Balduino (Montesardo). Filosofo. Grice: “It is amusing that when we
were lecturing with Sir Peter at Oxford on ‘Categoriae’ and ‘De
Interpretatione,’ Girolamo Balduino had done precisely that – AGES before, in a
beautiful beach town of Italy! ‘vir Montesardis,’ –“ Grice: “Strawson and I, following
an advice by Paulello, drew a lot from Balduino’s commentary – especially of
the Peri Hermeneias, the section on the ‘oratio,’ since we were looking for
ordinary-language ways to render all the modal distinctions (indicative,
imperative, optative, interrogative, vocative, …) that Balduino finds so easy
to digest – but our Oxonian tutees didn’t!” -- Girolamo Balduino (Montesardo), filosofo. Studiò all'Padova sotto Marco Antonio Passeri
(detto il Genua) e Sperone Speroni, formandosi nell'eclettismo aristotelico
proprio di quella scuola. Nell'anno 1528 insegnò sofistica in quello Studio;
passò poi all'Salerno e all'Napoli.
Nella seconda metà del Cinquecento le sue opere furono occasione di
vivaci dibattiti. Alle sue dottrine si oppose, in particolare, il filosofo
padovano Jacopo Zabarella. Altre opere: “Perì hermeneias”, “De interpretation,
“Dell’interpretazione”; “Quaesita tum naturalia, tum logicalia”. Studi Giovanni Papuli, Girolamo Balduino:
ricerche sulla logica della Scuola di Padova nel Rinascimento, Manduria,
Lacaita, 1967. Giovanni Papuli, Girolamo Balduino e la logica scotistica, in «
Acta Quarti Congressus Scotistici Internationalis », II, Roma, 1978. 257-264. Giovanni Papuli, Dal Balduino allo
Zabarella e al giovane Galilei: scienza e dimostrazioni, in « Bollettino di
storia e filosofia », 10, 1990-1992,
333-65. Raffaele Colapietra,
recensione di Ricerche sulla logica della scuola di Padova nel Rinascimento,
Emeroteca della Provincia di Brindisi. Girolamo Balduino. De
signis. Primum oportet ponere quid sit nomen et quid lam inproæmio,ut
propositum suæ considerationis ante quid verbum . cognovit et
infracap.4.aborationibus rethoricis et poeticis, atque his quæaffe&us explicant,
illam se legit. Item tes.cum iste liber cum tota logicae undemmodum cong ordine
lint considerandæ quo, ex processu resoluente com, siderandi participet, qui ut
ante monstrani est instrumeny monstrat. cum inquit.{Primum b u m & c.} uers
tum seu organum notificandi. Quid inter hunc librum quid nomen quid alios
differt? Respondetur. Id interesse et, inter diversos primum ,non intentione,
cum libros eandem rem eodem. Sed quod primo exequi instituimus. dicit(opor
versa prædicata propria, de illa cognoscantur. Q dis ,eaq. Præs cipia:quæ ut
Deus, & prima in omni tempore, loco, et subiecto dicata ex fine libri
facile inveniri possunt demostrationis prin sunt nes mus, extremum. nam ut
posuis cellaria. Sed suppositione in hoc libro et finis, rum conceptarum res et
secundum quid. nam tuimus dicataquinq. Vocem SIGNIficativam stag A are, ut
toto, necessario tra uerlrum etc. Hæc verbi, orationis, enunciationis nominis,
nis.quibus eædem) libro poeticorum . est præceptionem tradere
finiendoconsiderant alterum ut aspernetur et um metrum formandum , bi etc.
ponere ergo sumetur non tanquam res dubia inquirendum sum, verum et constans
ponendum. primo mento magno exemplo explicatur artificum :Idem ligna ut lignum,
fit: fedutperseno post.14.incos unus artifex ftatuamalter, referet tæ,cum suo
proprio monius inquiens eft, , ad metria positioest. Itaque non nisi ut
enunciatiua.Sed desubiecto do poft.27. .fecú infine:regulęlogicęponúturutnotæ
7.orator & poeta enunciatiua orationis codemmodoiftades :ante &
fignificatiuasintendit idenim definitionemnominisuer, fitione fignificantes
tionis tantum urilitatem declarat apo demonstra, adimpossibile
.primoprior.30.de tionefimplici,& hæc porest. Sed demonstratio
uirialicuius,extranea autemquod licerhæc omnia demonstrationis Poftremo scientiarum
. ne uiam artium,& iuxtaponituruerbo.Quinto . Magentinus pofitionis modos
modo considerantes est interpretario posis abinftituto,nomen, aim. {Ponere}
seuconstituere. Ammonius hastresparticulaslegitcum ergo sunt prædicatapropria,
affirmationis,& negatio m u m ponendum conftituat,alterum appetédum
explicaretur.oportetdefinire & fugiat. Poeta ad cocinnum
:Oratorueroadornatum. Id ,quafi iftorum quid nominis ad efficiendam . Huic(quam
retuli)reiconfidera Auerrois,definitio enim inquitAril.ingeo nauem,alteradarcham
confiderandi modo ,afsentit , Ams definitionespositionesin arte
dicuntur.sextometa.primo .inhoclibroconfiderari de oratione, 46.inmagnocóm.
cuiusratioeft. primopoft.17 ,quam peruoces clariores m o
prior.primo,fyllogismuseft pofitis& concessis & concesso,pri
oratioinquaquibusdam attingit. Magentinus syllogismoducéte hactenus .Paul &
re niam fiunt :quos cisnunc.deutilitatedicimus abanima,quæfacileopussuum
inquitex proposito patet:adde& ex inscriptione cepit ergo tertium modorum
quos Ammonius attulit. Su fubic&ti terpretationem refertur :quam miturenim
gratia quæri retulimus .nam enunciatio ad ins ponere, primoprosupposito
tendatur tet)non simpliciter ficenunciatio in to ,propofitum quasperuoces
clariores notificare noftrumesse, de oratione enunciatiua.
Hicautemfinishaberinó poteft ,nifiperhæcpræ tertioait
igiturdepartibustractandum eft, quid nomen & quid uerbum inquiens&
Aristotele verbaconne fit.ita res tractatæ alibi differunt. Requires
&ens(quiapropofitum Aristotele quam,neceffario: quonaigiturmodofeiungi
fimpliciumeffentiacognoscenda differentia locus,tamenhic nomen quid fermeomnis
explicaturexpropriofine:quoniam & uerbum. Juultergocum cæteris ifta
considerat utg;syllogismipartesefficiantur logicus bus.(ponere) sumendum fore
pro definire ,& definit,utuerum ftrationideseruiant ,Grammaticusuerouoces
tiscompositas incongruum fermonem ex elemen ,utcongruum ,fiue
oportetponere,ideftdefinire. & falfum declarant. Et nouissimeutdemons
dissentio latinaac sensum accedens ab Arift.sidiceret. Sed ab his) ad Ariftot:uerbagræca&
. nam committereturnugatio possunt? ideo dixit(primum eft. Erfidehocinfrafit
proprius considerandi oportetponere) id est definire, magis (ut iudico. Hæc ut
bene Ammonius cognoscit.Ac .p finepropofitisnullomodo tamen,utomniamoueri commune
commodum eft.id muniterpofito .primotop.nono.Tertio & concello quomodo
sumitur procom de mente Ammonii attulimus gratiaexplicentur omnibus Ari. Quarto
pro ea fine ratiocina, pro proprium eft. locisquos aduerbio quod
nibuscarentibus prodefinitio positione fieri ex Heracliti sententia uia
relinquenda non eft docentes,fineuiaeiuscontemplationem
medio.secundopofter.46.incommens damus, tenebrisá; circumfufi more feramur,eft
igitur enumerat : tray in incertum imperitorum uia,illa quam toti logicæ Aril
to magno eft. coniung nomine& uerbo. Pris .primopoft.2.secundo poft. &
ratiocinationeex hypothefi. Secundo fupraretulimus. & hicaccepit sedquem
modum Ari.hic fert.Ex hisitaque patet; Arit,resconsiderandas acceperit,uerbum
nullum proj (3 ea considerantur. Quod fi orationem ante etiam posuit:&
tractauit, non nisiutgenuscommune enunciationis,ad uerbum . O D iii 11
rumordinempofuisse)tanquamsubie&ta& tertioprædi
numtriplexpoteftelle consideratio: primoutabsolute Cara, quideorum, scilicet
ponere siue constituere.Sed (ci Ggnificant simplices conceptus. Ita in
prædicamentiscons [citorcumprimopost.42.inparuacómentatione:scieny fiderantur.
aliomodo secundum orationem, ut partes tiasituniusgenerisfubieéti,quçcúq;
exprimiscöponitur, suntenunciationis:f icadhuclibrumspectabunt,propter
&partes,& PASSIONES horúsuntpse.igitur duo sunt per reaenim (inquit)
traduntur sub rationem nominis: u&er se predicata, substantia sive essentia
quæ perdefinitione, & biut significant cum tempore aut sine tempore,
intulit accidens propriú, quod per demonlirarionem concluditur. etiam. &
tradunturaliahuiufmodi, quæaddictionum secundo post.12. & 20.
inmagnocommento.curtantum pertinentrationem,utenunciationemconftituunt.sed
quidiftorumproposuit?Adhocdicendummihiuiden quamuistantiuiriingenium&
iudiciumfempercumsum tur:ex primopoft.32.9 resquarüeifecftimperfe&um,&
quafiinmente,nonhabentuere definitiones. Secundopo nendum quod supradocumus,
res logicas ut inftrumen ta&organaartium &fcientiarum, ad propriosfines
& quodsatisprobatumeftfupracumanobis Ammonius notitiam explicandamreferri.
hisdatispatetadpetitios eftreprehensus. Præter eautdiximusnomen & uerbum
nem responsio: namdum Aristotele quidprædi & orumponen fimpliciorasuntdecem
uocum conceptibus. Amplius dumpropofuit, & propriosfinesquiipsorumpropriafer
rationoininis & ucrbi, & fi ut materia adorationemenun rendicuntur
accidentia,anteposuilledicetur.sicenimora,
ciatiuampertineant:tamencorumrationesfuntcommu cionēdefiniens (enunciatilia
(inquiet) nonomnis: sedin nes,nonadorationem tantum contra &æ.ut prædicari
de quauerum & falfum explicatur) & nomen quoduoxfitfi vocibus
simplicibus prædicamentorum non pofsint,licet significatrix. Requirit secundo
Ammonius a quo S.Tho cumdiuoTho.inultimosuodictocontraAmmoniiopis
masaccepit.sidesimpliciumuocum essentia in prædica; nionemconsentiam: nomina
& uerba inhoclibrotracta mentistra & auit: curhiciterumrepetits
respondet Amm . ri,utcútemporeaut sine tempore significant, & non solu unum
quod supra tanquam falsum reiecimus. nam&fi hæcfignificare dicuntur,fed&
aliahuiusmodiquæperlig uerumdicat. utrobiqueeasdemresfubic&to, rationetas
nentad rationemdi&tionum. licetipsesubinferat, utes
mendifferentesfiniri:nihilominusdifferentiaquamaddu nunciationem conftituunt.
non solum affirmatigam enun citeftfalla. duminquitinprædicamentisuoces (implis
ciationem, ut Ammonius afferebat. Si autemista verba, ces considerariut
indicatiuæ sunt rerum simplicium. quæ S.Thomas referret addi &
tasuperius.utdiceret.qiftainhoc
quandocumtemporismensurasignificant,uerba:quando libro traduntur sub ratione
nominis et uerbi & aliahuius, finetemporecum articulisexplicant, nomina
sunt dicen modi, scilicet tradunturquęadrationempertinent diction da.
quandopars affirmationisuel negationis,di&tio: cum
num,tuncinternomen,&uerbum,&di&ionemdistingue autemparsfyllogismi,terminus.Sedprimum
inassignay ret.Sed primum de mente sua uerius credo.nam alii
tadifferentiadubito: quarationeunquamfiet:utsubftan
teridemdi&umforetcontrasequodin Ammoniumdie siaperleexistens fignificari
possit cum motu ?maxime ximus. Postular Ammonius & S.Thomas curaliisoras
cum prædicamentares fint completæina&tu.namquinto tionis partibus missis,
solum nominis et uerbi considen metaph.14.
feptimomet.feptimo.primophysic.13.ens rationempræposuit?
addituretiam.quialibropoetico, quodeft,autexisteredicitur,indecemprimasres,seuuo
cespartitur:quo ergo significari poffunt cum tempore! nifi diceresutsunt
imperfe&çres, & inmotucumactione, & passione &
generationelubstantiæ .alteratione qualitatis . augumento quantitatis, & ex
accidente mutatione eorum quemutuoreferuntur. secundo nec dubium folue
reuideturquod dicit:sed falsum etiáeftin prædicamétis rum orationis partes
enumerans ,inquit septem elle. elementum ,fyllabam ,coniun &ionem ,nomen
,uerbum , articulum,orationem.Adhocbreuiterrespondentalig quiAriftot.omifissequediximus,tanquam
inutilia:& ad rectum poetarum metrum spectancia .hic solum mentioq nem
fecisse nominis & uerbi: pistasunt necessariæ pars tes enunciativæ
orationis,inquo, Ammonio non aduery voces
considerari,utadfimpliciúrerumcognitionédedu saturnecdiuo Thomas & fi
oratio enunciativa quando que cunt. Sedinftantaliqui. In prædicamentis,
Aristotele finiensin conftetexaliis, nonnecessario,simpliciter,omnitempore,
quit. subftátiadicitur.sedquamuanèrefpondeantexAril. quintometa.14.&
Alexandro Aphrodiseo exponente cognoscant, secundum se(inquit) uero
dicunturquæcunq; predicamenti figuras fignificant)autfecúdum Boethium
(quæcunque figuras predicationis significant) Itaq;per Aphrodiseus quodanomine,
uel uerbo deducitur:lig uerbum hoc dici, & lignificareresfimplices,prædicamen
caadmetaph. nonlogicumpertinent:sedutdecemu04 ces,resmediis
conceptibusapositionesignificant,logie
corumconsiderationiconuenient.Tertiodubito& tan cuti"&legendum,
& nauigandum alegere & nauigareuer bo originemducunt.
fimiliadicipoffuntdeexplicatione Alexandri: quautiturAmmonius dumdeuerboconsin
dcransArist.inquit. (Verbaautem secundumsedictano mina sunt) ideftfimplexhabent
fignificatum nominis86 eiusfimplicibus partibussimile, exquibus conftatoratio.
itapro Alexandrodicendum: aduerbiaplurimaexparte quam uanam explicationem
existimo , di&tionem ,fcili, cetaffirmationispartemuocari. namquidinterest
dicere nomen & uerbum uocemesse SIGNIFICATRICEM A PLACITO. &
afferere nomen & uerbum dictione messeihuiusmay deduciauero nomine auta
parteorationis simpliciquæ nifestum indicium ex Aristotele sumitur:qui ipsam
orationem definiésait,(oratio est vox significatrix, cuius ex partibus
aliquaseparata significatutdi&tio, uerum non ut affirma, tio) ergo
idemeftdi&tio,quodnomen :uthabet transla tio Magentini:&uerbum.ergo
di&io, orationiscome munisparserit, nonaffirmationistantum:nisi per appropriationem
dicatillud. sed S. Thomas uidensuocesalo, gico
consideratasnonpoffedecemfimplicissimasresnis fimediisconceptibusexplicare
(itaenim fecundo intely uimhabeatnominis:& itafiquandogoriaturauerbo,ni
hilAlexandri &Arift.sententiæofficit.Sedcurparticis
pium,quoquamsepissimeindemonstratiuisscientiarum sermonibus utitur,tam hicquam
poeticorum libro relis quit? Ammoniusdicit,quiaadnomen&uerbum reduciy tur.Aliiuero(quodidemeft)
dicunt.quiaparscomporis ta non fimplex orationis dicitur.quæ responsio magis
perspicua& euidensiudiciomeoest.nam primoposter, secundo,
præposuitdupliciterpræ cognofcere oportere, ledafiue secundæ intentiones
dicentur, nonutreslinere alianågquiasuntprius opinarinecesseest. alia uero quid
lationibusdenotant. ad philosophiam naturalem spe&an eft quod dicitur
intelligere oportet. sed cum duas propos tes& metaph.) aliteralseric,
fimplicium(inquit)di&tion nerettresenumerauit. &adhocrespondet
Auer,optertia ma ueneratione sanctitatis probarim :in hactamenre' sponsione
dissentio: cum decemuocesnon solum limy
plicesconceptus:sedresmediisconceptibusexplicent: loco,& subiecto :&
non nifirefpe&uhorum .ut pronos men loco proprii nominis. Aduerbium tam
hic, quàm in libro poeticorum relinquitur, uelquiautAmmonius ait, modum
dicitquo prædicatum incit subiecto . aut ut Грее species
compofitaeftexhis.dicasetiáoduaspræposuit necceffarias signum est q Aristotele
dixit (dupliciter præcognoscere oportet :& quia lunt,opinari neceffe
eft:& quid in telligereoportet.) adtertiamueropræcognitionemder
scendens,fineullonecessitatisuerboadditoait.(quædam autemutrag:)
namcompofitaquæeffe&am tertiamnas turamnondicuntdistinctama
componentibus,explicatis neceffariispartibus, coniunctimexhisexplicariintelligun
tur:uerum quicquidsitdeArist. textu&rationequamdi xi:
sufficiensrefponfiofit: qhicdefimplicibus partibus
Ariftot.loquitur,qualenonestparticipium. Coniuns &ionemomisit,nonquia
inutilis,quoniam .infra(quod ipseconfirmat hic, & fupra contra Boethii
opinionem adduxit) Arist. diuidet orationem enunciatiuam in unam simpliciter
& coniunctione unam: quæ neceffarioconiun
&tionemexpoftulat.Necexomisitut Ammonius&S.Th. quiapars orationis non
eft: sedparsconne&ensatque coniungens.quoniam Arift.coniunctionempoeticælos
cutioniannumerauit,tanquam orationiselementum.Item incap.quarto Auerdicet,q
Syllogismuscöditionaliseft unusperunam copulatiuam .Gifoloriturergodieseft.
ficut predicatiuus est unus per medium terminum. sedhic
mediusterminusneceffariaeftparsprædicatiuifiuecay
thegoricifyllogismi.ergoconiunétiosyllogismiexpofis tionefiuehypothetici.Hinc
etiam contra eos fequetur inutilemconiun &ionemnonesse: sed
hypotethicofyllor gisino necessariam: ut medium terminumprædicatiuo
lyllogismo.Aliisentiunt proptereaconiun&ionemomiy filfe:9 de
enuntiationeuna simpliciterdemonftrationi seruienti, nonconiun & ioneuna
considerat. fed hanc reo sponsionem suprareiecimus: earationeq hicliberetiam ad
librum priorum dirigitur,proximam syllogismo hypothetico positionem seu
præmislamelargiens. Itemin hoclibro,capit.quarto,propofitamenunciationemab
aliis oratoriisac poeticis seligens,inhas duas partitur.
itidemq;definitaoratione in libro poeticorum eam in hasdistribuit feudi uisit
species. Dicendum igiturnobis uidetur, proptereahic
relictamconiunctionemesse,quia facilis, &Arift. sufficienserateaparua
cognitioquam tradidit in libropoeticorum. Aut secundodicasquor demonstrativa
(cientia.Etsecundopoft.1oo.iuxtaordi niamhic propofitú eft deuocibus neceffario
SIGNIFICATRICI nemquem compositiuum aut componentem appellant, pri bus agere ad
interpretationem per voces clariores efficie endam:
quęoémorationemefficiant.namhiclibercom muniaprincipiaexplicat. Dic secundoq in
libro poeticorum cap.septimo, coniunctio fignificationis est expers: quade
causa definitioni, quæ perfectaoratio eft,nondeses Post eaquid eft negatio, o
affirmatio:& Enunciatio, u Oratio, Deinde quidsitnegatio,a affirmatio,o
enunciatio, oratio . mo genus,quid syllogismus,indespeciem, .demonstras
tionemcollegit. Pręponens igitur hic ista duo tangfinem unum integrūperse ex
genere & specie conftitutū, primo ait enunciationem, deindeoratione, non
ita per se intenta: nobis innato aminus communi ad communiora. Sed hæc
responsio improbatur quia. Si ordinen obis innato, seu aminus communi &
imperfe &oincipiendum est, cur latus ordo ex accidente euenit, ut quando
gabimperfer &o furnatinitium . quia in libro de animal ecundo, tex. tura
Magentino cum universęres (quas universalia dicunt) singulis pr æferantur,
cur hic non primum de oratione & genere, deindede enunciatione affirmatione
& negatione exorsus fit Aris.sed primum a nomine & uerbo:namauta
nobilior iinchoandumerat, aut aremagiscõi, utordone ceffariusseruaretur, non
anobiliori,cum negationem affirmationi prætulerit. nonacommuniori,
quiaoratiofuif setanteponenda. Responderipse. solerequandoq; Arist.
hocfacere,&arecommunioriquæadfingulasresfpes
&antincipere:quomodohicdicitanominefignificante
substantiamfiueeflentiam&auerbofignificanteaction nem,seupassionem, Ariftot.inchoare:sedquareiftum
fecundumneceffariumordinem internegationem& affir mationem,enunciationem
& orationem nonferuauerit,ut Gbioccultumomifit. Præter ca enunciatio
utfinishorum materialium principiorum prenstantior eft, ergo antepor
nendafuisset. Amplius nomen & uerbum, nonideocom
munioraeffedicimus,qfubftantiamautaccidensfignis ficaredicuntur,sedquoces
fignificatiueapositionelunt, non substantiæ aut accidentis,ut naturæ terminatæ
,sed communiter omnium.ratio ergo eftfumpta a processu re foluente finem in
causas & principia prima intra rem.itas quecum orationem nonomnem, sedinquaeftuerum
& falsum, ideftenunciatiuam,utfinemspeculetur,&hæcex nomine&
uerbo,utmateriis, constituatur. necessarioers goprimumdehis ponendumquidfint:deindecóplebit
reliquas partesprocessusresolutiui.sedlubieêtum,utto,
tumpotentiaprimasspeciescontinens,cognofcinonpo
teftfinesuisspeciebus,ficuttotumconftarenonpotnifiex
suiscóftituentibusprincipiismaterialibus:ergodeindede his quæ ad finem propriú
diriguntur,dicendú,quid oratio & enüciatio,utcõpletusfinisele&ushabeatur:quiahęc
in affirmationem&negationemdiuiditurincap.4.utpris
mophy.intelligere&scire,ideftintelligerescientificum:
quodAuer.finemrerumnaturaliūpofuit.Itemgenuscú
principalisuaspecieunumfinéconstituit,aceaunoproce mio proponuntur&
epilogocolliguntur:utprimoprio rumdesyllogismotradaturus,resoluentemprocessumef
ficiensaprincipalifineinchoauit:dedemonftratione& Propositis
communibus, ut materia,principiis ,quæ per sefignificantiaomnem orationem
conftituunt:nunc de coniun&tisexhisprincipiis& conftitutisproponit.pri
mumq;ait(Deinde,utdiximusexAmmonio,ordinem
&urumproponitderebusomnibus:deindedeelemétis,
denotatprincipiorumconftituentiumadresconstitutas. &deomnianimapriusquamhacautillaanimaratio
( Po f t e a ( i n q u i t ) q u i d n e a t i o a f f i r m a t i o &
c .) Hic q u æ r i s igitur& causaordinisadnoscelatiestanotioribus nobis
Diiii gationé affirmationi prætulerit .A m m o n i u s ait priusnomenperfe&tiusposuit?Iteminsitus,&
adnosre 66.asenfuuisusincepit.ut Auer.aitineodem libro.co. 77.&
tertio,deanimadeintelle&tupriusquamdesecuny. dum
locúmotiuapotentia.fimilitersecundúaccidenseft ut a comunioribus fiue minus
cómunibus procedamus. N a m de generatione confiderans de eageneratim sedin
ruit:&fipersenonsignificat,(utaitArist.licetfignifica,
demonftratiointéditurquamfyllogifmus.Etprimophy. tionemnonimpediat
perfeadhunclibrumnon(per primofinemproponensrerum naturaliūprimum,dixit.
&at,quietiampersesignificantiaprincipiautmateriasspe
(quoniãintelligere&scirecótingit,)ideftrationemellen culariconftituit.quarenoninutilisquidemcõiun&tioerit:
tiamacnaturamipfarum,indescientiamperdemonstras
sednecneceffariaparsfignificans,orationiperse,ideft, tionemacquisitam
ratione& eflentiapofita,& explicata omni
conueniens.oratioautemdiuisainspeciesduas, perdefinitionem,infineexplicando,nobiliusexplicauit,
quasmonftrauimus,coniunétionemapoetica,uteiusparti
acmagisintentum.Sedadhucdubiumremanetcurnes utilem ,mutuo accipit. fed ad
enunciationem relatam .ut primo priorum ,prius TEX.BOETHII. ordine ad nos
relato ,ab imperfecto ad perfectum procedit :&
tum.negatioenimdiuisionemcontinet,affirmatioautem in compofitione
consistit.negationé igitur affirmationi præposuit,& magisad
partesaccedir,compositioautem ad totum .Sed(ueniatantiuirifitdi&um )negatiomagis
composita dicitur quam affirmatio, cum additione negan cisparticulæ,affirmatio
efficiatur negatio .Ad rationem orationem quatenus ex luis materialibus
principiis cons harum alterutrapræferatur. Sedcontra dicimus,pris mo
hicliberaddemonstrationemdirigitur,utipsefal d e m , fic n e c e æ d e m u o c
e s . Q u a r u m a u t e m h æ p r i m u m
notæfunt,eædemomnibuspaßionesanimæfunt:& quas rum hæ fimilitudines,res
etiam eædem . Sunt quidem ergo hæc in uoce,earum in anima paßios
admodumnecliter&omnibuscædem,ficneceædemuoces. sentienscum
Magentino)reprehendituraSueffa. adiu mentum
seucommoduminproæmio,nointra&tatupræ
do.)secundophy.tertio.(naturaestprincipiummotus& quietis,perse& non
secundum accidens.)itaqueexhis positissequiturnegationeminftrumentumexplicanscon
fitioneformam eflentiamq;cognoscimus)hoceft.agen rium&
dirigentiumadipsas.)oportetigiturantecogno!
scereeaexquibusestdefinitio:proptereaq iftapræcogni tetur,quææternorumeftnonautemadeaquæpossunt
ponitur.diceretenimilleutilitatemtotiuslibri&fubiecti
esse&noneffe.Amplius&fiinuno,quoddepotens anteponenda, nonutilitatem cognitionis,perquampro
tiaadactumeducitur,noneffepriusfiteo,quodeft: pofitadeclarari,acdefiniripoffunt.meæ
etiamrationi nontamen simpliciter inomninatura:cumea,quępoten responderet. infequentitextucommodumqualefitex
tiacontinentur,nonnisiaba&tu,aceoquoduereeftin plicari: sedquaminordinateacfinearteidfaciat,uides
actumedantur.prætereacap.quartoenunciationemin
rintalii,retamenidemcumAmmoniosentit.quiaitAri.
hasduasspeciesdiuidensinquit.(Primaautemoratio docereuellenomen&
uerbumquorumfinitionespromi enunciatiuaeftaffirmatio,deindenegatio)crgoanaloga,
fit, voces significatiuasefle, quodifferatauocibusnonli aut per rationemadaliudnonçquediuifaparticipaturab
gnificantibus ,utscindapfus:docetớ;quæ inprimis,ac utrii
:feddehocfuolocodicemus.ficutAmmoniusdi
proximeabipfisuocibusindicentur.conceptus,fcilicet
durumpromittit:Mihiquodueriusprobaturiftudeft, primo: quoruminteruenturesexplicantur.quæomnia,
hicaffirmationem& negationemnumerariut pluresspé ciesenunciationis,ideftoppofitionem
contradi&oriam erficientes.quæinfinefectionisfecundæ,inhoccons
fiftit.utaliquasedeiiciant,deftruant,abiiciant,atque ne
gent;inhocautemefficiendopotissimam&inprimis uimhabetnegatio. QuadecausaibiprimumabArift.nu
meratur, utsecundodeanima.27.cum speciesfubie &ti
fintplures,exenumerationeipsarumpręcognoscituresse, id
uerumindemoftratione,itidemindefinitionemons
quodanteponendumeft,priusquátra&atuscognitioaut definitiohabeatur . Secundo
sciendum primo topic. ofta 10i2. oppofitasecundumcontradi&ionemprotenfaals
terumoppofitumexplicare.Etprimopoft.o&auo.inan tiquacommentatione,(de omni
eftquod non inquodam quidem fic,in quodam autem non. nec aliquando quis d e m
sic,aliquando quidé non.Jitidem & tex. quinto (scire autem simpliciter opinamur:fednonfophifticomos
nitionis:quafimpliciconceptufineassertioneseucompo
iun&a&diuisa,notioremessequamaffirmationem.nam
ta,adeamhabendamnosdiriguntatqzillamexpræno/
attenderefolemusdiligentiusadcontraria,utnobisads
uerlancia,quameaquæfuntnobisinnata.hæcautemafs firmatio,illanegatio explicat
perexterna,explicantia tisefficiunt. Arif. igiturquoniamdixit(oportetnoscon
ftituere, fiueponerequidnomen,&uerbum&c.)&com muniterhæceruntuoces
significatiuæpofitionealięfine quodammodoalterum.sedcumiplespeciesexpropriis
ueriexplicatione,alięcúuero.iccircoiftatriaantemani
principiisinternisdefiniuntur,iuxtaipfarumnaturam,
feftat:nesuedefinitionesfineratione&fineeaquamipse
proprietatem,&utadcommunegenusproportionale tradiditarteponantur,at
constituantur.Inhoctextu (euanalogumreferuntur,finiendasuntprimo,modohic
inproæmio negatio præposita numeratur,ut inftrumeng uoces
essesignificatiuas:quod Ammonilis exponens cum
tumefthabensellenorius:secundoautemmodoinfrain
Magentinoaitquattuoradhocutiliaeffe:rem,conceptú, tra&tatu&propriadefinitionesubsequitur.itainfra,intely
uocem,&literas.Amm.autemaitAril.inchoare,nona
le&usquandoplineueroeft& falso:circacompositio/
rebus,quæperse,necfimplicessuntneccompofitr:(id
nemenimeftfalfum&uerum.Queruntnouissimecuruo enimhabentconceptus)sedauocibus,tr"finequibusdis
cem omiserit.sedAris.infriadhocrespondebit:utsupra sciplina&
præceptiofierinonpoteft aitą;nullamfacere
etiãanobisfatiseftdi&ú.Proptereaadaliacótendamus.
Arift.deliterismentionem.gnulliusuifuntadproporto &
fiuerafint,diminutetamen ponunturcum aliammay gis intentam differentiam
(fignificaresciliceta positione,
nonnatura)relinquat,quamtamenAlex.&Pfelliuspro sequuntur .& in
expositione tex.Ammonius Auer.ato
aliinonomittunt.unumergo&idemcumhissentiens,
eorumueritatemconfirmo.Cumnominisdo&rina&dis sciplinaexantepositafiuepræexistentifiatcognicicne,
ftretur,& testimonioAuer.confirmetur.primopost.ses cundo.&
Arift.primoMetaph.48.& apudAlex.83.pri
motop.quarto.(oportetenimaitArift.exquibuseftde
finitiopræscire,fiueantecognoscere.)& Alex.inquit definitioperomnia nota
& precognita procedit & Auer.
primopost.secundo.fic.(etiamuerisimileefteffedispofi tionem fpecierum
prænotionum conceptionis (ideftdefi unumeorumquædiximusexplicatur,nomen&
uerbum primo phy.fecundo.hec autem quandog imperfe&tiora, TEX. BOETHIL.
Suntergoea,quæ funtinuoceearum,quesuntinanie quandoyperfectiora,minus communia
autcõiora.Ma ma,paßionumnot&,o eaquæ fcribuntur,corum,que gentinusaitq cum
euidentiadixerit,abhistanquáabdi
tis&occultisabftinuit.S.Th.dicitgquiaAril.cępitapar suntinuoce.Etquemadmodumnecliteræomnibuse&s
tibusenumerare:ideo nunc procedit a partibusad tol adducam dicitur. aliudeffe
dicere num note :O quæ fcribuntur eorum in uoce . Et queme
procedere,quiamagissensatasunt.3.deanima30.39. , inftrumentum ,seu
Atat,essemagisminusuecompositam:aliudfinemhabes paßionesanimesunt,o
quarumbæfimilitudines,res quoquecedem . reutalterumconiungicum
altero,autfeiungiabaltero enunciet. secundum concedimus:sedexillo affirmatio
nisnaturam magis compofitam efle,sequi negamus sed Magétinus dicitq enumeratis
nomine,& uerbo,& aliis eorum definitionestradendæ erant,quas
ponereconstis tuerat.SedhocAril.nonfacit:sedcaputproponit.quod
nobisadiumentoerit:sedquodfitadiumentumnonexi plicat,necincrepandusame
eritutHerminius(idem negationispotius.Secúdorefpódetp inhisquępoffunt
efleXnonefle,priuseftnoneffequodfignificatnegatio,
quamefle,quodexplicataffirmatio:sedutspeciessunt
æquegenusdiuidentes,suntfimulnatura,nihilgrefert Quorum tamenhæc primum notæfunt,eædemomnibus
i ta con lacontemplanda.Quod fiitaest. Curergo iftorum quat
passiones seu conceptionesefle omnibus.easdem :idest
tuormeminic?Etsiinfralongioribus,nunctamenquod
elleanatura:Expolitoresnonexplicant.quadecausa, ad rem pertinetdicamus,&
brcuiter: finem huius libriin terpretationemesseut fuprapofuimus .hæc autem
utlov gicum inftrumentum & organum cognoscendi,ad expli
cationemrerumdirigitur,actanquamultimum & perfe netemere&
fineullarationeiddrift.pofuiffedicamus. notandum
,sextotopi.14.inexplicandispartibus defini tionisoppofitorum
,nontantumopuseffeoppoftiscum negationepræpofita,fedetiamrebushuiufmodi,quiz
intentumfinemrefertur.interpretatiouerorerumnon
busdefinitiofeudefinitionisparstanquamhabituiconue fit nisi per uoces clariores
fignificantes a positione ,aut perliteras(cum uocesdefuerint.)proptereanecresomi
lit,sedtanquamfinemultimum&inprimisintentumpor
fuit.tertioenimmera.6.7.meta.23.nemodefineconsuls nit:nam
persehabitusperpriuationesnoscuntur:licet quodammodo (ideftut Commentator primo
pofter, 133.1nmagnacommentauone&primorheto.cap.quin
toinepitomatibuslogicalibus)explicetalicuigeneriha minumpriuatio,atqueoppofitum
cum negationepræs posita,alterummanifeftet.quamobrem topicaloca con
ftituunt.Qomnibus,autpluribusitauidentur.Cum igis
turfupraexplicaffet,liocesfignaeffeapofitione,exappo
fat:fedftatuitatq;ponit:sedquomodo& perquæisfinis eueniatdeliberat.nam
primo ethico.feptimo,fifinem tanquam exemplarhabuerimus,magisintelligemusquæ
nobissuntbona.& feptimopoli.13.inprincipio:Duo
funtinquibusomniscommendatiobeneagendiconsiy fitocumnegationepræmiffa,nunceademexplicatpary
ftit.unumutpropofitum acfinisrecteagendisubiaceat:
alterumuteasquæinillumfinemferantactionesinuenia
mus,resigiturhicnonrelinquuntursedtanquamfines explicandiponuntur. Nec
literæfruftraab Arift.nume ranturcumuocumfunganturofficio:hisq;principibus
explicatis,& quæ scribunturapeririintelligimus.huius
enimcaulaquæsuntinuoceconscribimus,utabsentis
busuocibus,resconceptascertius,uberius,&firmius teneremus.quæ enim
uox,totphilosophorum,anobis abfentium,sententiasunquáaperuitadquaseorumlibri
nostam facilcdeduxerunt,utpossemusaliquandoquid
ticulamexoppositopositiuo.passionesenim& respros prereaq
eædemsuntomnibus,naturasunt,nonexarn bitrio,&pofitione.exoppositouoces,acscripiuræquia
non sunteædem,apositione,nonaturasignificant Hinc etiamdifferentiauocum
apositione& passionumfiue conceptionum & rerum colligitur.&
approbationem intelligat,exgræcaparticulaaperitur.quædicitiwvwww
quorumquidem.quæparticulacausampropofitiexplis cat,noncontrouerfiam .
Quioaduerba,Ammoniuspris mumobseruat.qcumdeuocibus&literisdiceretArist.
ait.quorumexsignasunt.sedpassionesfimilitudinesre
senserinteorumfcriptafæpiusrepetentesagnoscere:No
rumuocauit.quiasimulacrarerumnaturas,quoadlicet igiturutAmmo.dico
nihilopusessescriptis.seddico, representant.utinpi&uristidetur.inquibusmutarefor
magisfuisseconueniensArift.nomen& uerbum &c.des
maspræsentatasnonlicet.litinSocratepittocaluo,fi
finireperuocesquæindisciplinis(quasaliocertoduce
mo,oculisprominentibus.signauero¾totumha. perdiscimusfacile)primas
tulerunt:quam perscripta: bentabimpofitione,& cogitationenoftra,utinmilitum
quibus peritiocculta cognoscunt,& percepta declarant , fignis,&
notisdiuerfisa;inftitutisconspicitur.Sedcong
Nuncadliteramueniamus{eaquæinuoce}sunt,cons traquiasecundopriorum.27.deenthimematetractans.
fiftunt,autcontinentur,suntfignaseunorę.ounebonorenim duo hæc
fignificat.(earumpassionum ).i.eorum conces ptuum
:quospatitur,ideft,utformisperficiturphantafia,
mens,seuanima,utPrelliusait.& quęfcribunturfignaac
notæfunteorumquæinuoceconsistunt.{Etquemadmo
gnificans.quiaidemuerbum,lignum,¬auocatur. dum necliteræomnibusexdem
ficneceædem uoces.} Explicata prima definitionis particula,núc ad fecundam
accedit quoces a positione significant. Idqueapprobat Arifto.ratione
fumptaexoppositocum negationeprol tensa.quodquodammodonotius,alterumpalamfacit.
primo topic.o &auo ,hinc facileconfirmatutexperimen
10Arist.quodsupradenegationeantepositaaffirmationi docuimus
ratione,fedoppofitumeiquod eftapositione elle,estelleanatura:quæ eadem
omnibusineft.exops positoigiturratioinhuncmodum formetur.ad conclus
fionemexfimilinotioriinlitterisinnuendam,idnatura effediceturquod eftomnibus
idem ;naturaenim princiy piumeftperse& deomni:quæigiturnonsuntomnibus eadem
,nonnaturasuntautsignificant.anegatione proy Prætereasihæcdifferentiaueraesset,acillamAristot.ex
his uerbis intenderet,his tantum nominibus pofitis fuffin
cienterexplicasset,dum diceret.proptereaquòd uoces &
literæfignaacnotæsunt,apofitionesignificant:passio
nesuero&resquiafimilitudinessunt,anatura.Itain finiendonomine& uerbo
sufficeretsiduntaxatdixisset, nomen&uerbumestnota.nonigituraddendumquog
cesfintapositionefignificantes.& hicomittendumfuils set,quòd uoces&
literæsuntnotæfuesignanoneadem, neidem calu,actemere refricaret.Mihi
itasentiendum uidetur.ovuboloysuperiornotam,fignum,ueftigiumdices re.quæ
itadicuntur.quiautnotiora exteriusnotificant, acutueftigiapedum significant.
Hoera autem ,ideft passiones,fiueconceptiones,nonita:quanuis interius
priædefinitionisadnegationemdefiniti.hęcpropositio, limilitudinesrerumuocentur:rem
tamen& fiinterius, quia perspicua, approbandanoneft:sed lumiper fenoi
exteriusnonaperiunt.proptereaigituruoces& literasfi,
tamoportet,alibiquodammododeclarandam:Allumy gna& notasuocauit,&
passionesfimilitudines:quiaille prio ,ideftminorpropositiointextuexoppofitocumne
exterius,hæcinteriusmanifestant. Secundoexdictisfaz gatione præpofitanotioriinliteris.(&quemadmo!
cilereprehenditursyllogismusquemSuellaformauitex
dumnequeliteræomnibuseædem:ficneceædemuol litera.dum
afferitArifto.uelleprobareuoces&literas ces) conclufioconsequetur. Igitur nec
voces a natura sig quumeuarient,apositionehaberi,conceptionesuero&
gnificant&nonomnibuseçdemerunt.{Quorumaux
res,cumnoneuarient,naturaeffe.hoctotumuultelle
tem.;Approbataminoripropofitioneexsimilinotiori præceptum& complexionem
fiueconclufionemadqua inliteris,inquibusidemprædicatuminuenitur.nunc
inferendamait Arist.intexturatiocinari.Quæcungsunt
aliaduo,conceptusfcilicet,feupassiones& resmanis aliorum signa uel notæ, pofitione
fehabent. uultdeinde festatanaturaeffe:& itaeademomnibus,inquit(ledpal,
quòdassumptionem ,ideftminoremArift.ponatibi.{funt Gonesanimæ) quarumhædi&æuoces.(primum)nuly
quidemigiturquæsuntinuoce&c.}ideftfednomina&
lointeruentu,noræfunt(hæanimæpassionessuntcæs
uerba:&scriptasuntfigna¾.aliarum,uoces,Ccili demomnibus:&
resquarumhæpassionessuntfimilitus
cetconceptionum,&(criptauocum:sequiturcóclufiout dines,etiameædem funt.) Sed
cuiusgratiamanifestat putatibi. (qaemadmodumnecliteræeædemficnecuos
Aristot.ipfumdefiniensait,syllogismuseftimperfe&tus: exfignis.ubieodem
uerboutituradexplicandum69 gnum naturale,& fignum apositionc.uana
itidemerit, assignata differentia Magentini .non fita positione ceseædemerunt.}
ubi(fic)ingræcononhaberiaffirmat: tur. Sedprimæresponsionispartitio,feudiftinétio,quo
quodmanifeftefalsumeftToosenim (fic)latinesignificat
nammodofituerainprimosuomembro,supralongios
{&quemadmodum&c.}ait(&)uimhabereinferendifæ
ribusdisseruimus.cęteratáquamueraprobanus.Seddu pe consueuisse.Sed obiurgandus
estAmmonius :qui lis gnum,& notam aitapprobationem,ideftprobationem
bitabis.uox significatrix eftpersegenus nominis & uery
bi:igiturvoxeritgencrisparscommunis,perseunum
cóftituens:duoigiturconsequuntur.primúnaturale,unā perseconftituerecum
artificiali,&ensrealecúenteratio, nis:secundopartem efleintotoniinuscommuni:signifi
care,scilicetapositione,effeinuoce,quæeftmagiscomo munis. Qui modus improprius
dicitur eius , q u o d e f t i n effe.qnomina,& uerbauoces,&
fcriptaapositionefigni ficent:cum secundopriorum27.inEpiromatibuslogica,
libus,derhetoricaperfuafiua,& fyllogismo.cótradičoria
fignaenthimematis& demonftrationis,& topicaetiam, non a positione significent. lignum ergo, et
NOTA, commune est ad signum, quod EX ARBITRIO ET inftituto signifiy alioelle. quartophy.Adprimum&finihilhicneceffario
cat,& signumnaturaconsistens.Secundopropriaeiusra
tiocinatioconfutatur:nonenimunusestsyllogismus in textuquen
suoarbitratudiuisit,sedduo.Vnusquonos
minaAristot.&uerbauoceseffefignificatiuasdeclarat: quodamedi&um
eftpauloantedumprimumintextum hocmodo (Quæfuntinuoce suntnotæ &
figna)fcili, cetfignificantiaexterius(earum quæ funtinanima pa's
fionum.)minorsiueassumptio,utpofitiopersenota,ap
Aris.dubitarem.reslogicasuthabentesesseimperfectum & quafiin cogitationeutfubiecto:inuoceutfigno,aliam
naturamullamsortitasnoneffe,quameamquam anima probationisnonindigensponetur. cumnomen&uers
exarbitriofinxit:utadaliudfignificandumexteriusrefe
bumdefiniet,fednomen&uerbum funtfignaseuuoces:
ratur.ficutea,quæartificummanuseffingunt præterna itaq; maior, ergo&c.propofitioallumptaest,utperseno
turæopis,lignum,scilicetæs,aurumue,nilreliquumha
ta:fignumeftillagræcaparticula{quidemigitur}quæ
bent,nisiquodarsuerapersuainftrumentahocuelillo
uelexecutionisfitnota,uelfineullaapprobationeexpro positis inferens,m e a m
sententiam confirmabit id effe fine approbatione aliqua pofitum .ut communiter
affertum abomnibus:Secundusfyllogismuseritibi.(Etquems admodum
&c.)utfecundaparsdefinitionisponatur, significare,scilicetapositione:quod
tanquam perfe notum,nondemonftrat,sedquianon omnino,cinealiy quacontrouerfiaeftconfeffum.proptereaquodam
modo ex opposito cum negatione præposita manifestat. Quod inscriptis eft manifestius,
apofitionefint;& eui dentiuscóftantiusq;manifestent.Syllogismusigiturerit.
quæ non omnibuseadem suntillanon a natura (quæ in omnibusuno
modoinuenitur:perseidem inomnibus fimiliter operans ) sed a positione sunt
,& fignificant : minorintextu.{Etquemadmodum necliteræomnibus eædem
,ficnecuoceseædem .}Itaquemaiorpropofitio fyllogismiSuessenonestadhanc
inferendamconclufios nem ,quam nostra secundaratiocinatiointulit.& quæa
Sueffaratiocinationisconclufio& complexiodicitur, no
bisminorsecundisyllogismicumeiusapprobationeex simili literarum uiderur .n a m
fine ulla controuerfia ( ut beneanimaduertitAmmonius)fcripturæ&literæapos
fitione fignificant.licetquodammodo uertaturindus biumannomina&
uerba,nátura,utPlatouideturassere re,anaconfilio,utArift.sentit,significaredicantur.hinc
perseunumconftituitcumuoce,naturaliopereanimaut
fequetureumnonaduerbaArift.nequefenfum dicere. dum
infecundasuaexpofitioneafferit,quamAlexandri &
Afpafiieffecófirmat,hicArift.uellecolligerefimilitudi
fingulareopusnaturæeft,fedutindiuiduumabartefor matum.Itaquenecprimum
sequetur,naturalecumarti ficialiunumperseconstituere:quianonutnaturale,sed
néinterscripta et uoces. Sedqexhocpredicato,fignifica
utarteeffe&tum,formatumcumsuacausaformaliperle
reutnonidem,ideftapofitione:quodnorius,&firmiusin unum efficeredicitur:fimiliterreslogicas&
placitumf19 scriptisuidetur.infertidemdeuocibussignificatiuis,tan
uementisarbitriuminuocecontineri affirmamus:non quamgenereproximonominis&
uerbi et omnium alio tamenutopusnaturæeft, per seunum genus conftituit, rum. Quæritsecundo
Ammonius:cur Arift.nondixer
fedtantumutapositione,&confilio,&cogitationefal
cit.uocessuntfignaconceptionum:sedeaquæ funtin
&umeft,utuoxadhocuelilludexplicandumponatur. Voce irespondetprimum:cumtriplexfitoratio,concel
& excommuniimponentiumconfilioreferatur.Sica pra, inuoce;inscripto:desecundahicloquiturfecuny
mentisrelatione,queinuoceadfignificandumrelinquis do respondet, voces naturaedimusficutuidere,audire:
aliudeftergouocesesse,utopusnaturæ,aliudnomis na& uerbaapofitione&
noftracogitatione,quæuoce utuntur,nam .quemadmodum ianua diciturlignum ,&
nummusæsuelaurumexarte,quæimponitfiguras& tur,uocemnaturæopus
,artislogicæinftrumentum , & opusartificialeperleunum,&
adalterumsignang dumrelatumconftituitur. Exhisadidquodsecuns do consequebaturpatet
refponfio. non enim inconuer nienseftminuscommune,quodformam& a&umdig
characteres:eodemmodo&uocesdicunturnomina,
cit,contineriinaliomagiscommuniquodinpotentia
cumalocutoriaimaginationefingunturacformantur, fie
exiftensperficiacformariabaliopossitminuscommu; gna eorum ,quæ
inanimouoluntantur,& talem sunt formamadeptæ:utex
positionefignificent.signum est uoxmutorum
articulata,quæquianonexcompofito& institutionealiorum eft,ideonomen&
uerbumnondicis ni.utdeintelle&tu & cogitatiuaAuer.opinaturdeanima
altrice,sentiente& rationali.& exArift.confirmaturses
cundodeanima.30.deformaartisinmateria.Poftremo
inuoce,perfe&ioplaciti,seuarbitrii,confilii,&pofitionis,
effetdicendum.sedmetaphyfico& naturalihæcquæftio
difficilisrelinquédaellerbonitatis,tamengratia,quambre uissimepoterorefpódebo.fedanimaduertendumprimo
modoeffigiantiaprogenuerit.Hoc,alterumcomitatur, easdem res logicas,utsecundo
intellecta,ad logicam non ut scientiamsedartem spectare.namearuni,mentisare
bitrium,utexternacausaefficiensassignatur.aquoeffig ciunturea,quæartium&sciétiarumexplicationiconuer
niunt.&inuocibus,acaliisnotioribusregulis apponun
tur.primopost.17.secundopofter.27. Tertioponens dum
octauometaph.16.noneodemmodo,omnium unitatis per se caufam requiri. Alia nanque
, quæ matel riæconditionibusuacant,utintelligentiæ fiuementes,fta timens,&
unum perse sunt:Aliaquæ ex materiis cons ftant,unum
persefiunt:qhocidem,quodenspotentia erat;idem
fita&u:efficientetantumeducentedepotens tiaina&um artificialiaperseunum
conftituunt,secundo phy.13.secundode animao&tauo,non cum subie&tout
naturæ indiuiduum eft,fed ut arte formatum , viue effigia tum est : artis,ac
formæ artificialis esse recipiens . causa enimpropriacumsitars,& effe
usartificialequiderit. ficutcaufapropriaindiuidui&
effe&inaturaliseftforma &fubftátia,effetumigitursubftantiaerit,itaproportione
& fimilitudinequadam,quædeunitate& definitioneres
rumartificialiumdictasunt:fereeademderebuslogicis, &
uocesignificatriceapofitionedicendafunt.non enim quod inuoceexconfilio,&
mentisarbitriopofitumest, quibus quibusuoxipsa,qualiformatur:&
denominationeexo trin.ecussignificareapolitionedicitur,atque,utaiunt, per
attributionem placiti ,ut formæ fpecialis ,uoci ,ut
cantibusomnibus,nondefinitecontractisad110men,& uerbum :nam
uoxfignificatiuapartem communitsimam generis nominis & uerbi &
orationis conitituit non pros materiæfiuegenerimagiscommuniadsunt.Necincon
prienomen&uerbumtantum:Differentiamauteniliter ueniens modusellendiinalioeft,minuscommunisinma
rarum abelcmentis quam Ammonius accepitaDionys giscommunifiueformæinmateria,utSuetreuidetur,quo
fio,lumasabArist.inlibrocnim poeticorumait.Eles
niamquartophy.23.Primusmodusnumeraturpartisin
mentumuocéeffeindiuuduam:ergoproprieinuoce.sed
toto,tecundustotiusinpartibustertiusspecieiingenere, ad sensumpatetliterasparteseorumeflequæscribuntur.
quartusgenerisinspecie,quintusspeciei,leuformęinmai
Quæriturcurpassionesuocauit,&fimilitudinesuelfimu feria &c.NecualetfuaobiectiocontraPorphyrium:
lacra. utAmmoniusdicit.Sueffarespondetproptereafie fequeretur Arist.intampaucisuerbisambiguedicere.
militudinesappellari,qarederiuaniur:passionesuero, utanimum ipfum
perficiunt:conceptus,utprincipilim, &
ratiointelligendi.Sedcontra,quiarecteAmmoniusin
terpretatur,fimulacrarerumdicuntur,nonquiacausa, taarebusutphantafmatibus
fiuesensuperceptis.sed quoniamrerumnaturas,quoadlicet,representant.utin
picturisdemonftrat.in quibus mutare,ac transformare
naturasreprefentatasnonlicet.Prætereaconceptus,nifi
constituanturnouarumrerumuocabula,remiamconcer ptam& cognitam
fupponunt.nonigiturproprieprincis piumseuratiocognofcendidicentur:nisiutspecies&
phantasma,utobiectum alumineintellectusagéus,eftdes puratum ,utaiunt,formatum
,& illuftratum .Item non explicatquem animum passionesperficiant.quianon
mentemperseimpatibilein,utAuer.opinatur.Sedani mam seumentem
phantafticam,ideftexiftentem inphan tasia,utoprimePselliusexplicauit.attributiueenimmens
quiadudicit.{eaquesuntinuoce.}sumiturutparsminus
communisintoto,ideftinmagiscommuni.cum uero
fequitur,{funtfignaearumpassionumquæfuntinanima} nuncfumiturutaccidens&
formainsubiecto.Sedcons traquiaæque ipfuminconuenienshocfequetur:cumpla citum
,fiue confilium ,uoci non hæreat denominatione interna, ideftintrinfecus.sedaconfilioimponentiumaty
tributú,utfigno:Placitumergofiuearbitrium,pactio,& mentiscogitatioeftinuoce
utsigno.non cuiextraanis mæoperationeminhæreat:sedpassionesanimærationa
liconueniuntutactueamformantesacperficientesetiam dum dormimus. Item proprius
modus elrendi in alio maxime diciturultimus,utinlocoueluale.aliitrans
lumptiue,ideftpertranslationem,utArift.& Commentator afirmant. Tertio
queritur(quod primo loco quæren dun fuerat) anperuoce,ergoaliquidexpropofitisinfe
rat,anexecutionisfitnota.S.Tho.aitexpræmissiscons cludere,hoc modo.quia
Arift.dixit{oportetponere quidnomen8uerbum&c.}Shęcsuntuocessigniíicatii
caduca&infirmapatibilis,&poftremoinhominesola
mortalis.SedhicprimumquærocurfolumArift.passion num & fimilitudinum
seusimulacrorum meminit:Respo
deturcuprincipiointelletusfiuemensphantasticarerum qualiadumbratas
intelligentias & fimilitudinesrecipit, his ut patiens i l lu f tratur u t patibilis
intellectus. Hinc requistur, easfimilitudines,utanimam perficiuntphantafticam,
passionesuocari,perficientes, acillustranteseamnuilo
contrarioantecorrupro.hęmecfimilitudinesdicütur(ut
oítendimusexAmmoniojurrerumnaturasquoadlicet representant.&
conceptus,utabintelle&tupatibiliseu possibiliconcipiuntur,autiam
suntconceptæ.Secundo ponendum intelle&tum patibilem ,idestpossibilem ad
passiones& fimilitudines(cum easprimumcócipit)con
ferri,utpoteftateeftomniailla,tertiodeanima.14.17. quemadmodum tabulainquanihileftafcriptumfiuefir
&um .Indeetiam sequiturtertio.intellectumsemperesse uerum.tertio de anima
21. ideft non errare .sed intelles
Etussecundoprogressusultracomponitillaspassiones,
utsimpliciaintelle&a:&họcquandoßuerequandog falsecompræhendit (ut
infrasectionequintadatur opis nio falfa)ac
apositione,confilio,fiuearbitrioopinatur. Buntur sunt notæ eorum quæ sunt in voce,
nonautemdi dequibusAlexanderforteait.deeisdemrebusfæpe
uæ:ergooportetuocumsignificationemexponere,seu
rectiusponere.ContraplacetSueffecum græcisomnibus notam
elleexecutionis:Sednecipsequicontradicitdiffi cilerefellitur,nóenimdiuusTho.afirmat(ergo
aliquid supra tra & tatum, seu, ut
ipsia i u n t , colligere supra execustum, sed ex prædi&tisacpræceptisinferre,infraconfidei
randaspræcognitiones.utnosetiam diximus.&itaes xecutionisest nota. proptereanonuniuersatimeftuer
rum(quidemigitur)notam efleexecutionis,quæexan
tepositisnontrahaturnamnomendefiniens,nomen(in
quitquidemigitureftuox&c.)definitioautem nominis
exantecognitispartibusfequitur.fimilitersecundoprio
rumdeenthimematetractans,declarato,& pofitoquidfis
gnumdicatur,intulit(Enthimemaqudemigitureftfyllor
gismusimperfe&us.)sedaliiarbitrantur,ornatuscaufaa
græcisponi.ficanoftrislatinis(quidem enim ) adexory nandam orationem ponuntur :
Mihi Arift.uerba & pro cellumconsideranci,quandoqueepilogi,quandoqexer
cutionis,fiueornatusellenotauidetur:quodfacileex fuperiore&
inferiorescriptura,ne ambigua çftimentur, perspicuum fiet. Quærit Ammonius
curdixerit.quçscri nosdiuersossensushabere.inquoMagentinusfruftraco natur,Alexandrum
arguere.itaphisensusuarii(quos exuerisfimplicibuscognitis,&
eifdem,acanaturacon dinonsuntliterę&elementasedhorumpartesisecundo
fiftentibusintelle&usconiungit)nonomnibusiidem
Xerit.literæ&elementasuntfignaeorum,quæinuoce: duobusmodisrespondet,primohicArif.denomine&
uerbo,acaliispropositisinproæmiospeculari,cuiusmo aitq
si'uerbumArisadomnemdi&ionemextenditur.lij teræ propric sub his continentur
quę scribuntur ,elemens taueroquæ proprieinprolationeconsistunt, subhisquę in
uoce . Sed Arift. generatim loquitur de uocibus signifi
catiuisutparsdefinitioniseftomnium,quæinproæmio definireproposuit.Sed in libro
poeticorum elementum definitur, quoxfitindiuidua:nonomnis,scilicetperse
fignificans:sedexquaintelligibilisuoxfieripoteft.hic uerodixit(eaquæsuntinuoce).i.arbitrium,confilium,
anpassionessimplicesquasdeipsishabemus,easdemres
cognitio,intelligentiasuntfignafignificantia,& intelli fignificare dicantur:
cum semperfintdistinguendeutdie gentiam conceptuun
explicantia,nonigiturhiceftfers uerfasrescontinentes
Respondeasaliudeiledicerepaso mopropriedeelementissxliteris,quæeademsuntre,li
fionesprimaseffefimilitudineseasdem,ideftanatura cetratione quamdiximusdifferant,leddeuocibusfignifi
constantes,aliudpassionesessenaturalesfimilitudines rempatibilem affirmamus.primodeanima65.66.tery
tiodeanima 20.ratione phantasiæ,fiuecogitatiue.quæ
funt,licetapositione&opinantiumconfiliopendeant. hispositis,patethorum
duntaxat Arist.meminiffe,quia hæc sola sintuereomnibuseadem, adquæ animacons
paraturutpotestaterecipiens:quamobrem passiones
Arift.appellauit.aliiautemconceptus,autnon iidemdi
cuntur,autadillas,quasdiximuspassiones& fimilitudi,
nes,reducuntur.hæcdehisha&enusquætuncdocenda
eruntcumdeanimadicemus.Deæquiuocisambigunt. idestnaturaconsistenteshabebunt:quibuspluracognos
scunt,& representant, acreferunt.licetuoces (quarum
proprieambiguitasdicitur,nonnaturasinteædem feda positionesignificent:æquoca
enim rem unam cominus nemnonhabent:fedtantumuocem.&hçcresponsio,diz uiThomæ
dictis,eftfuita.Sedobiicies utSuella contra
Porphyriumubiuocesfunteædemaconfilio,pofitæ,
easdemprimasconceptionesfineerroreautfalsosignifi,
cant;nonergoambigueloquicontingeret,nequedifting
bis.ubinaminAri.patet,similitudinesinprimisesseres rum simulacra&
naturaliaficutresnatura eædem omnis bus sunt?Respondeasextertiodeanima.38.animam,
quodammodo efficiomnia,cum omnium formas,aut
sensu,autmentesuscipiat:&quiafingulorumformæper animam
cognoscuntur,lapisautem noneftinanima ,sed
species&formaeiusprimumlapidemrepresentans.Pri mumergosimilitudines,&speciesrem&lapidemrepre
reautillicArist.dicit.Ad phantasmata intelle&usconfers tur,ut sensus ad
fenfibilia:a quibus natura mouemur :
atqueimpossibiledicitur,quinuisistangamur.Itemne celleArilair,intelligentcm
phantasmara,idefteorumfis militudines,fpeculari tex.39.res autem o narura
constent, tanquam omnibus perspicuum omittatur . Amnionius di de anima }ad
poftremo relatum dixit .cæterum prodig tum de
hiseflein'librisdeanima,fcilicettertio de anir TEX. BOETHIT. De hisueròdictumestinijs,quisuntdeanima,alte
riusenimeftnegocij. eiufdemreiueldiuerfarum.namanaloga,utprimum
offensioadarteriam,fidecófulto&compofitofiat,illac
concipiuntur,diuersacontinent,ordine,comparatione quacommeatspiritusuoxeft:tussisuero,nonefteauox:
seuproportioneadunum collata.tamen eorum primęin
telligentiæfcuconceptioneseædemdicuntur,ideftnatur
ranonarbitriouariæficutuoces:quxcomparatione,reu proportione dicta a positione
significant.simili ratione ambigua,ideftæquiuoca,primasconceptioneseasdem,
nus,quicumsignificationealiquaemittitur.)Sedpoftula quamuis per eadem
loca,machinamenta proueniat.quia,
scilicetnonexpropositoaccidit(namaitfinecogitatio
neautconfiliouoxmissa,nonestuox.nam;hocomnino
indefinitioneuociscollocandumeft.quoniamuox eftso in guere
differentes,qui satis ex notis locibus ,atque errore, conceptionibus
conftituere poffent, quod fitads sentant, nam intellectus omnium ,de rebus
fenfibilibus primum uenit,ex quibus uisa quædam & fimilitudines procreat.ad
quasintelligensfeconuertit.& cum intelli uersariorum consilium ,aut quid
ueline Dicas his disting dioneutiopusnoneffe,quibusitahæcnomina suntper
{picua& communia,utquasidomi ab ipsorum pofitione nascantur. Sed his qui
quasi modo nascentes d e n o t i s s i m i s rebus atque nominibus hæsitant
,nihilq;ab aliisexplicar tum nouerunt:qua de causa,diftin&tio in bis
nominibus fiet,quæ habentur dubia : quorum res abditæ & arbis trium
confilium plurimarum rerum & conceptum non gie necesse estfimulphantasma
aliquod speculari.phang ialmata enim,sicut sensibiliasunt:præterquam tertiode
aninia 39.0 sunt sine materia.fecido natura constant fimi litudines:non
exarbitriopendent:quiaadsimilitudines comparatur patibilis intellectus ,ut
natura pure potentia autpoteftaterecipienstertiodeanima.17.14.innatura
enimanimęeftunum naturaagens,alterúnaturapatiens ficutin
omnialianaturamonftratur.17. tertii.Prætes perspicuuin dicitur . A d textum
nunc redeamus . Ex uerbishiscollige.quod supradocuimus(uenforqui dem
igitur)quandog ad exornandam orationem ab Ari.
poni,uthic:nilenimexfupracognitisinfert,nequealia
quidexequendum.seutractandumproponit.Queresab Arift.cur istorum naturam
dillerere diligentius & proy prietates omittis ?quibusg ab animantibus
instrumentis uocalibusproueniant:pulmone& asperaarteria,aquos ma.39.at
conceptus dicit mentis primi,quid intererit quo minus fint phantasmata :
Respordet an neque alii phantasmata sunt,uerum non finephantasmate tum in rum
primo ,uocis materia aer præstatur.ab altero,uoces graues&
acutæeffigiemfumunt.& q articulatędicantur a lingua,palato labiis,ac
dentibus ut animæ rationalis motionideseruiunt.curhçcitidemapositionc,alteraa
naturaconfiftant.atquefimilitudinesrerumsintprimum fimulacra,uoces uero
passionum ligna,ac notæ dicans tur:AdhæcomniaputoAristot.respondere.propterea
abeo essereliâa o alteriusestpertra&ationis,ideftad
aliumpertinentmodumconsiderandinaturalemdeani,
ma:nampertra&arequanamrationeistaabaninia,acin
ftrumentiseiusproueniant,anauoluntatependeant,ut
operationes,adanimam,suumpropriumprincipiumres rumuocesprimoresgeneratimsignificare,fedlogicos
feruntur,de quibus ut supra diximus,fecundo de anima .
87.88.89.90.differit.ubiuocem fignificatiuamex ima ginationeanimæ
uoluntaria,Conum appellat:hinc ergo patetuocesessesignificatiuas.sicenimad
interpretatio rum primo conceptus .quod ex definitione Platos
nis(aquoGranımaticiacceperunt)confirmant.nomen
nemdicunturconferretex.88.10.& apositionesignifica re.quia ab imaginatione
significant& uoluntate.ut Com mentator&Arist.asserunt.Arist.enimait(oportetanis
matumeffeucrberans)& 90.(& cumimaginationeali
qua,)ideituoluntaria.cuiusrationemadducens,inquit suntinaninia:& quarum
pafsionum equoces primum 114 gnasunt&c.)sedcótra.quiaeodemmodonomendefini,
turalogico,poeta,atquegrammatico.idautem(utue rum fit)indefinitionenominisdeclarabimus
.secundofin nisharumuocumeftidemeiadquemoratioenunciatiua
refertur.hicautemeftinterpretatiorerumconceptarum, quæ idemsuntquod
conceptus:Scotus uero quæstione secunda respondet.conceptus fignificarerem
,utfimilitu do & speciesrei,nonutaccidensanimædicitur,Sednon
quæriturhoc,sed duntaxat,an uoces principaliter,seu uox enim eft quidam sonus
fignificatiuus ,non naturali ter,ut significatiuus est fonus refpirati acris
.sicuttussis: fed ab alio libero mouente hunc aerem ad arteriam.) Ing quit etiam
Themiftius acute hunc locum perspiciens hus iusergoaeris(quem
fpirandoreddimus)percussio& quibusimaginationem pafsiuiintellc tusnomine
appels landamcensuit.tertiodeanima.20.primodeanima.6s. 66. ex quibus tam
obscuris verbis non poteft concludi aliud,nifiquod poftremo deduximus.non enim
uideo quid suadi&a sequatur,fiprimi& aliiaprimis concepti bus non sunt
phantasmata,non tamen sinephantasmate, line quo nihil intelligit animam , nisi
conceptus primo phantasmata representare & necesario : ut intulimus. Mihiautemuifumeft,fermonemArift.adomniasupra
di& a potuisse referri,cuius uerifimile argumentum poteft esse.
dixit{di&um eft,quidem ergo inhisquæ de ani ma,}ideftlibrisduobus
secundo& tertio:utretulimus; nontertiosolumutAmmoniusopinatur.Etutfinemtan
demquærendifaciamus.paucisadhæcadditis,poftres
moquæramusnominafiueuocesanprimofignificent
res,anconceptus?Quidamrespondent,grammaticos finientes quod subftantiam uel
qualitatem significet. & hicArift.quæ inuoce,lignasuntearumpassionumquæ
Dehisquidemigiturdicemusinhisquedeanimaalte. riusenim estnegocij: &um
hocArift.{Dehisquidem di&um eftinhis,quæ in primis res aut
conceptiones significent. Propterea ues riusadrem,& fenfum
accedés,refpódeo:& nobiscum,8C sinominibus non concinnat suella,re tamé
idem affirmat cumAlexádro.primumpono,uoces,tanquamultimoin? tentumfiné&
principalius,mediatetamen,fignificareres. & extremum ,uoces,an res ipsas
significent {'in cótrariam partemArift.& Comment.(&
quæfcribunturfigna& no iæsunteorumquæinuoce)&liuocesprimosignificant
conceptus,&conceptusprimumres,scripturæergopris mum
uocesdeclarant.sedcótrarium,leniuumteltimonio &
experimentomonfiratur.quiascripturahominis& cei
terarumrerumdequibusphilosophidifferunt,utimur,rey c u m ipfarum explicádarum
caufa .præterea epiftola inuen fecundo autem minus principaliter,fed
immediate,con ceptus.quæduoaffertaexemploasciemanifestanturnam ascia
(utinftrumentum)efficitimmediatum .sed principay
leseuprincepsefficiensestartificismanus.quoddeclar
taaffirmatur,utcertioresfaciamusabsentes,siquidesset ransprimodeanimaoctauo.Themift.ait,qprincipaleac
ultimo intentum cognosci & definiri, indiuiduum dicis
tur:fedaliointermediocognito.formauerouniuersalis
finealiomedio:uttamenadindiuiduumcognoscens dum
refertur.hæcdi&ahisrationibusapprobantur.Id quodeosscireautnoftraautipsoruminteresset:igiturres
poftremo, ut ultimü & finis,explicari intenduntur. Item fi
quæscribunturfignasuntuocum,autearumquæextraani
mam,quodimpossibileeft,autinanima:uocesautemin
animaconceptusdicuntur,quosadrerumexplicationem inprimisuocessignificant,adquodsignificandumnouos
referriut sinemfupraretulimus. Nuncadeaquæadduce
rumnominuminuentorimposuit.hicautemadremexpli
candamuocesconsticuit.id.n.deuerboconsideransAril. &
manifeftansuerbumfignificare,approbat,quiacóftituit intellectu.seduoxprolatahoministuncconftituit,&quie
(cerefacitintelle&tum.noncumadcóceptum:sedadna
turamhumanamdeducit.ergouoces,& nominatanguls timum
fineminprimisintentumresexplicabunt.licetins
termediisconceptibus:prætereaprimoelenchorumpris
banturexArift.respondebo.nonfolumquerendumquid
philofophusdicat.Sedquidcouenienterrationi& senten tiæ fuæuereopineturaudiendum.Hunceniminmodum.
Arist. intelligimus(quæscribuntur, suntnotæeorumquç
inuoce).i.confilii&arbitriiinuoce.quæsecundointelle &a&
conceptusresexplicantesdicuntur.Sicinterpreteris quæ
exArift.adducuntur.(quefcribuntursuntlignaeorü, quæinuoce).i.explicant(cum
uocesdefuerint)ea,quçex plicanturperuoces,quarumuicefungitur.immediateer
gouoces,sednontanquamultimum &extremum,quod mo,uocum
finemdeclaransArist.ait:quoniamresaddil
serendumafferrenonpoffumus,utimurnominibusloco rerum :ad explicationem ergo
rerum ,cófideratiouocum referturnonconceptuum,utfinemulcimum.Amplius.4.
idemopusexercetcumeo,cuiusuicemgerit,utdeconsu metaph.28. ratioilliusrei,cuiusnomeneftfignum,defini
tioeftuoxigiturreiperdefinitionemexplicatæ,fignum
dicetur.Itemteftimoniofenfuumconfirmatur:quorum clara&
certaiudiciasunt,eorumquærationeetiamiudis cantur.Ad
quidenimtamdiuexpectamus,flagitamusuo le,rege,&
proconsule,fiueproregeinvollendiscontro uersiisperspicuumest.scriptaautemuocumuicem
exer cent.Idem ergoextremum significatumhabebunt.expli cationem, scilicet,
conceptarum rerum. Amplius literarum inuentor,adrerumexplicationemdirexit,&
Auer.ait(cri cuminterpretationem:nisiueriinueniédigratiainrebus, pturassignificareuerba,ideftfinemedio&fignificatauer
quascognoscere3[cireftatuimus:idenimuolumus&
borum,cumforteuocesdefuerint,hæcdequestionibus
ardemusdefideriotangextremum.Adhæc.ficonceptus
suntinftrumentaipsarumuocum.utadrerumnotitiáme diisconceptibusducant.nó igiturultimum
& extremum que uerum ad b u c est. Signum autem huius est, hır c o c e e
ruusenim aliquid significat, fednondumuerum aliquid,
-uelfalfum,finonuelese,uelnonesseaddatur,uclfine pliciter,uelfecundum tempus.
Estautemquemadmodum inanimaaliquandoquidem o falfum . Nomina quidem igituripsa
Q uerba consimi liafunteiintelligentiæque estsinecompositioneo diuie
suimus,&rationibusacsensibus,rationemconfirmatibus
fone,uthomouelalbum,quandononaliquidadditur:nes
approbauimus.Pugnabispoftremo,fiuoces,mediiscon
queenimfalfum,nequeuerumadhucest. signumautem ceptibusexplicationem rerum
efficiunt:cum immediate bus ueritas& falfitasinuenitur,hæc autem cöceptus
sunt, n o n res ipfę.respondeasuerum & falsum inconceptibus, utinrerum
fimilitudineinueniri:quæadipfarumuerará
rerumcognitionemrefertur.ueruminrebuseft,utincau fa.inpoftprædicamentiscap.depriori&
infinehuiuspri m i libri.itap attributiue.i.per attributioné & collationem
adres,ueritasinconceptibuserit:uereautem,utincausa,
inrebus.Dicespropterquodunúquodątale& illudma
césrefertur,ueasciaadmanusartificum:quodsuprapor fignificatumnon ab organo sumi
oportere:sedultimo explicare conftituunt.nam quod uicem alterius perficit, dum
uerumaliquiduelfalfum;sinonuelesseuel noneffe fatis ,
acprincipalefignificatumuocum dicétur.Etfiobiicietati quidem
intellectusfincuero,uelfalso,aliquandoautemcuiiam
quisArift.textum,quemretulimus.uocesprimumsignis
ficareconceptus:intelligasfinemedio alio.non tamen,ut
necesseesthorumalterumineffe,ficetiaminuoce.Circa
compofitionem.n.odiuifionem,eftuerum ,o falfum.No ultimum & extremum
fignificatuni: nam uoces dicuntur
significareconceptus,utreriisuntfimilitudines.utab ipfis
rebusconceptusuenisseadintelletumdicamus,quasno
uifsime,utfinem&ultimumintermediisconceptibusper
u'ocesclarioresnoscamus.Necfecundúeorumargumen tum
cõcludet.uoceseainprimisutfiné fignificareinquis minaigituripfa,&
uerbaconfimiliafuntei,quifinecome
gis.fiergouoces,mediisconceptibus,explicantres,igitur uocesmagis&
inprimisconceptus,qresipsasaperient. Dic Arift.locum
ualereincaufaprincipe.i.principalinon iuuantetanquam inftrumento,quomodo conceptusaduo
intelle&us& cogitatiofine ucrouel falso,aliquandoautē
cuiiamnecesseestalterumhorum inesef,ic,etiam inuos
ce.Circacompositionemenim& diuifionemestuerum
conceptus,utaccidentiadenotent,nunquam fubftantiam explicabunt.paucis,ut
fupra,refpondeas,t1ocum propria addatur,uelsimpliciteruelfecundumtempus. &
extremo fineintento:quod quandoq fubftantiaquan d o g accidens appellatur. huic
veritati Alexander et Themis
ftiusafcribunt,&cAmmoniusnondissentit.Secundoquæs
ritur,anscripturæfiuequæscribuntur,tanquamultimum Magentinushuncinmodum
Arift.textumcum præce denticonne&tit.cumduosintinueftigata.primiiquonam
modonominis& uerbisignificatiointelligendaellerutrú TEX. BOETHII.
Eftautem,quemadmoduminanima,aliquando
pofitione,diuifioneest,intellectui.Vthomo,uelale bum,quandononaliquidadditur,nequeenimfalfum:ne
huius est, quia hircoceruus aliquid significat fed none E
hæcduofineabArift,pofita,caulam& finem curitapo
ratiocinatur.quéadmoduminanimaintelle usquando fuerit,non declarant :ut.l.quid
nominis partium definir tionisnominis,& uerbiorationis,enunciatiuætang præs
cognitionesponag ntur.Alterumetiamfecundodicúrey
fello:nonetenimuideoubiinueftigaueritAris.inquibus
uerum&falsuminueniretur:quodnucquoginueftigare
constituat.ItempugnantiacumAmmon.dicit.aitenim inanimaeftquandoquerumautfalfum.&itaprobatio
Ammonius .per hæc utilitateinad inftitutæcommétatio ,
effetminorisibi.{circacainpositionem.n.intellectus& di nis propositum tradi.cum.
C. verum et falsum sit in mentis
uifionemeftuerumautfalfum.}conclufioutclaratuncre concepribus&uocibusutsignificantibus,&quodnúcdo
linqueretur.ergoitaeritinuoce.seduerearguitexhypo
cetphilosophusnoninhisfimplicibus:sedcompofitisue
theli,nonpotentiacathegoricosyllogismo.nam cumpos
rum&falsumspectari.nonnominibus,nisiutperoratio fitionemquodammodoignotammanifestet,nonfyllogir
n e m enunciatiuam a firmatiuam cõiunctis,uel per negativ
uamdiuisis,itagnóinquithæcquædiximusArift.docuif m o arguit.ex quo aliud
ignotum natura concluditur,sed exhypothesi,utdiximus.& infradicemus. Prætereaut
Commen.& Ammo.asserunt.ibi{circacompofitionem enim & diuisionem}non
minorem .sedapprobationem uniuspartisantecedentisapponit. aliquádointellectus
cumuero&falsofit.signumestparticula{enim}quæcau sam
propositidenotat,fcilicet quia uerum & falfum sunt circacompositionem
,ideftaffirmatione,quaaliquid cum falsum in compofitione & diuisione
sequuntur intétiones se:sednuncdocere&inconceptibus&uocibusutsigni?
ficatiuis,falsum & uerum fpe& ari,dum coniunguntur aut
diuidunturnonpersesumptis.AddeexAmm.hæcAris. nuncdocereutalteramorationispartemantecognoscat.
DicesproMagentinoillaquædixit,ab Amm.ferèaduer bum
fuperioritextusumpfife.cuminquit(cumhæcitaq percaquæ
nuncdicunturtradentur.Iuocesessesignificati was rerum mediis conceptibus:tum
uel maxime quibus in rebus quocunq; fuerit m o d o ueritatem ac falfitatem
scruz tariconuenict)C.inhoctex.Addésueroquçintextusupe
intellectus.i.suntinanima,sextometaph.8.ergoeruntin riori confideret ait.(de
quibus in præsentia nobis perpen uocibus seu uerbis significantibus ipsas
conceptiones ,ut fioest.utruminrebusanmentisconceptibus,anuocibus,
Cómen.animaduertit.Exhisdeclaratisetiampatet,q in
aninquibufdam.harumduabus:anetiaminomnibus.
telle&usfitaliquandofincueroautfalso,idq;tangexsuo
fiinuocibusqualibushisscilicetcompofitis.nonnomine & uerbo&
prædicamentis,itaincompositisconceptibus
quicaufafuntlocum,noperleinsimplicibusneccompo!
fitisrebus.)Sedanimaduertequoddixerit(nobisperpésio
uisionez.i.lineueroautfalso.hæcexemplomanifeftatsubs inprçsentiaeft)quod tamen
inferius considerabit.neg dicitab Arifthæcquæ ipse
perpendit,inueftigata.nec'ait InueftigasseAristan significationominis&
uerbisolī,pen deatexuocetantum,anexintelligentiauelrebus:sedquo
cunq;fueritmodo,inhisueritas& falfitaseft,utexplicátis
businftrumétis.hacenimrationeresipfasabiecit.adquas
famenutextremum&finemultimumexplicandas,uoces tere&nonadmittunt:ergonecdequominus:nistuery
& conceptionesanimæreferuntur,q siquispiamhęcquæ bum
effeaffirmatum,autnoneffenegatumaddatur.fim eftfineueroautfallo,quando cuihorum
alteruminesse neceffeeft,ita& inuoce:hoctotumeftpropofitiomaior,
affumptio&minoribi.circacompofitionemenim&diui rionemestuerum&
falsum ,&noncircasimplicia,itaergo
eritinuoce.Sedcótra:quiaminorhæceffedebuiflet:fed
aliocomponisignificatur,autdiuifioné,idestnegationé,
quaexplicaturprçdicatumasubie&todisiúgi.& uerum &
oppositoperspicuúutcorolarium& cófequensposuitcū ait.{nominaquidemigituripsa&
uerbaconsimiliasuntei intelligentięfiueintellectuiquiestfinecompositione&
di ftantię& accidétis:hominis.C.&albi.utexhisomniaalia prædicamenta
intelligatur.quando.n.his non aliquid ads ditur, fcilicetuerbumprædicatumalbumcumhomine
suz biectoconiungens,nequefalfumnequeuerumadhuceft. Hoc
denominehyrcoceruimanifeftat,nanquehuiusinor di compofita nomina uidentur uerum
aut falsum admity exvocetanti:m,autsolaintelligentin,anexresolumuos
exAnmoniodicimusnonprobarit,inutrunqzfitdi&tum. cesitemperanimisensusrerum
elleinterpretes.Secundo inquibusuerum &falum inuenireiur.quòdnunequoß
idoftendendtiArist.proponit.fedutrunchiltorum reiicio. non
eniinfuprainuestigauit.Sedpofuit,utpersenorum, S.Tho. dicitq postquam
tradiditordinem significationis uocum,hicagitdediuersauocumfignificatione:quarum
quædam uerum & falfumfignificant:quædam non.Sedli
cetuerumdicatur,utdeAmmonioreiulinius:tamenfine
nomina&uerbafignificatiuaefle,cxhocpeaquæsuntin
cuiusgratiaistaponantur,fubricuit:Licédumigiturcum uocefuntfigna&
notæsignificantespassionesnullomes diointerie&o,hisautem mediis,tanquam
ultimui ,res explicare.prçterea non uideo ubi inuestigarit,an nominis &
uerbifignificatiointelligendaessetexuocetantum,aut
intelligentiatantum,autexresolum:fedhocposuit(funt uæ,quibusetiamdifferebantabaliis:nuncuelleconstitue
quidem ergoquęfuntinuoce &c.utsignificatiofumatur
nonexuocetantum,nonintelligentia,fedarbitrio,cogni tione,& confilio,&
imponentium consensu,quem inuoce refeuantecognosceredifferétiam,quaoratiodiffertano
mine&uerbo:&quaoratioenunciatiuaaboraroriis8C
poeticisoptantibus&c.separatur.& quoniamquępones reoportet,&
antecognoscere,utpersenota,nõnisialiquo faciliinstrumentoinnuidebét.nullomodo
demonstrari. proptereaexfimiliseuhypothefi,&cóceflo,acpofitotery
expaétione& confilioreliquerunt.acuociperattributio
nédederunt,atnullamentioeftfaétaderebus,anabeasu
mendaefletsignificationominis,& uerbi,quoniammaxiy m u m esset
ignorationis,ac inscitiæ in Arift.argumentum , firem tam perspicuam ,nec
dubiain pro occulta quæliffet tiam definitionis partem & differentiam
manifeftat.cũ inz quit.(esid..)ubi, ',proenim Magentinusuertit.utcaus sam
hicassignareuelit.utAmmonius &.S.Tho.dixerút, acdubia.cuieniniuelrudi
dubium uideretur,nomen & uerbum (quod ut organum & instrumentum
significat)a- rebus,inftrumentisignificatiui&Organicognoscendialte rum
,significationem habere,cum tantü significentur,& nul lomodo significentine
ignificare& explicare,utorgas num logicum uideantur?Item ea
significatioerat nomio nis& uerbiponenda,quæutpræcognitiopartium defini
tionisadeacognoscendadirigeret.hæcautem eftuoxa de quo nuncdifferemus.aitergo
deantecedentesyllogiss miexposito.{ficutuelquemadmodumenimeftinanima
intellectus cogitatio,intelligentia.(vóruceenim ifta signifie
cat.)aliquandoquidemsineuerouelfallo:aliquandouer rocuinecesseesthorum
alteruminesse.}Exhocposito & notioriantecedenteinfertquodammodoignotumin
choantibusconsequens.(ficetiam& inuoce)utsignis& notis conceptuum
erit,aliquando sine uero uel fallout in nominibus& uerbis,aliquandocuinecesseestiamhorum
alterumineffe:utinorationeenunciatiua,Suellaueroita pofitione fignificans,non
res tantum significata:a uoce er go&
intelligentiainvocerelicta,8Ctributafiueattributa
lignificationominis&uerbipident,noarebus.Amplius: Suela (nam licet fupra
male textum Arist.declararit Sucr sa,nuncueritatecoaausidem
dicitquodnosinexplicans do philofophodicebamus)pofitisduabus partibusdefini
tioniscómunibusnomini& uerbo& orationienunciatis pliciter, efle,quamartemutexemplar,adopuseffin
latenus(incaliquiduocum:neceorumquæinuoce,nout
gendumexteriusafpicit,qopusexartenotioriinmates
finis:cumconceptuspriorfituoce& ueritatequęinuoce
confiftit:nonutagens.quiaresagensest,aquaoratioues
taautfalsauocatur.sednondifficileestAmm.&.S.Tho. sententiam& opinionem
,aSuessæargumentisdefendere. primum,absurdumaffirmat.conceptusnontangformam
ficant:quiinvocetangartificialimateriarelinquütur:quo
esseueriautfalliinuoce,cumnecaliquidfintvocum,nec
cumuiuocessuntnotæ:Exhisrespondemus:rationem eorum
quæsuntinuoce:Peroenimabeocumsupradixe ritArift.eaquæfuntinuoce&c.nonnifiarbitrium,&pla
citum,cogitatiointelligitur:utipsemetcumlocúinterpre
tans,opinatur:ergocóceptusestaliquidexistensinuoce, non utopusnaturaleest,sed
arte.i.uoluntate:confi&um . Itemipfeconfiteturuocemsignificatiuam,communeges
nusnominisuerbi&orationisenunciatiuęuocari:nõuo
lessuntsimilitudinesrerum.Seddicessecundomenunc
cé,utnaturaleopus.ergoutacognitione,imaginatione
pugnantiadicerecumhis,quæanteacontraAnimo.Boe
uoluntariaeffi&taeft:utsignumfitadaliudextraexplican thium,&
Scotumdiximus:orationen dariinméte& no
dumrelatum:Etfecundodeanima90.Auer.&Themist.
tioremesseea,quæinuoceconfiftit.Diximusadhçcartis fumentes ab Arift.asserunt:essentiamuocisinterpretatis
inuentoribusueliaminuentamdocentibus,ineodem no eflepercussionemaerisanhelati,admembrumquodcana
tioremesseartem,acconceptionescūuero& falsoinani
dicitur,abexpulfioneanimæimaginatiuæuoluntariæ:&
ma,quamexteriusopuseffictum:ficinpropofito,excong
infraqinessendouocemnecesseestutpercutienshabeat
ceptibusrationemcoposuit,notioribusapositionesignifi
animamimaginatiuam,8tuoluntatem:effentiaergouol
catis:quiquodammodonotiores:utindu&ionesensata cispendet
abipsoconceptu& placitoreliétoapositione patet.infraenim
se&ionequintaexoppositionemaioriin inuoce,tangforma:&uox (uropusnaturæinterpretans
mente, explicatitae!Teinuoce:Itemplacitumeftcaufa,
aplacito)abanimaetiá,tangagente,depédet:nam 87.&
90.secundodeanima.percussiorespiratiaerisad uocala arteriamabanima (quæinhispartibus)uoxeftutefficien
tecausa.hincCómen.inprincipiocómentiait.(oportet igiturutpercussioaerisanhelatiabanima,queestisismé
præcognitionempartistertiędefinitionisratiocinatur:no
brisadcannam,fitilludquodfacituoc@)&inmediocom
igiturdemonftrationemeffecit.quæadnaturaliterignos menti:(primum enim
mouensinuoce,estanima,imagina tiua& concupiscibilis:& ideouox
eftsonusilliusprimi uolentis& mouentis.)Etq etiamdicipofsitquodammo
dofinisuocum,perspicuumeftexhis,quæ fupradocuio
mus:finemuocumeffèeriamresconceptas:namorgal na ad eorum opera ,tang finem
& ultima,diriguntur.pris mo topic.9.cumnonpropterse,sedpropteralterum exo
petantur:seduocesfignafunt& notæ conceptuú,adquos
explicandosreferimus:finesergomedii,licetnon ultimi
tumdirigitur.fecundopoft.primo.necillam(utperitus adrempersenota
efficerepotuit.neipsesuampręcogni tionum artem
confirmaturusexperimentocontrarioinfir maret.Itidemminimeconsecurionem
ualeredicimus:ra tioexcaufiseftnotioribus,ergodemóftrationempropter quid aut
simpliciter constituereaffirmabitur.quoniam alte rum&
pręcipuumdemonftratiodi&arequirit.utadigno tum
naturaliterdirigatur,nonadpręcognitionemponen dam,utpersenotam :nam
primopofte.2.veręetiàdefis uocabuntur:Exhisfacileeiusrationibusrespondemus.
nitiones,quidtantumnominisnonuerædefinitionisuim
haberedicunturabAuer.utpræcognitionessunt:ita&fi hæc præcognitioexcaufamonftretur,nonutdemonstras
tiua,fedutexfimiliaccepta,&uisa,&alibideclarata;pros
ptereatopicapotius,quàmdemonftransuocanda:noto pica,o
fitdubia,autfalfa,immouera,sedhicacceptaalig biuisaphilosopho,&
hicpofita,utcredita:dequo latius ressecundum
feeffedicantur,nótamenapudeosquicon ceprus&
resconceptasignorant:adquarumexplication
nem,utultimum,referuntur.Adtertiamdeagentedico: inquit)exAmmonioait. primoquiahæcconfi&anomina
rem , agensremotumuocari: aquo intelle&us phantasticus falsum significare uidentur:
ut.S.Tho.ait.Sedcótra.quia fimilitudinéabftrahit:sedanima,utnaturaagens,uocem
abAriftot.dicitur.(fednondumuerumautfalsumfignifi
interpretantem(tangoperationempropriamefficit,&lo
cant.nifieffeautnoneffeaddatur):ergoutrunquefignis gicotradit:cuilogicuspropriumconsiderandimodum
ficareuidentur.Itemcausaassignandafuiffet,curexem
attribuens,utinftrumentumsignificandi& explicandicon
pliscöpositis(queuerumfignificarepotiusetiáuidentur) Ad primam,utpatet,
intelligentia,inuoceartecong fi&tareli&ta,eft,utaliquiduocis.i.forma.Ad
secundamQ nonfitfinis,nonualet,idpriuseft,ergonon finis:Deus
enimeftpriormotu&creatura,quæadDeicognitionem deducunt,utsigna&
effe&taadsuumfinemcognoscenda directa:fimiliterdicaturdeuocibus, &
ficóceptusprio riaexternareli&um :manifeftumeftargumentumqdixit
Arist.nonuoces:sedeaquæsuntinuoce,suntsignapass
fionum&conceptuum,utnaturaliumsimulacrorú&res rum
fimilitudinum.i.cóceptusapositione,(utratio)signi exfimilinotiori,&
fuperiusabArif.pofito,exlibrisdeani maprocessisle: ficutinanima
eftaliquandointelle us fineueroautfalso,aliquandocum horum altero:ita& in
uoce:&deuero& falsoloquitur(utAlex.& Ammo.ac
cæteriboniexpositoresaffirmant)orationisenunciatiuæ, &
denominibusfignificantibusaplacito,nonutnaturas quamobremuocessignificantcúfiuntnotæ.Necproptes
reao conceptusutcaufedicuntur.quosnomina& uoces tanquamfigna&
effetusimitantur,afferendúeftArif.des
monftrantemrationemefficere:namhichypotheticèad
Deodanieprimotopic.dicemus.QuæruntcurArift.fis
&aprotulitexemplapotiusquàmuera.Sueflasumens(ut pliciter,quod
præsentis efttemporis .aut secundum tome pus.i.præteritum&
futurumutCom.explicauit.DeAm moniiexpositionedicemustunc,cumaddubiaresponden
bimus.QuæritprimúSuessa.qualisnam ratiocinatioAris. fuerit(quéadmodum
inanimaquandoqintelligétiafine ueroautfallo,quandoquehorumalterumnecetleeft in
esse.)respondet.S.Tho.& Ammo.intex.præcedenti,nes
liderat,accognoscit:Respondendum ergoest(uteftdig &um )Arift.exhypothefileu
positione,& exfimilinotion riprocedere:quod(quemadmodum)particuladenotat.
dum asimili:sedacausaquamimitatureffe&us,proceder
re.namAmmo.ait:circaenunciatiuamorationemquæ
quæsupraetiamAril.poluit:namproptereauoxfignum
exillorumcomplexuefficitur,uerum&falsumspectari.
¬aexteriusexplicansdicitur,qapositione&intellig anteuocesquoq;,hæccircaconceptuscósiderari.utqui
causæuocuinlunt,aquibusconceptusfimplicesfineueris tate,& compofiticum uero
& falsodefignantur& declas tantur: ResponsionemimprobatSuelta:quiaconceptus
noncausaueriautfalliinuocetangformasunt:cumnuls duftioncperspicuum eft(utAmnioniusanimaduertit)no
tioremartem Seddicesrationeinaliniilieffe&tamexignotisconcludes
re,nanieaexquibushicratiocinatur,extertiodeanima 21. infrasumuntur:hæcautemtanquam
ardua,& inchos antibus difficilia,utphilofophus,& relinquendasupra
nosmonuit:Satishuicrationifaciendumarbitrorexhis,
gentiaatqzarbitriopendet:ineopresertimartificequiuo
cesimpofuit:uelabimpofitis& Gibinotisnominibus,res gulas logicæ docet:in
mente enim artificis& docétis ing E ii
quærimus,adquecausahæcnondirigitur.tertiodicit:ut quçinintelle&usuntfolo.sednefcioquçueritasdicipót,
cuinihilextraresponderinre:cum infra& inpoftpredi camentisdicatur.abeoq
resest,uelnoneftoratiodicitur uerauelfalla.remotaaūtcaufa&
primaradice,ceterade ftruineceffeeft.ItemArif.deuocibusloquitur.Propterea
mihihoclibetdicere.hacdecausafiaisexemplissuasen tentianicomproballe,o
fi&aamera positionefignificant: & ideomagisobuia&
perspicuaacconsuetafuntadexpli candum:utquodámodonotiora,utmagisuulgata,exars
omnemueritatem haberiincompofitione& diuisione.ne excludatur ueritas apud
Platonem in intelligibilibus,& in telligentiisfiuemenubus,&
apudArift.desimpliciuming telligentia&abftractis:fedeam
queinpronúciatiuissubs eftmotibus,fcilicetcumdifcursu:seuratiocinatione:quæ
perenunciatiuam fitorationem.&inniotibuspronuna ciatiuis,non invoce solum
(intelligas)exiftentibus:fices nimtextuiArift.& eiusdillisaduersantiadiceret.sedetia
ne&diuifionefalsum & uerumremouerineceffeeft:pro
ptereaergodixit,(circacompositionem at causam noia ret:sed ad nomina in uoce
descendens ait:(non significare uerum,autfalsum ):fignificare enim proprium
eftnomi num,quæinuoceacompositionesignificanteconfiftunt. PetitAmmonius quomodo
uerum fit,circacomposicios innueretueritatem non in rebusreperiri:fedinhisetiam,
nem&diuisionenelleueruni&falsum.Respondernon nonutitur:ficututiturhis,quæfalsumsignificaremaxime
affirmantur.fecundam causam adducit:utinnueret,non solum nomina simplicia ad
ueritatem explicanda indiges reuerbo:sed etiam ipsacóposita:fed idem
eftdicendum denominibuscompositisueris,nosautédefictisproprie non
bitrioplurimorum:exhistamenfi&lisnominibus,aliaue
caintelligendasunt.exempla autem innotescendi gratia inuenta,exuulgatis&
consuetistradendafunt,& lificadi cantur:quibustaméuerum
faciliusinueniamus,autinuen tum faciliusdoceamus:PetitSuellacurArif.dixerit.con
pofitionem significarecum uero & falso,non autem figni
ficareuerumautfalsumirespondet,hocdifferreinterfigni ficareuerum&
fignificarecumuero:quiasignificareueru
poteftuereinnominefimpliciinueniri:u.g.hocnomen uerumautfallum,fimplexuerumsignificat.i.seipsum:sed
fignificare cum uero,eftfignificare cum uerbi complexu :
utdeuerbodicetur,significarecumtempore,notempus: utdies&
annus:sedlicethęcdubitatiorelinquendaforet,
cumidquærat,quodinArift.textunoneft:tamenneaus
inmotibuspronúciatiuis,ideftquicaufafuntutper enung ciatiuam
orationempronuncientur,ueritasergoquacon ditorum ingenia,obuiriau&oritatem
fallantur,ponere& cipitur,aut enunciatur aliquid ineffc alicui,folum circa
con pofitionem & diuifionemeft,utspeciesorationisenuncia tiuæ.dixieam ueritatem
circacompofitionem elle,quæ concipiturinmente,uelexplicaturinuoce,&
quaprædiy catuminessesubiectoaffirmatur:quoniam primotopic.4, loca accidentis
propriè dicuntur,quibus potentes fumus concludere hæc alteriineile:&
ideolocaeducentiauerú enunciatiuepropofitionisdicunturlocaaccidentis& ueri
tatisquaaliquidalicuiinesseconcipituruelexplicatur:Sci scitatursecüdoAmmonius
curArift.dicens(nomina igi,
tur&uerbaconfimiliaíunteiquisinecompofitione&di
uifioneeftintelleclui)exemplaprotulittantum nommun, nonuerborum dicens,uthomouelalbum.Refpódetper
hominem nomcn:peralbum uerbumfumpfiffe:noneata meninquitratione,quauerbum
proprieinferius defini tur:sedquiaArift.ftatuit,omnem uocemquæterminum
prædicatumfacit,uerbumappellanda.Sedresponsiohęc improbandauidetur:primum q
Arift.nondieetinfraprę refellereconstitui:non.n.Arift.dicitcompositionemcum
ueroautfalsosignificare:sedait.(circa.n.cópofitionem &
diuifionemelleueritatem& falfitatem.)Itemdehircos
ceruinomineafferuit.Chircoceruus.n.aliquidfignificat,fed nondumuerumautfalsum')denominibusergoopposiy
dicatumu erbum appellandumfore: quodfictiamdices
tumdiciteiquodSuellafingebat:nomina nonsignificare ret,exemplum
albiquodposueratantea,adexplicandum
uerůautfallum,sedsignificarefineueroautfalso:Eiusery
uereuerbum,inutilevideretur:Aliterigiturresponden,
gorefponfiointextuAril.infirmatur,cumdenominibus dum. hisexemplisdictainchoantibuscomprobandaque
compositis neget significare uerum aut fallum: differentia etiam abeoassignatauerbisArist,aduerfatur.Ampliusnec
potuissetAris.dicere,copositionem& diuifionemuerum
lignificare,naincompositio.i.affirmatio&diuisio.i.negay
cumuerbonominibus:tamenutnotaprædicatumcuin
ciosumerenturinuoce.quoinfradeorationeenunciatiua
fubietoconnectens,dubiumfaciunt,anuerum&failum dicetur. litoratiosignificansuerumuelfalsum,&inqua
fignificent,fignumest: Ammoniusetiam tanquam duy eftuerum&
falfumutinfignoexternosignificante:nam
Oratioinmente,nonsignificatapositione,uthicintelli, bium
quæritdeuerbisprimæ& fecundæ personæambus
lo,ambulas,&inquibustertiaperfona &certaftatuitur. git.fignum
eftopdenominibusfimplicibus& cópofitis,
lineuerbo,intulitdicens:(nominaigituripsaautuerbacó
fimiliasuntfinecompositione,&diuisioneintelle&us.lt homo &
albumhircoceruus)quæ & fialiquidfimplex(1) gnificent,nondumtamenuerumautfalsumhæcautemno
miniinuocesunt,noninmente:quiafiutinmēteeffent, ut ningit. quæ ueritatis &
falfitatis uidentur capacia :licet nonperfe,fedcomplexuhorumuerborum
cũcertispery fonis.nonitadubium eftdenominibus,dequibusinse acceptishæstat
nemo,anueritatemfignificentautfallita, tem : Quæritnouissime Ammon.quid
intellexeritArist. Per simpliciter, uel secundum tempus cum ait. (hircocery
considerentur, non dicerenturnosignificareuerumautfal fum& q
effentfimiliaintellectuifinecompositione& diy
uifione:quiaessentipseintelle&us,seuintelligentiafineue
roautfallo:Dicédumigiturinquestionempotiusuerten
dumcurdixerit.(circacópofitionem.n.&diuifionem,ut inmentesunt,eftuerum&
falsumjdenominibusautem in uocecorolarieinferens,ait:(fineuerbonondum uerum
uusenim aliquidsignificat:fednondum uerumaliquid
autfalsum,finon,ueleffeuelnonesseaddatur,uelfimpli
citeruelfecúdumtempus.)respondetsermonem Arif.ad eadem referensuerba, inquiens:nifieffeaddaturfimplicis
ter,ideftnisieffeaddaturindefinite&indeterminatelignis
ficans:utfuithircoceruus,eft,auterit.nondefiniens,ac
determinansanhodie,sero,anmane,perendie&c.uel
autfalfumsignificare.)Adquodrespondendum,quod
fecundumtempus,ideftnifiaddaturcumaliquadetermis proptereauoxquando
eftfineuero&fallo,quandoque natione tempori addita præsenti,præterito,uelfuturo,
cum his,quiacircacompofitionem& diuifionem intelle,
sciliceterat,eft,erit,herianno superiori,hodie uel cras, & us eftuerum
& falfum :ex quo intulit de nominibus in autsuccessiuotempore.quam
tamenexplicationemaci uoce,gfintfineuero,Xfalloexeademcausa,pfimiliasing
intellectuifinecópofitione& diuifione:circaquæuerum
cipiensMagentinusuelinlatinumuertensnonintellexit: cumpereffefimpliciter,&
omnino,in,finitoacdetermi
&falsumuersatur,utcaulam,quaposita,uerumautfalsumi ponitur.&
hacremota(utinnominibusfineaddito uery natotemporeintelligat.adtempusuero,&intempore
infinito. tragelaphuserat,uelerit,hęc.n.infinitafunt:fed
bouidetur,quæfimiliasuntintelligentięfinecompositio
eftpresentistéporis,aitdefinitumelle:liceteft,utdeDeo
faciliusconftitutamfententiamapprobant:uerbaautein (utdicetur)quandam
compositionemsignificant,quam licetexsenonhabeant, sed exalio,ex
compofitis,fcilicet dicitur infinitum
significet:Idem.n.Deus,erat,&eft,sedin
aliisrebus,temporenondefinitoutimurita.Hinc liquet, igiturerunt:quæ&
fiacu& expliciteuerbii,prædicatum, & subiectum ut nominanon contineant,
illatameneximi git,ergo& hicpertempusdimpliciter,tempuspræsens,8C
persecundumtempuspræteritumuelfuturum:quæpros ptereanuncupantur& lunt, quere
tempus. .prælensciry cunftant,iuxtas;ipsumponuntur:proptereadixit,(secun
significat,quemadmoduminorationequaestequusferus. Ofitis & precognitis partibusdefinitionisnominisac
nuncaddefinitionesponendasintegrasactotasaccedit: sedAmm
.quęritcurprimodenomineädeuerbodefinis dumtempus)
quodnonfimpliciter&ina&ueft. Sedquod .tionem assignet?
refpódet,proptereanomenuerboesse præteriituelfuturumest:solum
præsensfimpliciter& in actuest.utre&te.S.'Tho.exposuit: Nec Sueffeconfutatio
ualet,& quęliberdifferentiatemporisefttempussecundu
quid:quoniamperaliquidabaliisdifferétiisdiffert:quod autemperpartemeft,fecundumquid,nonsimplicitertas
antepositum , qnomen subftantiả.i. naturam & uim rerum significat: uerbumueroa&ionematqzaffetioné,quænel
cellarionaturamacuimmouentésupponit.contraarguit
Sueffa.substantianonnisiperaccidentiacognofcitur,prius ergouerbumdefiniendumqnomen:Ad
instantiam,Am Icessedicetur:primoclenchorum.4. Sedĝfallahæcfit
moniusfacilediceretfubftantiamcognofcifinedescribir
improbatiopatet,quiaens,cuminsubftantiamensfimplis citerdiuidatur&
accidens,inaĉtumfimpliciter,& potens tiamfecundumquid, nequaquamuerediuideretur:
quia per aliquid differ substantia ab accidente ,& potentia ab aétu,
&fipropriedifferentiamnonhabeant.Itemratiofal
lit.lihęcspeciesperaliquamdifferentiam (acuprecipue) differt,
crgoperpartem.igitursecundum quid. accidentiautpofteriora.accidentiavero
persubstantias definiri,utpriores:fic.n.Arift.primonaturam .2.phy.quá
motumfiniuit,aquamotus,utperseprincipio,prouenit: & materiam primo phy.81.g
formam .2.phy.2. quæ am a teriacuiunitur& datelleluftentatur, Aliteripserespódet,
proptereanomenuerboprætulisle,onotiuscft: &iterbi
feconuenireArift.affirmauit,fedenunciationitantu:erunt igiturenunciationes,
cumenunciationispropriumopusef
fignum.sedcópofitionemacueritatemcófignificatquan ficiant: Suellanouariis
Sorticularumdi&tis& improbatis sententiis,hocuisumeft:literas&
nominaquoadprima eorumimpofitionem, nonsignificarenifiincomplexum , neccum
uero& falso: sedquòd quoadnouăimpositio, nem, fignificarepoffuntcúuero
& fallo: proptereaqapo incópofitione explicarefineadditouer bonó possunt.
Dis fitione sunt. Nung tamenerunt propositiones autenuncia cas Querbumetsi
compositionem extremorum aétunon tiones:proptereanóualereait,a,fignificatcum
ueroaut dicat,a&tionemtamen,& affe&ionemfignificat,quæcausa
fallo,ergoenunciatioerit.quoniáinquitoportetinantes eft, qpredicatumseuappositúsubie&ofiuesuppositocon
cedenteaddere. fignificetexprimaimpofitione,nonau
iungatur,uerbumergolempereftuniocóiungens(apritu temex nouainftitutione.Sedcontrahancaddităconditio
dinesaltem cum inpropofitionenóeft:fedcũsecundum
nemexproprioarbitrio.Enúciatioprimaimpofitionefis se, acpurúaccipitur:
nominauerosunt composita,seuquæ gnificat propriecum vero et falso. Ego ubi est
proprium apta sunt pera & tumuerbicõiungi,proptereanominapen opus,
necessariopropriumerit inftrumentum: neq;enima dentauerbo, quasi formauniéte,
& uerbiianoíequasimai nova aliqua institutione propriú opus a
proprioinftrosen teria, qunici habetp uerbum. Ut materiaaŭt, tempore pre
iungipoteft: proptereafi. a.b.c, etc. novis aut antiquis concedit forma,
& prius,utfacilius& ordinenecessitatisnos
Giliis&pofitioneimpositasunt, aduerum&falsum,seu(ut menanteafiniendu.
Verbú vero, quniédafunt, prçsuppo ipfi volunt) cum uero & falso
significandú. enunciationes nés, pofterius ut ignotius & the posterius
explicandú: quas quando secundū se, acpurumdicetur. Ipsum.n.sic purumi
nullüueritatis et compositionis, aqua verum explicatur, est dam, nonperse, sed
quam fine compofitis nominibus non est intelligere. Gi ergo hac de causa nomé
præponit uerbo, q notitia verbi in compositione verū explicantis, non pont,
intelligi sine nominibus compositis. Ita et nomina, uerum illud, quod
Ammonius, tempus simpliciter & omnino, ponentium CONSILIO coplcctuntur.
Exemplo similiAmm sus ideftindetinite et indeterminate significans, appellabat,
Ma, gentinus dicit esse tempus finitum et determinatum. Et parsticula, quam
Ammo. adom né temporis differentiam rer pra, cum dicimus "curro",
"curris", nin git, pluit, complexuhorūuer borum cúcertis
intelle&is personis, cú vero et fallof sgnificant. ferebar, Magentinus ad
solum præsens direxit. falsum igir.
Keywords: logicalia, interpretatio, interpretazione, logica. Refs.: Luigi
Speranza, “Grice e Balduino” – The Swimming-Pool Library.
Posts
No comments:
Post a Comment