Grice e Baldinotti: Del segno

  E V O C I B U S. 60. Non erit porro alienum de naturalibus signis advertere, homines non raro ad errorem trahi,dum ex illisrem significatam inferunt: sunt enim haec signa, vel effectus, qui caussas, vel caussae quae effectus indicant,ut in signis rerum futurarum (2). Iidem autem effectus nunc ab una,nunc ab alia caussa oriun tur;neceadem caussaeosdemsempereffectusgignit;sedmulta sunt , quae caussarum actionem determinant , suspendunt , et etiam omnino mutant.Non igitur necessario,et semper signum naturale rem certam innuit;sed a multispendet, quod eo una potius,quam alia ostendatur. Signa affectuum animi sunt natu ralia;eos tamen non semper denotant,etille in perpetuo errore versaretur , qui de affectibus ex eorum signis statueret. 61. Sed ad voces revertamur,quarum origo,indoles,vis,in ideasetmentisoperationes,influxus,usus,abusus,interpretatio leviter attingenda (x). (2)Quin imo Reid Rech.sur.l'Entend.tom.I.p.147.arbitratur,eas, quas dicimus caussas, esse tantum rerum signa.Videmus dumtaxat, quae dam hunc inter se nexum habere, ut si unum praecedat, aliud illico subsequatur. Id tantum statuere possumus; non vero in eo, quod prae cedit respectu illius, quod subsequitur, caussalitatem , ut aiunt, inesse, cum haec nullaratione ostendatur.  98 DE RECTA RUMANAE MENTIS,INSTITUTIONE 59. Voces nostrum studium ,et operam expostulare,fuit iam suo loco (1)observatum.Quae cum sint idearum nostrarum signa, horum tradenda prima divisio est', qua in naturalia, et artifi cialia distinguuntur. Signum naturale cum re significata habet nexum ex eius natura derivatum ; artificiale vero ex hominum institutione, et arbitrio aliquam rem significat: lacrymae sunt doloris signum naturale, voces signum idearum artificiale. (1)V. Introd. (2 ) Inter eas'quae non prorsus inutiliter attinguntur,commemorari possunt potissimum nominum divisiones, ad quarum normam nomen in enunciatione, vel est subiectum de quo aliquid effertur, vel est praedicatum quod ef fertur,'vel est concretum , remque significat cum sua forma, vel est ab.   LIBER PRIMUS 99 62. Voces institutionis esse signa nempe artificialia, nec ne cessariumhaberenexumcum rebus,adevidentiamprobantmuti,et linguarum varietas: nam si haberent, organo tantum vocis impe dito,sermonis nullus esset usus,et quae apud omnes eadem sunt, iisdemetiamnominibusappellarentur:miraautem estnonrerum, s e d v e r b o r u m d i v e r s i t a s ; e t m u t i s u n t ii , q u i s u r d i t a t e l a b o r a n t . 63. Nunc vero videamus, an facultates humanae vocibus ad res significandas instituendis sint pares ; an videlicet possint h o mines linguam aliquam condere (1). Animi affectus, sensusque vividi doloris et voluptatis naturalibus quibusdam signis coniun guntur , iisdemque manifestantur: homines haec facile possunt artificialia reddere,sinempe observent affectus,quos indicant, nec ea tantum edant impellente natura, sed consulto, ut quae ex periuntur , ceteris manifestent. 64. Quae signaclamoribus non articulatis,habitu vultus,et gestibus continentur, atque actionis,quam vocant,linguam (2) conficiunt. Usu autem constat facilem , expeditam secretam idea rum communicationem hac lingua non obtineri, distantia, et interposito corpore impediri: sensim igitur ab ea recedere cogun tur homines , ad eamque feruntur, quae vocis distinctionibus pititur. 65. Hanc ut instituant clamores naturales (3) in primis pro stractum solamque formam exprimit,vel est categorematicum quod solum et per se aliquid notat,vel est syncatagorematicum quod ab alio avulsum nihil certi repraesentat, vel categoricum quod rem categoria comprehen sam obiicit. Sed de his satis, sapiens est non qui multa , sed qui utilia novit. P. S. ( 1 ) N e g a t P . L a m y i n T r a t . d e A r . l o g .; e t R o u s s e a u d i s c . s u r . l ’ i n e g . parmi lesHom .parum abesse censet,quin demonstratum sit,fieri num quam posse, ut lingua ulla suam ab hominibus originem habeat;ita etiam A. Encycl.A. lang.His e diametro se se oppouunt Epicurei, quorum hac super re doctrinam Lucretius l.5. de Nat.rerum exposuit.Diodorus Si culus lib. I. Bibl.quod nobis possibile,et hypotheticum est,factum habet, omnesque linguas humanum fuisse inventum putat. Nuperrime in Diss.de ling.orig.abA.Berol.an.1770.praemio donata Herdercontendit linguas in universum non divinae, sed humanae prorsus esse institutionis. (2) De hac lingua V. Condil.Gram.part.1.lib.1. (3) Sinensium lingua hanc videtur originem habuisse , ea constat ex m o . n o s y l l a b i s 3 2 8 . , q u a e p r o n u n c i a t i o n o v a r i a t a 'o t f i c i u n t s i g n a 1 6 4 0 , ( V . C o n d i l .    100 DE RECTA HUMANAE MENTIS INSTITUTIONE trahunt,et simul iungunt,rerum etiam externarum sonos referunt, et imitantur (1),unde voces oriuntur,quae elevatione et depres sione multum distantes aliquo modo gestuum 'et clamorum vim exprimunt (2).Atque itaverborum dstinctioni consultum , quan tum patitur vocis et auditus organum rude adhuc et inexercitatum .  66. Subtilius, qui haec disputant, quorum etiam aures deli catiores, similitudinem quamdam inveniunt inter impressionem a rebus, et a verbis excitatam ; eamque prolatis ex.gr.vocibus crux, mel, vepres,furens, turbidus, languidus distincte sen tiunt: hinc multae voces (3); multae etiam facultate, qua polle mus , per metaphoras omnia explicandi, et associandi insensi biles ideas sensibilibus. 67. Revera verba,quae res insensibiles referunt,metaphorica omnino sunt ; perpetuo autem usu nomina propria evasere , et vetustate multorum etymologia sensibilis ita evanuit,ut res pror sus in sua spiritualitate relinquant (4).Quin immo eadem verba solum confugiendo ad metaphoras poterant fabricari. Exterua namque forma carent,etsono res insensibiles,unde earum no mina desumantur.Ac certe per imagines solum et similitudines id, quod experimur, aliis, qui illud ipsum non experiuntur, possumus cxplicare. Traitédesconnois.hum.t.II.)AliimonosyllabaSinensium numerant330. Freret sur la lang,des Chin. 214., et signa inde componunt 54509. et 80000. Haec loquendi ratio supponit iudicium aurium subtilissimum .V. Soave Compendio di Lock.l.III.Ap.al c.I. (1) Hoc facile sibi suadeat quisquis rerum , quae sonorae sunt, nomina advertatex gr.ululare,hinnire,sibilus,tonitrus,stridor,murmur. (3) Ohservat Warburthon Ess.sus les Hierogl.actionis lingua,inventis iam vocibus,homines usos fuisse,Orientalespraesertim,quorum alacritas, et imaginatio vehemens hunc exitum etiam requirit;atque exempla permulta ex historia tum sacra, tum profana hanc in rem profert. (3) Ut recte nomina rebus imposita sint,quamdam esse debere rerum, et nominum convenientiam ex ipsa earumdem rerum natura ortam in Cratylo contenditPlato.Sunt enim,ait ipse,nomina imitamentum ,quemadmo d u m etiam pictura , et qui rei speciem in litieras, ac syllabas referre nonnovit,isineptusnominumopifexest.ErecentioribusIoannesBaptista Vico,principii d'una scienza ec.,de similitudine verborum cum forma rerum multis disseruit. (4) Horum nominum exempla sint cogitatio, voluntas, desiderium , aliaque huiusmodi. V. Traité de la Formation mechan.etc. Ch.XII.   LIBER PRIMUS 101 69. Quod vero homines,ut boc aliisque modis ad sermonem formandum aptisutantur,fortiusincitat,indigentiaest,maxima rerum omnium magistra : sermonis etiam utilitas, atque neces sitas vix paucis inventis vocibus sub oculos posita: hinc multi conatus, ut verborum numerus augeatur,quos felices reddit co gnitionum,et idearum commercium homines inter initum.Haec enim se mutuo fovent,et,ut verba commercium illud amplifi cant,ita ex commercio novae vires additae, et nova suppeditata istrumenta , quibus ars faciendorum et deligendorum verborum perficiatur. 70, Nec vero sunt verba hominum opus , in quo ipsi nihil aliud, quam arbitrium recte sequantur: est enim illa analogia i m p r e s s i o n i s ( L X V I . ), e t s o n i i m i t a t i o ( L X V .) , q u a m p u l c h e r r i m e in fingendis vocibus sequimur ; est forma , et affectio orgaai v o eis, a qua earumdem elementa , literae praesertim vocales deter minantnr : sunt denique derivata , et voces artium , et technicae inhominum libertate haud repositae,cum illae derivationis na turam imitentur ; hac vero vim , et effectus rerum significent (3). 71, Duo sunt,quae videntur iam asserta impugnare;primum scilicetsermonis institutionem requirere,ut de significatu verbo rum conveniatur ; conveniri autem inter eos non posse , qui omni sermone destituti sunt. Quasi vero nulla alia praeter voces ratio suppetat ; qua explicetur quid ipsae significent; percipi enim id (2)Modum transferendi verba necessitas genuit inopia coactaet augustiis, post autem delectatio iucunditasque celebravit.Cic.de Orat. III. 38. Notat et illuminat marime orationem tamqucm stellis qui. busdam verbum translatum Idem ib.48. (Y) Huc faciunt quae de linguarum analogia subtiliter disserunt Valcke naerius in observatt.academicis,Lennep inpraelett.academicisetScheidius in orat. de linguarum analogia ex analogicis mentis actionibus probata. P.S.  58. Sed est etiam unde moveantur homines ad res alias permul tas metaphorice appellandas, eas scilicet quas primum obscure, et confuse percipiunt. Etenim has meditando earum quamdam similitudinem cum aliis distincte perceptis intelligunt, quorum proinde nomina ad illa transferunt; atque in hoc mirifice dele ctanturluce,quae ex rebus claris,etdistinctisinalias obscuras, et confusas diffunditur (6).   potest ex circumstantiis, in quibus adhibentur, et ex gestibus, qui pronunciatis nominibus res indicarent; in eamdem etiam rem conferet illa imitatio (L X V .), atque similitudo (L X V I .) 72. Aliud vero erat huiusmodi :summis viris difficultas m a xima se semper obiecit in linguis ornandis,et perficiendis:qui ergo fieri potuit , ut homines plane rudes , atque ferini, c o m m u nione scilicet cum aliis non exculti ex integro sermonem con dant? Fieri istud quidem non posset, si de perfecto sermone contenderetur,in quo non tantum apte expressa,quae ad necessi tatem pertinent , sed etiam , quae ad cultum vitae , et oblecta tionem;in quo multae orationis partes,multae leges syntaxis, et inflexionum , multa denique , ut numerus , et varietas obti neatur : haec sermoni non absolute necessaria sunt (1), et vix nomina,utaiunt,substantiva,etsignum aliquodnumquam variatum ad verbum auxiliare sum exprimendum : quae quidem hominis licet sylvestris facultates non superant (2). ET INVERSIONIBUS. 73. Multa in qualibet lingua videntur esse synonima , voces scilicet,quae unam ,eamdemque ideam referunt:dubitari autem iure potest, an revera sint; quin potius statuerem ea, quae di cuntur synonima,eamdem ideam principalem reddere,accessoria vero differre plerumque;atque hoc modo inter se differunt amo , et diligo; peto, et postulo, timeo, et vereor (3). "(1)V.Condill.Gram.P.I.Ch.XIV. (2)V. Traitéde laform.mechan.du langage V. II.Ch.IX.et suiv.Condillac Traitédesconnois.hum.T.II.GrammaireP.I.Ch.I. II.,Maupertuis Diss.sur les moyens etc.pour exprimer leurs idées; Sulzerdel'influencerecipr.delaraison,etc.extatinAc.Ber.adan.1787. et Vol.IV.opusc.Select.Mediol.SoaveComp.etc.L.III.Ap.al C.I. (z)Receptumapudlogicosnovimus,utnominatribuantinsynonima,quae secundumunameamdemquerationemdepluribususurpantur,etinhomonyma quae rationem naturamque diversam in iis significant, de quibus adhiben tur,Iamvero homonyma aliadicuntur casu et citra rationem ac temere im.  102 DE RECTA HUMANAE MENTIS INSTITUTIONE CAPUT VI. DE SYNONIMIS , (3) Synonima stricto sensu accepta , quae nulla idea accessoria differ. rent, linguae vitium indicarent. D'Alemb.Elem.de Phil.XIII.(z).   LIBER PRIMS 103 74. Hac de re notandum est, vocibus duplicem illam ideam (LXXIII.) subesse; et, ut praeteream exempla , quis est, qui non noverit , vocabula quaeque loco , et tempori, et generi s u scepto orationis non convenire ? Quod profecto maxime oritur ex idea accessoria , quae non solum verba eamdem principalem exprimentia distinguit, sed eorum etiam opportunitatem deter minat (1). 75. Quae ergo synonima habentur, ea profecto non iure; namque discrepant accessoriis illis ideis, quae rerum diversos aspectus,gradus,etrelationes,etadiuncta exprimunt.Imperiti haec apprime synonima reputant,quorum levia discrimina lin guarum cultores notant. In eo frequenter peccant ex lexicis pene omnia , quae adolescentes, misere decipiunt (2). '76. Duplex distinguiturordo verborum , et conformatio,na turalis,et artificialis; seu inversa.Porro quem ordinem habent ideae, idem etiam verborum est: ordo autem idearum , fertur ad modum , quo in mente sibi succedunt, vel ad earum dependentiam mutuam ,ex qua fit,utaliaealias regant,etexpli cent, aliae explicentur, atque regantur: si primum , ordo , quo exprimuntur ideae, naturalis erit, quando idem ,ac ille,qui in earum successione servatur;qui quidem in singulis diversus est; si secundum , ut ordo sit naturalis , quae alias regunt, vel ab aliis explicantur praemittendae sunt; quae reguntur, et alias explicant postponendae; secus erit artificialis, seu inversus. 77. Sed unde oritur,quod ordo inversus orationi vim addat,et siteius quasi lumen quoddam nosque voluptate perfundat? Scilicet posita , et alia dicuntur ratione , quod rebus tribuantur aliqua inter se similitudine cohaerentibus. Posteriora haec aptius vocantur analoga , sive attributionis, quum uni quidem rei primario conveniunt, reliquis secun dario,sive proportionis,quae pluribus rebus propter proportionem aliquam accommodantur.Exhocfontemethaphoraepleraequeomnesdimanant.PS, (1) Nonnullarum rerum , atque actionum voces quaedam ex ideis hisce accessoriis inhonestae, et turpes evadunt; quae ideae si in aliis vócibus omittantur, vel mutentur,nulla amplius est turpitudo;unde fit, quod eae. dem res,etverecunde,etobscoene dicifpossint,etquod ea,quae turpia re non sunt, nominibus, ac verbis flagitiosa ducamus.  vel re (2)D'Alembert loc.cit.Traitéde laform.mech.du lang.ch.IX n.161.   quia eum ,quem Rethores modum appellant,et numerum parit; quia imaginationem exercet;quia ideas nimis disiunctas coniun git (1). Revera voces ordine inverso positas ad se mutuo referi m u s , ut postulat idearum ratio ; atque si in periodo multae sint ideae,quae a quadam principalipendeant,etexiisaliquaehuic praeponantur,postponantur vero aliae, arctius omnes cum ea coniunguntur. In quo nexu illud praesertim admirabile,quod uno verbo ad integram sententiam animus revocetur (2). CAPUT VII. ET IDEARUM INFLUXU. 78. Varietatem linguarum,et nos ad confusionem Babylo nicam referimus:simul autem liceat statuere,ex diverso homi num ingenio,et indole,eorumque externis circumstantiis oriri potuisse, et magna ex parte ortum esse,ut singulae suum -co lorem habeant. Ac ex confusione illa vocum origines potius , quam ipsaelinguae;quae perfici sensim debuerunt,etaugeri verborum copia, atque syntaxi, et inflexionibus moderari. 79. Non una autem in hoc fuit omnium gentium ratio,quod multis causis tum physicis,cum moralibus tribuendum est;atque inter eas recenserem caeli temperiem ,non eamdem ubique faciem naturae,rerum aspectus multiplices,diversas opiniones sive ad civitatem sive ad religionem pertinentes , regiminis formam , e d u cationem , mores denique et studia (3). 80. Revera sermonis vis, copia,et harmonia , et inflexio nationum exprimit characterem ,ingenium,atque culturam ;ac eadem linguarum , et gentium fuere semper fata, et vicissitu dines ; quod in Romani Imperii, et linguae latinae ortu , pro gressu , et occasu velut sub oculos positum est. (1) Iunctam , cohaerentem , levem , et aequabiliter fluentem oratio nem facit verborum collocatio. 99. de Orat.(II.43. (2)V.D'AlembertEclaircis.S.X. Condill.Gram.P.II.ch.XXIV. Art.d'Ecrire L.I.Ch.I.II. (3)V. Traité de laform.mechan.etc.Ch.IX.  104 DE RECTA HUMANAE MENTIS INSTIRUTIONE DE VARIETATE LINGUARUM , ET DE MUTUO VOCUM , $ 1   LIBER PRIMUS 105 81. Sed ex iisdem quoque caussis fit, ut nationes singulae suas habeant idearum compositiones , et vocibus , quibus aliae carent , utantur : inde in interpretando necessitas verborum cir cuitum saepius adhibendi, cum non semper verbum e verbo exprimipossit;indeadeodifficile,librosexunainaliamlinguam convertere.Atque in hoc licetomnis cura,et studiumponatur, adeo singulis linguis suum quoddam inest ingenium , ut nullae fere sint interpretationes , quae authographi vim , et elegantiam , et nativum splendorem nequaquam desiderent (1). 83. Quae quidem eo nos adducunt, ut intelligamus,quem dam esse posse sermonem , edisci, et percipi omnino facilem ; quem si universalem veluti linguam cunctae gentes amplecte - rentur, eo possent mutuum idearum,et cognitionum commer cium inire. Ac difficultas, qua ab hoc impediuntur, ex lin guarumvarietate,etmultitudineorta,aliaetiam rationevinci posset,characteristicam nempe aliquam linguam adhibendo, quae res ipsas, non rerum voces exprimeret.De bac sermo erit inferius. Interim cum nullus ex hisce modis adhuc suppetat; nec ulla spes sit, ut in unum , (1)V. Clericum Art.Crit.tom.I.part.II.cap.II JII.IV.  82. Linguarum varietas non leve incommodum affert Socie tati, et progressui scientiarum : nec enim consultum , ut facile edisci possent,sed casu magna ex parte conditae,et procurata copia , ét ornatus . Sublatis declinationibus , coniugationibus , et gèneribus,si substantiva unam immutabilem terminationem habe rent, suam adiectiva, et verba pariter, quae adverbiorum ope temporibus , et modis distinguerentur ; pullae superessent regulae Grammaticorum,etsoliuslexici/auxilio linguam quamlibet per ciperemus. cumque insuper esset prima illalingua (LXXXII.) absurda, et egestate, atque uniformitatis squalore sordesceret; maxime erit optandum , ut latini sermonis usus conservetur. Locupletissimus namque est hic sermo , electissimis , et praeclaris verbis abundat , communis hactenus fere fuit omnium éruditorum ; qui eo abiecto, sisuam singuli linguam in scribendo usurparent, iam , vel aliena omnia nescirent, vel in omnium gentium ,quae doctrinae laude vel alium conveniant omnes ;   splendescunt, perdiscendis linguis curam , et operam compelle rentur insumere,quam ad rerum cognitionem adipiscendam con tulissent (1). 84. Quae hactenus de vocibus dicta sunt , satis ostendunt , easabideis,etcogitandimodononparum pendere.Sedmagnus etiam est verborum in ideas, et mentis operationes influxus. Atque in Psychologia , si fortasse ad veritatem plane non sua detur, nullas fere absque verborum usu nos exequi posse;illud profecto demonstratur , eo foveri multum , et perfici. 85. Quod probari nunc potest exemplo mutorum ; earum etiam gentium , quibus signa numerica pro maioribus quantita tibus deficiant, cetera sint nimis composita.Illi quidem multis omnino ideis destituuntur, mentisque facultates obtusas habent, nec ad operandum faciles et expeditas; hae vero gentes in rebus arithmeticis ne vix quidem progressae sunt (2). Tantum signa valent ad humanas cognitiones promovendas vel impediendas. 86. Equidem arbitror, a veritate abesse longius , qui crederet verba communicationi cum aliis tantum inservire (3): ea menti sistunt obiecta ; nimis composita dividunt ; si magnifica sint et nobilia , res amplificant, et extollunt; si humilia , imminuunt , et deprimunt. (1)V. Laur.Mosheim Dissert.de linguae latinae cultura et neces. sitate.V. etiam quae nuperrime Ferrius, et Tiraboschius, Alexander G o rius, et Clementinus Vannetti in eam habent Alamberti sententiam (Melang. tom . V.) statuentem bene latine scribi non posse, et latinitate abiecta studium omne ad patriam linguam transferentem . (2)RefertCondaminius,quosdamAmericaepopulos,cum ocesnume rorum supra ternarium non habeant,in hoc arithmeticam eorum consistere: certevix paucis huiusmodi signisutuntur,iisqueadmodum compositis,ex quofit,utmaioresnumeros mente haud comprehendant,etquemlibetultra vicesimuin indefinite concipiant, atque capillorum numero comparent.V. De laCondamine Voy.Paw Rech.surlesAmeric.tom.II.ch.27. (3)Cogitatio,ait Plato in Theaeteto,est sermo,quem mens apud se volvit circa illa, quae considerat; cum enim cogitat, secum ipsa disserit adeo , ut cogitatio sit sine strepitu vocis oratio , aut interior collocutio.  106 DE RECTA HUMANAE MENTIS INSTITUTIONE 87. Verba sunt veluti signa algebrica idearum ; brevitati proinde consulunt,multarum idearum comparationem faciliorem reddunt, mentenique sublevant in consideratione multarum re   LIBER PRIMUS 107 rum , atque compositarum : quae verborum utilitates maxime elucentin modorum mixtorum (XXXVIII.)ideis,quas in nullo exemplari iunctas videmus , sed verbis exhibentur et compre henduntur (1). 88. Verba denique nexus inter ideas augent,eas facilius,et promptius exsuscitant, distinguunt, quae vix confuse percipe rentur (2): sic technicae in arte pingendi voces omnia alicuius tabulae vitia,omnemque praestantiam indicant;quae eos prorsus fugerent,qui illasvoces nequaquam callerent.Quare scientiae, omnesque artes multum debent verborum inventoribus,ut Linnaeo Botanica;et Ontologia,licetnomenclationetantumcontineretur, non esset penitus contemnenda (3). « DE USU , ET ABUSU VERBORUM . 89. De verborum usu , et abusu haec fere a Lokio , aliisque melioris notae Logicis accepimus : in primis duplicem esse usum verborum ;vel enim eo cogitationes nobiscum cooferimus,vel aliis exprimimus : illum jam attigimus capite superiore, in quo osten debam,maximas utilitatesex hoc interno sermone profluere.Cum aliis autem utimur verbis,aut in vitae civilis consuetudine,vel in studioScientiarum;inquopraesertimdistinctioni,etperspicuitati (8) Ideae in primis connexae inter se sunt ex analogia rerum , et ex circumstantiis, in quibus acquiruntur. Sed insuper verbis etiam unae cum aliis colligantur. Quot ideas unum verbum saepius excitat?Atque ex verbis haec alia utilitas provenit, ut in ideiş revocandis, et disponendis ordini, quo a nobis comparatae fuere,non adstringamur,sed illum qui magis pla. ceat, magisque conveniat iisdem tribuimus. V.Bonnet Ess.Analyt.ch.X V . (9)V. Sulzer loc.iam citato, Micheaelis de l'influ. des opin.sur le lang.etc.Condil.Art.depenser.part.1.ch.II.Stelliniosservazione sulle lingue tom.V.Soave Comp.di Locke I. III.ap.alcap.XI.  (7) Scilicet, si circa ideas maxime compositas , CAPUT VIII. sertimversemus,iisdemnomina,quibusappellantur,substituimus:Nimis enimessetoperosum,eetiamimpossibile,omnes ideassimplicesillascom ponentes mente revolvere; quod etiam confusionem afferret,et,ne idearum relationes viderentur , obstaret. Haec habitualis, non actualis distincta per. ceptio est idea coeca, et symbolica Leibnitii. circa notiones prae 1   litandum est, ne per se difficilia reddantur difficiliora; et ne rerum investigationes in aeternas quaestiones de nomine abeant. 91. Locutionis perspicuitas,atque distinctio maxime optanda idearum claritatem , et distinctionem desiderat: quomodo enim , quae confuse percipimus, aliis distincte explicarentur? ad eam confert brevitas, in qua tamen habendus modus ;nam ut nimia verborum copia res obruit, ita eorum egestas tenebras rebus offundit. Denique cum iis, qui loquuntur confuse, vitanda fa miliaritas est,qua nihil fortius ad idem vitium contrahendum . 92. Ita autem verbis utamur,ut unicuique idea determinata re spondeat;dequo,sinobiscum tantum colloquimur (LXXXVIII.), nos ipsos debemus interrogare; si vero cum aliis,et dubium sit, an verba ideas claras,etdistinctas in aliorum mentem immittant, tunc ea dilucide explicanda sunt.Id quidem de nominibus idea rum simplicium praestari potest (vix autem erit necesse ), si observanda proponantur obiecta,quae significant,etmodus,et circumstantiae indicentur, in quibus eorum ideae acquiruntur (XXXIV.) 93. Nomina vero idearum , quae sint compositae , decla rantur earum obiectis exhibitis, et addita ipsorum definitione; nec enim omnia attributa patent sensibus , et multa indolem potentiae habent. Quod si haec obiecta non existant, 94. Verborum universalium magnus est usus ,et maxima uti litas; innumera enim individua una tantum voce comprehendi mus , quae esset impossibile omnia suis nominibus distinguere ; e s s e t e t i a m i n u t i l e , q u i a n e c ii , q u i b u s c u m l o q u i m u r , m u l t o q u e minus illi, quibus aliquid scriptum relinquimus , eadem indivi dua agnoscunt.  ergo , 108 DE RECTA AUMANAE MENTIS INSTITUTIONE 90. Sed quae circa rectum verborum usum ,et eorum inter pretationem , de qua inferius, praecipienda sunt , separari vix possunt ab idearum doctrina iam tradita; utrisque enim idem finis,avocationempe aberroribus;intereaetiamintimusnexus, quantus inter voces , et ideas. Nunc lum , quae propius ad verba pertinent, quaeque eo loci explicata non sunt. ne actum agam , so } meratio idearum , quas simul reflexione, aut pro arbitrio con iunximus . fiat enu   LIBER PRIMUS 109 98. Vocibus demum abutimur, si quae incertam significa tionem habent , non definiantur ; si definitus sensus mutetur (1); si in rebus scientiarum artes consectemur oratorias (2): namque delectant, et movent , mentemque avertunt a philosophico rerum examine,quas non accurate,sed ad similitudinem exprimunt (3). (1)In verborum sensu commutando peccarunt vehementer scholastici. V. Gassendum in Exerc.Arist.Exerc.I. Y2) Hic cum Logicis fere omnibus non praecipio, abstinendum esse a tropis atque figuris:rebus enim permultis vocabula metaphorica necessario (LXVII.( imposita sunt, aliis utiliter (LVVIII.),cum ex iis orationi splen dor accedere videatur.V. Condil.Art.d'écrirelib.II.ch.VI.VIII. (3)Translationespropter similitudinem transferunt animos,etre  95. Neque vero minor utilitas ex verbis notionum ;.harum nullum archetypum extra nos invenitur iunctas exhibens ideas, ex quibus componuntur (LXXXVII .);id vero praestant nomina , quae illas comprehendunt. Sunt denique voces , quas particulas appellant Grammatici ; his utimur , ut ideas , et periodi m e m b r a , etperiodosipsasinterseconiungamus;quisaneususmirificusest, et ex eo maxime vis tota orationis derivat.Rectus erit,si m u tuam rerumdependentiam ,etrelationesdiligenterconsideremus. 96. Haecdeusu;nunc de abusu,quirestat,dicendumest. Iam vero abutimur verbis, si iis, nullam ideam , aut obscuram associemus, adeo ut inania sint, et ambigua : in quo non rarum estlabi;etmaxime verba notionum virtutis,honoris,et simi lium multo pluribus sunt meri soni; obiectum namque non referunt, quod sensus moveat , nec illud quod referunt in in fantia, percipimus ; hinc ea absque ulla significatione usurpandi longam consuetudinem iam contraximus , a qua ut recedamus , reflexione vehementer nitendum est. 97. Sed abusus verborum etiam ex ignorantia , et malitia : scilicet, qui partium studio, vel anticipata opinione moventur ; qui vulgo avent imponere ; qui difficultatum pondere haerent et idearum defectu impediuntur ; tunc enimvero ii obscuritatem affectant, verbis inanibus se se involvunt,nova etiam fundunt, atque sesquipedalia. Optimum ergo erit, mentem parumper a verbis abstrabere, eamque in ideas intendere, ne verborum so nitu hallucinemur.   CAPUT. IX. DE VERBORUM INTERPRETATIONE. 99. Ut verba recte interpretemur , advertendum in primis , notiones eius, a quo adhibentur,'significare: Non igitur suppo natur, omnes iisdem verbis adnectere easdem ideas (LIV.), et i p s i s r e r u m r e a l i t a t e m a p p r i m e r e s p o n d e r e . ( L I I I .) Q u a e q u i s u p ponunt, de rebus perperam ex verbis iudicant, et ex propriis aliorum ideas non bene copiiciunt. 101. Hisce per summa capita indicatis, advertam in primis , duplicem distingui sensum verborum ,proprium scilicet,et tran slatum ;namque verba,aut illam rem exprimunt,cui primum fuere assignata ; vel ex quadam similitudine cum re ipsis propria eadem verba ad aliam significandam transferimus. Quod si fiat, sensum habent translatum,secus autem proprium (1).Nisi quis sensum proprium alicuius vocabuli accurate perceperit,numquam fieri poterit , ut translatum assequatur ; hic siquidem ad illum refertur. Rerum praeterea conditionem inspiciet,ex qua oritur, ut quaedam voces potius, quam aliae, ad res sensu translato exprimendas , electae fuerint. Inde clarius is sensus patebit (2). ferunt, ac movent huc , et illuc, qui motus cogitationis celeriter agi tatus per se ipse delectat.99. de Orat.III.39. (1) Translatio est, cum verbum in quamdam rem transfertur ex alia; quod propter similitudinem recte videturposse transferri.Cic.ad Heren.IV.34. (2)V.D’AlembertEclaircis.,sur lesElém.dephil.S.IX.  110 DE RECTA MENTIS HUMANAE INSTITUTIONE 100. Quam vero quisque vocibus notionem subiicit,arguere tuto possumus , si multa nobis nota sint , eaque invicem conferamus ; loquentis scilicet ingenium ,et characterem ; affectus, oris habi tum ;linguae,quautitur,vim,etindolem;rem,quam tractat; circumstantias , in quibus versatur ; opiniones , religionem , q u a m sequitur;demum popularium eiusmores,ritus,consuetudines: haac enim omnia efficiunt, ut licet verba sint eadem , non tamen eumdem significatum , eamdemque vim habeant. 102. Nunc vero singula verborum genera persequar, deque   LIBER PRIMUS 111 104. Difficilius assequimur sensum verborum ,quae notionibus respondent; siquidem praeter caussas nominibus rerum existentium communes, peculiares etiam concurrunt (XXXIX.), ex quibus efficitur, ut singuli fere has ideas diverso modo componant. 105. Nec eadem semper significatio est vocibus orationis par ticulas exprimentibus; loquentium igitur, vel scribentium affe ctus, et praecipue contextus consulatur,cum ex iis sit dedu cenda. 106. De nominibus relativis, quid advertendum in praesen tiarum,ut recte explicentur?Porro id muneris iam explevi dum agebam de eiusdem generis ideis.(XLII.)Quid de nominibus uni versalibus,quod paritereoloci,(XXI.etseq.)traditum non sit? Illud subiungam,voces particulares,aliquis,quidem etc. obscuras esse et indeterminatas , nec denotare , quae , et quanta subiecta sint; universales vero aliquando particulariter esse sumendas , aliquando non omnia individua generum,sed individuorum omnia  siores esse , iisnonnulla admoneam ,ad quae semper in eorum interpretatione spectemus.Qualitatum sensibilium nomina,colorum nempé,sa porum ,aliarumque huiuscemodi,sensationum etiam doloris,et voluptatis, non ita accipienda sunt, quasi explicent id, quod estinrebusextranos positis;nostrasaffectiones,sensationesque upice indicant, nec vero vim ,et quantitatem earumdem ;hanc experimur,non autem accurate possumus efferre.Fit autem sae pius,ut in singulis maior,vel minor multiplici gradu sit. Du bitari quidem potest,quin ipsae sensationes apud aliquos prorsus differant, licet omnes iisdem verbis utantur. Omnes arborum folia viridia appellant; sed adhuc videndum, utrum haec vox eamdem omnibus ideam excitet. Quam dubitationem ingerit di versa corporis temperies, et habitus, nec eadem omnino fabrica sensuum;unde certo oritur,affectiones easdem aliquibus inten aliis languidiores. 103. Nomina idearum compositarum non idem apud omnes (XXXIX .et seq.); maxime si veteres cum recentioribus confe rantur.Ne eas igitur ex nostris notionibus interpretemur,sed ex illis quae ampliores fortasse, vel angustiores. Nominibus substan tiarum easdem qualitates non omnes complectimur (XLI.);nulli essentiam primariam ,a qua eae nascuntur,et quam nemo novit.   genera significare. Quae quidem ex circumstantiis, linguarum indole , ingenio , loquendi consuetudine patent dilucide (1). 107. His fere,quae adhuc de vocibus disserebam,continentur potiora,ex quibus Grammatica philosophica conficitur: linguarum singulae suam habent, eaque particularis Grammatica dicitur. Est vero etiam Grammatica universalis,quae principia constituit omnibus linguis communia.Notandum superest,syntaxim totam legibusconcordantiae,etregiminismoderari;illaeprincipioiden titatis, hae principio diversitatis innituntur (2). CAPUT X. DE MULTIPLICI SCRIBENDI RATIONE. 108. Verborum disputatio manca videretur, si de scribendi rationibus haudquaquam dissererem . Non igitur una fuit haec ratio apud omnes,nec omnibus temporibus;tamen in eo con veniebant, quod signis non ore,sed manu expressis,quae mente revolvimus , manifestarent. Ac , quae fuere adhibitae , pictura , symbolis allegoricis , denique signis arbitrariis continentur. P i ctura , aut u n a m figuram , aut plures exhibet , signa arbitraria , aut ideas,aut syllabas,aut litteras verborum significant. 109. Scripturae, licet ab ea, qua nunc omnes fere gentes utuntur, longe dissimilis,specimen aliquod hominibus innotuit per imagines,quaesuiresexhibent,etquasconamur exprimere gestibus, et clamoribus, ut iis longinqua designemus. Ad has imagines adumbraņdas urgebat necessitas communicandi cum absentibus,etpraesentibusexplicandiid,quod verbisefferrinon poterat. Inde scripturae origo potius, quam ex cura committendi nostras cognitiones posteritati. 110. Ac homines ex rerumimaginibusidconsiliicepisse,ut illas ad suos cogitationes enuntiandas delinearent, omnium pene (1)De usu,abusu,interpretationeverborumvideanturLockeEss,etc. lib.III.Leibnitz Nouv.Ess,etc. lib.III.Ioannes Clericus art.crit. tom.I.pari.II. (2)V.,silubet,Du Marsaisprincip.degram.Condillacgram. D'Alembert Elem .de Phil.XIII.etEclaircis.surlesElem .etc.S.X.  112 DE RECTA HUMANAE MENTIS INSTITUTIONE   112. Hinc sensim crescereconventionissigna,etomniatan. dem huiusmodi evadere;quae sola notiones reflexione perceptas possunt exprimere;quae ob multos rerum aspectus sunt neces saria : namque notiones illae nullam imaginem praeseferunt, nec ulla imago diversas relationes comprehendit,sub quibus res,ut lubet, consideramus. 113. Signaautem,quaeexconventionesunt,optimequidem ab eo constituta fuissent, qui singula singulis ideis simplicibus destinasset,suaideisuniversalibus,aliademum determinationi bus individua constituentibus : enim vero simul iungendo , et apte componendo haec signa,res omnes possent distincte explicari (2). 114. Hoc scribendi modo Philosophus tantum úti'potest, nempe ille solus, qui probe noverit, quaenam ideae simplices illas substantiarum , et notionum componant ; quique etiam adeo individua observaverit,ut ea possit plane describere.Illum Si (6)V.Paw Recher.surlesAmeric.tom.I.part.V.sect.I.(aa), (aa)Quemadmodum artistypographicaeoccasiofuitarscaelatoriaetscul. ptoria,itaoccasioscripturae non inepte ex pictura derivatur.Praesertim quum non aliter pictura sit obiectorum in oculos incurrentium scriptura, quam scriptură sit obiectorum quae aures feriunt pictura. Videsis Augustum Heumannum in conspectu reipublicae literariae cap.III.P. S. (2)Signa huiusmodi spectant ad linguae universalis institutionem;alia ratio, qua ad eamdem possumus pervenire, indicata,vix est N. LXXII., L X X X I I . V . S o a v e C o m p . d i L o c k e l i b . I I I . c a p . X I . a p p e n d . I I ., q u i etiam celebriores scriptores recenset, a quibus ea institutio suscepta fuit. V. Leibnitii historiam , et commend . characteristicae linguae univers. V. Traité de la Form.etc.ch.XII.XIII.Mémoires de l'Acad.de Berl. pour.l'an.1774,ibi Thiebault videtur succensere Michaelis, et non ita difficilem , nec vero inutilem, et multo minus perniciosam , quemadmodum ille, censet linguae universalis institutionem, quae primo illo modo conti. neretur. (bb). (bb) Sepositis iis,quae de universali lingua instituenda excogitari subti. BALDINOTTI  LIBER PRIMUS 113 vetustarum nationum monumenta , et gentium sylvestrium usus confirmant (1) 111. Quae scribendi ratio picturae affinis, cum auctis cogni tionibus , relationibus, et indigentiis ad omnia exprimenda non non satis esset apta , paulatim a signis discessum est rerum i m a ginem referentibus, et huius pars tantum depicta, et plures ideae uno signo manifestatae. 8   nenses adhibent; proindeque mirum non est, si tanti apud illos sit literas scire (3). 115. Quae difficultas effecit, ut nationes pene omnes eum scribendi m o d u m probaverint, quo non obiecta , non ideas , sed sonos verborum reddunt; ad quem duplici via perveniri posse declarabam (CVIII.) liter possent, splendideque proponi; multo fuerit satius consilio adquie scere Ludovici Vivis, cuius haec sunt (De tradendis disciplinis lib.III. pagg.266. 267.) verba:«Sacrarium est eruditionis lingua,et sive quid recondendum est,sive promendum velut proma quaedam conda.Et quando aerarium est eruditionis, ac -instrumentum societatis hominum ,e re esset generis humani unam esse linguam , qua omnes nationes communiter ute rentur: si perfici hoc non posset, saltem qua gentes ac nationes plurimae, certe qua nos christiani initiati eisdem sacris, et ad commercia et ad peritiamrerumpropagandam.Peccatienimpoenaesttotesselinguas.Eam vero ipsam linguam oporteret esse cum suavem , tum etiam doctam et facundam . Suavitas est in sono sivé simplicium verborum ac separatorum , sive coniunctorum . Doctrina est in apta proprietate appellandarum rerum . Facundia in verborum et formularum varietate ac copia ; quae omnia effi cerent, ut libenter ea loquerentur homines,et aptissime possent explicare quae sentirent, multumque per eam accresceret iudicii. Talis videtur mihi latina lingua ex iis certe quas homines usurpant, quaeque nobis sunt cognitae.» Quod continuo diligenter, ostendit , eaque tradit quae merito cum disputatione componantur ab Aloisio Lanzio libris inscriptionum et carminum praefixa. P. S. (8) Sinensium alphabetum Typographicum ex 50000. signis constat (V. Mémoir,concernantl'histoireetc.desChinoisparlesmission.tom.X1.), Mopertuisius auget ad 80000.Iaponenses,licetomnino diversalinguautan tur, quae tamen Sinenses literis consignant,probe intelligunt; adeo verum est haec signa non rerum voces, sed earum conceptus delineare.V. M a r pertuis loc.iam cit.  114 DE RECTA HUMANAE MENTIS INSTITUTIONE