUtamtt ^t^ pilcatus, eft fortanatus : pro- pterea ly habeg^ dieic/flw , & ly fiim hahu per commuta- tionemfignificationisi ricucenjmooihabetarmadicitur " armatus,ita qui eft homo dicitur haberehumanicarcm^ ^habcreefrerationale,cum'vcrcfitranonalis6cnonba- bcns ratiojaale i hinc Gxammaticj ponunc# loco haz,. N Digitizedby.Google 101 Orammatical um (^ampancU^] here.vtmihi funr pccani^: 6c tu cs mihifaflidio^cum vno^' & cumduobus daciuis, &iioc cum pronunciacur eflec«- xtftemialicer. Qupd enim exiftic in alcero efl,$c alcerHni*. h^recreu incn:: namcumproounciatureilenciaciuepo- ntcurinrede ^viejfi fum ftamio/u^^^ic cuesmeumiaiti* diam« Cur fHbBmtkium dicit ^opcfsionem^ ITemlyefldicicexhac radice poflc/noncm, notatquej quoniam connotachabcre, vzlibethic ejl Peiri^xqua.* ualecenim l.uic,Petrus hahcc hunc hbruni feu cpcur* jnuni|6cPecrusc(tcocurnacu$« - . Decompo/ttiuaftsm. ■ CQ>m»o(itSLirfitm , vcadAim^abfum » defiim . itiifam pra^ni, profum.fubfum , regunt cafus prxpofi tio- .niscomponentis com/«w,prxter adfum, quq datiuum .rei^it quomam xquiualec accufauup cum ad,6cmutaac ^llecum exiflere . ^ Omnia "uerb^ redm ad ffihjlantimt^; OM n ia^erba refoftuntar in fabftantiuam, fam,es,f/?^ quoniam qaidquid facic aut habet mz patitur , ed: idipfum S, faciens,habens,autpatiens , idem crgo valer, cgocurro, quodegofum currens,proptcr caufas dictsts ;inMetapk.p.i. ' A D N O T A T I 0. , GH.ammaciciincipiuntfegalas.con{lru(H:ionis a pri« ma a^iupram , & falluncur, Prias enim eft effe fe- condttmnacaram,6c deinde exiftere , 8c deindeager^» iQoamobrem verbum eiTeaciale pr«cedit« Digilized by Google LiberprimHs. Yo^ ItemTecundum dodrfnam. Prius enim eft nomina- tiuus cafus quam dccnfatiuus} & (impIiGior eft ontio , in qua nominatmus pr^cedit &rubfequirur;quam in qua fequitQra6bus:a finiplicioribus autem &prioribusinci. piendumeft. . • ' ' ' ' " * • Z)< regula verhorum exi^entialium \fecmh Aimordinem conft^ru^ignis ducente. Art. IIL ' SEcundum ordinera conflrudkionis efEcmnt*yerba(f^ g.uficantia ajftum exiftendi : quij ante fe exigunt no- minatiuum rei exiftentis.poft fe vero ablatiuum cum prxpofitianein ^pmneenim «juod exiftit^jextrafe exilUt inalio.. Qut>t modiexiftendi. D Tcunturresexiflereinalioproprie,ficutinioccxex- cepnuo efTentia: deduc^las ad exiftentiam extrn cau- "IjEtttfuam ,vt munhse^ tnfpafio\ ex hocextenla eftcxi- "'^nti ia { in temporc , vt Perrvi e9 m hocauno^ ad in.. . iubieao, vKalbedo %n parictc ,ad in caufa ,yf fBntiW' lyeo^ & leui in lun^his Abr^.hac : ad/« cfeUu\ vtneuseft in' mindo Ad m roro,vt inTn^hnro jr/r/'' ; ^#//aiawr^,auesinaere. - ; . ^ notandvm: 1* I /Mhes hi modi eflendi indicant principaliterairt 'connotatiui exift^ndamyextepto^ effe in^caufa , 8c in effiedu, vbifaltem fecundum loqaendi modom coiii- notant. o ,/o4 (jrammancaUum Camyanelu^ ' Dewrbigexi^entialibusfnncifaliter. VErba exiftentialia funt exifto, exto , irifiim , priBl cipalitcr. Ac cunda verba conccrneiuia aduivi -exiftendi dcducunturad ifthxc. Qiiapropterinanco, fedeo, moror, dormio, iaceo,ca- ftra mecor,6c cxtera huiu/modi,exigunc poftre,abIa-< :jCiuum cum pnepofiaoue Ux. Deconnotantihm exifienti^m^ I^H^ceFeaomneverbunfi figoificans dSendi aAiim ^ agendi.Scpatiendi, quacenusdmul exiftenciam con- cernunc,exigunceofclem cafuSjdicitur enim homo pati in anipna,agercin foro,gAuderein ccckii i ; 2c intelligere in Deo, loqu: in rapienda^^ira.q.uodiiuiluiii eft verbum, xjuod non poflTt poft fe babcrc abUitiuum & in: quonum .omnis aclaseciamcxiftit & poceftrignificari, vcens^dc Vjc .exiftefls. * . ^e GrammatkaUter dumtaxat exiSicn- SVnt verba qux foluin GrAmanricaliter connotanc exiftentiam . vthomo eft rationaiis in anima , Seo eftiufticia&inanimaii renfitiuam. Secundum rem jenim non eftiufticia io Deo, fed Dea^eftiufticiatneque rationa|e in anima. 6^d ^niaia eftrationalis^prouc ixk Mecaphy^ docuimus. %^egula vcr borum a^uatiuorum, tcrtium ordinem n Hru^ionis fercns. Arr. IV. Ertiumordinem efficiunr verba fignificaociaadunci operandi immanencem , qttt proprijbvecacnra^us» Digitized by Google Lihcr ^rimtisl ' roi "& verbaeiusa(fluatiun , ^ exi^untantefenominatiuum, & poft fc ablatum abique pri pofifione fignificantc a- .ftuationem eflenra: nominata; , vc ego aiuo aaiore^tu moueris niotione arbor virec virore. DECLARATIO. Qyamqtiam operatio ex prima impofitione indicee adumtranfeuntem in opus& operatum extcriusj tamcn & aTbcologis & Metaphyficis folet lumiproa- Auimmanente: qui non cMuiaexteriorisreiacquirL-n- vcl penicnda:, vcl quociiibec operam-ia: : Iioc cnim pertinetadadionem. Sed proprin: enticacisconferuatio- ne ac manifcflatione: 2c propcerca proprie vocarura- ^lus-.&eius verbum efl acltiarc : iJcirco verbaha:c ccr- tii ordmis acluatiua dici poilunt, etiaxnfi firammatici hoc voc^ibulocarcanr. -» • ■ • • ^uomodo omms diSio figntficms auf conno^ tans a^lum^ aut.per modum adns fe ba^. tens.ponitHrinahlarmo* GAu(a!formaIis ,quonianf eft a^tts.materlx, &a£tus (brma: , eius imnuMiens opus eft , & inftru- mentum,quonilm modtficat iaidlionem ficuti a(5lus, &: omneopus & res fis^nificans modum & aduationem6c i)arcem,ponitur inatilatiuo i maxime autcm fi exvcrbo cftjautverbum defe formar, vc i^/r^"/ ^'//cr^. Ahlatiuum autem hoc vercnonefl^fedvocaridebec a<?\:uatiuus cafiis quem feptimum dicunt Grammatici lioc olfa.cie.aces^ non enim aufcrc, fed dat forinalicer. DECLAHAXIO. » Tcimus in ablatiuo quidquidadum figDificac:quor iiiam a^snonrecipitiir 19 iU{9>iedeitis«ft yquod io6 (jrammatkalmm CdmpanclU aduatur \ 6c ideo' nullam exigit pr.-Epoficionem refcreii- tem ad aliud coexidens. Ncque vuit nominaciuum, qttoniamnonefl:icl,quodaci:iiatur,red efl vel formavet "perniodum formxeiusiidcuco ricutcaufaformalis po« niturin ablatiuo feu porius acluatiuo dum fuam caiu fationem exprimimus,ita& aclus. Similiter inftrumen* ' tumin ablatiuopontCttr «quon^am modifTcac a^ionem 5caftuacadcertum modum operandi ivtloquorlingtta, fodio ligone,' Ecquoniam verbum fignificat a^um cum . ponicttira^^us nominaIiter»ablatiuumcxigit»vt€um di- cimus viret virore ,agicaclione,gattdct gaudio ^idcircc^ (X\\\m\is^^\c(l cxverbo. Diximus , auc ^ verhum de fe fQtmat , vt nonien formac nomino i & amor amo. • ' . Prxccrea omiiispars qux aclum cdic,cum tribuitur ' adus coti ,ponicLirin ahlariuo : vc homo intellip^ic animo^ Chriftus pacicur carnc , cjaandofe habent ad fimilicudi- nem formx.vei organi,cam coniuncli quam feparati. A S S E R T V M. OMne noihen fecundum natutam per MetaplivfT- cumformat de feverbum^quoniam omnis effei>- tialiabetj)roprittm a&tim^licct Grammaticaliter tion fit!nvf«,vtabhomine oritur hojnifico, &^ calorec:». leo,ec calefacio,&aausacforraa> vndeformatur.po.. rjicurin abLuiuo ;&principium,quo ngicur/ . D E C L A R A 1 1 0. RArio cu V ic hocaflTertum^etemm homo-op^ran» fecundum qupd homp didcurA^ww in fe , rn^carc , alcerum calor calctacere , &rcalerei 8ciudex iuw ' dicare^&Rexregcre^ ScUgonligonizare, &.ocuIusoeu- hzare : verunl fi nomcn pure ciTentiam dicic , non vc ope- . rance, formatur exadu fme efFcclu ad excenora,vt Petrus C^&pWp^^^ corpptf^Qum.autem ad esLterioia pof- Lyiyiii^cu uy Google Liberprimus^ * icj^ rigicur adus , vel per moauni tranfeuntis elicitur in ob • ieduni, a idi tur verbum facio , quoniam princeps adio* numfignificatbre(l^vthomifacio^caIefacio,!a:r!^cc\pe- . trifico; AAioefgoquateRuseftadusagcntisvt ngenns, ctiamponiturln acluaniio vtcalefa^n^ioncignis caicfacic formactiaraqna ap^it, vtigniscalore calehicit, vcl cali- dirate, item piincipium agcndi vt effentialitasi dicjtur - . cnin^annna iuielligeremtelicc1:u, & mtellcdione 2cm* ' " ' telIecbip.o,(S: intelligibili fpecie ,qua: fe habet per rno- u*arn informantis 6c inflrumenti ,6c comprincipijadiQ- telligendum Hint LogicidiAinguuncagcntem, v/f»^i ' • . ■ r Verbafrimo aSuannia efsetriflicis ordinis^ V£rborumaftttaQtium,quiedamrpe<£!btitad potefta- tiuu, vrpoffiim,valeo,viuo, vigeo polleo, queo,ne- queo,caleofrigeo,morior,pereo,intereo, areo,vjreo,la, * pidefco,horrefco,tremeo,ruOiCrefco,decrerco, cumeo, audeo,abundo,egeo. Quardam ad cognofcitiuum, vtintelIigo,fcio,ncfcio, . ^ icrnoro»reminifcor,ratiocinor,imaginor , nofco,intucor, Yidco ,audio,odorory gudo^ fapio,deiipio,obiiui[cor, jt^cordor. - * - . • Qu^edam advolitiuum»vtvolo, nolo,amo odi, cupio, opto>lxtor»graculor9m^reo>trifl:or,doleo,gaudeo,fruor, vcor4iocor,iucundor»afBcior,cruciQr,ri<Ieo,lacrymo/ur« piro» inhio, & qjox ex his detiiu|ntttr,& componun* cnr, • . .. ■ DE CL AR AT IO. * QVoniamaftuseliciunrurexprineipiis^principiaau- . tcm ex primalitatibus trious > idcirco func tri. ' ' . plicis ordinis, &cum pronunciantur per modumaclus, j ..adluaciuum poftulant,non foium dengnantemacluum, ' . . '> fed^ obieilorura ^ vndc occafipaeni trabic aftus. Di- \' : , ' . . , . *• ' I ' ' ' ■ '\ I , Digitized by Google ics GrammaticaUum (ampanelld, citnus enimego gaudeo gaudiomagno ;5^egogaildeo dodriuis, Scarbor virefcitvirorey&virercic aqua:6cin« telHgo iflCeiieauSc intdleAione ,6c fpecie intelligibilij videovifuvifione& vifibili. Sedcum.ifl:iaausreferun- . tur ad obieda non per modum adlus , fedper modum a- Aionistuncfiuntacliuaverba ,de quibusdicemusquod exiguntaccufatiunm , vfec^o video vifit-^ilcmrcm. Sunt aucem vcrh.i neurropaiiuia dida Grammaticisquxpaf^ lioiics^ afFcclionci iii;ivficant/edqua: notionesponun- tur interacliiia non rcctc, oiiinis cnim ndus pcr moduUT aclusdebccdici ncutro paUuium in iproriim dogmate: in noflro aurcmacluatiuum \non enim fola pafTioinccr- nenir fcinpcr , fed cum notione , 6c afFedione fxpiiiim^, PrrrrercaGrammatici refpiciunt liceraturam^vndenno- rior «6c Lxtor, & lacrymor,fiint iliis deponcntia ; nobis autemacbuantia non fecus ac vocara neucropadiua, fic adiua apud ilios ex a&u ;,gc non ex a/lionj;,, Principa-* lia autem £wea{f9ffmn,Zftl9i ^ 'vqJo^cxict^ concerneDtiov ftntliorum. A 5 S E k T V PR.xirrca omne vcrbum ouatcnus conflruitur cum forma aut inflramento^aur acflu, cxijzir al^Uuuum, quaniuis Gcm principaliri2;nifiGatu rubllannuum,autexi- fle ntiale,aut acli u u m , au t pa fli u u m : d i ci iv. v. s cn i m fcr^bo pennadc fcriptione : doceo libris, doclrina : tacio manu,fac1ionc,cruce, Paciorpallione, cordej,crucc^iteni. aiHciorgaudio&aiiicio Uc. * ♦ • Regfda de a£tims qtiartum ordinem coniir$t- ,£tipmseJ^cienUtim. ACtiuaverbafunt,quac figmficantacflum caufx tran^' feuiuemmexc^riora obiecl3,propcerca^ue VQca^ i;j,.i^cd by Gocicilc Libir primtisl ^og^ min at^lionffm , 5c idco exieic norninntiiium Cdura^ nc;en- tis, &acculktiuum reifacl^Icupatieutis, vc fol calciacit lerram» NOTAN D VM. Slcut a&useileadi edefreQCialitacumieii pHmalirafu adiatra^exifteQdiveroe^rttmdem adextra: aduandi- aucem priQcipiorum egrediencium ex primalicacibus per refpeftum ad propriam conferuacionem i ica a£lus agen« di eft prindpioltmi > ve excenforum ad obiefta, ac proiiw dein caufacionem. JFundamennm caufarHm. QVnproptcr fiunt fexcaurarum gcnern , vidclicet cu- clnjLim^ pa/fiiuim, qnx egrediunrurcx poceflati- uo : ideale &:Formale, quxex cognofciciuo principio jfi^ Hale £c perfedionale,quflBexvonciQOr , / ^^tioexigmdicafusexcmfarumr^, ET quoniamcaufa agens effi , qui aljquid facic , a quaaliquidfit ipa{huaefl,quasaliqW*paticur,yeidc quaaliquidfic:ideali^s eft inrkarcuius aliquidfic:forma« lis eft ,.qtta aIiq]Liid fic : iinalis eft propter quam aliquid ficr perfedionalis eft fecundum quam aiiquld perficicur, vet benefic:inftrumencalis,*per quam aliquid fibocca» fionalis, vndeincspicmoriuumcau&ad cau&odum.. TtAterea raiio de ca p4 caufi, agentu. PRoptereadicimus, qupd caufaagens femper efi: po' nenda in nominatiuo& in re(!iO)Cum a(flus cius in ip- ia expriniitur: vc (oi calefacit cerram s ci^m veio inpa- o i\o . ' ^ramr^^^iticaiHmCaffiparielUj tienceexprimitur,vcabageiue,poniturinablatiuo,cum prxpoGcione vel rf^, vc a Sole calefic cellus.^ Secunda dc caufa ^aticnte. ^r^Mniscaufamaterialis&paniua, quando ex primi- ponicurm abhuiuo cum pr.vpoHcione de , vc de ligno licianua 5c de argcnco phia- la ' quando vero exprimicur caufatio agentis in materiali &pa(rma,ponitur hxc caufa patiens in noniinatiuo, v£ licTnumficianuaafabro^&PetrusverberaruriFrancifco, ^rargentum vertiturm aurum A nacura. T ertia de cauf a idcali, • .Mniscaufaidcalis.quandoexprimicureiuscaufatio vc ipfa caufat jponicuxin &eniu.uo cum pnvpoficio- ne inft?ir,vt LupHtn terraft injiaf dentis tn animal/^vel cr.maclub eiiisiri/iccufaciuo cuin prcxpoficione ad,vc/;<?- mo faUus eft adimaq^inmX'^'*' Aliquando eciam in accu- faciuo cum praipofitione fecundum^vc/^^f omnia fecundum exemplar, quodtibi monfir atum\e fi ^quxwt enim vt bina- rius ab vnicate , exemplatum ab cxcmplari primo : &: hic ortusperly/?^«»<i«wexprimitur. Quartadecaufaformali. Mnis caufaformalis', quandocxprimitur in caufa-, ^^ionc fuaponiturin aduatiuoabfque prsepoficione, vt paries albedim fit /.Similitcr etiam id,quod eft cau- faformxdum formalitcr exprimitur,ponituriin ablati- xio i vc pariei calce (it aUus : 5c Francifcus cibo repletur &aluus fcecu tumcfcicicuius fenfuseft, repleturjrepie- tioneacibo,velcibi:8ccumefcic tumore a foctu;vt ho- mo intelligit intelleaione intelleclus, & Chriftus pa-% titur carne,ideft palTione carnisrquod in logica confide- r^iredebebamus. o: Google Libcr primtis. ■ iii ^Hinfa de canfa Jinali. • OMnis caufa finalis in fua caufarione poniturinnc- curatiuo cumprcTpofuionepropterrxgcrambulat propterfanicatem ,5cmedicus propter pecuniam medi- . catur: vel in genitino ^ cum \s grcit^awz vidcndi tuigra- tiaegohuc acccfii : 6c hxc verafuntdc caufa finalicon- fummatiua A.tcaufi,cuius viui perfediuo autcorrup-i tiuo a(flos deftinatur ;ponitur in datiuo: dicimus enim e- C^oferuio Regi :hxc res placcrmihi :tu noces Fabio:au- xiharisPetro. Etquidem qnoniam omnisadus ad al- teriusvfum potcftedi ,idcirc6 omne vcrbum poteflha- beredatiuum: vt tibi emo gladiiim :tibi amo vxorem; tibi doceo filium. Pctro occidi filiam. Semper ergo da- tiuum aliquamfinahratem vfusindicat. Alicjuando finis connotnrus ponitur cum prxpofitionc pro in ablatiuoi. vt eo iVIc/Ianam pro li bris, & occidj pro rc tauruin, ^c. Ssxtade cauja perftxliorjali' CAufa pcrfe<Shionaliscbncurritcum finali:5c propter-- ea poni foletin gcnitiuo cum ly gr^itu : aliquando ?^cuformali, quoniamintroducla forma in materiaacce- • tlit perfcclio • ?c proprcrca ponirur in abhitiuo, vc 'lorro perficiturdifcipiina, 6c caufadifciplina;, ^ augetur a:ta- rc : fons fcatctaquis^ligo pohtui*v/u, aut rratia vfus, aut .'^Jvfum. . • - -'^^^^:^^^ . Septimadeinjirumentaii' OMneinftrumentum naturale &:arrificiale ponirur inablatiuo fine prxpofitione, quando fumitur vc modificans acflum a^entis caufx, cuius efl inflrumcntum vt cgo fcri bo manu vcl penna. Sed quando fumitur etiam vt coagens : tunc ponitur in accufatiuo cum prxpofirio- ne per ; vt Rex per mihus prxliatur. Nam 6i cauia agens : ^ : ■ . .• Google ^ 112 GfdmmaticdiumCsmpAnelU; €tiam in accufj.ciL!o cum ly perMct poni! maximeau- temfi non eft principalis. ApudHcbi\tosautem poni- turin ablatiuo cum pra;po(jcione/;7,vc/«^<^fa/fl mo$ian* fui Urdanm , quacenus m eo agcns agic. Ociaua de Qccafwnali cauja^ CAuHi occafionalis; qaoniameft moriuum aliarum caufarum ad caufandiim , poniturin ablaciuocum prxpolkionc f V , vtf.v raptu Helenx conflacuin eft bei- lumTroianum: ponitaraliquando^a^vc *ib ou<j ifcd vt in- xluic racionem a^^encis. Principium quoque iuftaroc- cnfionis ,aqua nicipic caulatio ioler nmihter poni , vc cx nHhdici , cx inuinis rixa , cx Lipidc via, 6c hot m^. talimhomm,^ 6cexfonteaqua« . ^ppi^MJiMdi fHHiijjionSteUmento. PRincipiaergo 5celementaetiamin ablauuo ponuni. tur cum ly ex^ vr ex dominico die feptimana : & ex li> terisoratio.^ex terra^c fole lapis lignum>&acs&c. Eie men tum enim eft id , ex quo aliquid fir : 6c mateda aliquandoponiturvt elementum. Principium yerd ell id^exquoaliquidefl:. • . • ' . . CONSIDERATIO, QVoniampnmaiitateseminentcrcontincntin fc ipfis cauias^l^incipia.&elementa^omnes didlos caius recipiuntiti rutsadibusmirificeQtiflinAis^ficuc in Metap« 4cclaratum eft, • V De primoordtneaBiuorufH. POrrb fia(5liuum 'verbum cxigit nominatiiuiru rfia- {(eocis,^ accuraciuum pacicntis » omaiafign i ti c a n tia ft^ionem f Liberfrimus. ' fu aftiooem tranreantem in patiens^ pertineb^uxvt ad ph-" mamregulamaaiaorum, ^ iSedqaaedam dircAe funt in hac recTuIa quoniam ▼eram adionem dicunt, vc</^j,/</a<^,6c compofica exeis,Ccc- (^uiuaicntia. * ' ■ ' \De wrhs aSimis primiordinis.aclionem pote^atiHiimportamibus. - : . SVntaucem quidam adns dircdc poteftatiui & exe- cuti ui : vt pra:rerd icla vi ii ; fico^occido/oluo, Iigo,in- cipio, finio r,t:nero,pano,iuftcro , tcrreo, timeo,quero^ amitto capio,ceneo|iib£ro»reliQquO(moueQ,|:ero,for. . mo, defVruo , iiipero , cogo iacio , pono , depono , collo^ planco,ptit(;^ro,remiao,inrero»pinro,& quidquid peni- netad rem >u(licam , & arcificum: ecenim alif a^Uones- func naruralef ,«liaEartificiales .'iisaddefequori medicQr^ &criminor« DECLARATIO. DVoniam aclio proprib efl: efFufio fimilicudinis a- gentisin'patiens:fimilicudinum ver^ alianaturalis, vthomo generatliominem, & calor calefacit ^aiia artifi- cialis vrhomo fcribit , anc fodic,autd omi^'cat,facit n- do aliquid fimile fibifccundum ideam: idcirco vtraque adtio fpedat ad primam regulam diredc, Vndeerranc Grammatci ponentes in tfuarta peutror^m verba fignt- ficantiaadiionesrafticanastcum verius fi!)ta<fiiua,qaam amo, & lego » (c emo, &c. Simsliter indeponen tibus. Deadiuis primi ordinis aCiionem. cognffcintU XX tv tmi r ■ ia verba pertinent ad adionem cognofc i ti ui,qux tunc vere.eft adiocumad excenfiora progredicur • p • ' * , L.iyui^cj by GoOgle /A4 Grammatkalimn CampanelU , V c de c i r. r o . vi o c e o /cnl) o j moneo ^ c «elo^re uelo^maoife Ao-, ligncreFero. / QaaQdoauremnonprogreditur ad exteriora ^fed irn. manet,artamea)vcreiata exterius profertur > tunc fpe- Aancadadiuorumordinemfecnndario I vtfcio .ignora» memini}Video,audio,olfacio,gufto,intelligo,lego,caileo iapiOiCogito, opinor,imaginor,credo,affirmo» nego,exi- fiimo,pendo,nofco, confiaero»Addemeditor|recordor» €ontempIor,tmitor^&:€. ' , DECLARATIO. Dlfferenria eHinter aciionem tranreiinrem»& immn- ncntem Qii3cenimtranfitvercadioeft,vcc{oceo,&: declaro:quaenon trannc componitur ex a^flu Sc paXsione BC a(flione. Si qnidemhomoparicurivifibilidum vider, acfimula^lumedit, exfpecie viriibliremobiedunofccs, &c quia ex. Anriii i>i i fprcfe bPictgS ad obiedium exteriDs ferturiproptereavpcaturaaio»^ verbum adiuum,fefl nonDure,igiturfciQ^videOxexi(timo >&c. (untaftiua fe-.- cun^ari3. 2>^ a^iuis ordims , aSlioncm voliiiui im- . fortantibus^ ALia verbaadiurrpnmi orJmis rpe^anr^advoiitittlS quardam prjiiuno a(flionem tranfeuntem fignifi- cantia,vcmanduco,nucrio,caco,futuo, mingo, appcco, ad requor,declino, verfor^inrideo, quxdam (ecundario fignificancaAionem.nam perprius affec1ionem>vcamo, diiigo,fperno,voIo,cupioj(K{i.erurio,aueo,ambio>opco^, <lieiUero>: Adde fiaoiilascorj triftoc, &c Liberprlmut. DECLARATIO. EX praccecienti declararione rumiturhorum vcrboru nocio : nquidem adus volitiui 5c cognofcitiui fpe- clantpotiusadaduationcm quam ad adionem. 6ed quia referuticiH adobie4!2a,iaduunc vlm a-diuoriun.ficquac pri- mo.rcferontuj, vt manduco, bibo^fatuo,funtprimoa- ^Uiaprimi atfeclualis ordinii?: qiub flutseni fecundo, fe- cundo^vtamo. Noaenim amor ttktmr adexcranifi ^uia ^rimo obieAum mouecpoceftatiuum motio. neficmdiciumin coenofdciuo^-Scl^^p^^e^userga ie^fcum in voliciuo j de quibus iri Mccapffi^ - D $ s e C VN DA~~S F,eci 0 a^HuorHmjictmdum Grdfnmktkos reguU correHio. . ' ' V£rba adi ua fecudi ordinis apttd Grjunmacicos func qucx rpec1;ancadiudicium ancad commerciumope- iraciui principij , & propcerea eziguncagencemperfonam mQominacitto» rem paciencem in accuiacitto :addicur* ^tte terdtts iafus ablathius, quando nominanir prectum^ aur ciimen de quo ficittdicittmpauccominercium ; vc ego accufote crimitie furri,&emo librum carolinp. Kun- . quamatttem pDnicurgenitiii9isnifi prae intelle&o abla^ ttaom|fe babencis quafiinftrumencalicer. DECLARATIO. GRammatici faciuncTecundamadiiuorum fpeciem: qua: exigarnominatiuum agentis rei, 6cacciirariuu patientis,&genitiuumpro certio cafu^fignificante rem quaficadio^pafljo ipforum. Sed reuerafaUuncur.Noa . enimaccufo,reprchcndo'^tfifimulo , moneo ,voluncee-- nitiunm. Nam cttmdicO»accttfo€eiiirci;moneo tedo* Qrammaticalitim CampanelU] loris intelligitur crimine fcu culpa furti, 6c paflionc doloris:omnisenim adio edicain alteram habecinftru- mentum aut modum quo fit. Dicebamus autem quod caufainflrumencalis femperponicurinablnciuojfimilicer quidquid ad inflrumentationem aciionis fpedac , & ideo dicimus.cmolibrijcaroleno, vendoprecio magnoprqciu- enim nominacuSc inftrumentu ,quoficempcio5c vendi- tio vulc abl. 6c cum Grammatici ponunt non nomina- tum prctium m genitiuo^vt cmoma<iriiy tarui,quanti^pIuTi\ . mmorii ^iuaritilibet^ &c. fubintelligitur ly pretio^ inablati- uo,id efl: emo prctio tanti. vbi ly tanti ponitur neutraliter 6c non adiec^liuc , alioquin diceremus tanto, vndc Virgi- lius. Moc Jthjcttsvelit ,^magno mercentur AtridiC, Ac quidcm Grammatici dicunt magno hoceffc ptetio magrtl fonderiSjied w4<^«ocum pro ly ^r///«:dicimusenim'mmori- pretio,maiori,paruo.magno^quanto, quantocumque-vc peritis in lingua obviameflrSimilfW dicimus,magni ^fVi. ino,magni facio , floccifacio , floccipendo , pilipendo , hoceftpretiomagni, pretioflocci&pili. Sed nondici- musx>/7//^^a^^^ ,fed Ti/ipendo; quoniam in neutrum non tranfit ly t/////j vt aliqua prctium counotantia. P^crl^a iHdicialia, ^ commertium con-' notantia.: VErba fignificantia iudicium^funt accufo . pofiul^ accerfo, defendo,rcprehendo.incrcpo, admoneo, ' punio,damno,broluo^ ca{iigo,inflmulo,arguo,conuin- Go ,incufo , muldo. Commercium vero , cmo,vendc^, venundo, veneo jmejcor,& deriuata , compofitaquc exhi.v,. r • ^ , L ' ... Digitized by GoogL Liherfrlmus. ^ /17 BE T EI^T SP e C I E cafiopem,rigula^ €orre£ijo. . VErba rertix fpecici 'adiuorum pofl: nomina- tiuumagen(is5caccuratiuumpaticntis,exiguntda- tiuumreiillius, cuiusvfui applicaturacflusifcmpcrcnim fehabct vtifinis vfualisadionisfiuein bonum,flue in ma- lumquidqLiidponiturindatiuOjVtcmo tibi librunvido Petro diploidenn fcribo tibi epiftolam; • - . p EC L A & A.T 10. . ^ CAufa ob qua dathium exigititrinhacregula prima- - rio» efl: qukt finis^cui applicatur^ vfiis acflion is 6c adVaPi lei, da.niiain «xigit : vt dicebamu» loqu^ndo de caufi^, ^propterea verba iftapofriincvockriapplicantia. Dcverhorumterti^JpMeimtdnplmtatL.. . VErborum fini adionem applicantium , quacdam • funt poteflatiui operantis,vt do,promitro, prxfi- cio, impero , fubiicio . mitto , impartio, admoueo 3 &: fua compofita deriuatiua, vt arquipollentia. Quxdam fpedantad cognofciciuum.vr decIaro,oCkcn- rdo,monn:ro, fcribo,dico,fero,arfirmo ,nego,fuadeo,& . fua xquipoUentia^c compofuaScderiuatiua. Qtuedafn fpecfcanc ad volitiunm , vr commodo, foluo,-. arrpgo,concilio,&ccnfimilia,apud auorcsnotanda. ^ Exiguntverbapixfataetiam ablatiuum cumpr^po*^ fitione pro, qoando mofatooni fi n al i ^ caufa; vfualis connoi»' " tatar^vtfi/i^» tdipiMUtmfrpUif^t & pane^ pro cibo, s* ^ , Exigunt etiam accufatiaum cum praepofirione*^ ouando applicario vfusadioniun longum trahituryvi y ' oeftino>fcribo&mittcoUtcras<«/iP^,nedumi<iM . -7 « • irs- . Grammaticaliufn CampanelU] . \. • ADNOTATIO. QVamquaniiflafint verba apud Grammaticos da- duiim exigenda \ nihilominus omnia verba pofTunc datiuumliabcre^quandoactionem & aclum , &, paffio- nemcum applicatione confignificamus, vt cibi eftpe- cunia,emo'tibi folium , doceo tibi filium Grammati- cam.* fpoliotibi aucm pennis: perfequor tibi inimicum. ' CVatulof tibi pro magiflratu^&fimiliterly pro potefliii omni vcrboapponi cum motiuum applicationis, vcl fi- militudinem circum loquimur ^vtmitto ad u p^o lihis ,6c habeodoJoremprQ voluptatef - • • . •. * \ t>E Q^VJT^TA SPeciE a^iuorHm JignifiuinhHmdufUcfter aSlioncm ^ _ ^ re^ula ^ correiiio, - • , VErbaquartac fpccieiadiuorum (ignificantadionem vnam cumduplicipafllonepropterca exigunt poft fe duos SLCCuiatinos-.wtego doceo fcGrammaticam. A<flio enimcaditin te,&in Grammaticam :in te WmiiKUiuh in Grammaticam/flfAv»2. D E C A L K A T I O. ' H^cregula declaratione non indiget .fed animad- uerfione : quod proptcrea accuiatiui duo fubfe- quuntur,quoniamad:ioin duo cxprimiturnn receptiuum videUcet paflionis, & in id quod flui t in adione ab agente inrccipientem. Hoc autem jn Metaph. meliusinlligi-- mus. Adio cnim docentis fert Grammaticam,vt padens; & qui docetur accipit eam, vt terminus huiufmoai latio- nis. Google ^;":'-^" ■ V Ltherfrmkfl, VErba ngnificanciahancdoplicemadiomsdifferca- ciara Ajncdoceo,mon?o,poftriIo,orQ,confiilo c«'- lo,^c omnia compofita & «qui|?ollemia,& diriuaciira iftormn, ^ vt4>lurimumad cognofcirioum videntur^fpe- a ^e j fuDC etiam aliqutf/ qua5adl|ai>ir6m exrcriorcm fpeaanr>vrye.ftia,:indo<S«uo f qu» volun t duos accura tiuds. : ^ Sedcum reii , qua v«ftfmus , fumicur inflrnmentalu ter^ponirarinablariuo, 6c fpcaantad quin^amfpeciem- . ytvefthfiiexuo tefannU, ■ ' ■• Etcum non ponituranimatus accaratnius, vtpatiert. - tisrei/ed vt cui applicatio fic ponitur in datiuo»Yt'w«- D JS ^^JN T A:S P E'€ Tb aSiuomm /ignificanttutn a£iionem , ^ • falf^nem,^idquo fit a0m. /-\Viinx fpeciei vcrba aftiiia fignificantaaionem itx ,<WaIiquod..paxiens , & fimul id, quo excrcerur aftio ic- pi^terea poniturablatiuum poftaccufatiuum fine nre-. po itionc , vt ego Ippl^p tepannis 5.&,flnero JibriSi&jHvl jy E CL A R k t t Q. , t l ETiara infiacrcgula (Jrahimaricorum pnTcorum a- peritur r^tio , cur in ablariuo-ponitup iti , q u oci n on , eft agens. peque patiens : quiaividelicec; inrfucit itti/^- ,»ejnioftrumci?ti,&modi,&foxm«. .l ^'-^. OMnia verba, in quibuspoft'patieiHcmrem,adJunt i^o (^rammaiicalium CampdnelU ) velpa{nonis,pertinent ad quintam fpecicm. QuapraT prer quxcumque pofita£uncinrecuiida fpecie^ipedant etiam ad qiiintam. Suntaucemyerba,!qviint«x principalicer^veftio & fpo- \\Q ,6tomnia acguipol^nria eorumiiccttiimpleo ^ceiia- caocumruis arquipollencibus, ic-cm iuro,&i«do,6c ip-- rorumiCqttipoIlencia. S^miiiter augeo 6c minuo, cum fuis aireclis,purgo&inqaino«cttmruisconfimiiibtts. - Secundario aucem /pe^anc ftd banc reeutam pmnia verba cuiufcunquc fpecieiScordinis^quando exprimunc modam vot fornfiam auttnllrunoencMm actionts , vel paf- fionis , vt rcribolibrum penna iafficio te e;audio ,planro vincam palo : Munio & cxpugno vrbcm armis;.muigo ^ ir.riCQ te verbis/ef^ionbigladioL,6cc» . 9 I. • ^ _ D E S E X T yf S P^E C 1 E 4^iuorUfn ^rpgnijicannum aSionem f- fionifque illanonem.mm p> ^napio^. ^ caHfa/unde habetur^tanqHam j . inde habiiam. : • Erba fextaefpeciei ^gnifi<;ant a^onem , & id^t|ao cau(a vel occafio» vel principium aftionis eft : & propcereapoftaccu(ariuum€xigitabla*im?m cum pr«- pofitionei, vcl t/^,vei «"^vt ego audio ledionem '^ma^ DECLARATIO, [Vbniam caufa ^rgens^excepro Dco, occafioncm, ^^velviTn fux cadfationis ib*unde accipirtpropterea illud quod eft occafio(»'yel principium» Vel caufa csu^a- tionis in a^i^ p^nietii' iin. abUtiuo cum«ff^. Nota fan^ - pnnci'f»acioniSt vt dic^um eftinregQlisi^ommunibp^cx MetajiliY ratibtt^ yt flifca QramfnacicSmi rTiac'ftro;eft magiildF cauia il2dpii^<tblnan& f fi&tedainenT«»/e(l: eiiimi v: Q Digitized by Coo<^I< - laberprimus. $zr 'enimliindam^iuni principium :5c hatiiio dquamapii. tto :^u«tenas eft cau& cootentiua aqiue» Sed vt etiam 4natem{t9,4iicimti«i^ ^iiPiUdfm^tri^ Sedvtetiam ele- mentariS)dtcimtis etiain^ (Sc expuico , Sdneftoccafio- nalisdicimus Agnmemndn bellom conHauir ex tiiftu • ; V^rba fextiH fpcckL AD hanc fpeciemprincipftliter pertinenc omnia ver* bafigmficantiapi^tcraAioiiem Ccpaffionem , id, a..qaQ habemttsoccafionem,veI caufanonem,veI princi- piacionem ac^iioni^ \ vt audio , intelligo , 6CGonumilias ^vtoblacio , guftp, lego , icem liaurio , wd, moiieo , diui* 4o,pdlojrapii>vabdicO|faahpp,Hcapio,endo« * . Prxt^rea fecundarib fnnt fauins regtflac omliiaverba,' in qtiibusadiiciturpoftaAionis Sepamonisremaetiatiirea eau^tionem conferens » vndedicimus , nfft99 tthi mahni A^Tjr^nno , H emo Iibrum|dccato^Jibrario , cupio^^/ h emoiumencu. ELemo.ueo libruma^ienramanibus» Defiftima fpccie wrhrum exigentwm tnji'- mifmumfr4>accufanuo^ SE ptimam regulam addUnt eornm verborum >qua: lo- copaiientisliabetinfinitum verbum, vt fpero, cupio, fcio, volojdebeo iieRomam » legereledionem : 6v hxc omnia fignificantacVum animximmanentemaquo tran- fiensorituraliusacl:us; ?C idcirco ponicurilleioco adus, iftelacoefie^us^^propterea omojeverbum poteft ad hancregulam pertmere«qnoniara aAu5adumin%r|^«c NOTANDVM. OMnia verbaadprimalitates Mctaphyf*cas {^e^bn- cia qux runtpocentia/apientia^ amor,iuntprima- /2 2 Grammattcalium QtmpdneH/, riorpeccanciaaci hanc rcgulamjquoniatn ex eisoriuntur a<flasincranei, &exhisextcnfiones ad obie<fla-qui func cciam adus ,vcvoloambuJare, vbi ly voU adum intcr- num amoris dicic, dCdtmhfilare ^Aum cxternumcxillo. Prxterea omnia verba ad obieda primalitatum fpe- dantia, fimilicerinfinitiuumhabcntproaccufatiuotfunt aurem ohxQckOiypafsihile verun & l>pn»m^6L Aia ^quipollcn- tiaj vt polnbile eft, vcrum eft,bonumeft ambulare, & fu* oppoCitSiyVt tmpostfalfumifrulum. Cxtcraautem vcrba po(funthabere infrnitum , vt fa- cio te currere. Sed quatenus fimul & agencem rem ha- bent loco patientis, vt doceo te fcriberc. De papiuorumverhrumreguU. Art. VI. OMnia verbahiibentia lireraturam & fenfum a^^iuu; fiunt pa/fiux literaturac per additioncm r, cuin» fuisdeclinationibus^&exigunt rem p.itientem innomi- natiuo ^quoniam refcrturvthabens ac^umi & agentem m ablatiuo cum pr.xpofitione, canram aftiuam, nQtante, qu^,eft A,ab,abs,quoniamagens non vt agcns ,(ed vc aquoemana! paflTo repra:fentatur. • DECLAHATia ^ *^ * Dlc^um eft prius , quod caufa pofi^ca in actuagendiV nominatiuumexigit&reclum: quoniim hic figni- :^ficateditionemadionis,adautem quod patitur, accufa- ^^tiuumrquoniam inipfum fercura<f^us Nunc autem di- • -cimus,quod cum patiens ponitur vt recipiens adum, *exigitredum,agensver6quoniam tunc poniturvta quo eft adus , ponicjr in ablatiuo cum A.vA^h, dcfipianti- ' buscaufalitacem. Etquidem dicin-rtis omnia verbaaAi. 7»! ff cundu & vocem fieri pafiiua, vtamo, accufo, do, do- iceo, audio, fpolio ; cxii s enim fit amor , Google tiUrprimitT doilor,siUili^/fpolior,fperor. At qua: folum fcnfu funt ^aanon fiuntpaffiua, vtfcquor.auxilior. & deponcn. tia TOcata latinis : tamcn in j^ng«M^ vernacula fiunt vti- . i)uepaffioa^ Similiterquxvofie ijyMU adiua^fod vt gaudeo, vapulo,abundo , feruio,&alia neutra vocata Giammatlcis, ooii fiant pi|^Ef|a: ^i^mtts enim qood lit- ' texatofam , U jr^tatem ^ed^VKi^^m vectuntur in paffiuam. .- '^^-^^ ' ' . donfiderano de aliis c^hs-pajsitioru??^, VErba a^fliua verfa in pafTiua prxter nominatiuum patiencis rei, 6c ablatiuum agcncis^quofcumque ca- fus recipiunt^jaoQ mutanc, fedretinent, vti quando exant aAiua, £XC£P lO. ALiquando v«fba pafsiua ponont agentem rem in datiuo: vt PUmi jboc do|nia poHtumeft , ideft d pUutit* AliqUandoinaccufaBUoapporita prarpofitio- ne p<T ,vt res, agituc per eofdem creditores. Sed in his da- tlOttsponitorfokis.cnmagenscaoraeft fimolilla) coint appHcatio. Accufaciunmvcricom agensponitor iaii- qiiam mftrumenrum vtin prarfatis patetexempli?. Ali« quandoponicurablaciuum fiiie ^fieporitionej verbama- Ximcautempra:pu{Itio, verbo|adici(citur* De verbis vocatis nemro pafssuss. Art. VIU SVQtqu.Tclim verba apud latinos vocata neutro-paf- ua, quoniam habent literarurnm non paffiuam, vt va- {>ulojexulo,Uceo,veneo , c]u« exigunt calus confiini- iom pafsiuorom « ?t di/afitL v^tf$iani kmdg^^it.^ ^ it^ ^rammaticalium CampaneHa^^ , ' ' D ECL ARA TIO. SEcundum rert non fuftti paffiaordm tHimeraexplo- dendayerbahacc,c|Bam vis pAf,iuam litmtoffam noir habeant:nonenimvox facit pafsionem , fed fignifica. tio Coniimiliaveneo&Iiceo,fuftcvendoF:rapulo v^r^ beror: exttloyceleger.. A^PENDIX. FIo eciam dkitur neutropafsiuumapud Grammatn" cos, qaoniam verc pafsiuum fccundum rem cfl,fi mi- nusjTecundum vocem. Adduncenam fido, confido, U nubo, au.lco . foleo •qux potiusadionem vtaanmdefi» gnant : U exigunt cafus,applicationi , eo refpcau reoui-. fKos. . -i — ^ Devtrbis^ voc4t$s mutrhi Arc. VI 11. • V Erba d jcu^turneutra^q u^ ^ec adionem ncc pafiicjw- nem fignincantapudGrammatkos. Sednonprcb-' pcereaneucra dicendi erant,cum &aaumcircndidcei- xillendi dicant, &finonagcndinec-patiendi5Vt/*»i,^ ' (jorreSio Grammaticorum^ . VErborum proprie neurra dici debent,qu.T aduni acluatiuum modo figmficant» 6c funt pcrrinen- tiaadpoccfwriuum, ad confcitiuum.&ad voIitiuum,de t^uibus diximus fupra. Quapropter pofTum ,6cfcio*,& gaudeo cum fuisafledis jfiintvere «auaciua feuneutEtL dequibusfupra. Pxinu reguia Crammaticorumcleoemhsfpeaatafl .1* .Digttized by Google Lthrprimm. ^25.. verL)a,e{rendine^iim Hgnificanria^^^ exiftcndi. Secunda , (\\)x cil, egeo.abundo.carco, perrinet ad a. ^uatiua prophc. • * ' . • ' * Tertiaqu(j eH:, reruio.profum. noceo.defum , &: alia, qujeapplicacionem/lgnificJanraclusadalirjuid f^e<^anc adad ionem fine paffione explicaram , fedcuni applica- tioneadilludin cuius gratiam fit j vtferuio recrj^confido" tibi,noceofiliis,^c. qua^verbaaAionem fi^^nTficanr Sc<.V nonfonnanr pafTinum^quoniam nondicunt Kcxfcrui- turameifcd R:egiferuirur,quonfam taeeturpaiicns^ec-' propterea,imperfonalirer folum firpafsiuum. Quarcare^ulade.rebus peninentibus ad Agricuitu- ramaclusexplicantia,func verc acfliua, quoniam eriam patiexisexponunCj&propcerca fiuntpafsiua omnino vf aro,5caror. ,~ ' ' Quintaquai tertiasperfonasIiaF>e'nt/ingularis,tantu propcerpa,quod foJus Dcuv poteA illos edcre n(flus , po. tius ad Theologoj quam ad Grammaticos fpedlansi non 'rite.deciaratur. Cum enim dico , Tonat , ningir, pluit Iucefcic,grandinar,adverperafcir,non folum Deusin-' telhgicuri fed etiam rempus, diluculac enim fole tem- pus : ad vcfperafcir rencbris rcmpus: irem fubaudirur natura apud phiIofophos,irem necrec;ulaeft ccrra pro- pterhanc rationcm. Nam efl creare/blius Dei : nihilcy- rnmus creohabet omnesperfonas: itcm rorareefl flcut pluere:m fcnpturisautem dicitm, Rorare cceU Aerupn,^ mbespluantiulium^.^v^o reguUipforum cflfallax. Sed^ vfus , & id,quod /ubauditur confulendi funt. . SextaregnlavbiafFc<fbionesanimi& corpornmcele- brancur habens verba, gaudeo, doleo , virco, albeo , ca- leo,frigeo,tumeo,areo,conualeo,a:groto', & c.Ttera huiufmodi.pertinciiradaauantium,fpeciem:de quibus fupra. . . - ^ I r - . i 24 'GrAMmaticali^m QimpanclU] Dc vtrhisfigntjicantihm motum. VErba fignificantia motam cxig«fit nominatiuu^ rci edencismotum.&poftrenuTlumcarum^ quan- do non paflionem^fedrefpecius locales adducunc,fcii pra^pofitioncs exigencescatum. Qjiot fknt figmficdntia motum^ & eiufmodi. OMnis motus cft ex cermino aquo ad terminum ad quem per medium, idcwco triplicis fpeciei Cunc ver- mociua , vt difcedo deforg ,tranieo fer viam^venio in tempUmitixc enim^gnificant motumdcloco,&motum per locum,& n\otum ad locum. Quxcumquc verba iis adiunguntur , iunt ciuldem fignificationis , item idem verbum poccfl: tres iftosadus connotare, vt, de vinca per viridarium eo inciuitatem. Verbadeponentia func: eiufdemgenerismotiuiphiri- ma,quxadhanc regulam pminent, vt gradiar,trans- •gredior, proficifcor, &c. Quomodo omnia verha reducHntur ad^ra^ fcntem regulam. PKxtcrcl omnia vcrta quatcnus fignincant motum, polTunt cfle luiius regula?, dicimus enim fcnbo ad rontificem,6cde Pontifice,& pcrdifcipulum ^quatenus enim fi<2;nificant terminum ad qucm, autmedium ,aut id, Jequoficadus, fiue illud ficvcterminus, fiuc vt materia, <iequaqiioniam cerminia quo eft connotatiua fimilitct ^xic;unt cafus cum prarpofirionibus confimilibus, vc de albopf ries verricur in nigrum pcr atramentum Qua- propcer 6c acliua^pafnua,&:omniaverbaad hanc re-- Liherprimusi ur gukmtrahantur per refpeiflus confeqneotes aAiinisTe plunroiini aatem quae oe fefignificaat muutioiiefn U - . motuni* ^cv€rbis,mcatiscommtmittis^ Art. IX. VOcatit Grammadci verba commaiiiisfc , quas iitenr' toram habent paffiuam,& poflunrfieri a Aiui & pa£- Sxti conftrofcum «afibt»» vt laij^rsampledor^Teneforl cxperkWypmuotor,ofcttIoi^icriminor,,n^ Hxc ficapud btihos: n vfti uiath m idiomacibusalii Honitem. Dedt^onenttl>us/verl)ii, .' ' Aft. 3C,'" • Dlcontur apuJ iWtinorum deponenria qnaK baBenr liceraturampaniuam Scfignificationem adiuani^c proinde acliuc coDftruuntux^nec ta.men omnialigmfi. cantadioneni, . . • • ' I Sedc|uncdamaduationem , 5c propterea volunt poft feahlaciuum, vcvcorjraor, pptior,vercor,6cconrimjlia. z Cina:^-^"'^ %niiicant aftum cum re non de qua/cd . cuiusel'ta<flus,egrediens ab inrelle<?lu,vtrecordor,ob]i- uifcor. rer.iini^^co. qiia: propterea exiguncgenitiuum< \ ,3 Qoaedain figniiicanc adum cumapplicanone,$cpro* /pterea poft fedatiuum voiunt, viauxiljpryf».i^agQr:» me. 'diCOfjminorJrafcor. . ■4, ,.Quxdam fignificanr^i^ipipm, tc id q\iod patixur: «c jwopterea exiguijt^)i?jndcacca6tiuw^ rw,c6ntiinifcor»loquor^ ptacftolor\feteor,&cacteTam^ItP,qiK)rupiqij(E ' iiS GrammaticdiumCampaneiU^l proptereaibUtiuttin exigQDr9'Vtlan:or«chltor, ftoma- chor» vcreciindor, cxpergifcor^iiidignor^niorior: & silui, qu^e alios carttsexigtinc. prottcadus r^fercttr > mxea regiu ia^ J it^s de caiitesxMilMnr^6ttao(&^^ Qjrdaai quoniamfignlfiaantmotum ve! pcrroodum IV. nus, exijunccafus cum.prcX^pddcionibiis connoranti- ba^vl'.^ ioco ad locum per locum vel cum alio, vcl Con- .tra aliud, vcl circaaliud^vtgriiiiv-YsP^^^^i^^^Jo^^^^i^Juc^or, apicor.nafcor, philofophor , verfbr.ncgotior,hallucinor <auillor ^auguror, 2^ nmilia, qua: apud Grammaticos ,^umcrantur :qux cx prxpoficigims.ftatMra.qups^earus .exigunccoaii;noiiftran,c. * ' ^ * , . ✓ » ' 'iim^erJoriaUum^ "^* J^Mporfonah'um acliuxvoci.*; primusbrdo confVrurc 'jLtntffe^^dr^^f^^fi^^^^^^^^o^ infinitiuo,vc /V/r eCtvel .Jncereft,vel referticribere ad vos. Infininuum vei^o re- 'gic cafumexpra^fcriptisre^ulisflbi debitum, , Ratio reg'ila; eft,c|uoniam verbafuncperfbnaliatfe fui ' >acara;; Sed cum addicut Ibco perfon p',.patiehiis vel !ftg0n tis al i qu i s adaspefv erbu m infinicittte facalcaci s , id - eii , \t\it cermihatse c^niiiQfticAns.eKpxeflus nec,effiiri& iUcidaseftperG*n^ccerciac,&: propcereaotjnpia imperfo* ' nalt^ habere dicuiiair rc^orh tercias perfonas Idco om-> ^nium pcrfonarumv.. . . » • ' . M 1 n ifeflun 1 e<t: ert!rri'i|uod q uando pohTtor tfomifn 6c nonadiu p?r verburtfitifiA}tum,fIuntperfonalia,dicimus ■ eni^ Pctft tnfe^^f^tnflihrs vcl nosPecn incerfumus: non ii*?^"^^ dicam , ^ef^rvnu^ ob aliam cau.fam. ' ' «jC^uarea;jtentpo(luIeflc gemiiuttm , nonintelligic ni fi ' . quaii Digitized by GoogU Ltherprimus. i fip xyii alium cafum rubintelligtc ex parte vei bi vcl nominis. fiquidcm Refert idem ell ac Reifen: 6c proptereadicimus Pctri rcfert fcribere, ideft , res Petri fert fchbere . iritere(f veroidemfignificatac in rcen::& proptereadicimusPc- tri interefl:, ideft» in re Peiri c(i fcnbere. Quj autern.lv ivter confiderant non in fua originc, & accufatiuum ci adclunt,(ubinteiiigunc Petri inccrciyioc cft iwerreiVe- Probatur aucem racio daraiquoniam cgo tu, fui , nos» tc vos,6ccuiiis, non ponuntur in genitiuo.fed inablaciuo fiBOiioinolingulari} vtmea,taa,(oa,noftra,veftra,& cuia refert > feu iotereft , hoc eft i» fe meA cfi^ in tta eft^o^c, vel forfaA in nominatitto cum Jff/ert\ vt me^ refert, ideft fef mafert xefmLJkn ^in accu&tiuQ nentropluraii vt ' meaintereft,hoc^iff/^mf<f#)^w Etproptereaeft vultnominatittom neutrale vtmeoai eft»tuuraeftfcribere»cum pronomtnaprimitiuaponuii- turderiuadoi* , . . ' T>efecundo ordinc imferfqnalium. INfecundo ordinc ponuntur pertinet, attinetJcfpc-. £l:at,cum accufatiuo & pr<Tpontione.c^i/& infinitiuOf iqco nominatitti , vt ad meipedat fcribere : at fl nomina» tittUmadeftfunt perfonalia,vtad mepertinentlibri-.vtin- tellig?ttexiirfBnitiU(i>; quoniamindeterminatum fubiuit* £kittumeft,deponderc indetermlpationem petfbn«t& proptereafietiimperfonalia* Hase triaverbaadpoteftau tiuum tedncuntnr. Nam attinetex</M compo- nitor : pertinet exper acM^: quoniam pofleffiorei eft ad benim 8e perherum : ifpeAatvero a fpicio , quando q uod alicuius eft ad ipfVim conoerfiooem babet.nuc /ir per po. teftatiuum, vc poiTefrio, fiui per cognofGitiiium,vcad ipeftus» iiue per Toiifiuum^ vtajndcum,^ QUiieficumc . Ji 0 Grammaticalmm Campanella , . De tertioordinemfcrfonaliHm. TErtuis ordo fimilicer fir imperfonalis ex infinitiuo fubiequence.-quoniam continetverba quxfignifi- cacapplicationemaftusjndeterminatir&proprereavulc datiiium cum infinito ) vt mihi plicctleq^tre 5 & concingit mjhigauderc ^fed vbiadfunc nomina fiuncperfonalia, vc mthiplacenthhrt , d(3lentdences & omne verbum fignifi- cans appiicacionem vlus^cfthuius ordims; vd rcducicur adhunc. quarto ordine imperfonali$m. QVartUJordoimperfonaliumeft de primaadiuorum,, r^xigit cnimaccufatiuum ciiminfiHicoioconomina- iiui^ vc deleffat //«^ii-r^ dececfcribere, iuuatcurrere;- acfiapponas nominaciuum func perfonalia, vtmedec^. virtutts^iti cundis ergocumceademratio. D^quintaorMneimperfonalium^ QVintps ordb con ftruicur cum accufaciuo & infinico • fimiliccr,vcpoenicet,puder, cxdec,miferec,oporcer: ecenimfignificacpafiionem illaram ab obiec^lo^ quod /1 efta<^lus,nabet fe loco noininarim , \tmettdct ftHderc-At ireft res, ponicur cum genitiuo,vcw<f tadit fti^diiiSi qiudc - iiocgcniciuum regiturab aclu , velabaliofub intelIc<n:o nomine,quando egodico,me paertitctpeccciroru.rubau- . dicurajfluspecatlT&me rcdet ftudiijubauditur exercitiu • iludij,6cfnemiferer mfirmorum, fubaudicurofficioinfir. rnormii rJiVahqnam ennn ponitur genitiuus, p.i& qiij^prjp intelligataripfius,vel vtfepfe probacum dl in rcgulis- prioribas : vt videasomnia verba imperfonalia ciTeper* fonalia,&pertrneread efTendum^vel aduandom ,vela- g^juliinuf el gacicndum^touliil vltra:Scquid^ad aftua^ Digitized by Google Liherprtmus. n\ tionem affedionuin rpcchanc verba quinti oYdiris .-'^ ca tranfeuQCin nacuram adiuorum|,dnm obieda coniide- raacar, quaceniisaificiunt faculcaces mouencque. De imferfinalihus Pafsiuh^ Arc. II. \ ' IM perfocfMiai^flioac Vdcis exiguhlf^atibum agcntis caofac ficoc ^asterar paffiua :£c poft fenoiiadduntnb-* m{natiaan[i,alioqfiiii nerenc perronaliiifcd quemcum- qu^aliumcafum ,ddmmodo paflionts non recepriuum, fed vfus, aut applicationis,auc circunftantix , vc a me fer- ttitur i?^^i',icurin filuam :6c propterea Hunt ex verbis a £tiuis,&: neutris appficatiuis & motiuis , 6c exiflcnriali . bus, vt n 0 cet ttfyamb uUt nr Jta tuf ^xxon^wtQm dicimus^</Rf- detvr^ ^ux.mctalle[cittif ' qiioniam iftorum palTionon tran- fit: neceftplenc paflio : fedmimanec,&eft quafi adus aduansverba deponentialicf t fecundumrem po/Hncef^ ieiimperfonaliapa(I]ua,vcpacec intuenci omneslinguas, tamen apad Lacinos non nanc ob vocis 6c iiceracor^ im- pcdiiiiencom. Deimferfonal^ineutrisL • ' Art- III. BEnefit malefic,racisfic.diciittn3riniperronaUa ne«- cra^quoniam nec cum adiuis nec com pafliois viden* tnrnomerari apod Ladnos^fed com neucrit:& tamen iecundam rem veri paflioa fonc, licet non fecundum vocem ,&quoniam applicacionem connotant,exigunc datiuu|ii,vc a me benefit egenis , racio ex didis pacec: in alii$ omnia imperrouaVa fiunc paifiua > non aucem ne ucra. ij2 ^rammatUahHm QampanelUl De wrBisfirmhbHs^ 0 CAP. VL SEruiliaautcmverba non funt perfonalia nec impef- fonalia , quoniara induunt naruramcorum ^quious- addunturadinftniriuum : funt autem I acc, incipio,dcfi- uojfoleojpoflum , debeo,dicimus eninv, tg^di^i^ psi^f^ tentiamdgeriili mt debetpanitert, Ratioeft quoniam TCr- bxtfb non fignificaucadus pteaos , fed aUonim aftttmn aliquid » videlicer principium , aut finem , auc mo^ rem ^ 6c propcerea illorum aAwim nattvam fcquuiif. fur idicinKM enim : eeo incipia legere , qnoniam adiu^ qui eft/p{m ati<|ttidefteios inceptio :6c propfertaad oa» . totametoatiahit ur. Seddeind e di^iT^y^^ jjP^/^f^* ttwug» ^dcjtaJittnim a^om-fnotadus. Sedfi adosferuilis eft plenos non>cran/ir in nnturam iaiini ti ; n o n en im d i c i m u$, vuh t^^ere , fed ez4 v^U me tadtrs^ diamus meporeftra^dere ,'obimperfe6lioncma- ftuspotendirfed non dicimus, me valett«dere,ob pleni^ tttdincmadtu^k VakQCis^qaj nopaliejaacurdfciDalium. i^- Deinfinitiuis. i. IL. * PR.opeereatQfinitioftTo!unt anteft'areiiif3ttfiium,quoi niam regunturabalioverbo: cuiusadum excipiunt tanquamcadentemin fe,vtin perfonam patientem ,ct- iam fi non fit p^ticns-yVt certumellmeanuire >vbiadusccr- Cirudinis^cadit fupcrmeamancem; ^*' Quando verbum aliquod carcr pra^terito vel futuro in^ fimco» refoluiturper lyt;/,aut^flc?^i,in fubiudiuum.quo-^ fiiaQi^vccrqu^ alL modtts comua&iis ciibos£umis Digitized by Google ' Ltherprimtis. in porttiHMtionibushic detcrminate,iniinitus vero inde- tciminatc,vidiaumeftpriu$. . ' * Art. III. ■ ! GErundia reguntur anomine fubftantiuo, & fic funt gemtitii caftistauia prarpofirione ^c/, ^ihicaccu- fatiui :aoti«,vel^r# v«iil#,^ficabiatiui, per (eautcm nu htl fttfitiiifiparticipium verbi nomimrque,& aliquando famttotBra(beaaQ^iii|iiando robftantiuc exiguntr^ue dtfasfiipfumvcfbonwit&com.fe» pr a e ytf ti^ mus], Mib4/Mif#ir/i#&i;pomn«r^ IfsnwiterinalibtiniaL >^ ^ Art» IV. SVpina edam funt participiorum rcs , fed indetermi-- natoruni,niore infinitiui, & propterea reguutf t ab a«- lio nomine & verbo ram adiuai Vt ##^jiu/w» }jqiiam • Departtctpns.. - Art, V. SEit funt partfcipiaiecondtmi rem , tria paAiia.vra^ mabiiej amatQm^Sc a.maDduni , & tria adiua vtanu^ tioQmamans 6c amatlirus. 'jtriuiSiU enim eft q uod poteftt Jim^ri refertur a d ai|iariQonl e qubd pdteft amare. ^*. ffU/«» eft quod ado amator , 8c refcrtur ad amans l^a. *4iM<raA^eft qQod^mabiror^aot debct ama , £c refert' :tQradaimaforQmgd eA;^de)imqM (i^cumqttealiterTeffrrtvfiifflrQi*.' DtcUratioi^correitio: ' ' " GRammatici non a^nofcunt amabile &amatiuum, xdificabile&aodificariuum inter|^rticipia:& fal»- lunrurrh^c eoimparrem^apiunt a nomme^ partem^l* verbo : & res;u^nt cafus fuorunl verBorum : dicimos eofte^ knif^misiUe ^ te Sedam^nttnm non dicitor con^accofi- lus fapi t qiikile verbo.namtt* ly dmam cum fumitur nominalicer exigi c gen i ci u u m , n o n accufatiuumi vt Petruseft^j?;??^!!! tui^ fed etiam aliis par- 'tictpiisaccidit. Participiumautem fucuri pafMui tranfir, ingerundiumex pncporicionibus 6i fubftantiuo Aibfc- quenre nomine. ' ' ' . Hmcvidemusquod quaniam a reegreditur adusid- circo A nominc e^^redicur verbum jOrtab^^JiM^-rjfcui^rJ^d pacre pacrizo , deindeakvcrifquc participiwm , quaii. do res cum fuo adu concipitusfimul , & a partkipiis ee^ runjia ^rupiiw^.infiaiiapiMBiiti & fucuri'; quidquia ;G/aj^wwWiJswaniimaduerteni)esiiliterdocedf . .: . Ji: Q T ArM E-N. . • ^ . ^ '* CVnt verbaneutropaffiuatriplifliaAkoparticipio in- ^\ip^it^ytetmmis^ci^t0Hii^C9nat^rw$i & duobiis pafsiuis, •vtftrwl«jSc«e»if»i«/,vDdeapparetqu6d aaiuum prarte-! ntnmdeeftplnnmisverbis/icutpafsiuum pr^^fens aliis multis. „ Qja^auchornm paffiua Aoufiunt, pnm is cribus jRint QQtiten^^pladens,pncims , dr^UcUurMf , folens, folU trtf,& fclitarus.qiiomodo autem agnofcuntur ex nacurj* adus paf ionis,& adionis, &^dqatfonis,& exifteniic no- iUerimus,vtfupra. - . ^ ^ Utiuorum. ' \ ' '^*, GAP. VII. Art. I. • .«I».. . •» COmparaduapropijereaeKiguntabI^tj9iinj,^Hodk4 ad quod comparatqr^i^^Jb^xi^fl^^ forma , &iBenfani: vt tf^l^iilfgSift^^mySi aoiemp^o. natur ly quam cttm no^i^tiuoiijftcs ^minam Pe^ truf, fubintelligitur verbuihfubfliandale.viij^/rr^Ai^ Art.ii; ^ SVpcrlaciua vero exigunc genidunm pluralis numo-' ri^velreipluralicarem includentis, vc taescUa^ims Ly GoOgI( • Liber pfswus. ' jjj rcfertur nifiad numenim. Sed ii dical , forti/simut fuptr i2^«u;;«7j,tunc fuperlacionis adus bene ex^rcetur bfer prxpoficionem CKcunilaneialera, vt diiaUin*'eft.Vcum depraspQlicionibusageremus. ; DerationeparH^tpiorumin/nmerfah . % Arc. II L QVidquidGrammatici dicunt de nominibus parti-- ciuis & vniuerfalibus , pertinet ad dddrinarh de pronommibus: omnia enim hxc fiint*pronomina ioco propriorum nominum pofira. Smiilicer &parronimicaj vcdi^bum cll: ihi/unc pronomina gentilitia, vc prLtmieies^ cefartanns , dommicanus , quncaliquaDdo abfque fubftan- tiuo incclledolnominum racionem habenc adiecliuo- rum.ficucfuoin locodiamneft. Ratio denominationis iftorum ex Granimadcoroni vfu agnofcenda eft. Ratio , qiia gemciuum aucablatiuum cum pf jef ofitio • ne exiguht, patet cfr rfegults coratmunibus : dicimus cnim * fmsye/fmm» tc^idsill T^ii/, quoniam de numero vnuili vnDsfubaudimns. Flgurarum alia ConftfUifkionis,alia verboram^alia fen- centiarum. ' '^- • • • < DeFigurisverbofuni Jc!rencenf1arum diximusinpoa- tica.Rhecoricajad hasenim artespcrtinenc. Fi^ura conftrucflionis propria GrammaciCorum eft cum A commudicdnfui^tudine ioqp^ndi iratiohabfliter' difcedunc; - * " * . ^iiv^Sdj-i^ ^^^^r^P^^"^^*^"^° vods^fifrvt/ifrli^ww/^ic ^ffmMhiitQ MUrmt %ens aWa : vt nefiU ^suimfenke tnhisniHatmnimlldmt In Iii)guavuf{;ari pforiinacftli^c ' fiigiva,nam pro poiiitui v^fsc v^^^ /36 GrammaUcaUum QampMets] 2 Proicpfi; cttmtotuminpartibttspracfainicar,n^i7?i^^ pulifiudinr.aliasphiiofephU^aliui Grammaiifm.C ftudet. 5 Aotipcofis ponic ca.iuni pro cafu clegancer vc chtm ^quemdeiifiinokit qitauurbai dcdit. Elegancius aut prxponirur relatiuu vc , quem dedtfii eunucham^ quas tnrbas dedtt, Ecquidem dumaduspafllonisrejpicicurplufquam adlionis ponitur in acctifatiuo cocum nomen cum pro- n o m 1 n e . S\m\\\zcr^uorum eqei Ith ro rum^ ^i^t^ndkUi eoim egeadiplusad fe craliic quam dandi. 4 SUabifauis eft,quidam Gr/^coFu loquendi modas:(e4 cameaapud nos fpaifieati^ dici poiTec & fic cum adie- itiuum prxdicaciVopalaturftbiedo fubftantialiter^Cc / pr^dicati fubilaatiuum ponitnr in abkdoo vel acCofiu Uuo.JtiBfsaligsdeniiti ViliiniiiMs «lioc eft bahes dinies ^tf«ia<Ujiiivel, ifff^«ijtffiytanquamin(bomentaIi, ' .ant forraali prsedicato,fpecificat enim id qoo tu es tahs fi. liejormaliterfiueinftrurnencalicer.iiiue parcialicer : dici« mus enim acdrtffks enfem\decorattts Uteris^ drc. 5 Euocacio ert cum pronomen cacetur, & eiuslocum /upplec nomen , vc trots reytmuSyifxo nos iroes. 6 Zeugmaeftcum vnumverbumveladie<fbiuumrcruit i)Iuribus,vc P*em d^Hamni^alcrudelisefl' vbi ly^-z^eciam y funt vicem gerit. Similicer & patet fltj /stntdi^wk vbi ly digni tii^m ly ^igfliri,Iocum habei^ 7 Syllepfis eft» qoaiido fin^larisnumerus comprekesft- ditor iipiurali tanquam k dignioh» vt Vux & miutetfr^ bdsitnr. veirexusmafculinus comprehenditfacmininomy vt Ren & Regbsdinfiifinn. AltqaandQ etiam nettcram,ve ienss & memeipiumfimetenli. Sed in Inanimatis neutmm concipit maibalinttm, & fcminimim , vt ficus ficulnea , ic fyrumjuni iena «^cimos & Uhr , ^ velnftds funt cerf^ riviilia/ide(ivtiles. S Appoficio fic quando fubftantiuo vni aliud apponicur, vceius dcclaratiuum in eodemcafu, \i yEffodiuntur opes^ irriumentamalorum, Quandoaucem noneddeclaratiaui Xokcppmio g.eui€iuo,vc fuo in loco dcdarauvnus. j^ .j Ly Google «SSgH^SS?» -sg^^^it _^!8g^j^2» CAMPANELL^ • - GB-AMMATICALIVM, LIBER TERTIVS. p R O OEM i rM- : '. : ■ - * . . . . • iag0 Oftquam dclocutioneTocutifumuSideScri. pcione ,CC Leflione fermo debecur. Siquu dem Grammacica eft Ars red^ Ioquendi,5c fcribendi , & legendi. Triplex ergo illius a£kus ,videhcet,dicere»rcribere,&: legere: iic^t primum f\t folum per fc adus : fcribere enim 5c lc- o-cre eiufdem accidcntia propria. Vefimtio fcnptionis^ CAP. I. Art. I. i ■ ' ( ' Vldeturquidem /5:r/W,e(Ielprum ///r^rr permanens: Jicere ^uiehi/in^ee tranfiens',Hoc autcm ex rece- ptiuoinftrumentaH^nanautcmprincipali.accidit. Ani- ma recipit principalicer orationcm,tenetque : fed per a<5- rcm,6c cartam, vtpcrinftrumentaldicenris^ AcJt autcm^ 3 »1 -'0 1 3 f Gf4mmatiC4lmm CampdnelU ; cumfic tenuis, figirrarque nonbabeac proprias , recipiaC'^ qae facilealienas, non retinec ob fui inftabiliraceni , pro - prerearertnoineoeftfcriptio cranfiens. Nec nifi feniel audiensanimapercipere poteft. Vtautem pluries,cercuf- que,& obliuioni non obnoxiusfermo fieretjperlapidem, autlignum, autaliam quancunquefolidam,conflantcrn« que molemjdeoquepotencem feruarefermoncm^qui in acrecuanefcit',loqm ^gyptiusTheutli, fi PlatonisPhi- lcbo credimus,adinuenit : licct ruccenfeant lilijquod negligentixcaufam ftudiofis dederit. Lucanus autem Phocnicibusidadfcribit. Philo £cIofeph ancediluuittn» Enoch excogicafle induabus cohimniS| memocant. DISTINCTIO. Llcerxergo infolsdo auc inTimc^ vc charaAeresRo^ imnnrnrn inrrfa r mir ■iininr TrTypn^jnphnmm notula^ferreir^saacranLnhacin pagina excolonscetri» velrubrileneatxfucco. ' . Jiiimitatione rernm in di^ionibHs (f fcriftiombus^ . Art, IL ^^Esinnatutapofitac imitando idcas Diuini inteir, Jfe<fbusrunt venu: ctenim,ait e§ fuiffkl^^ j^j fimtlitttdo, Inteliedushumanus iniicandares,qoa9^ ^^(ferciDit, ac proinde intcUigendo eas, ficuti func, ve- ^xuseft. Concej^cus enim obie<aavvndcrconcipicur, eft £millimtts«S^mo yocaiisimitacur canceptiones,feu no> l4onesmeiici$ii|9a£^ inJPc^cicalacijlsd«^ jhonftramiis.. ^j^i^ caodem fism voQjencK^ propcereaqvie^ramn4o,eas figuras imii^ri conuenitf quasocg^Mndo menci^ oociones perinftnimenca vo^ ~ t;gucgtf «l^ngaam^palac um^ab > Digitized by Google Libertmius. ' /35 in ittt fpirAto figuramus. Hinc Alphabetum elcmentA vocis explanans inuentum eft. A t varium , atoue multi- plex apud nationes mulcas ^ qupniam imiuri iaem variis jnoduusinuenere. Jmitstio per cbaroBeres. Art. II L ALij quidem vno charadere fcribant vocabulum v- num i 6chocduphcitercontingit,vel delmcatione imitando, ica'vc ver. gr. O, fignificet panem . & t^, vmum. Sicut Chinenfibus vlurpatur jexquibus iliedodior.qui plures charaderes fcic : quoniam plura vocabula 5c res* Afcenduntftutem charaderesquailadodies mille. AUj verivtunturfigura confimili,vti€gypcij ,vel rym* bolicaiqueinadmodum Chaldaci Planecas, &iZodiact /ignaiisnorancanimalium ^guris, qua in eircuii parti» builocantur^aatillorumaliquid pingunt ,TtproTauro corjiuaTauri» caudam l^eonispro Leone»j6f<b. Sicut Aftronomi spfbrum haeredes adhuc Ytuncur; queroad*^ modum i£gy pci j myflicelaibunt pro Deo^diaraAeiem •^lis.qui Dei ftatua eft i pro vbertace comucopiam, Sce. parti^um vocis indiuiduastvc^ebrxi, C£idti^^^||amv Gneci^vemntamen charci^eresfcn. pferutitf enim,qux fola arteria profeninta^Thltpii^Hiififcfa^^ quod camen inO,& /jfoliim oUrct^Stliif^, redi^s pro vociilibuspundis , vtunturj corifonantes autem figuris, quacfimiles funt inftrumentis,quibusformantur; vtAf^ quoniamlabiis compreflisfbrmatur, pingendum efTetfi- gurareferentelabiaduo,C, ver6, quoniam sumiratelin- gua: tangenre dcntes fiiperiores formatur,charadereid fingente delineandum : ficut in Poetica' docuimus:. vbi quomodo cxreri charaderes formaBdieiTent a lin* gttaruminftitttt9iibu»9<C^ui fignificaiiopt deferuirear, cpi]ifidei^uimi»^ ij^ GrammaticalmmCampdnelUt cum fic cenuis, figurafque non babeac proprias.recipiat- que facilcalienas, non retinet ob fui inftabilitaiem , pro- ptereafermoineoeftfcriptio tranfiens. Nec nifi feniel audiensanimapercipcre poteft. Vtautem pluriei,certaf. qae|6c obliuioni non obnoxiusfermo ficretjper lapidem, aut lignum, autaliam quancttnquefoiidam,conftantemI qttemolem,idcoque potentem fcniarcfcrmonem, qui in aereeuancfcit»,loatti^gyptiusTheuth, fi Platonis Phi- kbo credimus.adinucnit: lic^t fuccenfeant illi,qu(>d uegli^enriacattfaro ftudiofis dederit. Lucanus autem Phderiicibusidadfirribit. Philo &Iofeph anrediluuiuiiv Enoch excogicafle in duabus columnis, memorant* DISTINCTIO. LJcerxergo infolido aut infunt, vt charadcresRoI - /manorum in cera^ a wt a wKmg ^-nrTypographorum liotulx ferreas jaut funt, vtfaacin pagina cxcoloristctri» ycl rubri leneatacfucco. Peimitatme rerum in di^tionihs fcriftionibus^ Art. IL REsionanaapofitaeimirando ideas Diuini intelle-* Ausfuttt vene: v/ri/^i etenim ,ait Aug fuifffin- iipij fimtlitnd0: Intclle<fiushumanus imitandores,qua» percioit, acproinde intcUigendo eas, ficuri funt, ve- ' ruseft. Conccptus enim obicao ,vnde concipitur, eft fimillimus.Sermovocalisimitaturconceptioncs,feuno-. lionesmentisivtinprimo libro,& in PoeticaJatiiisde* monftramus. Scripturi tandem fcrmoncin vocalem , proptercaquc fcri bendo , eas figuras imii«iri conucnici quascxprjraendo raenttf notioncs pcr inftrumenta vo- i m Lihertmius. ' > /35 inicre fpirAto figuramus. Hinc Alphabetumelcmentt vociscxplanans inuentumeft. Acvarium,atciuemulti- plex apud nationes multas j quoniam imitajri iaem vanis modufisinuenere. Imitatio per characleres. Art. III. ALij quidem vnocharacflerefcribuntvocabulumr- num i & hoc dupliciter concingic , vel delineatione imitando,*ita'^cver. gr. 0,fignificetpanem. & f^,vinum. SicutChinenfibusvuirpatur jexquious illedodior ,qui plures charaAeres fcic : quoniam plura vocabula 2c res. AfcenduntAUtem charaderesquafiadodies mille. AUj verovcunturfigura confimiIi,vt ./£gypcij ,vel fyin* bolicajquemadmodum Chaldxi Planecas, &iZodiaci flgnaiis norantanimalium figuris, qua in circuli parti» buslocancur,autiIlorumaIiquidpingunt ,vtproTauro * cornuaTaurii caudam Leonis pro Leone, &c. Sicur Aftronomi ipforum ha:redes adhuc vtuntur; quemad^ modum y£gyptij myfticc fcribuncpro Dco,charaftcrem Solis,qui Dei ftatua eft j pro vbertate cornucopiam, &c. ^ Alij ijTiitantur particulas vocis indiuiduas: vc Hebrasi, Chald . i , Lacini , Grxci , veruncamcn charecflercs fcri- pferunc parum imicances. Vocales enim,quar fola arceria proferuncur,fimplici lincafcribendaefiTent: quodcamen inO,& /^foliim obfcruatur. Hebrarivero rediiis pro. vociilibuspunclis, vtuntur jconfonantes autem figuris, quxfimiles func inrt:rumencis,quibusformancur:vcAf, quoniamlabiis compreflis fbrmatur, pingendum elTet fi- gura refercnce labia duo> C, ver6, quoniam sumicate lin- gua: tangencc denccs fuperiores formacur, charadereid lingence delincandum : ficuc in Poecica' docuimus: vbi quomodo cscreri cbaraderes formandieficnt a lin- guanimin{licucoribus,5c^ui fignificationi deferuirent, confidcrauimus. Hiqitized^by DcnfimerofiiHramm, • Art. IV. . I^expreffionem Jdeoque lid vi^ti oclo in primo Li- broillosreduximas:quorum viginri duoconfbnantes, ficdiAxJqaon.iam inftrumenrom verberancium aercin concurrurormmcur. Iiein quoniam coniunc^! non pod (unr,ni(i perv )cales- vc Pbco m Sophifla ^uiur. Ani- besetiam vifTinci oda h.ibcnt omnes conlonanccs pro corundcmronorum diffLTentiis exprmendis; inquoa- . bund.inr/Trcs auccni vocales . quibu5 ramen vtuntur vcqninque , ficu, orJincqLie vanantibus. Hvbrrt vi- gioci duas conronantes,fiquidem pro vocalibas , punckis. vrn n ni r j Vjixh i Xj q i i i i Vf m m m 1 1 1 h ' i 1 1 f i r m fimplicibus, ' vtipfi purant^-tt^Spic-fl^d cOftmA^^^rfi^ in^lar. Nobtsaureminlcaiica fingtiahac ratione torefl fcntdiphchonc^i ,ouot vocalittmcopulstjVtplanum eft, Galii prunbiifdipnrhongisvtuntur. Grxci vieintiqua* ea6r habenfftedras • qnarum fepcem funr vocales , quoi. niam {),& Jf, ftrifti &lc;apud eo$ , ncar& in aortra Vulgarilingua, prbferancur/ Natfones excedenres hunc numerum viginci o£bo, ftorfvidi, nifi Iaponenfes,qui quadraginta ocko Htteras habent i quod cquidem inde eucnircpiito .'quoniam cotifonaTitesduas conflanc in v- n.im, qiicm adinoJum nos X , pro 5 , 6c.C, vtimur. Sic . poirjmLU hccerasifias duplicf*s (-acere: vr pro , Z , .fic character vniisraiiiis pro i?, r^^\m:\s proP, ff, ^cSicwii . vci'niir^?^. (Sc rr/Ti. 9. pro cnbiis fircensiacque i pro da.ibusi^c. obuia iunc /vlla^:vrnm varietatcni peroeiidenci •• fiquidem, vtdiclum eltin primo libro.aliae lyllabxcondituunrur ex vocah vna . vr ahaeaddunr irocaliconronafitm^TC^^^ali^ dmr^v^ Ba\9i\\x trcs^ vt(^'SaIisquaruor;vc ^/«^aliacquinque>vc /f4n/,aha:fex, yc//r/^/.NaIfibiatttepltts vcucvocaUiQtfiindiphtbongis, « m Digitized by Go()gIe Lther tenias, /^t G ^riii-inoram verS Sc Polonorui-ii lingn.i feptcni 5c oclo coiiloiiaQCevvnivoci^ .lih^Uiu Caius ranon^^in in Phy- fioio^ia ^iximus. iNfonreitU camen AriftoteJes fyllabas poHe exfoliscon^bnancibusfieri docet}nulIumenim fo- nani habene, aiCiexvocali «caiadiUncconfonanclo. Poflontenam literqper pun<fH miilciplican.-vr Ara^ bes 6c Hebraei faciunt, vt P^c^m pundko icruiat pro du- pltct P ^CivaAxttt & vocales : ynicuiqee ergo regula eflr vfus : Philorophisautem ratio. • v • t B.egiila{igurandarnmlU?rarumi Art. V. . DRhentin fe lirc^T appiri^ntamhabcrc elegantcm, claram,diftin(flioncinab inuiccm pcrfpicuam. lcem occLiparc mo hciini Ipanum, nec fe inuiccm impedire. Proptercn vocaIc^punLlis,& ficu vtiliorcs,quam iiguris. Formodcharaderes-A^abici, mirhieUpr.ptenn fpa- tium niiilrum oc4?upant. Occurruncpun(fla htiic defe^ dui. Hebraici graucs fd non adcodiftincl i,nec figu- racu faciles; Lirini diflincki ,clan : arnonfatis elegan- tes : Gr«ci,clari ^ forjiiofi> exigui, niodicuni pccupantes .fedexpa.rte^coihplicati-. . Aliarumnationum Alphabefa conrulancnr. T IcercTLacinrc pro liceri^ tancum valcnt^Grarc.T pro ^liceris & numeris i y^lpha enimdicic A , & vnum : Hc- braica:proliceris,& numeris,6c vocabulis : Aleph enim figmiicat /t ^^vnmHyU princiffem , Bech n ^(^uo.dcd^^ mm &c. Propterea ex JitehsSLabbiniphilofophantu*^ aoi^ivi^AQagrammata eliciunt, : ' 142 (jrdmmdticalium Cdmpdmlld] D^raMnefcribendiper vfiratasHteras. r CAP, U. Art. I. QVoniam careinus Alphabeco mionali imitanw prorfusinftrumenca 5 nec rperamtts illud nifi a nou^ linguaccondicore^qui vocibus res^& voces chara^leri- bttsadamuflimmncecur. Ynde facilferebusinrpedis ip^ fisdifcerenrfiomines ducefimilicudine^ l^gere, fcribe. reque!donecergo^liiigttam,& charafteres proprios Plulofopbisedereiipndacur , vteodum conTuecis in fcri* bendo. Proquofcqucnccsdanturcanones. I Literasclarasa propnafigura non defcifcenres deli- ' neabis , vna continuaca dimcnfione •, ou{eiiU^pier> vndc fjcilius duci.poce(VprrroTaTft calamus. ^^-^ X Literasmaiufcufas Scminufculas obferuabis in omni ' lingua , qu.imuisHcbrxis id non vfurpetur. Maiufcuiis vteris in pnncipiis orationis , 5c in omnis perio Ji princi- pio ,&nominum propriorum cxorjiis. Dicimub propria Jndiuiduorum, prxfcrcimhumanorum , rcrum nomen .^curam fortiencinm indiuidualem • vt Perrus honio ytc Bi^ttneUns ^aais. Icera earum rerum , de quibus fcrmo teexitur, quaccunque fint> eric maiufcula exordiens Bgura. Cum enim trado de SoIe,autdc Aqua,attt d« tnde in'Phyfioiogia > dico Sol , Aqua , Iris , in toto rra^ : &atu. Nomen aucem D ]g I tjRtiii|^^ pie^f^^^ ^bendumdbcec. '* '^^^^ ^ Omneslicerae vnam diAionem (romponentes , nmnl ponantur ; nec incer eas pond:umtnec fpatium interttcni»- relicebic,ad retinendam figno rei vnitacem. Onwaee- nim cns necefTaric) vnum eft. Dantur in vulgan linj^ua apudnos, & Arabeslicerarum copulaceiufdem vocabu- liiatextrcmxfigurccprxcedentisextenfioadprincipiuni ponfef^uencis,non inepu» (iperfpicuicacem iedionis uon Digitized by Google Liber tertiusi /4! intercurbat: alioquin fuc;ienfln. RedeTypographiim- ittfmodicomplcxus omncs fuflulere. Si <]uandoin fine verfus non poceft rerminaridic^io^ Arabcspriccedencem excendunt. Si poceft finalis rcci- pere excenfiones : (in mioLts>amplian(medias. Alixve- r 6 nacionesapponuDcnoeulas, quibus abfoiucain non eC- ie di^onem, fignanc, vc in noftra fbriptione apparec. Vbipraccerea nocabis, qaod vna licera^qu^ eftin finj? ver- rusfpacittm non habec>in quo fc ribatur, noti eft pohen* do vck principio fequencis: fed vel coarftanda cxcecis» vel incegra fyllaba, ficamen non eft vnias cliafa^eris, afportandaad fcaitends verficali exordium, Francis ca* jnen concrariaseftvfus. 5 Omnesdicliones^&fingulscreorfum abaiiis,non per punfta incerpofica, fed perfpaciola diftinguantur.necon- Fufiofenfuumfiac. SpaCioIa vcro incer liceras ciuidem didionis finc n:q ualia : ne videancur didioncs dua:. 6 Caufa breuiracis folent,vbi duplicanda efi: eadem licera,apponerepundum Hebn-ci medium in omnicon- fonanti> nos titulum fuperponimus :fed foliimin N-^tC Ji/,dapIicacionem exigente,6c folu fuper vocalem , aut Ciaefiiram confonanti caufa breuitatis. ScdaUceralijipia Vtuocar. Confulenduseftvfus. Nam,f>fr, fcribimusfic 9^fr^%^pf9 Similicer etiam vfus eft in dickioni. bus feruandus. Nampro didione liceram ^liqaando faibimus. Siquidempro enim,fcribimus.«.pToautem ,4. vcrique pundacam ; pro verA jv. confimiliter ali- qoando paacis liceris^pro mulctSy vt pro vniaerfidicer J&lr> pro,^0tf8lM,qm. . 7 £ft|eciamTfusArabam,vtalifereamdemritera[fi>rm^t in principio»aliterinmedio,aliterinfine.Noftrate5fblum JW,infinedefledunr:nam pro w. vtunturi^. sxlnquaz,- % Obrcru<\ndum eftjneeadem abbreuiatio alicer alibi fignificec: fienim confufionem paritr vnde rudicer qui. dam,locopfr,&/>r4',vcuncur/: & fiquis nouamabbre- «iaturam intrudit, perpctuo ea^Ttarur^femel ramen ita fcribat clar^ ; vtin allis di&ionibusiUaptimaicrijua fitlumen» - 144- Grammatualium Cam^aneUnf , 9 Ponende eciam fuoc noculx tonorum , qui dicun tor ftccencas, vrpronunciadononaberrec. Suncaucemcres, actttus y qui acuit, eleuacque ryllabam.:grrf«/i , qui depri- iTiit: f/w;/?fxrt/,quicomponiturexacuto, & graui. Pki- ribusabudanc Cocincinenlcs, quoniam hiis iuonofylla- ba, funtomniavocabula.&plura iiguihcaiic,pro pluraii vanetaceaccencuum. Teflc P. Borro. fo PonicuracccncusTuper vocalibus: quoniam vocales func lyllabarum lubflantia , &: anima j conlonanrcs ma- teriaiicer fe habent^^ acadeatalicer quodammodo yei tanquam corpus. T I Cum aliqua vocalis in fine didionis -caditper (yna<'> ]a:pham«vtimurin lingualtalicaaccencu furfum retorro« - Graecisquoque v(iirpatur,l.atLnisrar6»nifivbicadit femiuocalisapud Lucretium) qui dixitp/^//7ii'; ^uhte:frj9 ^ A^2^ndix ach. Art. da^' X. • . . . - , Qjr i£ S T I O. CHalda:i> Arabcs, Hebrc-ei a dexcra parte fcriptionem exarantad fi niflram •• Grxci, Lacini, 6cali) ccontra. Contenditur * vtrum redius. Antiquicas, auchoricafque facra: Iingu« fauet illis : iftis vero Phyfis. Magis cnim fecundiim natttcam eftab iniperfc<5lo Scfiniftro adperfe- ftum dexcrumque ire. Metaphyiis e contra. PxaEcedic enim femper op timum perfeftiffimum | trahens materia^ lia deimperfedoadpecfeftum. Slmundi poficionem fpeAesPytha^oricoricu,qnem nos ^diim fcribimus,noftra pofirione imitari debemus: Scriptio enim qiiidam mocus, coclimotum imitans : dex- trum efl: polus Borcus : finiflrum Auftrinu?;. Etficnos, ad Occiaentem vultu (pe^Slantefcriberc oporter. Ergo inciperemusahniflroaddcxtrumjimitancesmocum lati- tudinis,tanquam fiex Auftraliplaga cocpiiTet huiufiiio- dimocus-ficuii iuPiiyficisf ucabamus. iQ^auccnipu- cac Digitized by Google Liher tertms. . 145 tat^ncepiflefolumyerfusauftrum moueri ab ini^o^vci . nunc viciffim mouetur 5 vtique a dexcro inciperefcriptio- nem putat. Ac fi , quod Mofes in caftraraetatione ob- ferua c , obfeniemus idextrum eric Occidens : Ariftoceli vero Oriens. Ecexhisimitacioaptamagls. Scriptor e- ' nim loiv^itudinismotumvelocera.potiufquclatiaidinis obferuac^niam Lunaris. Propterea ficfcribeodo , & qoi vultumhabetad Auarumjcribicadextro nd finiftrum, ideftaborcuinoccarum,inricuGraEco & Latino. Ete contra in ntu Chaldaico. Qui ad Borea-m fpedac,ab oc- carttinLatino,abortumChald<jo. ' Aliiconfideranc commoditacem lcribendi &facilita- tcm.Qu«meliorconftac a fmiftroad dcxcrum : quoniam matlusa centro circunforentiam fcrtur,vbi muenit fi- nem, Actamen poteftaddi tertius & quartus modus: vc fifcribasabalto-acimumpagin^, vtin rolo 5. lohan. La- ter. Romaefaftamvidinuis. Ecin verfibusfybillinisfic C contw. Hinc noua qu^ftio, & confimilisrefolotip. Defarmione ^ 'ferfficuitateperfun^4 ,lk neajkue ojienpi, Art. IL IN ftrudttraorationisinteraeniuntpunda:6c pun<fium cum iineola adunca ; & lineola illa fol t taria , Hoc autc ia<tefic,qiloniaojracio criplex : alia fimplex,vt ego fcribo: aliacompofita,vtcgofcrLbo : dum cu diaas : aha decom-^ pofita vt Epigrammt»& liias Homeri, oratio Cicero nis pro lege ManUia. Quammali» trlbus,ali«m!ilti$>a pluribus «cplorlmis conftant periodis. Oiatibfiropllci nullum patitur punaiJm,necdiftinaidncm,nifiyocabu- lorumperintercapedincspania$:hacvtuntnrLogici,vt, €mnh homo eflanimai tationdle, OmtioCompofita diuidir turin duas coniundas per copulatiuam riotam*.vt £j# i^riwtfjd^^^w&^^^^velperdi^^ vt^h^di^vel/gr^'* /4^ Grsmmatiealium C^mpaneffk^ iMUVflmngit\vt\ per cowdk\ov\:i\Qm:vtJtvenerisadm( ^ daboiibiltbrum^.xwx^QT\ocAcvc\^vt,vbithef^turus , ibi cof : aac per tcmporalem, vc,f maqtf.er le^tt.ciifcipv^ Uatidinnt aut pcr comparnniium . vt , y^a//fl/ wrfr/, /rff/ 2^^;7// //2 - ; aiic pcr caufaleii-i : vc , qMniamn^n fkit^, JhrtUfcttntcampi ;auc per rclatiuam i vc, mercaiores lucrati /unt muhtim-^ quitamenUborauerum., Erhofumficdifttn- dio perlineascommaravocatas. Omio decompoifcA conftat cxperiodisplurimisipe- nodusemm fir, cum ex finali Dunao.velexordioinfinem; oracionis perfedxabfqiie ruipenfioneaudientis perueni'- mus. Ibi pttndum &cimus:omnesergo periodi pund^is adftringuntur,vtinprimaCiceronis Epiftola. Egoemni •ffici9^ep4iih piefdte ergdte^Cdtefis fatisfacio emmbus i mi - hiipftnunqnam fatisfacio ^ &c. Ac pcriodus diftinguitur percola&commataapud Ciceroncm.Cola funcparteg. periodi maiorcs : quarum quxlibetquafi perficitoracio- nem,&in dido exemplo terminatur in ly omnibttt, Et" horum diftmcflionobisfic per punda duo ,auc perlineo- lam cum puncflo. Commaca vero func parces mmores, cx quibils cola conficiuntur^Ucetnon omnia femper, vt i iodiAo exemplo. Vbi poftquam dixttammofffcioySiddityacpoiiufpietdtey quod diAinguicur a prioriparte periinea. Confideranda^ eftetiamiquod vbi diffidium maius eflincer commaca,ap-- Sonendum efl pundum cnm lineoia: vbiminus, lineoia': iie putido. . Similiter in diui fionek compofitorum^ ali^. quandopun&ocum linea^vt«^ ntdgWerlegit^dtfcipvU^ ^»Jiffis/:aliqnando duobus punAis :yt^Rexcafiigauitml^ Iite$'qttifugeriimdepr4i0, Hinc eft , guod antea^uer&ri- uamponuntur pun6i:adtto,(i nonett completa periodus> in vno: Quando maximcaduer/acur, vt.Pctrus rfido^ui: fedfilius eius ignoranS' Aliquando lincola , vc, Petrus c$ doHus quidemjednonvalde, Similicerancc relaciuamcft lineola in modicOjVCj/^f/rflJ, qtticurrit^moaetur. In mulco,. iuncpunda.vcfupra. Similiccrponicurlineola anteno- tas cogalaciuaA^quaado copuUs i^.u^gitivVtt^^/Wfiffrir L.iyui<icj Google ^ Mmi«^quado non mulcumy poofta,vt,/rr/r0ir eMrru : fii propeM 9(eafum, AliquatiHo nihil , ii Yalidifsimc * copulac , vc, Petrus evnditus darui nohilis^ fed & Scc. idqiie magis,vSi deeft copula,abefto 5c lincola. Ponitur eti.irn puntflum^vbi didioeftnota; & ngnifi- cacpcrvnam literam ^vcM-T. CicerotiSc D.Francefco: &vbi per plurcs vc Cic. pro Cicero : 6c Franc. pro Fran - cifco. £ciahisv^lecconrenfusrcj:ibenciuxu,§crauo bre« uiecacis. DeUSione. CAP. III. Ait. I. LEgereauccm,eftocuIis,qu fc npra.-crunt-^colligcreiit mentc,ac mox per linguam colleda icerum pronun- " ciare. kaque eft circulus , ex dicere , pcr (crthere^^le^en ad tpfum dtcere, Ocuins fen(us lcdionis ziauduus didio- flis. 1 Qui ergo iegic,prius difcaccharaderum iignificationes & pronunciacionem. Quasdacninicum gutturc,vcvoca- lia quxdam lingua , & paiaco , vt confonantes ,fic femi- oocalcs ;& quacdam labiis, vc mutx , pronunciancur. Si- militerquid valeanc punda,&afDiraciones;doceadifunr, qui legeredifcuntfiuxta phmi iiori pr^cepca. 2 Moxquemfonum , quacvocaIis,cumquaconfonan« ce, faciat* Vinculum enini confonantiuin vocalis efl. Faciliatttemaddifcttnt,ficonlbnanseundem fonum fer. uet cum omni vbcalf. Hincfic,vc, quoniam carcmus altero , C «non poffint facili noftram nationis aiien^ linguam,addifcere. Alicerenimpronuncio, C,cumA, & alicer C, cum E, fimiliccr,G, vt norum efl:. Vnde deri- uationcs verborum ,&cafusnommum fallunr.Cum au- differRegis itcluopi; filius,//g4^, pronunciabac,/r^Aw, i (^rammaticalium £ampanelU] dcriuationem falfam exofus. Ec pro C(£Co , ctUo diccbar^ vc C , fecundum eflet primo fimilc. Nos aucem ha:c non cogitamus, vfu dudi: 6c quia; pueri noftri nefciunt dubitare/ed authoricate trahuncur. 5 Prius quidem fimpHcibus ryllabis,vc^<^,deinde com- pofiiis.vc j^r./, airuefcanr. 4 Tandem vc didiones cocas pronuncient didindas, iK)n n>ixcascumalii$,proucin copuiando dicere , aiTue- faciendi func. Mox enim vfus, vc celeriterlegant,pr;e- ftabit : veluti Cithara:di, vbi primiim elemenca, & difcri- niinafonorum,&confonantias calluerinc, in eifqueaf- fueucrinr. 5 Item quomodo pronuncianda interrogatio j quomo». (io admiracio, &quomodo lcuisoratio. 6' Item inpcriodi finc paufindum. 7 Item diftmguant legendo cola commata , illa ma- gis,ifl:a minus.vcfen fum aonco Qfundant, necdifTocicnt:- V cr um q u e eni m ti 6'fu m . 8 Quiautem carminalegunt, carmincis pedibusqua/f incedant,nec fenfum obfcurent mctriamore : qui pro.* fa5,,numeris,qui Philofophica grauiter. ..H^ 9 Item quar abbreuiationesfinrin vfu , & quomodo ci* notandar. Alia: enim aliisnationjhus. 10 Item quibus acccntibus lint pronunciandicryllabap. vltimc,& penultiniii: : 6c monofvllaba in vocalem deii-- nentia : & hoc ad quautitacem fy llabarum fpedac, ex Ar.:, temecrica, - " Quxvoces quibus verbis defcribendis func apcx^ior; Saecicaiuuenies. . Art. II. s CVmirouamlinguam difcere legendo cupis :pone feriacim vocabula noca cu^ linguj^, cor,quoc funt Ju terxeiin^quamaddifcisiicavtprimxlicer^vocabuiorana Lihertertius. ' 149 laceant fecuhdum fcriem Alphabeti difcendi. Diclio- nesautemtux lingux iiceris propriis priLis,dcindeaIie- nisalternadm exurabis.Tuncenimmirafacilitacein vno dic.quibufquclegereaddifcet. Gognitaemmfttntiumi- aaignoratorum. . . 'De eHfjtic^iane ferfnonum Granmaticali* • . c A p V T I v;. ,X TOn modo GrammtticiTidetnr offidum ,tradere' • 1 A| rcLtionem rcAi loqucndi & fcribcHdi & Icgepdii fed infnper declarandi fcrmoQCTO.fiUC di^kumfiucfcri:- ' ptum a quocunque autorc. 2 Hoc quidem verum , quoniam omnis- Autor Gram- niaticus primo eft,& mox Philofophus Ivhetor,L ogicus, Poeta, Mathemacicus,Hirt:oricu5,Mcraphyficu\ Thco- logus, 5<c. nemoenim fcribicin quacumquercientia^nifi Grvimmatico 5c congruo fermone. At plujr^ pr^Iumit Grammatica, Philpfophica^quam ciuihsi 3 A t cum omnis fcientia-popriis quibufdam vtaiur vo« cabulis,quxapud vuigusaliumfaciuntfcnfuni, res quo-« quede quibus.traclaniigDOtacfUDrvu)go^inTheolo^; ^ & Aftron. patet. PfopjCf rca non puto Graciunatici efte .ciuilis.omnes fenitoncs enucleare ,fcd tahnnn vulgires familiarcs .quiin cpilloliti^l^Q^c^jbntineDtur. Adde eciamin Po^tis & Oratoribus^^To|i(1Ck.i.deot^^ Ij em^ propius ad vulgi inftrudionem adcedtmr... .^; 4 Nihiloniinus dicendum , quod exponere poetas 6d oratorcsnonfitisvalent^nifiquiarcem poeticam &: 01 a- toriam etiam didieere ; ergo noii pun Granamacici eil oratio ipfbrum. • • . 5 PlaroetiJin cracilodocet impofitiones vocabulorum ■ jTon efle Grammatici, fedfapientjflimi Dialedici, idjjft Mecaphyficireriiinuentoris&fcicntiarum ordinaroris-, 6. Pxiuseniaioportecicj^Ctfeta&deiadc notpinarebut^ i$o GrammaticalifimCawpanelU, f ci t i s i ni p on c t e : G r.im ma tic us ^tgo co n ferua c enu cl ea t hon|inuenic ncc imponic. Inueutor bombardse dcdic hombardx nomen, 6c noui hemirphenj Amcncus Anie- ncam dixic.&jlouispedifrequosplanetasvocac Galileus " Mediceos : non quidem ex reinacura ifedpkcUo hum^ ino/xpeque cafu. 7 Nominaquidemdcbentabipfisrebus nooninatts ex« primii vt bombarda a bombo ardente huius inftruroend» &lapisd ia:dendo pedem,&fol quia roloslucecSed quo- niam rerum eflenciae latent, & proprietacesfcfnt innQmi- natae»8cconfu&: &c philorophifenim inueftigtitoresco* gunturvuIgariTCt fermone. &Principesad libitumfine arteimponuntnomina>& iie,dcab euentu ,ra:p&:noa potcflcercafcientiafieride iproruimpofitione nccfa<fta leruari 5 quamuisinhoc Hcbrari fint cxtens ccnaciores* ' Icem quoniam quotidie voces corquencur ,mucilancur, breuiantur^producuncurj^cransferuncur.vt iy, loannes in Hcbraro, aicicur Ican Gallicc;, Ans Germanice , Gro. uanni in Ecruria : lanniin Calabriai CianniParcenopeis: crefcitdifficulcas. »8 Grammaticusergonondeclarabicquiddicaces rcrum pervocabttlafignacarum^haccenim pertinenc ad fcien* 'tiasillarum renim:fedtantummodo vocom fignificatio- i nes , & ftrudttram orationis. Vnde Plato, profanosvo* * catjGrammattcos, qmTOcabulaTheologorum declai»- repraefumunt , magisaatem fificirridere.Idem S. Greg. f Propriaautem Gtammaticomm declaratio eft ety* inologia,qua*nonrefpicit quidditates « ad quas nomina imponuncur^fed vnde imponuncur.Cicer.i. Acad •& qua ' decaufa,«Sca quibus&quando, fipocis eft. 10 Ecquoniam vocabula apud alios Aucores aliarum fcienciarum & apud vulgus aliis tempoiibus aliter fignifi- canc,vc apud Plaucum ^aU erat j^rcuU ^Sc quafi ollay apud Virgil.eihnaxima xdm rcgiarum. Itcm lusapudlu- rifpcritose(l/ifjtf,apud Oeconomos eWhoJiH ^wndc vulgo feruisdiftributio quocidianadicitur/ii r^im.Qujt Phy * Digitized by Google Ltlrer tertifis. /51 ficis eft />^r>7ifw>i.f,Lo£;icis/tr^f/mW;^//^, Soloni/rjc, itcm hypo^.t/jsM ed i c o c fl: fedimenf^m v r i n q : G rcXci s e fl /« h(Ian- tia indiuidua^ Thcologis perfona ■perronn auten:i Comicis e^laruabLC, Propterca Grammaticus iflharc onmia fcire & dcclarare deber,5cquarealijalitervtunturi^confu- ffonem/ermonis tollere qaantum poteft. n ItemfigttrasGrammadcales ,etfi poteftedan^ Rhe^ thohcas&pocricas dicec«&cbnfl:ni^onem orationis^. 6cvaTiof diceodi modos rem eandemi&eiiocleandi de linguain Ungixam :id quod dicitorinr^rpr^cacio; la Vcitor enimGTammaticos etymologia: interpreta- tione,dercriptione,6cdefinitioneali(^ando,fioecircom' Locutione,quando vocabulum ceriumnon habet^ vel res vocara, eftignota. 15 Etymologia docet;vnde vox imponiturV& quara- tione. Addetquc! quas pafTa eft mutationesapudmul- tos. Interpreratio de lingua in linguamfert notitias, bL deproprietateadmetaphoras.&ceconiierfo. Defcripno rem fignificaram pcr vocabulummonflrat ex effedibus, &fimi[itudinealiarum,&quiburcumque potefladmini- colis» Pefinitio per fimilitudinem , icdiifimilitudinem proprias, efTentialeiqne* vr per ffenos & differentiam. €}ircomlocuciopertni|Icavocabulavnum deciarat. 1% 'Jteni notabit Grammatieosfyndnima, vnioo<sa, jtk qoioocai;^ 6c denomination^s. Ad qoas redocitor dert^^ natto vocabi^bt»i»i$[ V^^ul^ & cafoom ex noroinaCt; cioo.*6c temporom.ex priHnf^teritis & fotorit,vtnotar*" jGcIliosnon femei» Icem'compofttione$,&parcico]as; emimqtievfQSyVtin i.lib.notacom eft. Item qua^ pars^ orationiseftqujelibetdidio ,qUemIocumhabetinuru> <^ura: 8cqucm cafum exigit, &c. 15 Dccarminis&accentusnotitiadicemus in poerica, quienccefTaria eft Grammatico ad docendumpronun-- ciationes. Item defigurisorationis in Rhetorica cfl: fer- mor quac necefTariarTunt ad fermones eorundem enu- cleandos. De figuris vocabuloxam &,ftrudura&liocin; IbcocJttacfyntagOtta,; - • • : Digitized by Google Ii2 Gramm4ticalmm QtmpAttelU ^ j4ffendix dc phiUJophka lingua infiitutione. C A P. V. Slquis nouam lin^uam philofophicc conftituere vellet formare lirerasdebecconfimilesinftrumencis : &fuf- ficiencesabfque variacione in copula vocalijum cum con- fonancibus, vcm r. lib & in Poccica docuimus. 2 Imponerenommaexreramnacura& propriecacibu':. 3 Verbaomniaex nominibus deriuare& vniuscbniu- gationis omnia excepco fubftanciuo :&omnia cempora onmibus cribuere . & ordinare ea ex adibus efTendi , exi- ftendi, opcrandi,agendi,& patiendi. 4 Parcicipia pra:cerici,& pnefencis, fc fucuri cam adi- uaquam pafHua.caniaiSlualiaqiuunpocencialia. 5 Pronomina omnia iuxcaomnes fpecies fuas & noa diflidencia. 6 Aducrbia exmodi$,locis,temporibus&circunftaii* tiisa(3:uumaddere. 7 Adnomia vero ex circunftantiis & refpedibus. 8 Coniun(fliones temporales, IoGales,fociaIes,difrocxa- le$,continuatiuas, condicionaIes.& alias^vtfuo inloco di6lum'eft. 9 Cafus omnes diftindos in fine, & articulos ponec. 10 i€quiuoca,fynonima,&mecaphorasabolebic:cun- itis rebus proprium dabic vocabulum, vt tollatconfu. iionem,quas videturpulcracum fic viciumin oIitum:ha:c omniain Iibrishifcecribus liquido conftanc,& exMc- cap.Iib.i.altius conftant. — . - - .- • f APPEND I X. ARsmenfurandi vcrfusin poetica pofitaeft. fyl- labarum quanticace fufficicquodGrammacicifcri- buQC raciones aucem a poecica pecancur, r I N I S
Thursday, May 19, 2022
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment