Balduino (Montesardo). Filosofo. Grice: “It is amusing that when we
were lecturing with Sir Peter at Oxford on ‘Categoriae’ and ‘De
Interpretatione,’ Girolamo Balduino had done precisely that – AGES before, in a
beautiful beach town of Italy! ‘vir Montesardis,’ –“ Grice: “Strawson and I, following
an advice by Paulello, drew a lot from Balduino’s commentary – especially of
the Peri Hermeneias, the section on the ‘oratio,’ since we were looking for
ordinary-language ways to render all the modal distinctions (indicative,
imperative, optative, interrogative, vocative, …) that Balduino finds so easy
to digest – but our Oxonian tutees didn’t!” -- Girolamo Balduino (Montesardo), filosofo. Studiò all'Padova sotto Marco Antonio Passeri
(detto il Genua) e Sperone Speroni, formandosi nell'eclettismo aristotelico
proprio di quella scuola. Nell'anno 1528 insegnò sofistica in quello Studio;
passò poi all'Salerno e all'Napoli.
Nella seconda metà del Cinquecento le sue opere furono occasione di
vivaci dibattiti. Alle sue dottrine si oppose, in particolare, il filosofo
padovano Jacopo Zabarella. Altre opere: “Perì hermeneias”, “De interpretation,
“Dell’interpretazione”; “Quaesita tum naturalia, tum logicalia”. Studi Giovanni Papuli, Girolamo Balduino:
ricerche sulla logica della Scuola di Padova nel Rinascimento, Manduria,
Lacaita, 1967. Giovanni Papuli, Girolamo Balduino e la logica scotistica, in «
Acta Quarti Congressus Scotistici Internationalis », II, Roma, 1978. 257-264. Giovanni Papuli, Dal Balduino allo
Zabarella e al giovane Galilei: scienza e dimostrazioni, in « Bollettino di
storia e filosofia », 10, 1990-1992,
333-65. Raffaele Colapietra,
recensione di Ricerche sulla logica della scuola di Padova nel Rinascimento,
Emeroteca della Provincia di Brindisi. Girolamo Balduino. “De
signis” – It. segnare, notare, segnificare, notificare. Primum oportet ponere
quid sit nomen et quiddam in proæmio, ut propositum suæ considerationis ante
quid verbum cognovit et infra cap. 4. aborationibus rethoricis et poeticis,
atque his quæ affe&us explicant, illam se legit. Item tes cum iste liber
cum tota logicae undem modum cong ordine lint considerandæ quo, ex processu
resolvente com, siderandi participet, qui ut ante monstrani est instrumen monstrat
cum inquit primum b u m etc. vers tum seu organum notificandi. Quid inter hunc
librum quid nomen quid alios differt? Respondetur. Id interesse et, inter
diversos primum, non intentione, cum libros eandem rem eodem. Sed quod primo
exequi instituimus dicit opor versa prædicata propria, de illa cognoscantur. Q
dis eaq. præs cipia quæ ut deus, et prima in omni tempore, loco, et subiecto
dicata ex fine libri facile inveniri possunt demostrationis prin sunt nes mus,
extremum nam ut posuis cellaria. Sed suppositione in hoc libro et finis, rum
conceptarum res et secundum quid. nam tuimus dicata quinq vocem SIGNIficativam
stag are, ut toto, necessario tra verlrum etc. Hæc verbi, orationis, enunciationis
nominis, nis.quibus eædem libro poeticorum est præceptionem tradere finiendo considerant
alterum ut aspernetur et um metrum formandum , bi etc. ponere ergo sumetur non
tanquam res dubia inquirendum sum, verum et constans ponendum primo mento magno
exemplo explicatur artificum idem ligna ut lignum, sit sed ut per seno post.14.
incos unus artifex statua malter, referet tæ, cum suo proprio monius inquiens
est, ad metria positi oest. Ita que non nisi ut enunciativa. Sed de subiecto do
post 27 secund infine. Regulem logicem ponuntur ut notæ 7 .orator & poeta
enunciativa orationis codem modo ista des :ante & significativas intendit
idenim definitionem nomini suer, sitione significantes tionis tantum urilitatem
declarat apo demonstra, ad impossibile .primo prior.30. de tione simplici et
hæc porest. Sed demonstratio viriali cuius, extranea autemquod licer hæc omnia
demonstrationis Postremo scientiarum . ne viam atrium et iuxtaponitur uerbo.
Quinto. Magentinus positionis modos modo considerantes est interpretario posis
ab instituto, nomen, aim. Ponere seu constituere. Ammonius has tres particulas legit
cum ergo sunt prædicata propria, affirmationis et negatio m u m ponendum constituat,
alterum appetendum explicaretur oportet definire et fugiat. Poeta ad cocinnum Orator
vero adornatum. Id, quasi istorum quid nominis ad efficiendam. Huic (quam
retuli) rei confidera Averrois, definitio enim inquit Aristotele ingeo navem, alteradarcham
considerandi modo, assentit, Amonius definitiones positiones in arte dicuntur.
Sexto meta.primo .in hoc libro confiderari de oratione, 46.inmagnocóm.
cuiusratio eft. primopoft.17 , quam per voces clariores m o prior. primo, syllogismus
est pofitis et concessis et concesso, pri oratio in quaquibusdam attingit.
Magentinus syllogism ducente hac tenus. Paul e re niam fiunt. Quos cis nunc. De
utilitate dicimus ab anima, quæ facile opus suum inquitex proposito patet: ad
de et ex inscriptione cepit ergo tertium modorum quos Ammonius attulit. Su fubic&ti
interpretationem refertur. Quam mitur enim gratia quæri retulimus. nam
enunciatio ad ins ponere, primo prosupposito tendatur tet non simpliciter sic enunciatio
in to, propositum quas per voces clariores NOTIFICARE nostrum esse, de oratione
enunciatiua. Hic autem finis haberinó potest, nisi per hæc præ tertioait igitur
de partibus tractandum est, quid nomen et quid verbum inquiens et Aristotele
verba conne fit.ita res tractatæ alibi differunt. Requires et ens quia propositum
Aristotele quam, necessario. Quona igitur modo feiungi simplicium essential cognoscenda
differentia locus, tamen hic nomen quid ferme omnis explicatur ex proprio fine:
quoniam et uerbum. Juult ergo cum cæteris ista considerat utg; syllogism parte
sefficiantur logicus bus ponere sumendum fore pro definire et definit, ut verum
ftrationi deseruiant ,Grammaticus vero voces tis compositas incongruum sermonem
ex elemen, ut congruum, siue oportet ponere, id est definire et falsum
declarant. Et novissime ut demons dissentio latina ac sensum accedens ab
Ariftotele sidiceret. Sed ab his ad Aristotele verba græca et . nam
committereturnugatio possunt? ideo dixit (primum est. Erfide hoc infra fit proprius
considerandi oportet ponere id est
definire, magis ut iudico. Hæc ut bene Ammonius cognoscit. Ac .p fine propositis
nullo modo tamen, ut omnia moveri commune commodum est .id muniter posito .
primotop.nono.Tertio et concello quomodo sumitur procom de mente Ammonii
attulimus gratia explicentur omnibus Aristotele. Quarto pro ea fine ratiocina,
pro proprium est. Locis quos adverbio quod nibuscarentibus pro definitio
positione fieri ex Heracliti sententia via relinquenda non est docentes, fine uia
eius contemplationem medio. secundopofter.46. incommens damus, tenebrisan;
circumfufi more feramur, est igitur enumerat: tray in incertum imperitorum via,
illa quam toti logicæ Aristotele to magno est. coniung nomine et verbo. Pris
.primo poft.2. secundo poft. & ratiocinatione ex hypothesi. Secundo supra retulimus.
& hic accepit sed quem modum Aristotele hic fert. Ex hisitaque patet; Arit,
resconsiderandas acceperit, verbum nullum proj (3 ea considerantur. Quod si orationem
ante etiam posuit et tractavit, non nisi ut genus commune enunciationis, ad
uerbum. O D iii 11 rum ordinem pofuisse) tanquam subie&ta &
tertio prædi num triplex poteftelle consideratio: primo ut absolute Cara,
quideorum, scilicet ponere sive constituere. Sed (ci G gnificant simplices
conceptus. Ita in prædicamentis cons [citorcum primo post.42.in parva commentatione:scieny
fiderantur. aliomodo secundum orationem, ut partes tiasitunius generis fubieéti,
quçcúq; exprimis componitur, sunt enunciationis: f icadhuc librum spectabunt, propter
& partes et PASSIONES horú sunt pse.igitur duo sunt per reaenim (inquit) traduntur
sub rationem nominis: u et er se predicata, substantia sive essentia quæ per definitione,
& biut significant cum tempore aut sine tempore, intulit accidens proprium,
quod per demonlirarionem concluditur. etiam. & tradunturaliahuiuf modi, quæ
ad dictionum secundo post.12. & 20. Inmagno commento.curtantum
pertinentrationem, ut enunciationem conftituunt. sed quid iftorum proposuit? Ad
hoc dicendum mihi uiden quam vistant iuiri ingenium & iudicium semper cum sum
tur:ex primo poft.32.9 res quarüeifecf timperfe&um, & quafiinmente, non
habentuere definitiones. Secundo ponendum quod supra documus, res logicas ut
intrumen ta& organaartium &fcientiarum, ad proprios fines & quod satis
probatum est supra cum a nobis Ammonius notitiam explicandam referri. His datis
patet ad petitios eftr eprehensus. Præter eaut diximus nome et verbum nem
responsio: namdum Aristotele quid prædi & orumponen simplicior asunt decem
vocum conceptibus. Amplius dumpropofuit, &
propriosfinesquiipsorumpropriafer rationoininis & ucrbi, & fi ut
materia adorationemenun rendicuntur accidentia,anteposuilledicetur.sicenimora,
ciatiuampertineant:tamencorumrationesfuntcommu cionem definiens (enunciatilia
(inquiet) nonomnis: sedin nes,nonadorationem tantum contra &æ.ut prædicari
de qua verum et falsum explicatur et nomen quod uoxfitfi vocibus simplicibus
prædicamentorum non possint, licet significatrix. Requirit secundo Ammonius a
quo Sancto Thommas cum divo Thomas in ultimo suo dicto contra Ammonii opis mas accepit.
Side simpliciumuocum essentia in prædica; nionemconsentiam: nomina et uerba in hoc
libro tracta mentistra & auit: cur hic iterum repetits respondet Ammonius.
ri,ut cum tempore aut sine tempore significant, & non solu unum quod supra
tanquam falsum reiecimus. Nam et fi hæc significare dicuntur, sed& alia huius
modi quæperlig verum dicat. Ut robique easdem res subicto, rationetas nent ad
rationem di&tionum. Licet ipse subinferat, utes mendifferentes finiri: nihilo
minus differentia quamaddu nunciationem constituunt. Non solum affirmatigam
enun cit est falsa. Dum inquitin prædicamentis voces (implis ciationem, ut
Ammonius afferebat. Si autemista verba, ces considerariut indicativæ sunt rerum
simplicium. quæ Sancto Thomas referret addi &
tasuperius.utdiceret.qiftainhoc
quandocumtemporismensurasignificant,uerba:quando libro traduntur sub ratione
nominis et uerbi & aliahuius, finetemporecum articulisexplicant, nomina
sunt dicen modi, scilicet tradunturquęadrationempertinent diction da.
quandopars affirmationisuel negationis, dictio: cum num, tuncinternomen, &
verbum et di&ionem distingue autempars syllogismi, terminus. Sed primum
inassignay ret. Sed primum de mente sua verius credo. nam alii tadifferentiadubito:
quarationeun quamfiet: ut subftan teridemdi& umforet contrasequodin,
Ammoniumdie siaperleexistens significari possit cum motu ?maxime ximus.
Postular Ammonius et Sancto Thomas curaliisoras cum prædicamentares sint
completæina&tu.namquinto tionis partibus missis, solum nominis et verbi considen
metaph.14. septimom et. septimo. primophysic.13.ens rationem præposuit?
addituretiam. quialibropoetico, quod est, aut existeredicitur, indecemprimasres,
seuuo cespartitur: quo ergo significari possunt cum tempore! nifi diceres ut
sunt imperfe et cres, & in motu cum actione, et passione et generatione
lubstantiæ alteratione qualitatis augumento quantitates et ex accidente
mutatione eorum quem ut uo referuntur. Scundo nec dubium solue revidetur quod
dicit. Sed falsum etiam est in prædicamentis rum orationis partes enumerans,
inquit septem elle. Elementum, syllabam,coniun &ionem, nomen, uerbum,
articulum, orationem. Ad hoc breviter respondent alig qui Aristotele omifisse quediximus,
tanquam inutilia et ad rectum poetarum metrum spectancia hic solum mentioq nem
fecisse nominis et verbi: pista sunt necessariæ pars tes enunciativæ orationis,
inquo, Ammonio non aduery voces considerari,utadfimpliciúrerumcognitionédedu
saturnecdiuo Thomas & fi oratio enunciativa quando que cunt.
Sedinftantaliqui. In prædicamentis, Aristotele finiensin conftetexaliis,
nonnecessario,simpliciter,omnitempore, quit.
subftátiadicitur.sedquamuanèrefpondeantexAril. quintometa.14.& Alexandro
Aphrodiseo exponente cognoscant, secundum se inquit vero dicuntur quæcunq;
predicamenti figuras significant aut secundum Boethium quæcunque figuras
predicationis significant. Itaq. Per Aphrodiseus quod a nomine, vel uerbo
deducitur:lig verbum hoc dici et significare res simplices, prædicamen ca ad metaph.
Non logicum pertinent: sed ut decemu04 ces, resmediis CONCEPTIBUS A POSITIONE
SIGNIFICANT logie corum considerationi convenient.Tertio dubito& tan cuti
et legendum, et navigandum alegere et navigareuer bo originem ducunt. Similia
dici possunt de explicatione Alexandri. Quautitur Ammonius dum deuerboconsin
dcrans Aristotele inquit. Verba autem secundum se dicta nomina sunt id est simplex
habent significatum nominis86 eius simplicibus partibus simile, ex quibus constatoratio.
itapro Alexandro dicendum. Aduerbia plurima ex parte quam vanam explicationem
existimo, dictionem, fcili, cet affirmationis partem vocari. Nam quid interest
dicere nomen et verbum vocem esse SIGNIFICATRICEM A PLACITO et afferere nomen
et verbum dictionem esse ihuiusmay deduciauero nomine aut a parte orationis
simpliciquæ nifestum indicium ex Aristotele sumitur. Qui ipsam orationem
definiésait oratio est vox significatrix, cuius ex partibus aliqua separata
significat ut di&tio, verum non ut affirma, tio) ergo idem est dictio, quod
nomen. Ut habet translatio Magentini. Et uerbum. Ergo dictio, orationis communis
pars erit, non affirmatione stantum. Nisi per appropriationem dicatillud. sed
Sancto Thomas vidensuocesalo, gico consideratas non poffe decem simplicissimas resnis
fime diis conceptibus explicare (itaenim secundo intely uim habeat nominis. Et
ita si quando goriatura uerbo, nihil Alexandri et Aristotele sententiæ officit.
Sed cur particis pium, quoquam se pissime in demonstratiuis scientiarum
sermonibus utitur, tam hicquam poeticorum libro relis quit? Ammonius dicit, quia
ad nomen et verbum reduciy tur. Aliiuero (quod idem sft) dicunt.quia pars
comporis ta non simplex orationis dicitur. Quæ responsio magis perspicua et
euidens iudicio meo est. Nam primo pos ter, secundo, præposuit dupliciter præ
cognoscere oportere, leda siue secundæ intentiones dicentur, nonu tres linere
alia någquiasuntprius opinari necesseest. alia vero quid lationibusdenotant. ad
philosophiam naturalem spe&an eft quod dicitur intelligere oportet. sed cum
duas propos tes& metaph.) aliteralseric, fimplicium(inquit)di&tion
nerettresenumerauit. &adhocrespondet Auer,optertia ma ueneratione
sanctitatis probarim :in hactamenre' sponsione dissentio: cum decemuocesnon
solum limy plicesconceptus:sedresmediisconceptibusexplicent: loco,&
subiecto :& non nifirefpe&uhorum .ut pronos men loco proprii nominis.
Adverbium tam hic, quam in libro poeticorum relinquitur, uelquiautAmmonius ait,
modum dicitquo prædicatum incit subiecto . aut ut Грее
species compofitaeftexhis.dicasetiáoduaspræposuit necceffarias signum est
q Aristotele dixit (dupliciter præcognoscere oportet :& quia lunt,opinari
neceffe eft:& quid in telligereoportet.) ad tertiam vero præcognitionemder
scendens,fineullonecessitatisuerboadditoait.(quædam autemutrag:) namcompofitaquæeffe&am
tertiamnas turamnondicuntdistinctama componentibus,explicatis
neceffariispartibus, coniunctimexhisexplicariintelligun tur:uerum
quicquidsitdeArist. textu&rationequamdi xi: sufficiensrefponfiofit: qhicdefimplicibus
partibus Aristotele loquitur,qualenonestparticipium. Coniuns
&ionemomisit,nonquia inutilis,quoniam .infra(quod ipseconfirmat hic, &
fupra contra Boethii opinionem adduxit) Arist. diuidet orationem enunciatiuam
in unam simpliciter & coniunctione unam: quæ neceffarioconiun &tionemexpoftulat.
Necexomisitut Ammonius et Sancto.Thomas quiapars orationis non est
sedparsconne&ensatque coniungens. quoniam Aristotele coniunctionem poeticælos
cutioniannumerauit,tanquam orationiselementum.Item incap.quarto Auerdicet,q
Syllogismuscöditionaliseft unusperunam copulatiuam .Gifoloriturergodieseft.
ficut predicatiuus est unus per medium terminum. sedhic medius terminus neceffaria
est pars prædicatiui sive CATHEGORICI cay thegoricifyllogismi. ergoconiunétiosyllogismiexpofis
tionefiuehypothetici.Hinc etiam contra eos fequetur inutilemconiun
&ionemnonesse: sed hypotethicofyllor gisino necessariam: ut medium
terminumprædicatiuo lyllogismo.Aliisentiunt proptereaconiun&ionemomiy
filfe:9 de enuntiatione una simpliciter demonftrationi seruienti, nonconiun
& ioneuna considerat. fed hanc reo sponsionem suprareiecimus: earationeq
hicliberetiam ad librum priorum dirigitur,proximam syllogismo hypothetico
positionem seu præmislamelargiens. Itemin
hoclibro,capit.quarto,propofitamenunciationemab aliis oratoriisac poeticis
seligens, in has duas partitur. itidemq; definitaoratione in libro poeticorum
eam in hasdistribuit feudi uisit species. Dicendum igiturnobis uidetur,
proptereahic relictamconiunctionemesse,quia facilis, &Arift.
sufficienserateaparua cognitioquam tradidit in libropoeticorum. Aut
secundodicasquor demonstrativa (cientia. Etsecundo poft.1oo. iuxta ordi niamhic
propofitú est deuocibus neceffario SIGNIFICATRICI nemquem compositiuum aut
componentem appellant, pri bus agere ad interpretationem per voces clariores
efficie endam: quęoémorationemefficiant.namhiclibercom muniaprincipiaexplicat.
Dic secundoq in libro poeticorum cap.septimo, coniunctio fignificationis est
expers: quade causa definitioni, quæ perfectaoratio eft,nondeses Post eaquid
eft negatio, o affirmatio:& Enunciatio, u Oratio, Deinde quidsitnegatio,a
affirmatio,o enunciatio, oratio . mo genus,quid syllogismus,indespeciem,
.demonstras tionemcollegit. Pręponens igitur hic ista duo tangfinem unum integrūperse
ex genere & specie constitutum, primo ait enunciationem, deindeoratione,
non ita per se intenta: nobis innato aminus communi ad communiora. Sed hæc
responsio improbatur quia. Si ordinen obis innato, seu aminus communi &
imperfe &oincipiendum est, cur latus ordo ex accidente euenit, ut quando
gabimperfer &o furnatinitium . quia in libro de animal secundo, tex. tura
Magentino cum universęres (quas universalia dicunt) singulis pr æferantur,
cur hic non primum de oratione & genere, deindede enunciatione affirmatione
& negatione exorsus fit Aris.sed primum a nomine & uerbo:namauta nobilior
iinchoandumerat, aut aremagiscõi, utordone ceffariusseruaretur, non
anobiliori,cum negationem affirmationi prætulerit. nonacommuniori,
quiaoratiofuif setanteponenda. Responderipse. solerequandoq; Arist.
hocfacere,&arecommunioriquæadfingulasresfpes &antincipere:quomodohicdicitanominefignificante
substantiamfiueeflentiam&auerbofignificanteaction nem,seupassionem,
Ariftot.inchoare:sedquareiftum fecundumneceffariumordinem internegationem&
affir mationem,enunciationem & orationem nonferuauerit,ut Gbioccultumomifit.
Præter ca enunciatio utfinishorum materialium principiorum prenstantior eft,
ergo antepor nendafuisset. Amplius nomen et uerbum, nonideocom
munioraeffedicimus,qfubftantiamautaccidensfignis ficaredicuntur,sedquoces
fignificatiueapositionelunt, non substantiæ aut accidentis,ut naturæ terminatæ
,sed communiter omnium.ratio ergo eftfumpta a processu re foluente finem in
causas & principia prima intra rem.itas quecum orationem nonomnem, sed inqua
est verum et falsum, ideft enunciatiuam, ut finems peculetur, & hæcex nomine
et uerbo, u tmateriis, constituatur necessario ers go primum dehis ponendum quidf
snt: deindecóplebit reliquas partesprocessusresolutiui.sedlubieêtum,utto,
tumpotentiaprimasspeciescontinens,cognofcinonpo teftfinesuis speciebus, ficuttotumconftarenonpotnifiex
suis constituentibus principiismaterialibus:ergodeindede his quæ ad finem
propriú diriguntur, dicendú, quid oratio et enunciatio, ut completes finisele&us
habeatur:quiahęc in affirmationem & negationemdiuiditurincap.4.utpris
mophy.intelligere&scire,ideftintelligerescientificum: quodAuer. finemrerumnaturaliūpofuit.Itemgenuscú
principalisuaspecieunumfinéconstituit,aceaunoproce mio proponuntur& epilogocolliguntur:utprimoprio
rumdesyllogismotradaturus, resoluentemprocessumef
ficiensaprincipalifineinchoauit:dedemonftratione & Propositis
communibus, ut materia, principiis ,quæ per se significantiaomnem orationem
conftituunt: nunc de coniun&tis ex hisprincipiis& conftitutis proponit.pri
mumq; ait (Deinde, ut diximusex Ammonio, ordinem
&urumproponitderebusomnibus:deindedeelemétis,
denotatprincipiorumconftituentiumadresconstitutas. &deomnianimapriusquamhacautillaanimaratio
( Po f t e a (inquit) quid n e a t i o affirmati o &c Hic quæris
igitur & causa ordinisa dnoscelatiestanotioribus nobis Diiii gationé
affirmationi prætulerit. Ammonius ait
priusnomenperfe&tiusposuit?Iteminsitus,& adnosre
66.asenfuuisusincepit.ut Auer.aitineodem libro.co. 77.& tertio, de anima
de intelle&tu priusquamdesecuny. dum locúmotiuapotentia. fimilitersecundúaccidenseft
ut a comunioribus fiue minus cómunibus procedamus. N a m de generatione
confiderans de eageneratim sedin ruit: & fi per se non significat (utait
Aristotele licet significa, demonftratio intéditurquamfyllogifmus.Etprimophy.
tionemnonimpediat perfeadhunclibrumnon(per primofinemproponensrerum naturalium primum,dixit.
&at,quietiampersesignificantiaprincipiautmateriasspe
(quoniãintelligere&scirecótingit,)ideftrationemellen culari conftituit.quarenoninutilisquidemcõiun&tioerit:
tiamacnaturamipfarum,indescientiamperdemonstras
sednecneceffariaparsfignificans,orationiperse,ideft, tionemacquisitam
ratione& eflentiapofita,& explicata omni
conueniens.oratioautemdiuisainspeciesduas,
perdefinitionem,infineexplicando,nobiliusexplicauit, quas monftrauimus, conjunétionem
a poetica,uteiusparti acmagisintentum.Sedadhucdubiumremanetcurnes utilem ,mutuo
accipit. fed ad enunciationem relatam .ut primo priorum ,prius TEX.BOETHII. ordine
ad nos relato ,ab imperfecto ad perfectum procedit :&
tum.negatioenimdiuisionemcontinet,affirmatioautem in compofitione
consistit.negationé igitur affirmationi præposuit, & magis ad
partesaccedir,compositioautem ad totum .Sed(ueniatantiuirifitdi&um )negatiomagis
composita dicitur quam affirmatio, cum additione negan cisparticulæ,affirmatio
efficiatur negatio .Ad rationem orationem quatenus ex luis materialibus
principiis cons harum alterutrapræferatur. Sedcontra dicimus,pris mo hic liberad
demonstrationem dirigitur, utipsefal dem , fic nece æ de m voces . Quarum autem
hæ primum notæ sunt, eædem omnibuspaßionesanimæfunt:& quas rum hæ
fimilitudines, res etiam eædem . Sunt quidem ergo hæc in uoce,earum in anima
paßios admodumnecliter&omnibuscædem,ficneceædemuoces. sentienscum
Magentino) reprehenditura Sueffa. adiu mentum seu commodumin proæmio, nointra&tatupræ
do) secondo phy.tertio.(natura est principium motus et quietis, per se et non
secundum accidens) ita que ex his positissequiturnegationeminftrumentumexplicanscon
fitioneformam eflentiamq;cognoscimus)hoceft.agen rium& dirigentiumadipsas.)
oportetigiturantecogno! scereeaexquibusestdefinitio:proptereaq iftapræcogni tetur,
quææternorumeftnonautemadeaquæpossunt ponitur. diceretenimilleutilitatemtotiuslibri&fubiecti
esse et noneffe.Amplius&fiinuno,quoddepotens anteponenda, nonutilitatem cognitionis,perquampro
tiaadactumeducitur, non effe prius fit eo, quodeft: pofitad eclarari, ac definiri
possunt. meæ etiam rationi nontamen simpliciter inomni natura: cumea,quępoten
responderet. In sequentitextu commodumqualefitex tia continentur, nonnisiaba&tu,
aceoquoduereeftin plicari: sed quaminordinateacfinearteidfaciat,uides
actumedantur.prætereacap.quartoenunciationemin rintalii, retamenidemcumAmmoniosentit.quiait
Ari. hasduasspeciesdiuidensinquit.(Prima autem oratio docereuellenomen&
uerbumquorumfinitionespromi enunciatiuaeftaffirmatio,deindenegatio)crgoanaloga,
fit, voces significativas esse, quod ifferata uocibus nonli aut per rationem ad
aliud nonç quediuifaparticipaturab gnificantibus, ut scindapfus:docetớ; quæ
inprimis,ac utrii : feddehocfuolocodicemus. ficut Ammoniusdi
proximeabipfisuocibusindicentur. conceptus, fcilicet durumpromittit: Mihiquodueriusprobaturiftudeft,
primo: quorum interuenturesexplicantur.quæomnia, hic affirmationem et negationem
numerariut plures species enunciationis, id est oppositionem contradictoriam
erficientes. Quæinfinefectionis fecundæ,inhoccons
fiftit.utaliquasedeiiciant,deftruant,abiiciant,atque ne gent; inhocautemefficiendopotissimam&inprimis
uimhabetnegatio. Quade causaibiprimumabArift.nu meratur, utsecundodeanima.27.cum
speciesfubie &ti fintplures,exenumerationeipsarumpręcognoscituresse, id
uerum in demoftratione, itidemindefinitionemons
quodanteponendumeft,priusquátra&atuscognitioaut definitiohabeatur . Secundo
sciendum primo topic. ofta 10i2. Oppofita secundum contradi&ionemprotenfaals
terumoppofitumexplicare.Et primopoft.o&auo.inan tiquacommentatione,(de omni
eftquod non inquodam quidem fic,in quodam autem non. nec aliquando quis d e m
sic, aliquando quidé non. Jitidem & tex. quinto (scire autem simpliciter opinamur:
fednonfophifticomos nitionis: quafimplici conceptu fine assertioneseucompo
iun&a & diuisa, notioremessequamaffirmationem.nam
ta,adeamhabendamnosdiriguntatqzillamexpræno/ attenderefolemus diligentius ad contraria,
ut nobisads uerlancia,quameaquæfuntnobisinnata. hæcautemafs firmatio, illa negatio
explicat perexterna, explicantia tisefficiunt. Arif. igiturquoniamdixit(oportetnoscon
ftituere, fiue ponerequidnomen, & uerbum &c.)&com
muniterhæceruntuoces significatiuæpofitionealięfine quodammodoalterum.sedcumiplespeciesexpropriis
very explicatione, alięcum vero.iccircoiftatriaantemani
principiisinternisdefiniuntur,I uxtaipfarumnaturam, feftat: nesuedefinitionesfineratione&fineeaquamipse
proprietatem, &utadcommunegenusproportionale tradiditarteponantur,at
constituantur.Inhoctextu (euanalogumreferuntur,finiendasuntprimo,modohic
inproæmio negatio præposita numeratur, ut inftrumeng uoces
essesignificatiuas:quod Ammonilis exponens cum
tumefthabensellenorius:secundoautemmodoinfrain Magentinoaitquattuoradhocutilia effe:rem,conceptú,
tra&tatu& propria definition subsequitur.itainfra,intely uocem, &literas.
Amm.autemait Aril.inchoare,nona le&usquandoplineueroeft& falso: circa compositio/
rebus,quæperse,necfimplicessuntneccompofitr:(id
nemenimeftfalfum&uerum.Queruntnouissimecuruo enimhabentconceptus)sedauocibus,tr"finequibusdis
cem omiserit.sedAris.infriadhocrespondebit:utsupra sciplina&
præceptiofierinonpoteft aitą;nullamfacere etiãanobisfatiseftdi&ú.Proptereaadaliacótendamus.
Aristotele de literis mentionem.gnulliusuifuntadproporto & fiuerafint, diminutetamen
ponunturcum aliammay gis intentam differentiam (significare scilicet a
positione, non natura) relinquat,quamtamenAlex.&Pfelliuspro sequuntur et in
expositione tex. Ammonius A uer.ato
aliinonomittunt.unumergo&idemcumhissentiens, eorumueritatem confirmo. Cumnominisdo&rina&dis
sciplinaexantepositafiuepræexistentifiatcognicicne, ftretur,&
testimonioAuer.confirmetur.primopost.ses cundo.& Arift.primoMetaph.48.&
apudAlex.83.pri motop.quarto.(oportetenimaitArift.exquibuseftde finitiopræscire,fiueantecognoscere.)&
Alex.inquit definitioperomnia nota & precognita procedit & Averroes
primopost. secundo.fic.(etiamuerisimileefteffedispofi tionem fpecierum
prænotionum conceptionis (ideftdefi unumeorumquædiximusexplicatur,nomen&
uerbum primo phy.fecundo.hec autem quandog imperfe&tiora, TEX. BOETHIL.
Suntergoea,quæ funtinuoceearum,quesuntinanie quandoyperfectiora,minus communia
autcõiora.Ma ma,paßionumnot&,o eaquæ fcribuntur,corum,que gentinusaitq cum
euidentiadixerit,abhistanquáabdi tis&occultisabftinuit.S.Thomas dicit gquiaAril.cępitapar
suntinuoce.Etquemadmodumnecliteræomnibuse&s tibusenumerare:ideo nunc
procedit a partibusad tol adducam dicitur. aliudeffe dicere num note: O quæ
fcribuntur eorum in voce . Et queme
procedere,quiamagissensatasunt.3.deanima30.39. , inftrumentum ,seu Atat, essemagisminusuecompositam:aliudfinemhabes
paßionesanimesunt,o quarumbæfimilitudines,res quoquecedem .
reutalterumconiungicum altero,autfeiungiabaltero enunciet. secundum concedimus:
sed exillo affirmatio nis naturam magis compositam esse, sequi negamus sed
Magétinus dicitq enumeratis nomine,& uerbo,& aliis eorum
definitionestradendæ erant,quas ponereconstis
tuerat.SedhocAril.nonfacit:sedcaputproponit.quod
nobisadiumentoerit:sedquodfitadiumentumnonexi plicat,necincrepandusame eritutHerminius(idem
negationis potius. Secundorefpódetp in hisquę poffunt
efleXnonefle,priuseftnoneffequodfignificatnegatio,
quamefle,quodexplicataffirmatio:sedutspeciessunt
æquegenusdiuidentes,suntfimulnatura,nihilgrefert Quorum tamenhæc primum notæfunt,eædemomnibus
i ta con lacontemplanda.Quod fiitaest. Curergo iftorum quat
passiones seu conceptions esse omnibus.easdem :idest tuormeminic? Etsiinfralongioribus,nunctamenquod
ellea natura: Expolitoresnonexplicant.quadecausa, ad rem pertinent dicamus,&
brcuiter: finem huius libriin terpretationemesseut fuprapofuimus .hæc autem
utlov gicum inftrumentum & organum cognoscendi,ad expli
cationemrerumdirigitur,actanquamultimum & perfe netemere&
fineullarationeiddrift.pofuiffedicamus. notandum ,sextotopi.14.inexplicandispartibus
defini tionisoppofitorum ,nontantumopuseffeoppoftiscum
negationepræpofita,fedetiamrebushuiufmodi,quiz
intentumfinemrefertur.interpretatiouerorerumnon
busdefinitiofeudefinitionisparstanquamhabituiconue fit nisi per uoces clariores
significantes a positione , aut perl iteras (cum uoces defuerint) propter eanecresomi
lit, sed tanquam fine multimum&inprimisintentumpor
fuit.tertioenimmera.6.7.meta.23.nemodefineconsuls nit:nam
persehabitusperpriuationesnoscuntur:licet quodammodo (ideftut Commentator primo
pofter, 133.1nmagna commentauone & primorheto.cap.quin toinepitomatibus logicalibus)
explicet alicuigeneriha minum priuatio, atqueoppofitum cum negationepræs
posita,alterummanifeftet.quamobrem topicaloca con
ftituunt.Qomnibus,autpluribusitauidentur.Cum igis
turfupraexplicaffet,liocesfignaeffeapofitione,exappo
fat:fedftatuitatq;ponit:sedquomodo& perquæisfinis eueniatde liberat.nam
primo ethico septimo, fifinem tanquam exemplarhabuerimus,magisintelligemusquæ
nobissuntbona.& feptimopoli.13.inprincipio:Duo funtinquibusomniscommendatiobeneagendiconsiy
fitocumnegationepræmiffa,nunceademexplicatpary ftit.unumutpropofitum
acfinisrecteagendisubiaceat: alterumuteasquæinillum sinemferantactionesinuenia
mus, resigiturhic non relinquuntur sed tanquamfines explicandiponuntur. Nec
literæ fruftraab Arift.nume ranturcumuocumfunganturofficio:hisq;principibus
explicatis,& quæ scribunturapeririintelligimus.huius
enimcaulaquæsuntinuoceconscribimus,utabsentis
busuocibus,resconceptascertius,uberius,&firmius teneremus.quæ enim uox,totphilosophorum,anobis
abfentium,sententiasunquáaperuitadquaseorumlibri nostam
facilcdeduxerunt,utpossemusaliquandoquid
ticulamexoppositopositiuo.passionesenim& respros prereaq
eædemsuntomnibus,naturasunt,nonexarn bitrio,&pofitione.exoppositouoces,acscripiuræquia
non sunteædem,apositione, no natura significant. Hinc etiam differentia vocum a
positione et passionum siue conceptionum & rerum colligitur. &
approbationem intelligat, ex græca particular aperitur. quædicitiwvwww
quorumquidem. Quæparticulacausampropofiti expliscat, non controuerfiam .
Quioaduerba, Ammonius pris mumobseruat.qcumdeuocibus&literisdiceret Arist.
ait. quorumexsignasunt. sed passions similitudinesre senserinteorum scripta fæpiusrepetentesagnoscere:
No rumuocauit. Quia simulacra rerum naturas,quoadlicet igiturut Ammonius dico
nihilo pusesse scriptis.seddico,
representant.utinpi&uristidetur.inquibusmutarefor magis fuisseconueniens Arift.
nomen& uerbum &c.des mas præsentatas non licet.litin Socratepitto calvo,
fi finireperuocesquæin disciplinis quasaliocertoduce
mo,oculisprominentibus.signauero¾totumha. perdiscimusfacile)primas
tulerunt:quam perscripta: bentabimpofitione,& cogitationenoftra,utinmilitum
quibus peritiocculta cognoscunt,& percepta declarant , signis,& notis diuerfisa;
inftitutis conspicitur.Sedcong Nunc adliteramueniamus ea quæ in uocesunt,cons
traquiasecundopriorum.27.deenthimematetractans. fi stunt,autcontinentur,suntfignaseunorę.ounebonorenim
duo hæc fignificat.(earumpassionum ).i.eorum conces ptuum
:quospatitur,ideft,utformisperficiturphantafia, mens, seuanima,ut Prelliusait.&
quem scribuntur SIGNA ac NOTAE funt eorum quæ in uoce consistunt.Etquemadmo
gnificans.quiaidemuerbum,lignum,¬auocatur. dum necliteræomnibusexdem
ficneceædem uoces.} Explicata prima definitionis particula,núc ad fecundam
accedit quoces a positione significant. Idqueapprobat Arifto.ratione fumptaex oppositocum
negation prol tensa. Quodquodammodo notius, alterum palam facit. primo topic.o
&auo, hinc facileconfirmatutexperimen 10 Arist. quodsupradenegationeantepositaaffirmationi
docuimus ratione,fedoppofitumeiquod eftapositione elle,estelleanatura:quæ eadem
omnibusineft.exops positoigiturratioinhuncmodum formetur. ad conclus fionem exfimilinotioriinlitterisinnuendam
, idnatura effediceturquod eftomnibus idem ;naturaenim princiy
piumeftperse& deomni:quæigiturnonsuntomnibus eadem
,nonnaturasuntautsignificant.anegatione proy Prætereasihæcdifferentiaueraesset,acillamAristot.ex
his uerbis intenderet,his tantum nominibus pofitis fuffin
cienterexplicasset,dum diceret. Propterea quòd uoces & literæ SIGNA ac
NOTAE sunt, a positione significant: passiones uero & resquiafimilitudinessunt,
a natura. Itain finiendo nomine& uerbo sufficeretsiduntaxatdixisset,
nomen&uerbumestnota.nonigituraddendumquog
cesfintapositionefignificantes.& hicomittendumfuils set,quòd uoces&
literæsuntnotæfuesignanoneadem, neidem calu, actemere refricaret. Mihi ita sentiendum
uidetur. Ovuboloy superior NOTAM (NOTARE, NOTIFICARE), SIGNUM (SIGNARE,
SIGNIFICARE), VESTIGIUM dices re. quæ ita dicuntur. quiaut notiora exterius
NOTIFICANT, ac ut VESTIGIA pedum significant. Hoera autem ,ideft passiones, sive
conceptiones, non ita: quanuis interius
priæ definitionis ad negationem definiti.hęc propositio, similitudines rerum vocentur:
rem tamen& fiinterius, quia perspicua, approbanda non eft:sed lumiper fenoi
exterius non aperiunt.proptereaigitur uoces et literas fi, tam oportet, alibiquodammodo
declarandam:Allumy gna& notasuocauit,& passionesfimilitudines:quiaille
prio ,ideftminorpropositiointextuexoppofitocumne exterius, hæcinteriusmanifestant.
Secundoexdictisfaz gatione præpofitanotioriinliteris.(&quemadmo!
cilereprehenditursyllogismusquemSuellaformauitex
dumnequeliteræomnibuseædem:ficneceædemuol litera.dum afferit Arifto.uelle probare
uoces & literas ces) conclufioconsequetur. Igitur nec voces a natura sig
quumeuarient,apositionehaberi,conceptionesuero& gnificant & nonomnibuseç
demerunt. Quorumaux res, cumnoneuarient,naturaeffe. hoctotumuultelle
tem.;Approbataminoripropofitioneexsimilinotiori præceptum& complexionem
fiueconclufionemadqua inliteris,inquibusidemprædicatuminuenitur.nunc
inferendamait Aristotele intexturatiocinari. Quæcung sunt aliaduo, conceptusfcilicet,
seu passions & resmanis aliorum signa vel notæ, positione fehabent. uultdeinde
festata naturaeffe:& ita ead emomnibus, inquit(ledpal, quòdassumptionem
,ideft minorem Arift.ponatibi.{funt Gones animæ) quarumhædi&æuoces.(primum)nuly
quidemigiturquæsuntinuoce&c.}ideftfed nomina & lointeruentu,noræfunt(hæanimæpassionessuntcæs
uerba. Et scripta suntf sgna et notæ. aliarum, voces, Ccili demomnibus:&
resquarumhæpassionessuntfimilitus c et conceptionum ,& (criptauocum:sequiturcóclufiout
dines,etiameædem funt.) Sed cuiusgratiamanifestat putatibi. (qaemadmodumnecliteræeædemficnecuos
Aristot.ipfumdefiniensait,syllogismuseftimperfe&tus: exfignis.ubieodem
uerboutituradexplicandum69 gnum naturale,& fignum apositionc.uana
itidemerit, assignata differentia Magentini . non fita positione ceseædemerunt.}
ubi(fic)ingræcononhaberiaffirmat: tur. Sed primær esponsionispartitio, feudiftinétio,
quo quodmanifeftefalsumeftToosenim (sic) latine significat nammodo fituerainprimosuomembro,supralongios
{&quemadmodum&c.}ait(&)uimhabereinferendifæ ribus disseruimus.cęteratáquamueraprobanus.Seddu
pe consueuisse.Sed obiurgandus est Ammonius :qui lis gnum,& notam
aitapprobationem,ideftprobationem bitabis Vox significatrix est per se genus
nominis & uery bi: igitur vox erit gencris pars communis, per seunum constituens:duoigiturconsequuntur.primúnaturale,unā
perseconftituerecum artificiali,&ensrealecúenteratio, nis:secundopartem
efle intotoniinuscommuni:signifi care,scilicetapositione,effeinuoce,quæeftmagiscomo
munis. Qui modus improprius dicitur eius, quod est in esse.q nomina,& uerb auoces,
& scripta a positionef sgnificent:cum secondo priorum27. In Epiromatibus logica,
libus,derhetoricaperfuafiua,& fyllogismo.cótradičoria
fignaenthimematis& demonstrationis, & topica etiam, non a positione significent. lignum ergo, et
NOTA, commune est ad signum, quod EX ARBITRIO ET inftituto signifiy alioelle. quartophy.Adprimum&finihilhicneceffario
cat,& signumnaturaconsistens.Secundopropriaeiusra
tiocinatioconfutatur:nonenimunusestsyllogismus in textuquen suo arbitratu diuisit,
sedduo. Vnusquonos minaAristot.&uerbauoceseffefignificatiuasdeclarat:
quodamedi&um est Paulo antedum primum in textum hoc modo (quæ suntin voce
sunt notæ et signa) scili, cet significantia exterius (earum quæ sunt in anima
passionum.) minor siue assumptio, utpofitiopersenota,ap
Aris.dubitarem.reslogicasuthabentesesseimperfectum & quafiin cogitatione ut
fubiecto:inuoceutfigno,aliam naturamullam sortitas non effe, quam eamquam anima
probationis nonindigensponetur. Cum nomen & uers exarbitriofinxit: ut ad aliud
fignificandumexteriusrefe bumdefiniet,fednomen&uerbum funtfignaseuuoces:
ratur.ficutea,quæartificummanuseffingunt præterna itaq; maior, ergo &c.propofitioallumptaest,utperseno
turæopis,lignum,scilicetæs,aurumue,nilreliquumha ta. Signum est illa græca particula
(quidem igitur) quæ bent, nisi quodarsuerapersua inftrumenta hocuelillo uel executionisfitnota,
uel fineulla approbationeexpro positis inferens,m e a m sententiam confirmabit
id effe fine approbatione aliqua pofitum . ut communiter affertum
abomnibus:Secundusfyllogismuseritibi.(Etquems admodum &c.) ut secunda pars definitionis
ponatur, significare, scilicet a positione. Quod tanquam perfe notum, nondemonftrat,
sed quia non omnino,cinealiy qua controuerfia eft confeffum.proptereaquodam
modo ex opposito cum negatione præposita manifestat. Quod inscriptis eft manifestius,
apofitionefint;& eui dentiuscóftantiusq;manifestent.Syllogismusigiturerit.
quæ non omnibuseadem suntillanon a natura (quæ in omnibusuno
modoinuenitur:perseidem inomnibus fimiliter operans ) sed a positione sunt
,& fignificant : minorintextu.(Etquemadmodum necliteræomnibus eædem , ficnecuoceseædem
.}Itaquemaiorpropofitio fyllogismiSuessenonestadhanc inferendamconclufios nem
,quam nostra secundaratiocinatiointulit.& quæa
Sueffaratiocinationisconclufio& complexiodicitur, no
bisminorsecundisyllogismicumeiusapprobationeex simili literarum uiderur .nam
fine ulla controuerfia ( ut bene animaduertitAmmonius)fcripturæ&literæapos
fitione fignificant.licetquodammodo uertaturindus biumannomina&
uerba,nátura,utPlatouideturassere re, anaconfilio, ut Arift.sentit,significaredicantur.
hinc. perseunum conftituit cumuoce,naturaliopereanimaut fequetureum non aduerbaArift.nequefenfum
dicere. dum infecundasuaexpofitione afferit, quam Alexandri & Afpafiieffe
confirmat, hic Aristotele velle colligere similitudi singulare opus naturæ eft,
fedutindiuiduumabartefor matum. Itaquenecprimum sequetur, naturalecumarti
ficialiunum per se constituere: quianonutnaturale,sed néinterscripta et uoces.
Sedqexhocpredicato,fignifica utarteeffectum, formatumcumsuacausaformaliperle
reutnonidem,ideftapofitione:quodnorius,&firmiusin unum efficeredicitur: fimiliterres
logicas et placitum f19 scriptis uidetur. Infertidemdeuocibussignificatiuis,tan
uementisarbitriuminuocecontineri affirmamus:non quamgenereproximonominis&
uerbi et omnium alio tamenutopusnaturæeft, per seunum genus conftituit, rum. Quæritsecundo
Ammonius:cur Arift.nondixer fed tantumutapositione,&confilio, et cogitationefal
cit. uoces sunt signac onceptionum. Sed eaquæ funtin &umeft ,utuoxadhocuelilludexplicandumponatur.
Voce irespondet primum: cum triplexfitoratio,concel & ex communiimponentiumconfilioreferatur.Sica
pra, inuoce; inscripto:desecundahicloquiturfecuny mentisrelatione,queinuocead fignificandum
relinquis do respondet, voces naturae dimusficutuidere, audire:
aliudeftergouocesesse,utopusnaturæ,aliudnomis na& uerbaapofitione&
noftracogitatione,quæuoce utuntur,nam .quemadmodum ianua diciturlignum ,&
nummusæsuelaurum ex arte, quæ imponitfiguras& tur,uocemnaturæopus
,artislogicæinftrumentum , & opusartificialeperleunum,&
adalterumsignang dum relatum conftituitur. Ex hisadidquodsecuns do
consequebaturpatet refponfio. non enim inconuer
nienseftminuscommune,quodformam& a&umdig
characteres:eodemmodo&uocesdicunturnomina, cit,contineriinaliomagiscommuniquodinpotentia
cum alocutoria imagination fingunturacformantur, fie
exiftensperficiacformariabaliopossitminuscommu; gna eorum ,quæ
inanimouoluntantur,& talem sunt formamadeptæ:utex
positionefignificent.signum est uoxmutorum articulata,quæquianonexcompofito&
institutionealiorum eft,ideonomen& uerbumnondicis ni.utdeintelle&tu &
cogitatiua Auer.opinaturdeanima altrice,sentiente& rationali.& ex
Aristotele confirmaturses cundodeanima. 30. De forma artis in materia. Poftremo
inuoce,perfe&ioplaciti,seuarbitrii,confilii,&pofitionis,
effetdicendum.sedmetaphyfico& naturalihæcquæftio
difficilisrelinquédaellerbonitatis,tamengratia,quambre uissime poterorefpódebo.
Fed animaduertendumprimo modoeffigiantiaprogenuerit.Hoc,alterumcomitatur,
easdem res logicas,utsecundo intellecta,ad logicam non ut scientiamsedartem
spectare.namearuni,mentisare
bitrium,utexternacausaefficiensassignatur.aquoeffig
ciunturea,quæartium&sciétiarumexplicationiconuer niunt .& inuocibus,acaliisnotioribusregulis
apponun tur.primopost.17. secundopofter.27. Tertioponens dum
octauometaph.16.noneodemmodo,omnium unitatis per se causam requiri. Alia nanque,
quæ matel riæconditionibusuacant,utintelligentiæ fiuementes,fta timens,&
unum perse sunt:Aliaquæ ex materiis cons ftant,unum persefiunt:qhocidem,quodenspotentia
erat;idem fita&u:efficientetantumeducentedepotens tiaina&um
artificialiaperseunum conftituunt,secundo phy.13. secundode animao&tauo,non
cum subie&tout naturæ indiuiduum eft,fed ut arte formatum , viue effigia
tum est : artis,ac formæ artificialis esse recipiens . causa
enimpropriacumsitars,& effe usartificialequiderit. Ficutcauf apropriaindiuidui&
effe& in aturaliseftforma
&fubftátia,effetumigitursubftantiaerit,itaproportione &
fimilitudinequadam,quædeunitate& definitioneres rumartificialiumdictasunt:fereeademderebuslogicis,
& uocesignificatriceapofitionedicendafunt.non enim quod
inuoceexconfilio,& mentisarbitriopofitumest, quibus quibusuoxipsa, qualiformatur:&
denominationeexo trin.ecussignificareapolitionedicitur,atque,utaiunt, per
attributionem placiti ,ut formæ fpecialis, uoci , ut cantibus omnibus,nondefinitecontractisad110men,&
uerbum :nam uoxfignificatiuapartem communitsimam generis nominis & uerbi
& orationis conitituit non pros materiæ sive generi magis communi adsunt. Necincon
prienomen&uerbumtantum: Differentiam aut eniliter ueniens modusellendiinalioeft,minuscommunisinma
rarum abelcmentis quam Ammonius accepitaDionys
giscommunifiueformæinmateria,utSuetreuidetur,quo fio,lumasabArist.inlibrocnim
poeticorumait. Eles niamquartophy.23.Primus modusnumeraturpartisin
mentumuocéeffeindiuuduam:ergoproprieinuoce.sed
toto,tecundustotiusinpartibustertiusspecieiingenere, ad sensumpatetliterasparteseorumeflequæscribuntur.
quartusgenerisinspecie,quintusspeciei,leuformęinmai
Quæriturcurpassionesuocauit,&fimilitudinesuelfimu feria &c.NecualetfuaobiectiocontraPorphyrium:
lacra. Ut Ammonius dicit. Sueffarespondet proptereafie fequeretur Arist. Intampaucis
uerbis ambigue dicere. militudinesappellari,qarederiuaniur:passionesuero,
utanimum ipfum perficiunt:conceptus,utprincipilim, &
ratiointelligendi.Sedcontra,quiarecteAmmoniusin
terpretatur,fimulacrarerumdicuntur,nonquiacausa, taarebusutphantafmatibus fiue sensu
perceptis.sed quoniamrerumnaturas,quoadlicet,representant.utin
picturisdemonftrat.in quibus mutare,ac transformare
naturasreprefentatasnonlicet.Prætereaconceptus,nifi
constituanturnouarumrerumuocabula,remiamconcer ptam& cognitam supponunt. Non
igitur proprieprincis piumseuratiocognofcendidicentur:nisiutspecies&
phantasma, ut obiectum alumina intellectusagéus,eftdes puratum, utaiunt,
formatum et illustratum . Item non explicatquem animum
passionesperficiant.quianon mentemperseimpatibilein,utAuer.opinatur.Sedani mam
seumentem phantafticam,ideftexiftentem inphan
tasia,utoprimePselliusexplicauit.attributiueenimmens
quiadudicit.{eaquesuntinuoce. sumiturutparsminus
communisintoto,ideftinmagiscommuni.cum uero
fequitur,{funtfignaearumpassionumquæfuntinanima} nuncfumiturutaccidens&
formainsubiecto.Sedcons traquiaæque ipfumin conueniens hoc fequetur: cumpla
citum ,fiue confilium ,uoci non hæreat denominatione interna, ideftintrinfecus.sedaconfilioimponentiumaty
tributú,utfigno:Placitumergofiuearbitrium,pactio,& mentiscogitatioeftinuoce
utsigno.non cuiextraanis mæoperationeminhæreat:sedpassionesanimærationa
liconueniuntutactueamformantesacperficientesetiam dum dormimus. Item proprius
modus elrendi in alio maxime dicitur ultimus,utinlocoueluale.aliitrans
lumptiue,ideftpertranslationem,utArift.& Commentator afirmant. Tertio
queritur(quod primo loco quæren dun fuerat) anperuoce,ergoaliquidexpropofitisinfe
rat, anexecutionisfitnota.S.Tho.aitexpræmissiscons cludere,hoc modo.quia
Arift.dixit{oportetponere quidnomen8uerbum&c.}Shęcsuntuocessigniíicatii
caduca&infirmapatibilis,&poftremoinhominesola
mortalis.SedhicprimumquærocurfolumArift.passion num & fimilitudinum
seusimulacrorum meminit:Respo
deturcuprincipiointelletusfiuemensphantasticarerum qualiadumbratas
intelligentias & fimilitudinesrecipit, his ut patiens i l lu f tratur u t patibilis
intellectus. Hinc requistur, easfimilitudines,utanimam perficiuntphantafticam,
passionesuocari,perficientes, acillustranteseamnuilo contrarioantecorrupro. hęmecfimilitudinesdicütur
(ut oítendimusexAmmoniojurrerumnaturasquoadlicet representant.&
conceptus,utabintelle&tupatibiliseu possibiliconcipiuntur,autiam
suntconceptæ.Secundo ponendum intelle&tum patibilem ,idestpossibilem ad passiones
& fimilitudines (cum easprimumcócipit) conferri, ut poteftateeftomniailla, tertiodeanima.14.17.
quemadmodum tabulainquanihileftafcriptumfiuefir &um .Indeetiam sequiturtertio.intellectumsemperesse
uerum.tertio de anima 21. ideft non errare .sed intelles Etussecundoprogressusultracomponitillaspassiones,
utsimpliciaintelle&a:&họcquandoßuerequandog falsecompræhendit (ut
infrasectionequintadatur opis nio falfa) ac
apositione,confilio,fiuearbitrioopinatur. Buntur sunt notæ eorum quæ sunt in voce,
nonautemdi dequibusAlexanderforteait.deeisdemrebusfæpe
uæ:ergooportetuocumsignificationemexponere,seu
rectiusponere.ContraplacetSueffecum græcisomnibus notam
elleexecutionis:Sednecipsequicontradicitdiffi cilerefellitur,nóenimdiuusTho.afirmat(ergo
aliquid supra tra & tatum, seu, ut
ipsia i u n t , colligere supra execustum, sed ex prædi&tisacpræceptisinferre,infraconfidei
randaspræcognitiones.utnosetiam diximus.&itaes xecutionisest nota. proptereanonuniuersatimeftuer
rum(quidemigitur)notam efleexecutionis,quæexan te positis no ntr a haturnam nomen
definiens, nomen (in quitquidemigitureftuox&c.)definitioautem nominis
exantecognitispartibusfequitur.fimilitersecundoprio
rumdeenthimematetractans,declarato,& pofitoquidfis
gnumdicatur,intulit(Enthimemaqudemigitureftfyllor gismusimperfe&us.) sedaliiarbitrantur,ornatuscaufaa
græcisponi.ficanoftrislatinis(quidem enim ) adexory nandam orationem ponuntur :
Mihi Arift.uerba & pro cellumconsideranci,quandoqueepilogi,quandoqexer
cutionis, siue ornatus ellenota uidetur: quodfacileex fuperiore& inferior scriptura,ne
ambigua çftimentur, perspicuum fiet. Quærit Ammonius cur dixerit.quçscri
nosdiuersossensushabere.inquoMagentinusfruftraco natur,Alexandrum
arguere.itaphisensusuarii(quos exuerisfimplicibuscognitis,&
eifdem,acanaturacon dinonsuntliterę &elementasedhorumpartesisecundo
fiftentibusintelle&usconiungit)nonomnibusiidem
Xerit.literæ&elementasuntfignaeorum,quæinuoce:
duobusmodisrespondet,primohicArif.denomine&
uerbo,acaliispropositisinproæmiospeculari,cuiusmo aitq
si'uerbumArisadomnemdi&ionemextenditur.lij teræ propric sub his continentur
quem scribuntur ,elemens taueroquæ proprie in prolatione consistunt, subhisquę
in uoce . Sed Arift. generatim loquitur de uocibus signifi catiuis ut pars definitioniseftomnium,
quæinproæmio definireproposuit.Sed in libro poeticorum elementum definitur, quoxfitindiuidua:nonomnis,scilicetperse
fignificans:sedexquaintelligibilisuoxfieripoteft.hic uero dixit(eaquæsuntinuoce).i.arbitrium,confilium,
anpassionessimplicesquasdeipsishabemus,easdemres
cognitio,intelligentiasuntfignafignificantia,& intelli fignificare dicantur:
cum semperfintdistinguendeutdie gentiam conceptuun explicantia,nonigiturhiceftfers
uerfasrescontinentes Respondeasaliudeiledicerepaso
mopropriedeelementissxliteris,quæeademsuntre,li fiones primaseffefimilitudineseasdem,idefta
natura cetratione quamdiximusdifferant,leddeuocibusfignifi
constantes,aliudpassionesessenaturalesfimilitudines rempatibilem
affirmamus.primodeanima65.66.tery tiodeanima 20.ratione
phantasiæ,fiuecogitatiue.quæ
funt,licetapositione&opinantiumconfiliopendeant. hispositis,patethorum
duntaxat Arist.meminiffe,quia hæc sola sintuereomnibuseadem, adquæ animacons
paraturutpotestaterecipiens:quamobrem passiones
Arift.appellauit.aliiautemconceptus,autnon iidemdi
cuntur,autadillas,quasdiximuspassiones& fimilitudi,
nes,reducuntur.hæcdehisha&enusquætuncdocenda
eruntcumdeanimadicemus.Deæquiuocisambigunt. idestnaturaconsistenteshabebunt:quibuspluracognos
scunt,& representant, acreferunt.licetuoces (quarum
proprieambiguitasdicitur,nonnaturasinteædem feda positionesignificent:æquoca
enim rem unam cominus nemnon habent: fedtantumuocem.&hçcresponsio,diz
uiThomæ dictis,eftfuita.Sedobiicies utSuella contra
Porphyriumubiuocesfunteædemaconfilio,pofitæ,
easdemprimasconceptionesfineerroreautfalsosignifi,
cant;nonergoambigueloquicontingeret,nequedifting
bis.ubinaminAri.patet,similitudinesinprimisesseres rum simulacra& naturaliaficutresnatura
eædem omnis bus sunt?Respondeasextertiodeanima.38.animam, quodammodo
efficiomnia,cum omnium formas,aut
sensu,autmentesuscipiat:&quiafingulorumformæper animam
cognoscuntur,lapisautem noneftinanima ,sed species&formaeiusprimumlapidemrepresentans.Pri
mumergosimilitudines,&speciesrem&lapidemrepre reautillicArist.dicit.Ad
phantasmata intelle&usconfers tur,ut sensus ad fenfibilia:a quibus natura
mouemur : atqueimpossibiledicitur,quinuisistangamur.Itemne
celleArilair,intelligentcm phantasmara,idefteorumfis militudines,fpeculari
tex.39.res autem o narura constent, tanquam omnibus perspicuum omittatur .
Amnionius di de anima }ad poftremo relatum dixit .cæterum prodig tum de
hiseflein'librisdeanima,fcilicettertio de anir TEX. BOETHIT. De hisueròdictumestinijs,quisuntdeanima,alte
riusenimeftnegocij. eiufdemreiueldiuerfarum.namanaloga,utprimum
offensioadarteriam,fidecófulto&compofitofiat,illac
concipiuntur,diuersacontinent,ordine,comparatione
quacommeatspiritusuoxeft:tussisuero,nonefteauox: seuproportioneadunum
collata.tamen eorum primęin telligentiæfcuconceptioneseædemdicuntur,ideftnatur
ranonarbitriouariæficutuoces:quxcomparatione,reu proportione dicta a positione
significant.simili ratione ambigua, ideftæquiuoca,primasconceptioneseasdem,
nus,quicumsignificationealiquaemittitur.)Sedpoftula quamuis per eadem
loca,machinamenta proueniat.quia,
scilicetnonexpropositoaccidit(namaitfinecogitatio
neautconfiliouoxmissa,nonestuox.nam;hocomnino
indefinitioneuociscollocandumeft.quoniamuox eftso in guere differentes,qui
satis ex notis locibus ,atque errore, conceptionibus conftituere poffent, quod
fitads sentant, nam intellectus omnium ,de rebus fenfibilibus primum uenit,ex
quibus uisa quædam & fimilitudines procreat.ad
quasintelligensfeconuertit.& cum intelli uersariorum consilium ,aut quid
ueline Dicas his disting dioneutiopusnoneffe,quibusitahæcnomina suntper
{picua& communia,utquasidomi ab ipsorum pofitione nascantur. Sed his qui
quasi modo nascentes de notissimis rebus atque nominibus hæsitant ,nihilq;ab aliisexplicar
tum nouerunt:qua de causa,diftin&tio in bis nominibus fiet,quæ habentur
dubia : quorum res abditæ & arbis trium confilium plurimarum rerum &
conceptum non gie necesse estfimulphantasma aliquod speculari.phang ialmata
enim,sicut sensibiliasunt:præterquam tertiode aninia 39.0 sunt sine materia. fecido
natura constant fimi litudines:non exarbitriopendent:quiaadsimilitudines
comparatur patibilis intellectus ,ut natura pure potentia
autpoteftaterecipienstertiodeanima.17.14.innatura enimanimęeftunum
naturaagens,alterúnaturapatiens ficutin omnialianaturamonftratur.17. tertii. Prætes
perspicuuin dicitur . A d textum nunc redeamus . Ex uerbishiscollige.quod
supradocuimus(uenforqui dem igitur)quandog ad exornandam orationem ab Ari.
poni,uthic:nilenimexfupracognitisinfert,nequealia quid exequendum. seutractandumproponit.Queresab
Arift.cur istorum naturam dillerere diligentius & proy prietates omittis
?quibusg ab animantibus instrumentis uocalibusproueniant:pulmone&
asperaarteria,aquos ma.39.at conceptus dicit mentis primi,quid intererit quo
minus fint phantasmata : Respordet an neque alii phantasmata sunt,uerum non
finephantasmate tum in rum primo ,uocis materia aer præstatur.ab altero, voces
graves et acutæeffigiemfumunt.& q articulatędicantur a lingua,palato
labiis,ac dentibus ut animæ rationalis
motionideseruiunt.curhçcitidemapositionc,alteraa
naturaconfiftant.atquefimilitudinesrerumsintprimum fimulacra,uoces uero
passionum ligna,ac notæ dicans tur:AdhæcomniaputoAristot.respondere.propterea
abeo essereliâa o alteriusestpertra&ationis,ideftad
aliumpertinentmodumconsiderandinaturalemdeani,
ma:nampertra&arequanamrationeistaabaninia,acin
ftrumentiseiusproueniant,anauoluntatependeant,ut
operationes,adanimam,suumpropriumprincipiumres rumuocesprimoresgeneratimsignificare,fedlogicos
feruntur,de quibus ut supra diximus,fecundo de anima .
87.88.89.90.differit.ubiuocem fignificatiuamex ima ginationeanimæ
uoluntaria,Conum appellat:hinc ergo patetuocesessesignificatiuas.sicenimad
interpretatio rum primo conceptus .quod ex definitione Platos
nis(aquoGranımaticiacceperunt)confirmant.nomen
nemdicunturconferretex.88.10.& apositionesignifica re. quia ab imaginatione
significant et voluntate.ut Com
mentator&Arist.asserunt.Arist.enimait(oportetanis matumeffeucrberans)&
90.(& cumimaginationeali qua,)ideituoluntaria.cuiusrationemadducens,inquit
suntinaninia:& quarum pafsionum equoces primum 114
gnasunt&c.)sedcótra.quiaeodemmodonomendefini, tura logico, poeta, atque grammatico.id
autem(utue rum fit) in definition nominis declarabimus .secundo fin nisharumuo cum
eft idem eiadquemoratioenunciatiua
refertur.hicautemeftinterpretatiorerumconceptarum, quæ idemsuntquod
conceptus:Scotus uero quæstione secunda respondet.conceptus fignificarerem
,utfimilitu do & speciesrei,nonutaccidensanimædicitur,Sednon
quæriturhoc,sed duntaxat,an uoces principaliter,seu uox enim eft quidam sonus
fignificatiuus ,non naturali ter,ut significatiuus est fonus refpirati acris
.sicuttussis: fed ab alio libero mouente hunc aerem ad arteriam.) Ing quit
etiam Themiftius acute hunc locum perspiciens hus iusergoaeris(quem spirando reddimus)
percussion & quibusimaginationem pafsiuiintellc tusnomine appels
landamcensuit.tertiodeanima.20.primodeanima.6s. 66. ex quibus tam obscuris
verbis non poteft concludi aliud,nifiquod poftremo deduximus.non enim uideo
quid suadi&a sequatur,fiprimi& aliiaprimis concepti bus non sunt
phantasmata,non tamen sine phantasmate, line quo nihil intelligit animam , nisi
conceptus primo phantasmata representare & necesario : ut intulimus.
Mihiautemuifumeft,fermonemArift.adomniasupra di& a potuisse referri,cuius
uerifimile argumentum poteft esse. dixit{di&um eft,quidem ergo inhisquæ de
ani ma,}ideftlibrisduobus secundo& tertio:utretulimus; non tertio solum ut Ammoniusopinatur.Etutfinemtan
demquærendi faciamus.paucisadhæcadditis,poftres
moquæramusnominafiueuocesanprimofignificent
res,anconceptus?Quidamrespondent,grammaticos finientes quod subftantiam uel
qualitatem significet. & hicArift.quæ inuoce,lignasuntearumpassionumquæ De his
quidem igitur dicemus in hisquedeanimaalte. riusenim estnegocij: &um
hocArift.{Dehisquidem di&um eftinhis,quæ in primis res aut
conceptiones significent. Propterea ues riusadrem,& fenfum
accedés,refpódeo:& nobiscum,8C sinominibus non concinnat suella,re tamé
idem affirmat cumAlexádro. primumpono,uoces,tanquamultimoin? Tentumfiné &
principalius, mediatetamen, fignificareres. & extremum, uoces,an res ipsas
significent {'in cótrariam partemArift.& Comment. (&
quæfcribunturfigna& no iæsunteorumquæinuoce)&liuocesprimosignificant
conceptus,&conceptusprimumres,scripturæergopris mum uocesdeclarant. sedcótrarium,leniuumteltimonio
& experimentomonfiratur. quiascripturahominis& cei
terarumrerumdequibusphilosophidifferunt,utimur,rey c u m ipfarum explicádarum
caufa .præterea epiftola inuen fecundo autem minus principaliter,fed
immediate,con ceptus.quæduoaffertaexemploasciemanifestanturnam ascia
(utinftrumentum) efficitimmediatum .sed principay
leseuprincepsefficiensestartificismanus.quoddeclar
taaffirmatur,utcertioresfaciamusabsentes,siquidesset
ransprimodeanimaoctauo.Themift.ait,qprincipaleac ultimo intentum cognosci &
definiri, indiuiduum dicis tur:fedaliointermediocognito.formauerouniuersalis
finealiomedio: ut tamen ad indiuiduum cognoscens dum refertur. Hæc di&ahisrationibusapprobantur.Id
quodeosscireautnoftraautipsoruminteresset:igiturres poftremo, ut ultimü &
finis,explicari intenduntur. Item fi
quæscribunturfignasuntuocum,autearumquæextraani
mam,quodimpossibileeft,autinanima:uocesautemin
animaconceptusdicuntur,quosadrerumexplicationem inprimisuoces significant, adquodsignificandumnouos
referriut sinem supraretulimus. Nunc ade aquæ adduce rumnominum inuentorim posuit.hic
autem ad remexpli candamuoces consticuit.id.n. deuerboconsiderans Aril. &
manifeftansuerbumfignificare,approbat,quiacóftituit intellectu. seduoxprolatahoministunc
conftituit,&quie (cerefacitintelle&tum.noncumadcóceptum:sedadna
turamhumanamdeducit.ergouoces,& nominatanguls timum
fineminprimisintentumresexplicabunt.licetins
termediisconceptibus:prætereaprimoelenchorumpris
banturexArift.respondebo.nonfolumquerendumquid philofophusdicat. Sedquidcouenienterrationi&
sententiæ suæ uere opinetur audiendum. Hunc enim in modum. Aristoteles Intelligimus
(quæscribuntur, suntnotæeorumquç
inuoce).i.confilii&arbitriiinuoce.quæsecundointelle &a&
conceptusresexplicantesdicuntur.Sicinterpreteris quæ
exArift.adducuntur.(quefcribuntursuntlignaeorü, quæinuoce).i.explicant(cum voces
defuerint) ea, quçex plicantur per voces, quarumuice fungitur.immediateer go uoces,sednontanquamultimum
&extremum,quod mo,uocum finemdeclaransArist.ait:quoniamresaddil
serendumafferrenonpoffumus,utimurnominibusloco rerum :ad explicationem ergo
rerum ,cófideratiouocum referturnonconceptuum,utfinemulcimum.Amplius.4.
idemopusexercetcumeo, cuiusuicemgerit, utdeconsu metaph.28. ratioilliusrei,cuiusnomeneftfignum,defini
tioeftuoxigiturreiperdefinitionemexplicatæ,fignum dicetur.Itemteftimoniofenfuum
confirmatur:quorum clara& certaiudiciasunt, eorumquærationeetiamiudis
cantur.Ad quidenimtam diu expectamus, flagitamusuo le, rege et pro-consule, siue
proregein vollendiscontro uersiis perspicuum est. Scripta autem uocum uicem
exercent. Idem ergoextremum significatum habebunt.expli cationem, scilicet,
conceptarum rerum. Amplius literarum inuentor, ad rerum explicationem direxit, &
Auer.ait(cri cum interpretationem: nisiueriinueniédigratiainrebus,
pturassignificareuerba,ideftfinemedio&fignificatauer
quascognoscere3[cireftatuimus:I denimuolumus& borum,cumforte uocesdefuerint,hæcdequestionibus
ardemusdefideriotangextremum. Adhæc.ficonceptus
suntinftrumentaipsarumuocum.utadrerumnotitiáme diisconceptibusducant.nó igitur
ultimum & extremum que verum ad b u c est. Signum autem huius est, hır c o
c e e ruus enim aliquid significat, fed non dumuerum aliquid, -uel falfum, finonuelese,uelnonesseaddatur,uclfine
pliciter,uelfecundum tempus. Estautemquemadmodum inanimaaliquandoquidem o
falfum . Nomina quidem igituripsa Q uerba consimi liafunteiintelligentiæque
estsinecompositioneo diuie
suimus,&rationibusacsensibus,rationemconfirmatibus
fone,uthomouelalbum,quandononaliquidadditur:nes
approbauimus.Pugnabispoftremo,fiuoces,mediiscon
queenimfalfum,nequeuerumadhucest. signumautem ceptibusexplicationem rerum
efficiunt:cum immediate bus ueritas& falfitas inuenitur, hæc autem cnceptus
sunt, non res ipsę. respondeasuerum & falsum inconceptibus, ut in rerum
fimilitudine inueniri :quæadipfarumuerará
rerumcognitionemrefertur.ueruminrebuseft,utincau
fa.inpoftprædicamentiscap.depriori& infinehuiuspri m i libri.itap
attributiue.i.per attributioné & collationem
adres,ueritasinconceptibuserit:uereautem,utincausa, inrebus. Dicespropterquodunúquodątale&
illudma césrefertur,ueasciaadmanusartificum:quodsuprapor fignificatumnon ab
organo sumi oportere:sedultimo explicare conftituunt.nam quod uicem alterius
perficit, dum uerumaliquiduelfalfum;sinonuelesseuel noneffe fatis , ac principale
fignificatumuocum dicétur. Etfiobiicietati quidem
intellectusfincuero,uelfalso,aliquandoautemcuiiam
quisArift.textum,quemretulimus. uocesprimumsignis
ficareconceptus:intelligasfinemedio alio.non tamen,ut
necesseesthorumalterumineffe,ficetiaminuoce.Circa
compofitionem.n.odiuifionem,eftuerum ,o falfum.No ultimum & extremum
significatun. Nam uoces dicuntur significare conceptus, ut rerii sunt
similitudines.utab ipsis rebus conceptus uenisse ad intelletum dicamus, quas
nouissime, ut finem et ultimum intermedia sconceptibus per voces clariores
NOSCAMUS. Nec secundum eorum argumentum concludet. Voces ea in primis ut finem
significare in quis mina igitur ipsa et verba consimilia sunt ei, qui fine come
gis. Si ergo voces, mediis conceptibus, explicantres, igitur uoces magis et
inprimis conceptus, qresipsasaperient. Dic Aristoteles locum ualere in causa principe.i.principali
non iuuante tanquam instrumento, quomodo conceptus aduo intellecus et cogitation
fine ucrouel falso, aliquando autem cuiiam necesse estalterumhorum inesef, ic,etiam
inuos ce.Circa compositionem enim et divisionem estuerum conceptus, ut accidentia
denotent, nunquam substantiam explicabunt. Paucis, ut supra, respondeas,tocum
propria addatur, uel simpliciter uel secundum tempus et extremo fine intent. Quod
quandoq substantia quando g accidens appellatur. Huic veritati Alexander et
Themistius ascribunt, etc. Ammonius non dissentit. Secundo quæs ritur, an scripturæ
fiue quæ scribuntur, tanquamultimum Magentinus hunc in modum Aristotelis.textum
cum præce denticonne&tit.cum duo sintinueftigata. Primiiquonam modo nominis
& uerbi signification intelligenda ellerutrum TEX. BOETHII. Est autem, quem
ad modum in anima, aliquando positione, divisione est, intellectui. Ut homo , uelale
bum, quando non aliquid additur, neque enim falsum. Ne huius est, quia
“hircocervus” aliquid significat sed none E hæc duofineab
Aristotele, pofita, caulam & finem curitapo ratiocinatur. Quem ad modum in anima
intelle usquando fuerit, non declarant :ut.l. quid nominis partium definir
tionis nominis,& uerbiorationis, enunciatiuæ tang præs cognitionesponag
ntur. Alterum etiam secundodicúrey fello. Non et enim videoubiinueftigauerit
Aristotele inquibus verum et falsum inveniretur. Quod nucquoginueftigare
constituat. Itempugnantiacum Ammon. dicit. aitenim
inanimaeftquandoquerumautfalfum.&itaprobatio Ammonius .per hæc
utilitateinad inftitutæ commentatio , effet minorisibi. Circacain positionem. n.intellectus&
di nis propositum tradi.cum. C. verum et falsum sit in mentis
uifionemeftuerumautfalfum.}conclufioutclaratuncre
concepribus&uocibusutsignificantibus,&quodnúcdo
linqueretur.ergoitaeritinuoce.seduerearguitexhypo
cetphilosophusnoninhisfimplicibus:sedcompofitisue theli, nonpotentiacathegoricosyllogismo.nam
cumpos rum&falsumspectari.nonnominibus,nisiutperoratio
fitionemquodammodoignotammanifestet,nonfyllogir n e m enunciatiuam a firmativam
coniunctis, vel per negativ uam diuisis, ita gnó in quit hæc quæ diximus
Aristotele docuif m o arguit. Ex quo aliud ignotum natura concluditur, sed ex hypothesi,
ut diximus.& infradicemus. Prætereaut Commen & Ammonius asserunt.ibi{circacompofitionem
enim & diuisionem}non minorem .sedapprobationem
uniuspartisantecedentisapponit. aliquádointellectus
cumuero&falsofit.signumestparticula{enim}quæcau sam
propositidenotat,fcilicet quia uerum & falfum sunt circacompositionem, id
est affirmatione,quaaliquid cum falsum in compofitione et divisione sequuntur
intétiones se:sednuncdocere&inconceptibus&uocibusutsigni?
ficatiuis,falsum & uerum fpe& ari,dum coniunguntur aut
diuidunturnonpersesumptis.Addeex Amm.hæc Aris.
nuncdocereutalteramorationispartemantecognoscat.
DicesproMagentinoillaquædixit,ab Amm.ferèaduer bum
fuperioritextusumpfife.cuminquit(cumhæcitaq percaquæ
nuncdicunturtradentur.Iuocesessesignificati was rerum mediis conceptibus:tum
uel maxime quibus in rebus quocunq; fuerit m o d o ueritatem ac falfitatem
scruz tariconuenict)C.inhoctex. Addés ueroquçintextusupe intellectus.i. sunt in
anima,sextometaph.8.ergoeruntin riori confideret ait.(de quibus in præsentia
nobis perpen uocibus seu uerbis significantibus ipsas conceptiones ,ut fioest. Utrumin
rebus anmentis conceptibus, an uocibus, Comen. animaduertit. Exhis declaratis etiam
patet,q in aninquibufdam. harumduabus: anetiaminomnibus.
telle&usfitaliquandofincueroautfalso,idq;tangexsuo
fiinuocibusqualibushisscilicetcompofitis.nonnomine & uerbo&
prædicamentis,itaincompositisconceptibus qui caufa funtlocum, noperleinsimplicibusneccompo!
fitisrebus) Sed animaduerte quod dixerit(nobisperpésio
uisionez.i.lineueroautfalso.hæcexemplomanifeftatsubs inprçsentiaeft)quod tamen
inferius considerabit.neg dicitab Arifthæcquæ ipse
perpendit,inueftigata.nec'ait InueftigasseAristan significationominis&
uerbisolī,pen deatexuocetantum,anexintelligentiauelrebus:sedquo
cunq;fueritmodo,inhisueritas& falfitaseft,utexplicátis
businftrumétis.hacenimrationeresipfasabiecit.adquas
famenutextremum&finemultimumexplicandas,uoces
tere&nonadmittunt:ergonecdequominus:nistuery & conceptiones animæ referuntur,
q siquispiamhęcquæ bum effeaffirmatum, aut non effe negatum addatur. fim eft fine
uero aut falso, quando cuihorum alteruminesse necesse eft, ita& in uoce: hoctotumeftpropofitiomaior,
affumptio&minoribi.circacompofitionemenim&diui rionemestuerum&
falsum ,&noncircasimplicia,itaergo
eritinuoce.Sedcótra:quiaminorhæceffedebuiflet:fed
aliocomponisignificatur,autdiuifioné,idestnegationé,
quaexplicaturprçdicatumasubie&todisiúgi.& uerum &
oppositoperspicuúutcorolarium& cófequensposuitcū ait.{nominaquidemigituripsa&
uerbaconsimiliasuntei intelligentięfiueintellectuiquiestfinecompositione&
di ftantię& accidétis:hominis.C.&albi.utexhisomniaalia prædicamenta
intelligatur. quando.n.his non aliquid ads ditur, fcilicetuerbumprædicatumalbumcumhomine
suz biectoconiungens,nequefalfumnequeuerumadhuceft. Hoc
denominehyrcoceruimanifeftat,nanquehuiusinor di compofita nomina uidentur uerum
aut falsum admity exvocetanti:m,autsolaintelligentin,anexresolumuos ex Anmonio
dicimus non probarit, inutrunqzfitdi&tum. Cesitemper animi sensus rerum
elleinterpretes.Secundo inquibusuerum &falum inuenireiur.quòdnunequoß
idoftendendtiArist.proponit.fedutrunchiltorum reiicio. non
eniinfuprainuestigauit.Sedpofuit,utpersenorum, S.Tho. dicitq postquam
tradiditordinem significationis uocum, hicagitde diuersauocumfignificatione:quarum
quædam uerum & falfumfignificant:quædam non.Sedli
cetuerumdicatur,utdeAmmonioreiulinius:tamenfine
nomina&uerbafignificatiuaefle,cxhocpeaquæsuntin
cuiusgratiaistaponantur,fubricuit:Licédumigiturcum uocefuntfigna&
notæsignificantespassionesnullomes diointerie&o,hisautem mediis, tanquam
ultimui ,res explicare.prçterea non uideo ubi inuestigarit,an nominis &
uerbifignificatiointelligendaessetexuocetantum,aut
intelligentiatantum,autexresolum:fedhocposuit(funt uæ,quibusetiamdifferebantabaliis:nuncuelleconstitue
quidem ergoquęfuntinuoce &c.utsignificatiofumatur non exuocetantum,nonintelligentia,fedarbitrio,cogni
tione, et CONSILIO et imponentium
consensu, quem in uoce refeuantecognosceredifferétiam, quaoratiodiffertano
mine&uerbo:&quaoratioenunciatiuaaboraroriis8C
poeticisoptantibus&c.separatur.& quoniamquępones reoportet,&
antecognoscere,utpersenota,nõnisialiquo facili instrument innuidebét.nullomodo
demonstrari. proptereaexfimiliseuhypothefi,&cóceflo,acpofitotery
expaétione& confilioreliquerunt.acuociperattributio
nédederunt,atnullamentioeftfaétaderebus,anabeasu
mendaefletsignificationominis,& uerbi,quoniammaxiy m u m esset
ignorationis,ac inscitiæ in Arift.argumentum , firem tam perspicuam ,nec
dubiain pro occulta quæliffet tiam definitionis partem & differentiam
manifeftat.cũ inz quit.(esid..)ubi, ',proenim Magentinusuertit.utcaus sam hicassignareuelit.utAmmonius
&.S.Thomas dixerút, acdubia.cuieniniuelrudi dubium uideretur,nomen &
uerbum (quod ut organum & instrumentum significat)a- rebus,inftrumentisignificatiui&Organicognoscendialte
rum ,significationem habere,cum tantü significentur,& nul lomodo
significentine ignificare& explicare,utorgas num logicum uideantur?Item ea
significatioerat nomio nis& uerbiponenda,quæutpræcognitiopartium defini
tionisadeacognoscendadirigeret.hæcautem eftuoxa de quo nuncdifferemus.aitergo
deantecedentesyllogiss miexposito.{ficutuelquemadmodumenimeftinanima
intellectus cogitatio,intelligentia.(vóruceenim ifta signifie
cat.)aliquandoquidemsineuerouelfallo:aliquandouer rocuinecesseesthorum
alteruminesse.}Exhocposito & notioriantecedenteinfertquodammodoignotumin
choantibusconsequens.(ficetiam& inuoce)utsignis& notis conceptuum
erit,aliquando sine uero uel fallout in nominibus& uerbis,aliquandocuinecesseestiamhorum
alterumineffe:utinorationeenunciatiua,Suellaueroita pofitione fignificans,non
res tantum significata:a uoce er go&
intelligentiainvocerelicta,8Ctributafiueattributa
lignificationominis&uerbipident,noarebus.Amplius: Suela (nam licet fupra
male textum Arist.declararit Sucr sa,nuncueritatecoaausidem
dicitquodnosinexplicans do philofophodicebamus)pofitisduabus partibusdefini
tioniscómunibusnomini& uerbo& orationienunciatis pliciter, efle,quamartemutexemplar,adopuseffin
latenus (incaliquiduocum: neceorumquæ in uoce,nout
gendumexteriusafpicit,qopusexartenotioriinmates
finis:cumconceptuspriorfituoce& ueritatequęinuoce
confiftit:nonutagens.quiaresagensest,aquaoratioues
taautfalsauocatur.sednondifficileestAmm.&.S.Tho. sententiam& opinionem
,aSuessæargumentisdefendere. primum, absurdumaffirmat. Conceptus non tangformam
ficant: quiinvocetangartificialimateriarelinquütur:quo
esseueriautfalliinuoce,cumnecaliquidfintvocum,nec
cumuiuocessuntnotæ:Exhisrespondemus:rationem eorum
quæsuntinuoce:Peroenimabeocumsupradixe ritArift.eaquæfuntinuoce&c.nonnifiarbitrium,&pla
citum, cogitatiointelligitur: ut ipse metcum locum interpretans, opinatur: ergo
conceptus est aliquid existens in voce, non utopus naturaleest,sed arte.i. uoluntate:
confi&um . Itemipfeconfiteturuocemsignificatiuam,communeges
nusnominisuerbi&orationisenunciatiuęuocari:nõuo
lessuntsimilitudinesrerum.Seddicessecundomenunc cé,utnaturaleopus. ergoutacognitione,
imaginatione pugnantiadicerecumhis,quæanteacontraAnimo.Boe
uoluntariaeffi&taeft:utsignumfitadaliudextraexplican thium,& Scotum diximus:
orationen dariinméte& no dum relatum:Etfecundodeanima90.Averroes et Themist.
tioremesseea,quæinuoceconfiftit.Diximusadhçcartis fumentes ab Arift.asserunt:essentiamuocisinterpretatis
inuentoribusueliaminuentamdocentibus,ineodem no efle percussionem aeris anhelati,
ad membrum quod cana tioremesseartem, acconceptionescūuero& falsoinani
dicitur,abexpulfioneanimæimaginatiuæuoluntariæ:&
ma,quamexteriusopuseffictum:ficinpropofito,excong
infraqinessendouocemnecesseestutpercutienshabeat ceptibus rationem coposuit, notioribusapositionesignifi
animamimaginatiuam,8tuoluntatem:effentiaergouol
catis:quiquodammodonotiores:utindu&ionesensata cispendet
abipsoconceptu& placitoreliétoapositione patet.infraenim
se&ionequintaexoppositionemaioriin inuoce,tangforma:&uox (uropusnaturæinterpretans
mente, explicatitae! Tein uoce: Item placitum eft caufa, a placito) abanimaetiá
,tangagente, depédet:nam 87.& 90.secundo de anima.percussiorespiratiaerisad
uocala arteriam ab anima (quæinhispartibus) uoxeftutefficien
tecausa.hincCómen.inprincipiocómentiait.(oportet igiturutpercussioaerisanhelatiabanima,queestisismé
præcognitionempartistertiędefinitionisratiocinatur:no brisadcannam, fitilludquodfacituoc@)&inmediocom
igiturdemonftrationemeffecit.quæadnaturaliterignos menti:(primum enim
mouensinuoce,estanima,imagina tiua& concupiscibilis:& ideouox
eftsonusilliusprimi uolentis& mouentis.)Etq etiamdicipofsitquodammo
dofinisuocum, perspicuum est ex his,quæ fupradocuio mus: fine muocum effè eriam
res conceptas: namorgal na ad eorum opera ,tang finem &
ultima,diriguntur.pris mo topic.9.cumnonpropterse,sedpropteralterum exo
petantur:seduocesfignafunt& notæ conceptuú,adquos
explicandosreferimus:finesergomedii,licetnon ultimi tumdir igitur. Secundo post.primo.necillam(utperitus
ad rem per se nota efficere potuit. ne ipse suampręcogni tionum artem
confirmaturusexperimentocontrarioinfir maret.Itidemminimeconsecurionem
ualeredicimus:ra tioexcaufiseftnotioribus,ergodemóftrationempropter quid aut
simpliciter constituereaffirmabitur.quoniam alte rum& pręcipuum demonftratiodi&arequirit.utadigno
tum naturaliter dirigatur, non ad pręcognitionem ponendam, utpersenotam :nam
primopofte.2.veręetiàdefis uocabuntur:Exhisfacileeiusrationibusrespondemus.
nitiones,quidtantumnominisnonuerædefinitionisuim
haberedicunturabAuer.utpræcognitionessunt:ita&fi hæc præcognitio ex caufamonftretur,nonutdemonstras
tiua, fedutexfimiliaccepta,&uisa, &alibideclarata;pros ptereatopica potius,quàmdemonftransuocanda:noto
pica,o fitdubia,autfalfa,immouera,sedhicacceptaalig biuisaphilosopho,&
hicpofita,utcredita:dequo latius ressecundum
feeffedicantur,nótamenapudeosquicon ceprus& res conceptas ignorant:adquarumexplication
nem,utultimum,referuntur. Adtertiamdeagentedico: inquit)exAmmonioait. Primo quiahæcconfi&anomina
rem , agensremotumuocari: aquo intelle&us phantasticus falsum significare uidentur:
ut.S.Tho.ait.Sedcótra.quia fimilitudinéabftrahit:sedanima,utnaturaagens,uocem
ab Aristotele dicitur (fed non dum uerum aut falsum signifi interpretantem (tang
operationem propria mefficit, &lo cant. Nifi effe aut non effe addatur): ergoutrunquefignis
gicotradit:cuilogicuspropriumconsiderandimodum
ficareuidentur.Itemcausaassignandafuiffet,curexem
attribuens,utinftrumentumsignificandi& explicandicon pliscöpositis (que uerum
fignificare potius etiá uidentur) Ad primam ,utpatet,
intelligentia,inuoceartecong fi&tareli&ta,eft,utaliquiduocis.i.forma.Ad
secundam Q non fitfinis,nonualet,idpriuseft,ergonon finis:Deus
enimeftpriormotu&creatura,quæadDeicognitionem deducunt,utsigna&
effe&taadsuumfinemcognoscenda directa:fimiliterdicaturdeuocibus, &
ficóceptusprio riaexternareli&um :manifeftumeftargumentumqdixit
Arist.nonuoces:sedeaquæsuntinuoce,suntsignapass
fionum&conceptuum,utnaturaliumsimulacrorú&res rum
fimilitudinum.i.cóceptusapositione,(utratio)signi exfimilinotiori,&
fuperiusabArif.pofito,exlibrisdeani maprocessisle: ficutinanima
eftaliquandointelle us fineueroautfalso,aliquandocum horum altero:ita& in
uoce:&deuero& falsoloquitur(utAlex.& Ammo.ac
cæteriboniexpositoresaffirmant)orationisenunciatiuæ, & denominibusfignificantibusaplacito,nonutnaturas
quamobremuocessignificantcúfiuntnotæ.Necproptes reao
conceptusutcaufedicuntur.quosnomina& uoces tanquamfigna&
effetusimitantur,afferendúeftArif.des monftrantem rationem efficere:namhich ypotheticèad
Deoda nieprimotopic.dicemus. QuæruntcurArift.fis
&aprotulitexemplapotiusquàmuera.Sueflasumens(ut pliciter,quod
præsentis efttemporis .aut secundum tome pus.i.præteritum&
futurumutCom.explicauit. De Am moniiexpositionedicemustunc,cumaddubiaresponden
bimus. QuæritprimúSuessa.qualisnam ratiocinatioAris. fuerit(quéadmodum
inanimaquandoqintelligétiafine ueroautfallo,quandoquehorumalterumnecetleeft in
esse.)respondet.S.Tho.& Ammo. intex.præcedenti,nes liderat,accognoscit: Respondendum
ergoest(uteftdig &um )Arift.exhypothefileu positione,& ex fimili notion
riprocedere: quod (quemadmodum) particuladenotat. dum asimili: sedacausaquamimitatureffe&us,proceder
re.namAmmo.ait:circaenunciatiuamorationemquæ quæsupraetiam Aril.poluit:namproptereauoxfignum
exillorumcomplexuefficitur, uerum et falsum spectari. ¬aexteriusexplicansdicitur,qapositione&intellig
ante voces quoq; hæccircaconceptuscósiderari.utqui causæ uocuinlunt,aquibusconceptusfimplicesfineueris
tate, & compofiticum uero & falsodefignantur & declas tantur: Responsionem
improbat Suelta: quiaconceptus noncausaueriautfalliinuocetangformasunt:cumnuls
duftioncperspicuum eft(utAmnioniusanimaduertit)no tioremartem Seddices ratione inaliniilieffe&tamexignotisconcludes
re,nanieaexquibushicratiocinatur,extertiodeanima 21. infrasumuntur:hæcautemtanquam
ardua,& inchos antibus difficilia,utphilofophus,& relinquendasupra
nosmonuit:Satishuicrationifaciendumarbitrorexhis, gentiaatqzarbitriopendet:ineo
presertimartific equivoces impofuit: uel ab impositis et Gibi notis nominibus,
regulas logicæ docet:in mente enim artificis& docétis ing E ii
quærimus, ad que causa hæc nondirigitur. Tertio dicit: ut
quçinintelle&usuntfolo.sednefcioquçueritasdicipót,
cuinihilextraresponderinre:cum infra& inpoftpredi camentisdicatur.abeoq
resest,uelnoneftoratiodicitur uerauelf alla remota aūt causa et prima radice, ceterade
ftruinec effe eft. Item Aristotele de vocibus loquitur. Propterea mihi hoc libet
dicere. Hac de causa fiais exemplissuasen tentianicomproballe,o fi&aamer a
positione significant: & ideo magisobuia& perspicuaacconsuetafuntadexpli
candum: utquodámodonotiora,utmagisuulgata,exars omnemueritatem haberiin compofitione&
diuisione.ne excludatur ueritas apud Platonem in intelligibilibus,& in
telligentiisfiuemenubus,& apudArift.desimpliciuming
telligentia&abftractis:fedeam queinpronúciatiuissubs
eftmotibus,fcilicetcumdifcursu:seuratiocinatione:quæ perenunciatiuam
fitorationem.&inniotibuspronuna ciatiuis,non invoce solum (intelligas) exiftentibus:fices
nimtextuiArift.& eiusdillisaduersantiadiceret.sedetia ne&diuifionefalsum
& uerumremouerineceffeeft:pro ptereaergodixit,(circacompositionem at causam
noia ret:sed ad nomina in uoce descendens ait:(non significare uerum, aut
falsum): significare enim proprium eftnomi num, quæinuoceacompositionesignificanteconfiftunt.
PetitAmmonius quomodo uerum fit,circacomposicios innueretueritatem non in rebusreperiri:fedinhisetiam,
nem&diuisionenelleueruni&falsum.Respondernon
nonutitur:ficututiturhis,quæfalsumsignificaremaxime affirmantur.fecundam causam
adducit: utinnueret,non solum nomina simplicia ad ueritatem explicanda indiges
reuerbo:sed etiam ipsacóposita:fed idem eftdicendum
denominibuscompositisueris,nosautédefictisproprie non
bitrioplurimorum:exhistamenfi&lisnominibus,aliaue
caintelligendasunt.exempla autem innotescendi gratia inuenta,exuulgatis&
consuetistrad endafunt et lificadi cantur:quibustaméuerum facilius inueniamus,autinuen
tum faciliusdoceamus: PetitSuellacurArif.dixerit.con pofitionem significarecum
uero & falso,non autem figni
ficareuerumautfalsumirespondet,hocdifferreinterfigni ficareuerum&
fignificarecumuero:quiasignificareueru poteftuere in nomine fimpliciinueniri:u.g.hocnomen
uerum aut fallum, fimplexuerumsignificat.i. se ipsum:s ed significare cum
uero,eftfignificare cum uerbi complexu :
utdeuerbodicetur,significarecumtempore,notempus: utdies& annus:sedlicethęcdubitatiorelinquendaforet,
cumidquærat,quodinArift.textunoneft:tamenneaus inmotibus pronunciatiuis, ideftquicaufafuntutper
enung ciatiuam orationem pronuncientur,ueritasergoquacon ditorum
ingenia,obuiriau&oritatem fallantur,ponere& cipitur,aut enunciatur
aliquid ineffc alicui,folum circa con pofitionem &
diuifionemeft,utspeciesorationisenuncia tiuæ.dixieam ueritatem
circacompofitionem elle,quæ concipiturinmente ,uelexplicaturinuoce,&
quaprædiy catuminesse subiectoaffirmatur:quoniam primotopic.4, loca accidentis
propriè dicuntur,quibus potentes fumus concludere hæc alteriineile:&
ideolocaeducentiauerú enunciatiuepropofitionisdicunturlocaaccidentis& ueri
tatisquaaliquidalicuiinesseconcipituruelexplicatur:Sci scitatursecüdoAmmonius
curArift.dicens(nomina igi, tur &uerbaconfimiliaíunteiquisinecompofitione&di
uifioneeftintelleclui)exemplaprotulittantum nommun, nonuerborum
dicens,uthomouelalbum. Respondet per hominem nomen: peralbum uerbumfumpfiffe: non
eata meninquitratione, quauerbum proprieinferius defini
tur:sedquiaArift.ftatuit,omnem uocemquæterminum prædicatumfacit, uerbumappellanda.
Sed responsio hęc improbandauidetur:primum q Arift.nondieetinfraprę
refellereconstitui:non.n.Arift.dicitcompositionemcum
ueroautfalsosignificare:sedait.(circa.n.cópofitionem &
diuifionemelleueritatem& falfitatem.)Itemdehircos cerui nomine afferuit.
“Chircocervus” n.aliquid significat, sed non dum uerum aut falsum) denominibusergoopposiy
dicatumu erbum appellandum fore: quodfictiamdices
tumdiciteiquodSuellafingebat:nomina nonsignificare ret,exemplum
albiquodposueratantea,adexplicandum uerůautfallum,sedsignificarefineueroautfalso:Eiusery
uere uerbum, inutile videretur:Aliter igitur responden, gore sponfioin textu
Aristotele.infirmatur, cum denominibus dum. His exemplis dicta inchoantibusc omprobandaque
compositis neget significare uerum aut fallum: differentia etiam abeoassignatauerbisArist,aduerfatur.Ampliusnec
potuissetAris.dicere,copositionem& diuifionemuerum
lignificare,naincompositio.i.affirmatio&diuisio.i.negay
cumuerbonominibus:tamenutnotaprædicatumcuin ciosumerenturinuoce.quoinfradeorationeenunciatiua
dubieto connectens, dubiumfaciunt, anuerum&failum dicetur. Litoratio significansuerumuelfalsum,&inqua
fignificent,fignumest: Ammoniusetiam tanquam duy eftuerum& falfumutinfignoexternosignificante:nam
oratio in mente, non significate positione, ut hic intelli, bium quærit de uerbis
primæ et secundæ personæ “ambulO”, “ambulaAS” et in quibustertiaperfona
&certaftatuitur. git.fignum eftopdenominibusfimplicibus& cópofitis,
lineuerbo,intulitdicens:(nominaigituripsaautuerbacó fimilia sunt fine compositione,
& diuisione intelle&us. lt homo & albumhircoceruus) quæ &
fialiquidfimplex (1) gnificent, nondumtamenuerumautfalsumhæcautemno
miniinuocesunt,noninmente:quiafiutinmēteeffent, ut ningit. quæ ueritatis &
falfitatis uidentur capacia :licet nonperfe,fedcomplexuhorumuerborum cũcertispery
fonis.nonitadubium eft de nominibus, dequibusinse acceptishæstat nemo, an
ueritatem significant aut fallita, tem : Quærit nouissime Ammonius quid
intellexerit Arist. Per simpliciter, uel secundum tempus cum ait. (hircocery
considerentur, non dicerenturno significare uerum aut falsum et q effent fimilia
intellectui fine compositione& diy uifione: quiaessentipseintelle&us,seuintelligentiafineue
roautfallo:Dicédumigiturinquestionempotiusuerten
dumcurdixerit.(circacópofitionem.n.&diuifionem,ut inmentesunt, eftuerum&
falsumj denominibus autem in uocecorolarieinferens,ait:(fineuerbonondum uerum
uusenim aliquidsignificat:fednondum uerumaliquid
autfalsum,finon,ueleffeuelnonesseaddatur,uelfimpli citeruelfecúdumtempus.) respondet
sermonem Arif.ad eadem referens verba, inquiens: nifi effe addatur fimplicis
ter,ideftnisi effe addaturindefinite&indeterminatelignis
ficans:utfuithircoceruus,eft,auterit.nondefiniens,ac
determinansanhodie,sero,anmane,perendie&c.uel autfalfum significare.) Adquodrespondendum,quod
fecundumtempus,ideftnifiaddaturcumaliquadetermis proptereauoxquando
eftfineuero&fallo, quandoque natione tempori addita præsenti, præterito, uel
futuro, cum his, quia circa compofitionem & divifionem intelle,
sciliceterat,eft,erit,herianno superiori,hodie uel cras, & us eftuerum
& falfum :ex quo intulit de nominibus in autsuccessiuotempore.quam
tamenexplicationemaci uoce,gfintfineuero, Xfalloexeadem causa, pfimiliasing
intellectuifinecópofitione& diuifione:circaquæuerum cipiens Magentinusuelinlatinumuertensnonintellexit:
cumpereffefimpliciter,& omnino,in,finitoacdetermi & falsum uersatur, ut
caulam, quaposita, uerum aut falsum i ponitur. & hac remota (ut in nominibusfineaddito
uery natotemporeintelligat. Ad tempus uero et in tempore infinito.
tragelaphuserat, uel erit, hęc.n.infinitafunt:fed bouidetur, quæfimiliasuntintelligentięfinecompositio
eft presentist emporis, aitdefinitumelle:l iceteft,utdeDeo facilius conftitutamfententiamapprobant:uerbaautein
(utdicetur)quandam compositionemsignificant,quam licetexsenonhabeant, sed exalio,ex
compofitis,fcilicet dicitur infinitum
significet:Idem.n.Deus,erat,&eft,sedin aliisrebus, temporenondefinitoutimurita.Hinc
liquet, igiturerunt:quæ& fiacu& expliciteuerbii,prædicatum, &
subiectum ut nomina non contineant, illatameneximi git,ergo&
hicpertempusdimpliciter,tempuspræsens,8C
persecundumtempuspræteritumuelfuturum:quæpros ptereanuncupantur& lunt, quere
tempus. .prælensciry cunftant, iuxtas;ipsumponuntur:proptereadixit,(secun
significat,quemadmoduminorationequaestequusferus. Ofitis & precognitis partibus
definitionis nominis ac nuncaddefinitionesponendasintegrasactotas accedit: sed Amm
.quęritcurprimodenomineäde verbo definis dumtempus) quodnonfimpliciter& ina&ueft.
Sedquod .tionem assignet? refpódet, proptereanomenuerboesse præteriituelfuturumest:solum
præsensfimpliciter& in actuest.utre&te.S.'Tho.exposuit: Nec Sueffe confutatio
ualet,& quęliberdifferentiatemporisefttempussecundu
quid:quoniamperaliquidabaliisdifferétiisdiffert:quod autemperpartemeft, fecundumquid,
nonsimplicitertas antepositum , qnomen subftantiả.i. naturam & uim rerum
significat: uerbumueroa&ionematqzaffetioné,quænel
cellarionaturamacuimmouentésupponit.contraarguit
Sueffa.substantianonnisiperaccidentiacognofcitur,prius
ergouerbumdefiniendumqnomen:Ad instantiam,Am Icessedicetur: primoclenchorum.4. Sedĝfalla
hæc fit moniusfacilediceretfubftantiamcognofcifinedescribir improbatio patet,quiaens,cuminsubftantiamensfimplis
citerdiuidatur& accidens,inaĉtumfimpliciter,& potens tiamfecundumquid,
nequaquamuerediuideretur: quia per aliquid differ substantia ab accidente
,& potentia ab aétu, &fipropriedifferentiamnonhabeant.Itemratiofal
lit.lihęcspeciesperaliquamdifferentiam (acuprecipue) differt, rrgo per partem.igitursecundum
quid. accidentiautpofteriora.accidentiavero per substantias definiri, ut priores:
fic.n.Aristotele primonaturam .2.phy.quá
motumfiniuit,aquamotus,utperseprincipio,prouenit: & materiam primo phy.81.g
formam .2.phy.2. quæ a materia cuiu nitur& datellelustentatur, Aliteripserespndet,
proptere anomenuerboprætulisle, onotiuscft. Et iterbi
feconuenireArift.affirmauit,fedenunciationitantu:erunt igitur enunciationes,
cum enunciationispropriumopusef
fignum.sedcópofitionemacueritatemcófignificatquan ficiant: Suellanouariis
Sorticularumdi&tis& improbatis sententiis,hocuisumeft:literas&
nominaquoadprima eorumimpo fitionem, non significarenifiincomplexum , neccum
uero et falso: sedquòd quoadnouăimpositio, nem, fignificare poffunt cum vero et
falso: proptereaqapo incópofitione explicarefineadditouer bonó possunt. Dis
fitione sunt. Nung tamenerunt propositiones autenuncia cas Querbumetsi
compositionem extremorum aétunon tiones: proptereanóualereait, a, significat cum
uero aut dicat, a&tionemtamen, et affectionem significat, quæ causa fallo, ergoenunciatioerit.quoniáinquitoportetinantes
eft, qpredicatumseuappositúsubie&ofiuesuppositocon cedenteaddere.
fignificetexprimaimpofitione,nonau
iungatur,uerbumergolempereftuniocóiungens(apritu temex noua institutione. Sed contrahancaddităconditio
dinesaltem cum inpropofitionenóeft:fedcũsecundum nemexproprioarbitrio. Enúciatio
primaimpofitionefis se, acpurúaccipitur: nominauerosunt composita, seu quæ significat
propriecum vero et falso. Ego ubi est proprium apta sunt pera & tumuerbi
coniungi, proptere a nominapen opus, necessario propriumerit inftrumentum:
neq;enima dentauerbo, quasi formauniéte, & uerbiianoíequasimai nova aliqua
institutione propriú opus a proprio inftrosen teria, qunici habetp uerbum. Ut
materiaaŭt, tempore pre iungipoteft: proptereafi. a.b.c, etc. novis aut
antiquis concedit forma, & prius,utfacilius& ordinenecessitatisnos Giliis&pofitioneimpositasunt,
ad verum et falsum,seu (ut menanteafiniendu. Verbú vero, quniédafunt, prçsuppo
ipfi volunt) cum uero & falso significandú. enunciationes nés, pofterius ut
ignotius & the posterius explicandú: quas quando secundū se,
acpurumdicetur. Ipsum.n.sic purumi nullüueritatis et compositionis, aqua verum
explicatur, est dam, nonperse, sed quam sine compofitis nominibus non est
intelligere. Gi ergo hac de causa nomé præponit uerbo, q notitia verbi in
compositione verū explicantis, non pont, intelligi sine nominibus compositis.
Ita et nomina, uerum illud, quod Ammonius, tempus simpliciter &
omnino, ponentium CONSILIO coplcctuntur. Exemplo similiAmm sus ideftindetinite
et indeterminate significans, appellabat, Ma, gentinus dicit esse tempus
finitum et determinatum. Et parsticula, quam Ammo. adom né temporis
differentiam rer pra, cum dicimus "curro", "curris", nin
git, pluit, complexuhorūuer borum cúcertis intelle&is personis, cú vero et
fallof sgnificant. ferebar, Magentinus ad solum præsens direxit. falsum igir. Keywords: logicalia, interpretatio, interpretazione,
logica. Refs.: Luigi Speranza, “Grice e Balduino” – The Swimming-Pool Library.
Posts
No comments:
Post a Comment