MAGNI AURELII CASSIODORI SENATORIS De Artibus ac Diſciplinis Liberalium Litterarum, PR Æ FATI O. vism lectioni 33. titulis Prov. 8.28. Erionum 7 . tartiem titke nec men wa/ > nec 716m2To Liberdivina UPERIOR liber, Domino præſtan- fuam cubitum unum ? Item IſaiasPropheta dicit: 16.40.1:. , S | licet divinarum continet lectionum manu. Rurſus creatura Dei probatur facta ſub comprebējus. hic triginta tribu's titulis noſcitur pondere ;ſicut ait in Proverbiis Salomon : Ei li . coinprehenſus. Qui numerus ætati Dominice brabat fontesaquarum ; & paulo poft: Quando probatur accommodus, quando mundo peccatis appendebar fundamenta terra , cum eo eram . mortuo æternam vitam præſtitit, & præmia cre- Quapropter opere Dei fingularizato , magnifi Hic liber ſce- dentibus ſine fine concellit. Nunctempus eſt, cæ res neceſſariâ definitioneconcluſæ ſuntut; fi cularium le- ut aliis ſeptein titulis ſæcularium lectionum præ- cut eum omnia condidiffe credimus: ita & quem ſentis libritextuin percurrere debeamus ; qui ta- admodun facta ſunt, aliquatenusdiſcerenus. lis abfolue men calculus per ſeptiinanas fibimet ſuccedentes Unde datur intelligi mala opera diaboli nec Opera diabolt tur, & cur in ſe continue revolutus , uſque ad totius orbis pondere , nec menfura, nec numero cortineri: nec pondere, finem ſemper extenditur. quoniam quicquid agit iniquitas , juſtitie ſein Defeptenario Sciendum eft plane , quoniam frequenter quic- per adverſum eſt; ſicut & tertius deciinus Pſalmus continentur. numero , quid continuam atqueperpetuum Scriptura fan- meminit , dicens : Contritio , ú infelicitas in viis Pfal. 13.30 quid feript.o. ita vultintelligi, fub iſto numero comprehendit; corum , á viam pacis non cognoverunt : non eſt ia Super cum ficut dicit David : Septies in dielaudem dixitibi; timor Dei anteoculos eorum . Ifaias quoque dicit : intel'iyat. Plal. 118. cùm tamen alibi profiteatur : Benedicam Domi- Dereliquerunt Deuin Sabaoth , & ambulaverunt 164 . numin omni tempore : femper lausejus in ore meo. per vias diſtortas. Revera mirabilis , & fummè Et Salomon : Sapientia edificavit fibi domum , ſapiens Deus, qui omnes creaturas ſuas ſingulari excidit columnas feptem . In Exodo quoque dixit moderatione diſtinxit : ne aliquid eorumfæda fingulari Doininus ad Moyſen : Facies lucernas ſeptem , & confuſio pollideret . Unde Pater Auguſtinus in deratione dio Exod.05.37. pones easſuper candelabrum , ut luceant ex adver- libro 4. de Geneli ad litterain minatifinè difpu- ftinxerit? Apocal. 1.4 . fo. Quem numerum Apocalypfis in diverfis re tavit. bus omnino commeinorat ; qui tamen calculus Modd jamſecundi voluminis intremus initia, adillud nos æternum tempus trahit,quod non po- quæ paulò diligentiùs audiamus ; * Intentus no- *Hicincipiño teſt habere defectú. Meritò ergo ibi femper com- bis elt de arte Grammatica , tive Rhetorica , vel MSS. codd. memoratur , ubi perpetuum tempus oftenditur. de diſciplinis aliqua breviter velle confcribere ; Arithmetita Sic Arithmetica diſciplina dotata eſt , quando quarum rerum principia neceffe eft nos inchoa dotata ,quan rerum Opifex Deus diſpoſitiones ſuas ſub nume- re ; dicenduinque prius eft de arte Grammatica; Dei ſub nu xi, ponderis , & menfuræ quantitate conſtituits quæ eft videlicet origo & fundamentuin Libera mern, ponle- ſicut ait Salomon ; Omnia in numero , menfura, lium litterarum. re our menu- c pondere feciſti. Creatura ſiquidem Dei ſic nu Liber autein dictus eſt à libro , id eſt , arboris Liber unde ra ft24 . micro facta cognoſcitur, quando ipfe in Evange- cortice dempto atque liberato, ubi ante copiam dictus. Sap. 11. 21. lio ait :Veftri autem & cepilli capitis omnes nume- chartarum Antiqui carmina deſcribebant. Scire Matth.10 jo ratifunt. Sic creatura Dei conſtituta eſt in men- autem debemus, ſicut Varro dicit , utilitatis ali ſura ; ficut ipfe in Evangelio teſtatur: Quis an- cujus caufà omnium artium extitiſie principia. Matth.6.27. tem veftrum cogitans poteft adjicere ad ftaturam Ars verò dicta eft , quòd nos fuis regulisarctet Unie ars Plal . 33. 2. Prov . 9. 1 , Ca Deus on - nes creatsT45 11. 12. n . do creat1471 dieta. Liberalium Litterarum. 559 rints compoſuit . malis voce. our atque conſtringat. Alii dicunt à Græcis hoc trà- Finis verò elimatæ locutionis vel ſcripturæ , in ctum eſſe vocabuluin , amo tús agerős , id eſt , à culpabili placere peritia . virtute doctrinæ , quam diferti yiri uniuſcujul Sed quamvis Auctores ſuperioruin temporum QuideGram que bonæ rei ſcienriam vocant. de arte Grammatica ordine diverſo tractaverint, matica orne tiùs ſcriple Secundò de arte Rhetorica , quæ propter nito- fuiſque ſæculis honoris decushabuerint,ut Palæ rem ac copiain eloquentiæ ſuæ , maxiniè in civi- mon, Phocas , Probus; & Cenſorinus: nobis ta Libus quæſtionibus, neceſſaria niinis, & hono- men placet in medium Donatum deducere , qui rabilis æſtiinatur. & pueris ſpecialiter aprus , & tironibus probatur Tertiò de Logica, quæ Dialectica nuncupa- accomınodus, Cujus gemina coinmenta reliqui-- Gemina com tur. Hæc , quantùm Magiſtri ſæ . ulares dicunt, mus, ut ſupra quòd ipfe * planus eſt , fiat clarior menta in ar diſputatdivina UPERIOR liber, Domino præſtan- fuam cubitum unum ? Item IſaiasPropheta dicit: 16.40.1:. , S | licet divinarum continet lectionum manu. Rurſus creatura Dei probatur facta ſub comprebējus. hic triginta tribu's titulis noſcitur pondere ;ſicut ait in Proverbiis Salomon : Ei li . coinprehenſus. Qui numerus ætati Dominice brabat fontesaquarum ; & paulo poft: Quando probatur accommodus, quando mundo peccatis appendebar fundamenta terra , cum eo eram . mortuo æternam vitam præſtitit, & præmia cre- Quapropter opere Dei fingularizato , magnifi Hic liber ſce- dentibus ſine fine concellit. Nunctempus eſt, cæ res neceſſariâ definitioneconcluſæ ſuntut; fi cularium le- ut aliis ſeptein titulis ſæcularium lectionum præ- cut eum omnia condidiffe credimus: ita & quem ſentis libritextuin percurrere debeamus ; qui ta- admodun facta ſunt, aliquatenusdiſcerenus. lis abfolue men calculus per ſeptiinanas fibimet ſuccedentes Unde datur intelligi mala opera diaboli nec Opera diabolt tur, & cur in ſe continue revolutus , uſque ad totius orbis pondere , nec menfura, nec numero cortineri: nec pondere, finem ſemper extenditur. quoniam quicquid agit iniquitas , juſtitie ſein Defeptenario Sciendum eft plane , quoniam frequenter quic- per adverſum eſt; ſicut & tertius deciinus Pſalmus continentur. numero , quid continuam atqueperpetuum Scriptura fan- meminit , dicens : Contritio , ú infelicitas in viis Pfal. 13.30 quid feript.o. ita vultintelligi, fub iſto numero comprehendit; corum , á viam pacis non cognoverunt : non eſt ia Super cum ficut dicit David : Septies in dielaudem dixitibi; timor Dei anteoculos eorum . Ifaias quoque dicit : intel'iyat. Plal. 118. cùm tamen alibi profiteatur : Benedicam Domi- Dereliquerunt Deuin Sabaoth , & ambulaverunt 164 . numin omni tempore : femper lausejus in ore meo. per vias diſtortas. Revera mirabilis , & fummè Et Salomon : Sapientia edificavit fibi domum , ſapiens Deus, qui omnes creaturas ſuas ſingulari excidit columnas feptem . In Exodo quoque dixit moderatione diſtinxit : ne aliquid eorumfæda fingulari Doininus ad Moyſen : Facies lucernas ſeptem , & confuſio pollideret . Unde Pater Auguſtinus in deratione dio Exod.05.37. pones easſuper candelabrum , ut luceant ex adver- libro 4. de Geneli ad litterain minatifinè difpu- ftinxerit? Apocal. 1.4 . fo. Quem numerum Apocalypfis in diverfis re tavit. bus omnino commeinorat ; qui tamen calculus Modd jamſecundi voluminis intremus initia, adillud nos æternum tempus trahit,quod non po- quæ paulò diligentiùs audiamus ; * Intentus no- *Hicincipiño teſt habere defectú. Meritò ergo ibi femper com- bis elt de arte Grammatica , tive Rhetorica , vel MSS. codd. memoratur , ubi perpetuum tempus oftenditur. de diſciplinis aliqua breviter velle confcribere ; Arithmetita Sic Arithmetica diſciplina dotata eſt , quando quarum rerum principia neceffe eft nos inchoa dotata ,quan rerum Opifex Deus diſpoſitiones ſuas ſub nume- re ; dicenduinque prius eft de arte Grammatica; Dei ſub nu xi, ponderis , & menfuræ quantitate conſtituits quæ eft videlicet origo & fundamentuin Libera mern, ponle- ſicut ait Salomon ; Omnia in numero , menfura, lium litterarum. re our menu- c pondere feciſti. Creatura ſiquidem Dei ſic nu Liber autein dictus eſt à libro , id eſt , arboris Liber unde ra ft24 . micro facta cognoſcitur, quando ipfe in Evange- cortice dempto atque liberato, ubi ante copiam dictus. Sap. 11. 21. lio ait :Veftri autem & cepilli capitis omnes nume- chartarum Antiqui carmina deſcribebant. Scire Matth.10 jo ratifunt. Sic creatura Dei conſtituta eſt in men- autem debemus, ſicut Varro dicit , utilitatis ali ſura ; ficut ipfe in Evangelio teſtatur: Quis an- cujus caufà omnium artium extitiſie principia. Matth.6.27. tem veftrum cogitans poteft adjicere ad ftaturam Ars verò dicta eft , quòd nos fuis regulisarctet Unie ars Plal . 33. 2. Prov . 9. 1 , Ca Deus on - nes creatsT45 11. 12. n . do creat1471 dieta. Liberalium Litterarum. 559 rints compoſuit . malis voce. our atque conſtringat. Alii dicunt à Græcis hoc trà- Finis verò elimatæ locutionis vel ſcripturæ , in ctum eſſe vocabuluin , amo tús agerős , id eſt , à culpabili placere peritia . virtute doctrinæ , quam diferti yiri uniuſcujul Sed quamvis Auctores ſuperioruin temporum QuideGram que bonæ rei ſcienriam vocant. de arte Grammatica ordine diverſo tractaverint, matica orne tiùs ſcriple Secundò de arte Rhetorica , quæ propter nito- fuiſque ſæculis honoris decushabuerint,ut Palæ rem ac copiain eloquentiæ ſuæ , maxiniè in civi- mon, Phocas , Probus; & Cenſorinus: nobis ta Libus quæſtionibus, neceſſaria niinis, & hono- men placet in medium Donatum deducere , qui rabilis æſtiinatur. & pueris ſpecialiter aprus , & tironibus probatur Tertiò de Logica, quæ Dialectica nuncupa- accomınodus, Cujus gemina coinmenta reliqui-- Gemina com tur. Hæc , quantùm Magiſtri ſæ . ulares dicunt, mus, u t ſupra quòd ipfe * planus eſt , fiat clarior menta in ar diſputationibus ſubtiliffimis ac brevibus vera ſe- dupliciter explanatus. Sed & ſanctum Augufti- tes Donati queſtrat à fallis. num propterfimplicitatem fratrum breviter in- Caffiodorus Quarto de Mathematica, quæ quatuor com- ftruendain , aliqua de codem titulo ſcripſiſſe re- *MS.Sanger. plectitur diſciplinas, id eſt, Arithmeticam ,Geo- perimus, qux vobis le titanda reliquimus : ne Lasinus. metricam , Muſicain , & Aſtronomnicain. Quain quid rudibus deeſſe videatur , qui ad tantæ ſcien Che Mathe. Mathematicam Latino ferinone doctrinalem diæ culmina præparantur. maticado tri poffumus appellare ; quo nomine licet omnia doctrinalia dicere valeamus,quæcumque docent: Donatus igitur in fecundit purte ita diſceptat. hæc libi tamen commune vocabulum propter ſuam excellentiam propriè vindicavit ; ut Poeta De Voce Articulata. dictus , intclligitur Virgilius : Orator enuntia De Littera. tus , advertiturCicero ; quamvis multi & Poëtæ, De Syllaba. &Oratores in Latina lingua eſſe doceantur;quod De Pedibus. etiam de Homero, atque Demoſthene Græcia fa De Accentibus. cunda concelebratı Dc Pofituris , ſeu Diſtinctionibus. Quid fit Ma Mathematica verò eſt ſcientia , quæ abſtra Et iterum de Partibus Orationis octo thematica ? ctam conſiderat quantitatem . Abſtracta eniin De Scheinatibus. quantitas dicitur , quam intellectu â materia fe De Etymologiis. parantes , vel ab aliis accidentibus, folâ ratio De Orthographia. cinatione tractamus. Sic totius voluminis ordo * Ed . * ado. quaſi quodam * vade promiffus eſt. Vox articulata , eft aër percuſſus, fenfibilis au- Quid fit vox Nunc quemadmodum pollicitafunt, per divi- ditu , quantum in ipſo eſt. articulati . Duplex dif- fiones definitioneſque ſuas, Domino juvante, Littera, eſt pars ininima vocis articulatæ. Quid Littera . cendi genius. reddamus : quia duplex quodammodo diſcendi Syllaba , eft comprehenſio litterarum , vel unius Qwid Syd genus eſt , quando & lincalis deſcriptio imbuit vocalis enuntiatio , temporum capax. * Ed. pol. diligenter aſpectum , & * per aurium præparatum Pes ; eſt ſyllabarúm & temporum certa dinu- Quid pes. intrat auditum . Nec illud quoque tacebimus, meratio. quibus auctoribus tain Græcis , quam Latinis, Accentus, eſt vicio carens vocis artificioſa pro- Quid Accen quæ dicimus , expoſita claruerunt ut; qui ſtudio- nuntiatio . MSS.Reg . le legere voluerit, quibuſdam * compendiis in Pofitura , ſive diſtinctio , eſt moderatæ pronun- Quid pofitu Sang. competentiis. tiationis apta repauſatio. troductus , lacidiùs Majorum di& ta percipiat, Partes autem orationis ſunt acto , Nomen, EXPLICIT PRÆFATIO. Pronomen , Verbuin , Adverbium , Participium, tionis funs Conjunctio , Præpofitio , Interjectio . Capitula Libris Nomen , eſt pars orationis cum caſu , corpus Quid fis non aut rem propriècommuniterve fignificans ; pro- men. Caput. I. De Grammatica: priè , ut Roma, Tiberis : cominuniter, ut urbs, 2. De Rhetorica. Huvius, 3. De Dialectica; Pronomen , eſt pars orationis, quæ pro nomi- Quid Pronta 4. De Arithmetica: ne pofita , tantuindem pene ſignificat , perſo S. De Muſica, namque interdum recipit. 6. De Geometria. Verbum , eſt pars orationis cum tempore & Quid verbi . 7. De Aſtronomia: perſona fine caſu . Adverbium , eft pars orationis , quæ adjecta Quid Advcr CAPUT PRIMUM verbo , ſignificationem ejus explanat atque iin- bium . pler ; ut , jam faciam , vel non fáciam . Inſtitutio de Arte Grammatica . Participium , eſt pars orationis, dicta qudd par- Quid Parti tem capiat nominis , partemque verbi ; recipit cipium. Unde Grama maticanomen GKRammatica à litteris nomen accepit , ficuè enim ànomine genera & cafus , à verbo tempo vocabuli ipfius derivatus fonus oſtendit; ra & fignificationes , ab utroque numeros & fi acceperit ? quas primus omnium Cadınus ſexdecim tantum guras. legitur inveniſſe , eaſque Græcis ſtudioſiſſimis Conjunctio, eſt pars orationis annectens, ordi. Qyid com tradens, reliquas ipſi vivacitate animi ſuppleve- nanfque ſententiam. junctio. De quarum formulis atque virtutibus, Præpoſitio , eſt pars orationis , quæ præpofira Quid Præpo Helenus, atque Priſcianus ſubtiliter Attico ſer- aliis partibus orationis, fignificationem earum Juio. Quidfit Gra mone locuti ſunt. Grammatica verò , eſt peritia aut inutat, aut complet, autminuit. * MSS. Au- pulchrè loquendi ex Poëtis illuſtribus, * Orato Interjectio, eſt pars orationis ſignificans mentis Quid inter Etoribus, ribuſque collecta. Officium ejus eſt fine vitio affectuin voce incondità. ječtio. dictionem proſalem metricamque componere: Scheinata , ſunt transformationes fermonum Quid Sche ba. ra . Partes ora octo. 5 $ 1 men. runt. marica ? mata . 560 Caffiodorus de Inſtitutione Quid Ortha les, vel fententiaruin , ornatus cauſâ policæ ; quæ à dis :interdami , ut folers ,iners. quodam Artigrapho nomine Sacerdote collecta, In plurali quoque , excepto genitivo & accuſa fiunt numero nonaginta octo : ita tamen , ut qux rivo, omnibuscalibus ſimiliter declinantur.Nam à Donado inter vitia polita ſunt , in ipfo numero quædam in uin genitivo , accuſativo in es exeunt, collecta claudantur. Quod & mihi quoque du- ut Mars, ars : quædam in ium, ut fapiens, patiens, ruin videtur vitia dicere,quæ auctorum exemplis, & ob hoc accuſativi eorum in eis excunt. Plera & maxiinè legis divinæ auctoritate firmantur. que aurein ex his nomina tribus generibus com Hæc Grammaticis Oratoribufque cominunia munia funt, & in licreram quam habent, neutra funt: quæ tamen in utraque parte probabiliter in nominativo plurali dant etiam genitivis reli reperiuntur aptata. quoruin generuin ,cum quibus coinmunia funt. Addenduin eſt etiam de Eryinologiis, & Ortho In T littera , neutra tantùm nomina quædam , graphia , de quibus alius fcripfiffe certiflimum eſt. pauca finiuntur ; ut git, quod non declinatur ; Quid 'Etymo. Etymologia eſt aut vera aut veriſimilis deinon- ut caput, ſinciput. Quidam cùm lac dicunt, loysa. ftratio , declarans ex qua origine verba defcen- adjiciunti, propter quod facit lactis : ſed Vir dant. gilius. Orthographia eſt rectitudo fcribendi nullo er Lac mihi non æſtate novum , non frigore defit. graphics. rore vitiata , quæ manum componit & linguam . quippe cùm nulla apud nos nomina in duas mu Hæc breviter dicta fufficiant. tas exeant , & ideo veteres lacte in nominativo Cæterùm qui ea voluerit lariùs pleniùſque co dixerant, gnoſceye , cum præfarione ſua codicem legat, X littera terminat quædam , in quibus omnia quem noſtra curiolitate formavimus, id eſt, Ar- communia in iuin cxeunt in genitivo plurali; ob tem Donati , cui de Orthographia librum , & hoc. accuſativo in i & s . Plurima verò genitivo alium de Etymologiis inferuimus, quartum quo- in u & in , non præcurrente i , & ob hoc in e & s que de Schematibus Sacerdotis adjunximus;qua- accuſativo exeunt ; nam in reliquis conſentiunt. tenus diligens lector in uno codice reperire pof- Ut pote cùın ſingulariter omnia nominativa & ſit , quodarti Gramınaticæ deputatum effe co vocativa habeant genitivum ini & s , agant da gnoſcit. tivum in i littera : ablativum in e vel i definiant, Nomen da Sed quia continentia magis artis Grammaticæ adjectáque m accuſativum definiant impleánt verbum tant dicta eft , curaviinus aliqua denominis verbique que : pluraliter verò dativum ablativúmque in partes adje regulis pro parte ſubjicere , quas rectè tantùm bus fyllaba finiunt. muis Ariſtote. Ariſtoteles orationis partes adferuit. Nam de cæteris , quibus diſident Veteres , qui dam atrocum & ferocum , qua ratione omnium x DE NOMINIBUS. littera finitorun una ſpecies videbitur. Huic x litreræ omnes vocales præferuntur ; ut capax , fru Nominis partes ſunt. tex , pernix , atrox , redux. Ex iis nominibus quædam in nominativo producuntur , quædain Qualitas , mocomm . corripiuntur: quædam conſentiunt in noininati Comparatio , ouynpisisa vo , in obliquis diſſentiunr. Pax enim , & rapax, Genus , 2005. item rex & pumex , item nux & lux , etiam pri Numerus, água uo'so mam poſitionem variant ad nix & nutrix. Item Figura , oxaudio nox & atrox ſic in prima politioneconſentiunt, Caſus, T @ SIS. urdiſcrepentper obliquos. Et illud animadvertendum eſt, quædam ex iis x Pronominis partes: litteram in g , quædam in c per declinationes compellere. Lex enimlegis , grex gregis facit, Qualitas ut pix picis, nux nucis. Nain in his quæ non ſunt Genus. monoſyllaba, nunquam non x littera genitivo i Numerus. c convertitur ; ut frutex fruticis , ferox ferocis. Figura. Supellex autem , & ſenex, & nix , privilegio quo Perſona. dam contra rationem declinantur : quoniam ſu Caſus. pellex duabus ſyllabis creſcit, quod vetat ratio; & fenex ut in nominativo itein genitivo diffyllabus G Ræca nomina , quæ apud nos in us ; ut, manet , cùm omnia x litterâ terminata creſcant. vulgus , pelagus, virus,Lucretiusviri dicit; Et nix nec in cconvertitur, ut pix : nec in gut quamquam rectiùs inflexum maneat. Secundæ rex: ſed in u conſonans, in vocalem tranſire non ſpecies funt, quæ per obliquos caſus creſcunt, & poſſit. genitivo ſingulari in is litteras exeunt ; ut , genus, In plurali autem genitivo , ablativus ſingularis nemus: ex quibus quædam uine mutant ; ut olus formas vertit. Nam in a auto terminatus , in rum oleris, ulcus ulceris : quædam in o , ut nemus exit; e correpta in um :producta , in rum : iter neinoris , pecus pecoris. In dubitationem ve- minatus in uin. Dativus & ablativus pluralis a. niunt fænus & ftercus in e , an in o inutent : in is exeunt & in bus. Quæ præcepra in ſcholis quoniam quæ in nusſyllabam finiunt, u in e mu- ſunt tritiora : ſed quotiens in is exeunt , longa tant; ut , vulnus , ſcelus , funus , & funeratos fyllaba terminantur : quotiesin bus, brevi. De dicimus. Fænusenim exemplo non debet noce- curlis nominum regulis, æquuin eſt confequenter re, cùin inter dubia genera ponatur. Item vete- adjicere canones verborum primæ conjugatio res ſtercoratos agros dicebant, non ſterceratos. nis. In S littera finita nomina , præcurrentibus n vel r , omnia ſunt uniusgeneris: nili quæ ante ſe t habent, interdun d recipiunt, ut ſocors ſocor DE De Grammatica. 561 : Tempus zeovc . DE V ER BIS. ſyllaba , manente productione terminantur ; ut Commeo , commea , commeavi: Lanio , lania , Partes verbi funt. laniavi : Satio , fatia , fatiavi. Eodem modo, codem tempore, fpecie inchoativa,adjectâ ad im Qualitas, perativum modum in bam fyllaba terininantur; Conjugatio. ut cominea commeabain , lania laniabam , æſtua Genus. æſtuabain. Prima conjugatione , codem modo, Numerus. eodem tempore , ſpecie recordativa , adjectis ad Figura. imperativum modum veram ſyllabis , terminan Tempus. tur partes : ut Commea commeaveram , lania , la Perfona. 'niaveram , æſtua æſtuaveram . Priina conjuga tione, codem modo , tempore futuro , adjecta Qualitas Verbi. ad imperatiuum modun bo fyllaba , terminan rur ; ut Cominea commeabo, lania laniabo , æſtua Modi, # ſtuabo. Indicativi, ogesich. Quæveròindicativo modò , tempore præſen Imperativi , προσακτική . tì, ad primam perfonam in o littera , nulla alia Opeativi , ευκτική. præcedente vocali terminantur , ea indicativo Conjunctivi, útotaxix . modo , tempore præterito , ſpecie abſoluta 80 Infinitivi, atrapéu pet exacta , quatuor modis proferuntur. Et eſt primus, qui lunilem regulam his babet . Genus Verbre Qui indicativo modo, tempore præſenti, prima perſona penultiinam vocalem habet : ut Amo, Adiva, švępyutix .. ama , amavi, amabam , amaveram , amabo, Pafliva, mee.Jotus amare , Communia, rond. Secundus eft , qui o ini convertit ultimam in præterito perfecto,penultimam in pluſquàm per fecto e corripit ; ut Adjuvo , adjuvi, adjuveram . Tertius , qui fimilem quidem regulaın habet Præſens, évesa's. primi modi, ſed detracta a littera deliungit ; ut Præteritum ; ta zenauges Seco , ſecavi , ſecaveram , ſecabo , ſecare. Facit Futurun , uitwr. enim ſpecie abſoluta ſecui, & exacta ſecueram . Imperfcerum , megatinad's. Quartus eſt , qui per geininationein fyllabae Perfectum , Tee XÉCU . profertur; ut Sto , ſtá , kteci , fteterain , itabo Pluſquain perfectam , impon TEARO'S. ftare. Huic ſimile Do , da , dedi , dabáin , dede Infinitum ; mogises. ram , dabo , dare , correpta littera a contra re-, gulain , in eo quod eſt , dabam , dabo , dare. Proferuntur fecunda conjugationis verba, dente vocali terminantur, vel præcante quæ indicativo modo, teinpore præſenti, perſo vocali qualibet , formas habet quatuor. na prima , in eo litteris terminantur ; ut Video , Secundæ conjugationis correpræ verba verba,, for- vides vides ; monco monc mones. Secundæ conjugatio mas habent viginti. Sic quæcumque verba indi- nis verba, indicativomodo, teinpore præſenti, cativo modo , tempore præfenti, perſona primà, ad ſecundanı perſonam iu e littera producta,ter in o littera terminantur, forinas habentſex ,quæ ininantur ; ut Video , vide ; moneo, mone. Se voces forınas habent duas. Quæ nulla præceden- cundæ conjugationis verba, infinito inodo , ad te vocali in o littera terminantur, formas habent je & ta ad imperativum modum re fyllaba, manen duodecim . te productione terminantur ; ut Vide , videre; Tertiæ conjugationis productæ verba , qua mone, monere. Secundæ conjugationis verba, indicativo modo , tempore præſenti , perſona indicativo modo, tempore præterito , {pecie ab prima in o littera terminantur , formas habent ſoluta & exacta , ſeptem modis declinantur ; & quinque. Quæcumque autem verba cujuſcum- eft primus, qui forinain regulæ oſtendit.Nam for que conjugationis indicativo modo , temporė mahæc eſt;cùm fecundæ conjugationis verbum , præſenti, perfona prima, vel nulla præc dente indicativomodo,temporepræterito quidem per vocali, vel qualibet alia præcedente , in o littera fecto , adjecta ad iinpecalivun modum vi fyllaba, *terminantur, corum declinatio hoc numero for- manente produđione. marum continetur. De quibus fingulis dicam . Primæ conjugationis verba indicativo modo, CAPUT SECUNDUM. tempore præſenti, perſona prima, aut in o litte : ra nulla alia præcedente vocali terminantur , ut De Arte Rhetorica . , Canto io ut lanio , , . Rrium aliæ ſuntpofitæ in Artes in tres Primæ conjugationis verba iinperativo modo, temporepræſenti ad ſecundam perſonain in a lit- lis eſt Aſtrologia : nullum exigens actum , ſed ipſo duntur. tera producta terminantur ;ut amo, ama : canto, rei, cujus ſtudium habet, intellectu contenta, canta : infinito modo ad imperatiuum modum, quæ Geargintzün vocatur. Alia in agendo, cujus in in re fyllaba,manente productione terminantur ; hoc finis eſt , ut ipſo actu perficiatur, nihilque ut aina, amare: canta , cantare. Item prima con- poſt actum operisrelinquat, quæ peakmix dici jugatio, quæindicativo modo , tempore præte- tur, qualis ſaltatio eſt.Alia in effectu,quæ operis, rito, ſpecie abſoluta , adjectâ ad imperatiuun yi quod oculis fubiicitur confummatione, finein Bbbb V . ib, uclanio,fatio:autuo ,uræſtuo ,continuo A evognizione peltimatione rerum ,quas partes divina 562 Caffiodorus ea 1 tor. Etanda , accipiunt, quam nontoxù appellamus, qualis eſt cauſam , locum , tempus, inftramentum , occa pictura. fionemnarratione delibabiinus. Multæ ſæpe in Orationis duo Duo funt Genera orationis : altera pespetua, una cauſa ſunt narrationes. Non femper co ordi fuigenera. quæ Rhetorica dicitur : alteraconciſa , quæ Dia- ne narrandum , quo res geſta eſt. Enthumous fit tectica ; quas quidem Zeno adeo conjunxit , ut ad augmentum vel invidiæ , vel miſerationis, vel hanc compreſlæ in pugnum manus, illam expli- in adverfis. Initium narrationis à perſona fier, & catæ fimilean dixerit. ſi noſtra elt , ornetur : fi aliena , infametur. Et Initiam di Initia dicendidedit natura : initium artis ob- hæc cum ſuis accidentibus ponitur. Finis narra cendi dedit fervatio. Homines enim ficur in Medicina , cum tionis fit , cùın eò perducitur expofitio , unde natura,ini- viderent alia falubrià, alia inſalubria ex obſerva- quæſtio oriatur. sium artis ob. tione eoruin effccerunt arrein . feruatio. Facultas orandi confunmatur naturâ , arte , De Egreſionibus Pacultas orandi tribus exercitatione; cui partein quartam adjiciunt qui cofummatur. dam imitationem , quam nosarti ſubjicimus. Egreſſus eſt , vel egrelfio , hoc eſt , méx6a95, Tria debet Tria funt quæ præltare debet Orator ; ut do- cum intermiffà parum re propofitâ , quiddain in præftare Ora- ceat, moveat, delecter. Hæc enim clarior divi- terſeritur delectationis utilitatiſve gratiâ. Sed fio eft , quàm eorum qui totum opus:in res , & ir hæ ſunt plures, quiæ pertotam cauſam varios ex affectus partiuntur, curſus habent ; ut laus hoininum locorumque; Invadendo In fuadendo ac diſſuadendo rrja primùm fpe- ut defcriptio regionum , expoſitio quarundam fodiſficaden- ctanda ſunt; quid ſit de quo deliberetur : qui lint rerum geſtarum , vel etiam fabulofarum . do triape- qui deliberent: quis ſit quifuadeat rem , dequa Sed indignatio , miſeratio , invidia , convi elintpar. deliberatur.Omnisdeliberatio de dubiis fit. Par- tium , excuſario , conciliatio, maledictorum re "tes fuadendi. tes ſuadendi ſunt honeftum , utile , neceſſarium . futatio , & fimilia :omnis amplificatio, minutio, Quidam , ut Quintilianus, furetor ; hoc eſt,pofli- omnis affectus, genusdeluxuria, de avaritia, re bile , approbat. ligione, officiis cuin ſuis argumentis ſubjecta ſi milium rerum , quia cohærent, egredi non viden Ware Procemiam à Græcis dicitur. tur. Areopagitæ damnaverunt puerum , corni cum oculos eruentem ; qui putantur nihil aliud Clarè partem hanc ante ingreffum rei , de qua judicaffe , quàm id lignum effe pernicioſiflima diccndum fit ,oftendunt.Nain livepropterea quod mentis , multiſque malo futuræ li adoleviſſet. brun cantus elt , & Citharædi pauca illa , quæ an tequam legitimum certamen inchoent, emerendi De Credibilibus favoris gratia canunt, Proæmium cognomina runt. Oratores quoque ea , quæ priuſquam cau Credibilium tria funt genera: ünum Grmiſti- Tria ſunt ore. fain exordiantur, ad conciliandos libi judicun muni, quia ferè ſemper accidit ; ut , liberos à pa aninospræloquuntur, Procinii appellationc fi- rentibus amari. gnarunt. Sive quod 40 Græci viam appellant Alterum velut propenſius, eum qui rectè va id, quod ante ingrekun reiponitur , fic vocari leat , in craſtinum perventurum . Dikfit Proa- eft inſtituruin . Caufa Proæmii hæc eſt , ut audiro Tertium tantum non repugnans; ab eo in dong mii carla. rem , quò fit nobis in cæteris partibusaccommo- furtum factum , qui domui fuit. datior, præparemus. Id fit tribus modis , li be nevolum , atrencum , docilemque feceris ; & in Argumenta unde ducantur. reliquis partibus haud minus, præcipuè tamen in initiis neceſſe eſt animos judicum præparare. Ducuntur argumenta à perſonis, cauſis , tem pore ; cujus tres partes ſunt, præcedens, conjun Quid differt Proæmium ab Epilogo. ctum , inſequens. Si agimus, noſtra confirmana da ſunt priùs ; tum ea , quæ noftris opponuntur, Quidam putarunt quòd inPræmio præterita, refutanda. Si reſpondemus; ſæpiùs incipiendum in Epilogo fucura dicantur. Quintilianus autem à refutatione. Locuples & fpeciofa &imperio co quod in ingreffu parciùs & modeſtiùs præten- ſa vult eſſe Eloquentia. tanda ſit judicis miſericordia : in Epilogo verò licear toros effundere affectus , & ficam oratio De Concluſione nem induere perſonis , & defunctos excitare, & pignora reorum perducere , quæ minus in Concluſio,quæ peroratio dicitur, duplicem has concluſodomen proæmiis ſunt uſitata. bet rationem ; ponitur enim autin rebus, aut in plicem habet affectibus rerum , repetitio & congregatio , que rationem . De Narratione. Græcè ávax!IO HAURIS dicitur , à quibufdam La tinorum renumeratio dicitur , & memoriam au Narratio aut torà pro nobis eſt , aut cora pro ditoris reficit, & totam ſimul cauſam ponit an adverſariis , aut mixta ex utriſque. Si erit tota te oculos ; ut etiam ſi per ſingulos minus vale pro nobis , contenti ſimus his tribus partibus, bant , turbâ moveantur : ita tamen ut breviret uc judex intelligat, meminerit , credat, nec quic eorum capita curlimque tangantur . Sed tunc fita quan reprehenſione dignum putet. ubi inultæ caufæ , vel quæſtionesinferuntur; nam Notandum , ut quoties exitus rei ſatis oſtendit fi brevis & fimplex eſt, noneft neceffaria. priora , debemus hoc eſſe contenti , quò reliqua intelliguntur; fatius eſt narrationi aliquot fuper De Affectibus: eſſe , quàm deeffe ; nain ſupervacua cum rædio dicuntur: neceſſaria cum periculo ſubtrahuntur. Affectuum duæ funt ſpecies , quas Græci '90s affectuur Quæ probacione tractaturi ſumus , perſonain, aj mrásos vocant , hoc eit , quafimores & affe- dua ſung species, dibilium gito nera . 1 1 De Rhetoricà. 563 Te . ventio . tio . tio . 114 . us concitatos } & Teses quidem affectus con- & quæſtionem .Cauſa eft res,quæ habet in ſe con citatos : " Jos veròmites atque compofiros ; in il- troverſiam in dicendo politam , perſonarum cer lis vehementesmotus, in his lenes: & resos qui- tarum interpoſitione : quæſtio autem ,eft res, quæ demimperat, its perſuadet ; hi ad perturbatio- habet in ſe controverſiam in dicendo polítam , nem , illi ad benevolentiam prævalent. Et eſt line certarum perfonarum interpofitione. Frágos temporale , ndos verò perpetuum ; utra que ex eadem natura : fed illud majus , hoc mi DE PARTIBUS RHETORICA nus , ut amor esos, charitas » Sus ; tados con citat , isos fedat. Partes Rhetoricæ funt quinque. In adverſos plus valet invidia ,quàm convitium: quia invidia adverſarios, convitiuin nos inviſos Inventio . facit. Nam ſunt quædam , quæfi ab imprudenti Diſpoſitio. bus excidant, ſtulta ſant; cum ſimulamus, venuſta Elocurio Orator vitio creduntur. Bonus altercator vitio iracundiæ ca Meinoria, iracundiæ ca- reat ; nullus enim rationi magis obftat affectus, & Pronuntiatio . reat; & qua- fertextra cauſamplerumque, & defornia convi tia facere ac mereri cogit, & nonnunquam in ipſos Inventio eft ex cogitatio rerum verarum aut ve . Quid fitta judices incitatur ; quoniam ſententiæ, verba, fi- riſinilium ,quæ cauſam probabilem reddunt. guræ , coloreſque funt occultiores quæſtiones in Difpofitio eft rerum inventarun in ordinem Quid Diſposa genio , cura , exercitatione. pulchra diftributio . Conjectura omnis , aut de re eſt , autde animo. Elocutio eft idoneoruin verborum ad inventio Onid Eloc14 Utriuſque tria teinpora ſunt , præteritum , pre- nein accommodata perceptio . ſens, &futuruin . De re & generales quæſtiones Memoria eſt firma aniini rerum ac verborum funt, & definitæ ; id eft, & quæ non continentur, ad inventionem perceptio. Quid Memo perſonis , & quæ continentúr. De animo quæri Pronuntiatio eſt ex rerun & verborum dignita non poteſt, niſi ubi perſona eſt; & de facto , cùm te, vocis &corporis decora moderatio . Quid Proing nuntiatio . de re agitur , aut quid factum ſit in dubium venit, aut quid fiat , aut quid futurum ſit , & reliqua fi De Generibus caufarum . unilia , De Amphibologia. Genera cauſarum Rhetoricæ ſunt tria princi- General Cares palia. Demonſtrativum , Deliberativum , Judi- Jarum Rheto Innsetabia Amphibologiæ ſpecies ſunt innumerabiles, ciale: Ticefunttrica les lient Am. adeò ut Philofophi quidam putent nullum effé Demonſtrativum & In laude phibologia verbum , quod non plura ſignificet genera , aut oftentativum species admodum pauca ; aut enim vocibus fingulis ac- Eyxaurasino's In vituperatione cidiper ópw rupaar aut conjunctis per ainbiguani Emdeuxtixò , conſtructionem , Quando fiat Vitiofa oratio fit, cùm inter duo nominamè- Deliberativum & ſua In ſuaſione. vitioſa oratio dium verbum ponitur. forium dicitur De oppofitio Oppoſitiones & fi contrariæ non ſint , ſed dif- EupBBAEUTIKON In diſſualione niben . fimiles : verumtamen li fuain figuram ſeryant, ſuntnihilomimus antitheta.. r In accuſatione, & de Naturalis quæitio eſt, quæ eſt temporalis ;fic Judiciale fenſione cut cúm que ſunt per ordines temporum acta, acercón marrantur. Nunc ad artis Rhetoricæ diviſiones În præmii penſione, & definitionofque veniamus ; quæ ficut extenſa at negatione que copiofa cft ; ita à multis &claris ſcriptoribus tractata dilatatur, Demonſtrativum genus eſt, cùm aliquid de- Quid fit De monſtramus, in quo eſt laus & vituperatio ,hoc monftrativi Onidfit Rhetorica eſt, quando per hujuſinodidefcriptionem oſten- genus. dituraliquis, atque cognoſcirur ; ut pſalınús 28. Rhetorica Rhetorica dicitur à copia deductæ locutio- . & alia vel loca vel pſalmi plurimi ,ut:Domine unde dicta. 'nis influere. Ars autein Rhetorica elt , fi- in calo miſericordia tua, &uſque adnubesveria cur magiſtri tradunt fæculariuin Litterarum, tas tua. Iuſtitia tua ficutmontesDei , & reliqua. bene dicendi ſcientia in civilibus quæſtionibus. Deliberativum genus elt , in quo eſt ſualio de . Quid Delią Quid fit Ora Orator igitur eſt vir bonus , dicendi peritus, ut diſſualio , hoc eft quid appetere , quid fugere, berativos . zor, ju offi- dictum eſt in civilibus quæſtionibus. Oratoris quiddocere, quid prohibere debeamus, citum ,erfinis. autem officium eſt, appolitè dicere ad perſuaden Judiciale genus elt, in quo eſtaccuſatio & de Quid Fudia ciale. dum. Finis , perſuadere dictione, quatenus rex fenſio , vel præmii penſio & negatio. ruin & perſonarum conditio videtur admittere in civilibus quæſtionibus : unde nunc aliqua bre De Statibus. viter aſſumemus, ut nonnullis partibus indicatis, penè totiusartis ipſius ſumınam virtutemque in Status Græcè ça'os. Status cauſarum ſunt año Status caufae telligere debeamus. rationales , aut legales. Status verò dicitur ea bacionales, rum åut ſuns Civiles quæſtiones ſunt ſecundum Fortuna viles quaftio- tianum Artigraphum novelluin , quæ in com ; a Hæ funt quæſtiones an huic, an cumhoc , an học Quid fit firas ant legales, nes , & quo modo divi munem animi conceptionem poffunt cadere ; id seinpore , an hac lege,an apud ipſum . Quidquidpræter van duntur. iſtas quinque partes in oratione dicitur; egreſſio eſt. eſt, quâ unuſquiſque poteftintelligere, cùm de Hæc nagex aois, quoniam à reco dicendi itinere defc. æquo quæritur & bono. Dividuntur in cauſam , : &itur quælibet inſerendo. Bbbb ij Quid fine ci 564 Caffiodorus Quidfit con Um. res, in qua cauſa conſiſtit. Fit autem ex intentio ne & depulfione , vel conftitutione. ab alio objicitur, ab adverſario pernegatur, Statum alii vocant conftitutionem , alii qua 2. Finitivus ſtatus cſt, cùm id quod objicitur, jocuralis fia. {tionen , alii quod ex quæſtione appareat. non hoc efle contendimus : fed quid illud lit, ad hibitis definitionibus approbamus. Quid fam.si Status rationales ſecun Conje & ura. 3. Qualitas eft , cùm qualis res lit, quæritur ; dum generales quæſtio Finis. & quia de vi & genere negotii controverſia elt, nes ſunt quatuor. Qualitas. conſtitutio generalis vocatur. Tranſlatio . 1. Conjecturalis ſtatus eft , cùın factum , quod Imprudentia ( Purgatio Caſus. Concellio Juridicialis Abſoluta Aut caufæ , Nixologian Remotio Aur facti. 3 criminis Negotialis aitam Cui juftè in aliocom generalis Relatio mittitur, quia & ifle in GegyueTiku priva criminis te fæpius commifin Αντίγκλημα.. Deprecatio Neceflitas. Qualitas Comparatio Squando melius id Αντίστασης . factum peragitur. 1 ſunt quinque ! с 12. 1 1 in Pſal. paz . ratio, Juridicialis eft , in qua æqui &re &ti natura , Questas Ju. ſ Scriptum& voluntas. riuscialis præmii & pænæ ratio quæritur. Porov ij dienoido Quid Nego Negotialis eſt , in qua, quid juris ex civili mo Sätus Legales Leges contrariæ , tizivs. re & æquitate lit , confideratur. Ambiguitas. Αμφιβολία . Quid Abfo luta . Abſoluta eft , quæ ipfo in ſe continet juris & Collectio , live Raciocinatio . injuriæ quæſtionem . Συλλογισμός purua Raid Allium . 'Affumptiva eſt, quæ ipfa exſe nihil dat firmi, Definitio Legalisa . aut recuſationem foris , aut aliquid defenfionis aſſumit. Scriptum & voluntas eſt, quando verba ipſa quid.fcripti Quid con Conceſſio eſt, cum reus non id quod factum eſt, videntur cum ſententia ſcriptoris dillidere. & voluniss. defendit: fed , ut ignofcatur , poftulat; quod nos Legis contrariæ ſtatus eſt, quando inter fe duz Quid legis Comment. ad pænitentes* probavimus pertinere. leges, aut pluresdiſcrepare videntur. contrarieta Remotio criminis eft , cùm id crimen quod in Ambiguitas eſt , cùm id quod fcriptum eſt, tus, 169.1.09103. ferrur ab fe &ab ſua culpa , vi & poteftate in duas auc plures res ſignificare videtur. Quid Ambi aligin reus dimovere conatur. guitas. Collectio Quid Remo , quæ & Ratiocinatio nuncupatur, Quid Colle tio criminis. Relatio criminis eſt , cùm ideo jure factum di- eſt quando ex eo quod fcriptum eſt, invenitur, ft :0. Quid Relatio citur , quod aliquis ante injuriam laceſſierit. , Definitio legalis eſt , cum vis verbi quaſi de criminis. erid Defini Comparatio eft , cùm aliud aliquod alterius finitivâ conſtitutione , in qua pofita fit , quz- tio legalis. Quil Compa. factum honeſtum aut utile contenditur , quod, ricur. ut fieret illud quod arguitur , dicitur eſſe com Status ergo tam rationales quam legales à Statusà qui iniffum . quibuſdam decein & octo connumerati ſunt. bullam 18. 2 Quid Purga Purgatio cft , cùm factum quidem conceditur, Cæterum ſecundum Rhetoricos Tullii decem & Tullio verò bes partenha- fedculparemovetur. Hæc partes habertres,Im- novem inveniuntur , propterea qudd Tranſlatio- 19.numeran prudentiam , caſum , neceſſitatem . Impruden- nem interRationales principaliter adfixit ftatus. tia eft, cùin fciſfe fe aliquid is qui arguitur,negat. Unde feipfum eciam Cicero ( ſicut ſuperiùs di Caſus eſt , cum demonſtratur aliquam fortune &tum eſt ) reprehendens, Tranſlationem Legalia vim obſtitiffe voluntati. Neceſſitas eſt , cùm vi bus ftatibus applicavit. quadam reus id quod fecerit , feciſſe ſe dixerit. Quid ft De precatio . Deprecatio eſt , cùm & peccaffe , & conſultò De Controverfia. peccaſſe reus conficetur ; & tamen , ut ignoſca Quid Trans- tur,poftulat.Quodgenus perraro poteft accidere. Omnis controverſia , ſicut ait Cicero , aut fim- Controverfis ex Cicerone lario. 4. Tranſlatio dicitur , cùm caufa ex eo pendet, plex eſt, aut juncta , aut ex comparatione. triplex eft. cùm non aut is agere videtur , quem oportet: aut Simplex eſt, quæabſolutam continet unam Quid fit com non cum eo, quioportet : aut non apud quos, quo quæſtionem , hoc modo: Corinthiis bellum indi- jeftura fim tempore , qua lege , quo crimine , qua pæna cenus, án non. plex . oporteat. Tranſlationi adjicitur Conſtitutio, Juncta, eſt ex pluribus quæſtionibus , in quòd actio tranſlationis &commutationis indi- plura quæruntur hocpacto:Carthagodiruatur: Quid juncts . an Carthaginienſibus reddatur , an eocolonia de Ubi adverſariis omnia conceduntur , & per colas ducatur. lacrymas lupplices defenditur reus. Ex comparatione, utrum potius, an quod po- Quid ex com paratione, a Et ſi juncta erit conſiderandum erit , utrum ex plu ribus quæftionibus juncta fit, an ex aliqua cóparatione. tur. H : gere videtur. 1 De Rhethorica. 565 > Exorarum . rario , t11.0 . tiſſimum quæritur ad hunc modum : utrum exer Exordium , eft oratio animum auditoris ido Quit fis cituscontra Philippum in Macedoniam mittatur, neè comparans ad reliquam dictionem . qui ſociis fit auxilio : an teneatur in Italia ; ut Narratio , eft reruin geftarum , aut at geſta- Quid Nar quàmmaximæ contra Annibalem copiæ fint. rum expoſitio. Partitio eft, quæ fi re &tè habita fuerit , illu- Quid Per , DE GENERIBUS CAUSARUM . ftrem &perfpicaam roram efficit orationem . Confirmatio eft, per quam argumentando no- Qrid Confir Genera cauſarumfunt quinque. ftræ caufæ fidem , & authoritatem , & firinamen- mario . tum adjungit oratio. Honeſtum . Reprehenfio eft per quam argumentando ad- Quid Repre Admirabile . verſariorum confirmatio diluitur, aut elevarur. henfio. Humile . Concluſio eſt exitus & determinatio totius exid con Anceps. orationis , ubi interdum & Epilogorum allegatio cnfio. Obſcurum . flebilis adhibetur. Hæc licer Cicero Latinæ eloquentiæ Lumen Duos libros Quid honefti Honeſtum caufæ genus eft , cui ſtatim fine ora- eximium , per varia volumina copiosè ninis & de Rethorica cauſæ genus. tione noftra favet auditoris aniinus. Admirabile diligenter effuderit, & in arte Rhetorica duobus compoſuit ci Admirabile, à quo quod eft pre eft alienatus animus eorum , libris videatur amplexus ; quorumCoinmenta à cero, quosM. Victorinus ter opinio- qui audituri ſunt. Mario Victorino compoſita, in Bibliotheca mea commentatus num hominü Humile eft, quod negligitur ab auditore ', & vobis reliquiffecognoſcor. eft. conftitutum . nonmagnopere attendendum videtur. Quintilianus etiain Doctor egregius , qui poſt Quintiliansis Quid Admi. rabile. Anceps in quo aut judicatio dubia eft , aut Auvios Tullianos fingulariter valuit implere quæ Doctor egre Quid Humile cauſa &honeſtatis & turpitudinis particeps , ut docuit , virum bonum dicendi peritum à priinâ gius in Rhe. Qivid Anceps benevolentiam pariật , &offenfionem . ætate fuſcipiens, per cunctas artes, ac diſcipli- sorica doceka Puid'obfcs Obſcurum , in quo aut tardi auditores funt,aut nas nobiliuin litterarum erudiendum eſſe mon difficilioribus ad cognoſcendum negotiis cauſam ftravit. Libros autein duos Ciceronis, de arte implicata eft. Rhetorica , & Quintiliani duodeciin inſtitutio num ! judicavimus eſſe jungendos ; ut nec codi DE PARTIBUS RHETORICÆ cis'excrefceret magnitudo , & utrique duin ne ceffarii fuerint , parati feinper occurrant. Partes orationis Rhetoricæ funt fex . Fortunatianum verò Doctorem novellum , Fortunatik . qui tribusvoluninibus de hac re ſubtiliter minu- nustria ro Exordium . tèque tractavit ; in pugillari codice Rhetorica Narratio . congruenterquc redegimus; ut &faſtidiuin lecto confecis. Partitio . ri tollat , &quæ ſuntneceffaria competenter in Confirmatio. ' finuet. Hunc legat qui brevitatis amator eft, Reprehenfio . nam cum opus ſuum in multos libros non teten Concluſio , five derit : plurima tamen acutiffimâ ratiocinatione Peroratio . diſſeruit.Quos codices cum præfatione ſua in uno corpore reperietis eſſe collectos. DE RHETORICA ARGUMENTATION E. da. tim lumina de aptè lorfitan , Rhetorica Argumentatio fit. Illatio quæ r Propoſitio | Aut per Inductio- ! nem cujusmembra &Affumptio funt hæc. dicitur. | Concluſio ina tayo Rhetorica Argu mentatio tracta tur. rEvdúcemus.Talo PEYSúumps, eſt commentum , Convincibili. vel commentio ' , hoc eſt | Oſtentabili. mentis conceptio. 3 Sententiabili. Exemplabili. Txer Suunne, qui eft imper- iCollectitio. fectus fyllogylinus , atque Rethoricus , ficut Fortuna tianus dicit , in generibus i explicatur. azódseçu eſt cer ta quædam argu menti concluſio vel ex confe quentibus , vel repugnantibus. Aut perRatiocina tionem de Argu mentis , in quo no mine complectun Atodict. tur , quæ Græci di cunt. Emxelamud too s Emreignus , eft fententia cum fatione , Latinè dicitur Exe čutio , vel Approbatio , vel Argumentum 11.apemrbiem uc verò , qui eſt Aut Tripertitus. Rhetoricus & latior fyllogyf: 3 AutQuadripercitus. Aut quinquepertitus. | mus eft. 566 Caffiodorus Unde Argu titus. ductio . Mem2. cit . mêtatiodista. Argumentatio dicta eſt quaſi argutæ mentis rici ſyllogiſmi, latitudinediſtanz& productione oratio . fermonis à dialecticis fyllogiſmis , propter quod Quidfit Ar Argumentatio eſt enim oratio ipſa, qua inven- Rhetoribus datur. gumentatio. tum probabiliter exequimur argumentum . Tripertitus , epichirematicus fyllogiſmus eſt; Quid Triper Quid fit In Inductio eft oratio,qua rebusnon dubiis capra- qui conſtat inembris tribus : id eft, propoſitione, mus aſſenſionein ejus, cum quo inſtituta eſt ,live aſſumptione, concluſione. inter Philofophos , ſive interRhetores , five inter Quadripertitus eſt , qui conſtatmembris qua- Quid Quz Seriocinantes. tuor: propoſitione , affumptione, & una propo- dripernicus. Quid Probo Propoſitio inductionis eſt ,quæ fimilitudines fitionis live afſuinptionis conjuncta probatione, fitio. concedendæ rei unius inducit , aut plurimaruin . & conclufione. Quid illatio. Illatioinductioniseft, quæ & affumptio dicitur, Quinquepertitus eſt,qui conſtat membris quin- Que de Marine quæ rem dequa contenditur, & cujus cauſa ſimi- que:id eft ,propoſitione ,& probatione , aſſum- quepertiim , litudines adhibitæ ſunt introducit. ptione, & ejus probatione , & concluſione. Quid con Concluſio inductionis eſt, quæ aut conceſſio . Hunc Cicero ita facit in arte Rhetorica: Si de clulo. nem illationis confirmat , aut quid ex ea confi- liberatio & deinonſtratio genera ſunt cauſarum , ciatur , oftendit. non poffunt rectè partes alicujus generis cauſa Qwid Ratio Ratiocinatio eft oratio , quâid de quo eft quæ- putari. Eadem enim res , alii genus, alii pars effc cinatio. ítio comprobamus. poteft: idem genus , & pars effe non poteſt, vel Quid Enthy Enthymema igitur eſt, quod Latinè interpreta- cætera ; quoufque fyllogiſini hujus meinbra clau cur mentis conceptio , quam imperfectum fyllo- dantur. Sed videro quantum in aliis partibus giſmum ſolent Artigraphi nuncupare. Nam in lecter ſuum exercere poſſit ingenium . duabus partibus hæc argumentiforma conſiſtit: Memoratus aurein Fortunatianus in tertio libro quando id quod ad fidein pertinet faciendam , meminit de oratoris memoria , de pronuntiatio utitur fyllogiſmorum lege præterita ; ut eſt illud: ne, & voce , unde tainen Monachus cum aliqua Si tempeſtas vitanda eſt , non eft igitur navigan- utilitate diſcedit: quando ad ſuas partes non im dum. Exſola enim propoſitione & conclufione probè videtur attrahere , quod illi ad exercendas conítat effe perfectum : unde magis oratoribus, controverſias utiliter aptaverunt. Memoriam { i quàm dialecticis convenire judicatum eſt. De quidem lectionis divinæ re cognita cautela ſerva dialecticis autem ſyllogiſinisſuo loco dicemus. bit, cùm in ſupradicto libro ejus vim qualitatém Quid con Convincibile eft ,quod evidenti ratione * con- que cognoverit: artem verò pronuntiationis in *AIS.convin .vincitur ;ſicut fecit Cicero pro Milone. Ejusigi- divinæ legis effatione concipiet. Vocis autem di tur mortis ſedetis ultores, cujus vitain , li * putetis ligentiam in pſalmodiæ decantatione cuſtodiet. * Ed . poſetis. per vosreſtitui poſſe, noletis. Sic inſtructus in opere ſancto redditur, quamvis Quid Ofien Oſtentabile eft , quod certa reidemonſtratione libris ſæcularibus occupetur. rabile. conſtringit ; ſic Cicero in Catilinam : Hic ramen Nunc ad Logicam , quæ & Dialectica dicitur, vivit , imò etiam in Senatuin venit. ſequenti ordine veniamus, quam quidam diſci Quid Senten tiabile. Sententiale eft , quod ſententia generalis addi- plinain , quidam artem appellare maluerunt , di cit ; ut apud Terentiun: Obſequium amicos,ve centes : quando apodicticis ,id eſt , probabili ritas odium parit. bus diſputationibus aliquid diſſerit , diſciplina Quid Exem plabile . Exemplabile elt , quod alicujus exempli com- debeat nuncupari: quando verò aliquid verilimi M. G. ini. paratione eventum fimilem comminatur ; ſicut le tractat , ut ſunt ſyllogiſini ſophiſtici, nomen Cicero in Philippicisdicit:Temiror,Antoni,quo- artis accipiat. Ita utrumque vocabulum pro ar *M.G. per- rum facta * imitere , eoruin exitus , non * per- gumentionis ſuæ qualitate promeretur. timefcere, horrefcere. Quid Colle Collectivum eſt, cùm in unum , quæ argumen CAPUT TERTIUM. tata funt , colliguntur ; ſicut ait Cicero pro Milo ne : Quem igitur cum gratia noluit, hunc voluit De Dialectica cuin aliquorum querela, quemjure , quem loco, quem temporemoneftaulus: hunc injuria ,alie- DJalecticam primiPhiloſophi indi&ionum no cum periculo non dubitavit occidere. runt : non tamch ad artis redegereperitiam. Poſt Ed. deftris Præterea ſecundum Victorinum Enthymematis quos Ariſtoteles, ut fuit * diſciplinarum omniun altera eft definitio. Ex fola propoſitione,ſicutjam diligens inquiſitor , ad regulas quaſdam hujus Ariffoseler dictum eſt , ita conſtat Enthymema ; ut eft illud : doctrinæ argumenta perduxit, quæ priùs ſub cer- Dialectice Si tempeſtas vitanda eſt , non eſt navigatio requi- tis præceptionibus non fuerunt. Hic libros fa- argumenta ad regulas renda. Ex fola aſſumptione s ut eſt illud : Sunt ciens exquiſitos, Græcorum ſcholam multiplici quafdamper autem qui munduin dicantfine divina adminiſtra- laude decoravit ; quem noftri non perferentes duris. tione diſcurrere. Ex folaconcluſione ; ut eft il- diutiùs alienum , tranſlatum expofitúmque Ro Dialecticam lud : Vera eſt igitur divina * fententia. Ex pro- manæ eloquentiæ contulerunt. Dialecticam verò , *MS. fcick poſitione& affumptione; ut eft illud: Si inimicus &Rhetoricam Varro in nove;n diſciplinarú libris canin move eſt, occidit. Inimicus autem eſt : & quia illi deelt tali funilitudine definivit. Dialectica & Rhetori- libris Vaira .conclufio, Enthymnema vocatur. Sequitur Epi- ca eſt, quod in manu hominis pugnus adſtrictus, definivit. chirema. & palma diſtenſa : illa brevi oratione argumenta Quid Epic Epichirema eft , quod fuperiùs diximus, dels concludens, iſta facundiæ campos copioſo fer chirema. cendens de ratiocinatione latior excurfio Rheto- mone diſcurrens : illa verba contrahens , ifta di Itendens. & Argumentum eſt argutæ mentis indicia quod per indagationes probabiles ,rei dubiæ perficitfidem,per Rhetoricaad illa ,quæ nititurdocenda, facun- pomaleticom Dialectica fiquidem ad differendas res acutior: Que fic diffe excmpla confirmans; ut eft : Noliæinulari in malignan tibus : quoniam tanquain fænum , &c. dior. Illa ad ſcholas nonnumquam venit , iſta ju. & Rhetori saris. Zivim. n.19167 . & Rhetoria 64m. De Dialectica.. son quenter. girer procedit in forum : illa requirit rariſſimos & noftræ diſpoſitionis curràtintentio. Conſue * MSS.fre- ftudiofos , hæc * frequentes populos. Sed priul- tudo iraque eft doctoribus philoſophiæ , ante quam de fyllogiſmisdicamus , ubi totius Diale- quam ad Iſagogen veniant exponendam , divis dicæ utilitas & virtusoſtenditur, oporter de ejus lionem philoſophiše paucis attingere :quam nos initiis , quaſi quibuſdam elementis , pauca diffe- quoque ſervantes; præſenti tempore non immer cere; ut ficut eſt à Majoribus diſtinctus ordo , ita ritò credimus intiinandain , Philofophiæ divifio. In Inſpectivam , TIXMT, hæc dividitur in In Naturalem . | Doctrinalem , hæc ( In Arithmeticam dividitur Muficam . Geometricain. Divinain . Aftronomicain Diviſt thing Lofophiæ. Philoſophia divi ditur fecundum Ariftotelem . Moralem . | Sirir. Er Actualeta Ciſpenſativa , Φρακτικών PorxorowyXXV. hæc dividitur in Civilem . ίπολιτική » ACETA! oixorouexin . weg.Xti xh. νομοθεπκό ., thesxor. Sewertexn . . φυσική . Definitiò Philos fophiæ. megatoxin. resnio intoxin . 23 Quid 1 3. Dirogoera oroimene Occs Kated to duratór ávöçóórw. plina quæ curſus cæleftium , fiderumque figuras homophine en Philoſophia eft divinaruin , humanarùmque re contemplatur omnes , &habitudines ftellaruni quotuplex. rum , inquantum homini poſſibile eſt , probabilis circa ſe; & circa terram , indagabili ratione per Ycientia: Aliter,Philoſophia eſt ars artiuni, & dif- currit. Actualis dicitur, quæ res propoſitas ope ciplina diſciplinarum.Rucſus, Philoſophia eſtme, rationibus ſuis explicare contendit. Moralis di ditatio mortis,quod magis convenit Chriſtianis, citur , per quam mos vivendihoneſtus appetitur; 2.Corint. 16. qui ſæculi ambitione calcata , converſatione dif- & inſtitura ad virtutem tendentia præparantur. ciplinabili , fimilitudine futuræ patriæ vivunt; Diſpenſativa dicitur , domeſticaruin reruin fa Philip. 3. 20. Sícut dicitApoftolus : In carne enim ambulantes, pienter ordo diſpoſitus. Civilis dicitur, per quàm non ſecundum carnem militamus ; & alibi: Con- totius civitatis adminiſtrarur utilitas. Philoſo verſatio noftra in calis eft. Philofophia eſt affimi- phiæ diviſionibus definitionibúſque tractatis, in lari Deo ſecundum quod poflibile eft homini. quibus generaliter omnia continentur , nunc ad Inſpectiva dicitur,qua ſupergreſſi vilbilia de di- Porphyrii librum , qui Iſagoge inſcribitur, acce vinis aliquid & cæleſtibus contemplamur, eáque damus. mente foluinmodo contuernur , quantum corpo De Iſagoge Porphyrii. reum ſupergrediuntur aſpectum . Naturalis dici tur,ubiuniuſenjufque rei natura diſcutitur: quia de Genere. Dávc . nihilcontra'naturain generaturin vita: ſed unun | de Specie. tidos. quodque hisufibus deputatur , in quibus à Crea- llagoģe Por de Differentia. Depoeg tore productú eit: nifi fortè cum voluntate divina phyrii tractat de Proprio. ibor aliquod miraculuin proveniremonſtrerur.Doctii i de Accidente, συμβεβηκός. *MSS. figni- nalis dicitur ſcientia , quæ abſtractam * conſiderat ficar. quantitatem . Abſtracta eniin quantitas dicitur, Genus eft ad fpecies pertinens, quod de diffe- Quid fit Ge quam intellectu àmateria ſeparantes ,vel ab aliis rentibus fpecie , in co quod quid ſit, prædicatur; nun accidentibus ; ut eſt , par, impar: vel alia hujuſce ut animal. Per ſingulas enim fpecies , id eft, modi in ſola ratiocinatione rractainus. Divinalis hominis , equi, bovis , & cæterorun,genus anis dicitur, quando aụt ineffabilem naturam divi- mal prædicarur atque ſignificatur, nam , aut ſpirituales creaturas ex aliqua parte, Species eſt , quod de pluribus & differentibii's Quid fit Spo profundifſimâ qualitate differimus. Arithinerican numero, in eo quod quid fit, prædicatur ; nam cies, eſt diſciplina quantitatis numerabilis ſecundum de Socrate , Platóne , & Cicerone homo prædi ſe. Muſica, eſt diſciplina quæ de numeris loqui- catur. tur , quiad aliquid ſunt his , qui inveniuntur in Differentia eſt , quod de plaribus & differen » Quid fit Dif". ſonis. Geometrica, elt diſciplina magnitudinis tibus ſpecie ,in eo quod quale ſit,prædicatur; ſicuc erensia, immobilis,&formarum . Aftronoinia,eſt diſci- rationale & inortale,in eoquodquale ſit, dc ho- f mine prædicatur, 568 Caffiodorus € lcens . men . atque bos. Tulum , Quid fit Pro Proprium eſt , quod unaquæque ſpecies , vel Hoc opus Ariſtotelis intentè legendum eſt, cur Carego prium. perſona certo additamento infignitur, &ab om- quando ficut dictum eſt ; quicquid hoino loqui- rie Ariftotelis ni communione feparatur. tur, inter decem ifta Prædicamenta inevitabili, intentè les erid fut Ac. gende. Accidens eſt , quod accidit & recedit præter ter invenitur : proficit etiam ad libros intelligen ſubjecti corruptionem : vel ea quæ fic accidunt, dos , qui live Rhetoribus, fivc Dialecticis appli ut penitus non recedant. Hæc qui pleniùs noſſe cantur. deliderant , Introductionem legant Porphyrii ; * £ d.alicujus quilicetad utilitatein * alieni operis ſedicatſcri Incipitperi hermenias , id eft , de inter bere, non tamen ſine propria laude viſus eſt talia pretatione. dicta futinafle. Sequitur liber peri hermenias ſubtiliſimus rii Categorie Ariſtotelis. mis , & per varias formas , iterationéfque cautif ſimus, de quo dictuin eſt : Ariſtoteles, quando Sequuntur Categorix Ariſtotelis, ſive Prædi- librum peri herinenias ſcriptitabat , calamum in camenta : quibus mirum in modum per varias fi- mente tingebat. gnificantiasomnis fermo concluſuseſt : quorum De nomine. organa ſive inftruinenta ſunt tria. De verbo . Inftrumenta Organa vel inſtrumenta Categoriaruin five In libro peri hermenias; De oratione , drogoriarum ( rent tria , /ci Prædicamentorum funtæquivoca , univoca, de- id eft, de interpretatio De enunciatione. licet. nominativa. ne, prædictus philofo De affirmatione. Æquivoca. Æquivoca dicuntur, quorú noinen folùm com- phusdehis tractat. De negatiore. mune eft , fecundùm nomen verò ſubſtantiæ ratio Decontradictione, diverſa ; ut animal, homo, & quod pingitur. Vniyoca , Univoca dicuntur , quorum & noinen com Nomen, elt vox fignificativa ſecundùm placi- quid fitmoi mune eſt, & ſecunduin nomen diſcrepare eadem tum, ſinė tempore: cujus nulla pars eſt ſignificati ſubſtantiæ ratio non probatur: ut animal , homo, va ſeparata: utSocrates. Verbum , eſt quod conſignificat tempus : cujus Quid forver Deuominati Dena ninativa , id eſt , derivativa , dicuntur pars nihil extra ſignificat , & eſt ſemper eorum bum, quæcuinque ab aliquo ſola differentia caſus ſe- quæ de altero dïcuntur nota ; ut ille cogitat, dil cundum noinen habent appellationem : ut å putat. grammatica gramınaticus,& à fortitudine fortis. ' Oratio , eſt vox fignificativa , cujus partium Quid ſit örä aliquid * feparatim ſignificativum eſt ; ut Socrates to Subſtantiaa sola, diſpucat. * MSS.lepa | Quantitas, mosotas. Enuntiativa otàtio, eſt vox ſignificativadeeo Quid fit Ad aliquid . ney's Fan quod eft aliquid , vel non eſt ; ut Socrates eſt , So- Enuntiatid. Ariſtotelis Ariſtotelis Catego Qualitas. TÓTUS. crates non eſt . Categorie riæ, vel Prædicamen- į Facere. FOREV. Affirinatio , eft enuntiatio alicujas de aliquo: quid fit Af son decem. ra decem ſunt Pati. PeoMHT. ur Socrates eſt. formatio. Situs. ευρώς . Negatio , eft alicujus de aliquo negatio : ut So- luid fitNe. Quando. done. crates non eſt. gatio. Ubi. Contradictio , eſt afficmationis & negationis euid fitcom | Habere. ( xar. oppoſitio: ut , Socrates diſputat , Socrates non diſputát. Subſtantia elt , quæ propriè , &t principaliter Hæc omnia per librum ſuprà memoratum mi. Liber Pero Hermenias & maxiinè dicitur ; quæ neque de ſubjectopræ- nutiſſimè diviſa ; & ſubdiviſa tractantur, quæ Boetio feprem dicatur, neque in ſubjecto eſt ; ut aliquis homo, breviter intimnaſſe ſuffciat, quando in ipfo com- libris expoſé vel aliquis equus. Secundæ autem ſubftantiæ di- petens explanatio reperitur : maximè cùin eum tu . cuntur, in quibus ſpeciebus , illæ quæ principa- Tex libris àBoëtio viro magnifico conſtet expoſi liter ſubſtantia primò dicta ſunt, inſunt atque tum , qui vobis inter alios codiceseſtrelictus. clauduntur ; ut in homine , Cicero . Nunc ad fyllogiſticas ſpecies formulaſque vea Quantitas Quantitas aur diſcreta eſt, & habet partes ab nianus, in quibus nobilium Philofophorum ju aplex, aiſ alterutrodiſcretas ,nec eominunicantes , ſecun- giter exercetur ingenium , dum aliquem communem terminum , velut nu merus, & ſerino quiprofertur; aut continua eſt, De Formulis ſyllogifmorum. & habet partes quæ ſecundum aliquem coinmu* nein terininuin adinvicem convertuntur ; velut (in priina forinula modi no linca, ſuperficies, corpus,locus, motus,tempus. Forinulæ Categori Ad aliquid verò funt , quæcumque hoc ipſo coruin , id eſt, Præ-, In ſecunda formula modi Formale ca quod ſunt, aliorum eſſe dicuntur ; velur majus, dicativorum ſyllo quatuor. duplum ,habitus , difpofitio ,ſcientia, ſeriſus, gilmorú ſunttres. | In tertia formula modi politio. i ſex. Qualitas , eſt , fecundum quam aliqui quales dicimur ; ut bonus, malus. Modiformule prime ſunt novem . Facere eſt , ut ſecare , vel urere , id eft , ali quid operari. Pati eſt , ut ſecari , vel uri. Primus modus eſt , quiconcludit , id eft, qui Situs , eft , ut ftat , ſeder , jacet. Quando colligit ex univerſalibus dedicativis , dedicati eft , ut hefterno, vel crás. vum univerſale directum ; ut, omne juſtum ho Ubi eſt : ut in Aſia , in Europa , in Lybia. neſtum , omne honeftum bonum , omne igitur Habere eft : ut calccatum , velarmatum effe. juſtum bonum . Secundus ött . tradictio, nos creta , con sinna , vem . tegoricum Syllogiſmorum funt tres. DeDialectica. 569 * Ed, concler dit. per quæ ſubti Secundus moduscft, qui * conducit ex univer- rivis particulari & univerfali dedicatvium parti ſalibus dedicativâ & abdicativâ abdicativum uni- culare directum : ut quoddam juſtam honeſtum , verſale directum : ut oinnejuſtum honeſtum , nul- omne juſtum bonum , quoddam igitur honeſtuin lum honeſtum turpe , nullum igitur juſtum bonum . turpe. Tertius modus eſt , quiconducit ex dedicativis Tertius modus eſt , qui conducir ex dedicativis univerſali & particulari dedicativum particulare particulari & univerſali,dedicativum particulare directum : ut , omne juſtum honeftuin , quod directum : ut quoddam juftum eft honeſtum ,om- dam juſtuin bonum, quoddam igitur honeſtum ne honeftuin utile, quoddam igirur juftumn utile. bonum . Quartusinodus eſt , qui conducitex particulari Quartus modus eſt , quiconducit ex univerſa dedicativa, &univerſali abdicativa, abdicativum libusdedicativa & abdicativa abdicativum parti particulare directum : ut quoddam juſtum hone- culare directum : utomne juſtuin honeſtuin , nul Itum , nullum honeftunı turpe , quoddam igitur lum juſtum malum , quoddam igitur honeſtum juſtum non eft turpe. non eſt malum . Quintus modus eſt, qui conducit ex univerſa Quintus modus eſt, qui conducit ex dedicativa libus dedicativisparticulare dedicativum per re- particulari & abdicativa univerſali abdicativum Mexionem : ut omne juftum honeſtum , omne ho- particulare directum : ut , quoddam juſtum , ho neftum bonum , quoddam igitur bonum juſtum . neſtum , omne honeſtum bonum ,igitur quoddan Sextus modus eft , qui conducit ex univerſali honeftum non eft malum. dedicativa, & univerſali abdicativa , abdicativum Sextus modus eſt , qui conducit ex dedicativa univerſale per reflexionem : ut omne juſtum ho- univerſali & abdicativa particulari abdicativum neltuin , nulluin honeſtum turpe, nullum igitur particulare directum : ut,omnejuſtum honeſtum , turpe juftum . quoddam juſtum non eſt malum , quoddam igi Septimusmodus eſt ,quiconducit ex particulari tur honeſtuin non eſt malum. & univerſali dedicativis dedicativum particulare Has formulas Categoricorum ſyllogiſmorum reflexionem : ut quoddamn juftum honeſtum , qui plenè nofſe deſiderat , librum legat, quiin Liber Apa!e omne honeſtum utile,quoddam igitur utile juſtú. fcribirur -Peri hermenias Apuleii, & qui inſcribi : Odavus modus eft , qui conducirex univerfa- lias ſunt tractata , cognoſcet. Nec faſtidium no- tur Peri her libus abdicativa & dedicativa particulare abdica- bis verba repetita congeminent ; diftin &ta enin, menias , le tivum per reflexionein : ut nullum turpe hone- atque conſiderata , ad magnasintelligentiæ vias, gendus. ftum , omnehoneſtum juſtum , quoddamn igitur præftante Domino,nosutiliter introducent.Nunc juſtum non eft turpe. ad hypotheticos fyllogiſinos , ordine currente, Nonas modus eit , qui conducit ex univerſali veniainus abdicativa, &particulari dedicativa abdicativum particulareper reflexionem:velut nullumturpe Modi Gyllogiſmorim hypotheticorum ,qui fiunt Modifyllogif morum hyposs honeſtun , quoddam honeſtum juſtum , quoda cum aliqua conjunctione, Jeptem funt. dam igitur juſtum non eſt turpe. funt feptem . Primus modus eſt , velut : Si dies elt, lucer ; eſt Modi formuleſecunda funt quatuor. autein dies ; lucet igitur. Secundusmodus eft ita : ſi dies eſt, lucet , non Primus modus eſt , qui conducit ex univerſali- lucet ; non eft igitur dies. bus dedicativa & abdicativa abdicativum univer- Tertius modus eſt ita : non & dies eſt & nonlu fale directum : velutomne juſtum honeſtum ,nul- cet , atqui dies eft, lucèt igitur. lum turpe honeftum ,nullum igitur juſtum turpe. Quartus modus eft ita : aut nox, aut dies eft, at Secundus modus eſt , quiconducit ex univerſa- qui dieseſt , non igitur nox eſt. libus abdicativa & dedicativa abdicativum uni Quintus moduseſt ita : aut dies eſt, aut nox, at-. verſale directuin : velut nullum turpe honeftum , qui nox non eſt , dies igitur eſt. omne juſtum honeſtum , nullumigitur turpe Sextus inodus eſt ica : non & dies eſt, & nonlu juftum cet , dies autem eſt , nox igitur non eſt. Tertius modus eſt , quiconducit ex particulari . Septimus modus eſt ita :non & djes eft & nox , dedicativa & univerfali abdicativa ab licativum atqui nox non eſt , dies igitur eſt. particulare directum : veluc quoddam juftum ho Modos autem hypotheticorum ſyllogiſinorum neſtum , nulluin turpehoneftum , quoddam igi- fi quis pleniùs noſſe deſiderat, legat librum Marii Marius Vi tur juſtum non eſt turpe. Victorini , qui inſcribitur de fyllogiſmis hypo- &torinus librá Quartus r.odus eſt, quiconducit ex particu- thericis. Sciendum quoque , quoniam Tullius de hypotheti: lari abdicativa & univerfali dedicativa abdicati- Marcellus Carthaginenſisde categoricis & hy- edidit. vum particulare directum : velut quoddamn juftum potheticis fyllogiſmis , quodà diverfis philoſo: TulliusMar non eſt turpe , omne malum turpe , quoddam phislatiſſimè dictum eft, feptem libris breviter cellus igitur juſtuin non eft malum , ſubtilitérque tractavit ; ita ut priino libro de re: thag. de Syl gula, ut ipſe dicit, colligentiarum artis Dialecticæ logiſmis Modi formula tertiæfunt fex. diſputaret ; &quod ab Ariſtotele de categoricis compofuit. ſyllogiſmis multis libris editum eſt , ab ifto fecun Primus modus eſt , qui conducit 'ex dedicativis do & tertio libro breviter expleretur ; quod aut univerfàlibus dedicativum particulare , tam dire- tem de hypotheticis ſyllogiſmis à Stoicis innume Etuin , quàm reflexum : ut omne juſtum hone- ris voluminibus tractatum eſt , ab iſto quarto & ftum , omne juſtum bonum , quoddam igitur ho- quinto libro colligeretur. In fexto verò de inix neftum bonum vel quoddamn bonum ho- tis fyllogiſinis , in ſeptimo autem de compoſitis neftuin . diſpucavit ; quem codicem vobis legendum re-, Secundus modus eſt , qui conducit ex dedica- liqui. cccc theticorum Car Jeprem libros > $ 70 Caffiodorus Quid las Depnilio. 1 .1 1 longum viaticum : modò ut laudet , ut adolers De Definitionibus. centia eſt Aos ætatis . Octava ſpecies definitionis eft , quain Græci Hinc ad pulcherrimas definitionum ſpecies ac- x7 a paistoin rõ Evertix vocant , Latini per pri cedamus , quæ tantà dignitate præcellunt , ut pof- vantiam contrarii ejus quod definitur, dicunt; up ſont dici orationun maxiinuin decus , & quædam bonum eſt, quod malum noneft: juftuin eſt, quod lumina dictionuin . injuſtum non eft. Et his fimilia : quod fe ita na Definitio verò , eſt oratio uniuſcujuſque rei turaliter ligat , ut neceſſariam cognitionem fibi naturam à communione diviſam , propria ſignifi- unius comprehenſione connectat. Hoc autem catione concludens : hæc multis modis , præce- genere definitionis uti debemus, cùm contrarium priſque conficitur. notun eſt ; nam certa ex incertis nemo probat. Definitionum prima eſt óvoradcas , Latinè ſub- Sub qua ſpecie ſunt hæ definitiones . Subſtantia ftantialis , quæ propriè & verè dicitur definitio ; eft , quod neque qualitas eſt, neque quantitas, ne or eſt, homoanimalrationale mortale , ſenſus dif- que aliqua accidentia : quo genere definitionis ciplinæque capax ;llæc enim definitio per fpecies Deus definiri poteſt ; etenim cùm quid fit Deus, & differentiasdeſcendens, venit ad proprium , & nullo modo comprehendere valeamus : ſublatio deſignat plenillimè quid ſit homo . omniuin exiſtentium , quæ Græci örta appellant, Sccunda eſt ſpecies definitionis , quæ Græcè cognitionem Dei nobis circumciſa & ablata no ŽVYOMMA TIx ) dicitur , Latinè notio nuncupatur : tarum rerum cognitione ſupponit ; ut li dicamus , quam notionem communi,non proprio nomine Deus eſt , quod neque corpus eſt , neque ullum poffumus dicere. Hæc iſto modo ſemper effici- elementum , neque animal , neque mens , neque cur : Homo eſt, quod rationali conceptione & ſenſus , neque intellectus , neque aliquid , quod exercitio præeſt animalibus cunctis. Non eniin ex his capipoteſt ; his enim ac talibus ſublatis , dixit, quid eſt homo , ſed quid agat , quaſi quodam quid fit Deus , non poterit definiri . figno in notitiam denotato . In iſta enim &in re Nona ſpecies definitionis eſt , quain Græci liquis notio rei profertur : non ſubſtantialis , ut Kåtalnooi , Latini per quamdam imaginatio in illa primariaexplanatione declaratur ; & quia nem dicunt : ut, Æneas eſt Veneris & Ănchiſæ illa fubftantialis eſt , definitionum omnium obti- filius. Hæc ſemper in individuis verſatur , qux ner principatum . Græci aqua appellant. Idem accidie in eo gene Tertia fpecies definitionis eſt , quæ Græcè redictionis, ubialiquis pudor aut metus elt no Trolótus dicitur, Latinè qualitativa. Hæc dicendo minare : ut Cicero , cùm me videlicet ficarii illi quid quale lit , id quod fit , evidenter oſtendit. deſcribant. Cujus exemplum tale eſt : homo eft , qui ingenio Decima fpecies definitionis eft , quam Græci valet , artibus poller , & cognitione rerum : aut as Tót , Latini , veluti , appellant ; ut fi quæ quæ agere debeat eligit :aut animadverſione quod ratur quid ſit aniinal , refpondearur , homo : inutile fit contemnit ; his enim qualitatibus ex non enim manifeftè dicitur animal folum effe preſſus ac definitus homo eſt . hominem , cum fint alia innumerabilia : ſed cuin Quarta ſpecies definitionis eſt , quæ Græcè dicitur homo , veluti ipfum hominem animal de soggapixn , Latinè deſcriptionalis nuncupatur: fignat : cùm tamen huic nomini multa ſubja quæ adhibitâ circuitione dictorum factorúmque, ceant. Rem enim quæfitam prædictum declata rem , quid fit deſcriptione declarat ;ut ſi lu- vit exemplum . Hoc eſt autem proprium defini xuriofum volumus definire , dicimus : Luxurio- tionis , quid fit illud , quod quæritur , declarare . fus, eſt victus non neceffarii & fumptuoli & one Undeciina ſpeciesdefinitionis eft , quam Græ rofi appetens,in deliciis affluens,in libidine pron- ci rece tead the matter , Latini per iudigentiain ptus ; hæc & talia definiunt luxuriofum . Que pleni ex eodem genere vocant : ut ſi quæratur ſpecies definitionis , oratoribus magis apta eſt, quid fit triens, refpondeatur , cui dodrans deeft, quàm dialecticis , quia latitudines habet ; hæc ut lit aſlis. fimili modo in bonis rebus ponitur , & in Duodecima ſpecies definitionis eſt, quam Græ malis. ci , Kata imesvov , Latini per laudem dicunt ; ut Quinta ſpecies definitionis eft , quam Græcè Tullius pro Cluentio: Lex eſt mens, & animus, AT nikov : Latinè ad verbum dicimus : hæc vo- & confilium , & fententia civitatis. Et aliter pax cem illam , de qua requiritur , alio ſermonedeſi- eſt tranquilla libertas. Fit & pervituperationem , gnat uno ac ſingulari, & quodammodo quid il- quam Græci tózer vocant : ſervitus eſt poſtre lud ſit in uno verbo pofitum , uno verbo alio de- mum malorum omnium , non modò bello , ſed clarat ; ut conticefcere eſt tacere : item cùm ter- morte quoque repellenda. minum dicimus finem , aut terras populatas inter Tertiadecima eſt ſpecies definitionis , quam pretemur effe vaſtatas. Greci κατ'αναλογίαν,Latini juxta rationem dicunt: Sexta ſpecies definitionis eſt , quam Græci x fed hoc contingit , cum majoris ire nomine , res Thu nepoege , per differentiam dicimus ; id eft , definitur inferior : ur eſt illud , homo ininor mun cùm quæritur , quid interſit inter regem & ty- dus . Cicero hac definitione ſiculus eſt :Edictum , rannum , adjecta differentia quid uterque fit, de- legem annuam dicunt eſſe . finitur : id eſt , rex eſt modeftus & temperans, ty Quartadecima eſt ſpecies definitionis , quam rannus verò impius & immitis . Græci sess , Latini ad aliquid vocant : ur eſt Septima eft fpecies definitionis , quam Græci illud, pater eft , cui eſt filius :dominus eſt, cui eft el ustápoegr . Latini per tranſlationein dicunt : fervus: & Cicero in Rhetoricis , genus eſt , quod ut Cicero in Topicis, Lictus eſt, quà Auctus elu- plures partes amplectitur: item pars eſt , quod lu dit . Hoc variè tractari poreſt : modò enim ut beſt generi . moveat , ficut illud , caput eſt arx corporis : modò Quintadecima eſt ſpecies definitionis , quam ut vituperet , ut illud , divitiæ ſunt brevis vitæ Græci koste BiTiongear , Latini fecundum rei fa ! De Dialectica. 571 tionuom . 5 rationem vocant : ut dies eſtrol fuprà terras:nox, dicativus atque ſubjectus. Terminos autem voco elſolſubterris. Scire autem debemus prædictas verba &nonina,quibuspropoſitio nectitur;ut niquifuntper propoſe ſpecies definitionum , Topicis meritò eſſe ſocia- in ea propoſitione qua dicimus:Homojuſtus eſt : tas , quoniaminter quædam argumenta funtpoſi- hæc duo nomina, id eſt, homo & juftus, propo tæ , & nonnullis locis commemoranturin Topi- fitionis partes vocantur. Eoſdem etiam terminos cis. Nunc ad Topica veniamus, quæ ſunt argu- dicimus : quorum quidem alter ſubjectuseſt , al mentorum fedes, fontes ſenſuu, origines di- ter verò prædicativus, Subjectus eſt terminus, &tionum : de quibus breviter aliqua dicenda ſunt, qui minor eſt: prædicativus verò , qui major: ut ut &dialecticos locos, & rhetoricos , ſive corum in ea propolitione , qua dicitur , Homo juſtus, differentias agnofcere debeamus: ac prius dedia- homo quidem minus eſt , quàm juſtus. Non Iceticis dicendum eft . enim in folo homine juſtitia eſſe poteft , verùm etiam in corporeis diviníſque ſubſtantiis : atque De Dialecticis locis. ideo major eſt terminus, juſtus : homo verò , mi nor; quò fit, ut homo quidem ſubjectus fit ter Quid die Propoſitio, eft oratio verum - falfúmveſignifi- minus, juſtus verò prædicativus. Propofitio. cans , utſiquis dicat , cælum eſſe volubile : hæc Quoniam verò hujuſmodi (implices propolis enuntiatio & proloquiun nuncupatur : quæſtio tiones alterum habentprædicativum terminum , verò eft, in dubitationem ambiguitatémque ad- alterum verò ſubje& um, à majoris privilegio par ducta propofitio ; utſiqui quærant, an fit cælum tis propoſitio prædicativa vocata eft.Sæpe autem Quid Concli- volubile. Concluſio , eft argumentis approbara evenit, ut hi termini ſibimet inveniantur æqua 330. propoſitio; ut fi quis exaliis rebus probetcælum les , hocinodo , homoriſibilis eſt; homo namque effe volubile.Enuntiatio quippe live ſui tantum & riſibilis uterque ſibi æquus eſt terminus. Nam caufa dicitur,five ad alios ad ferturad probandum , ncque riſibile ultra hominem , nec ultra riſibile propofitio eft : cùm de ipſa quæritur, quæſtio: homo porrigitur : ſed in luis hoc evenire neceſſe lipſa eſt approbáta, conclufio. Idem igitur pro- eſt, utſi quidam inæquales termini ſunt , major politio ,quæſtio , & conclufio, fed differuntinodo, ſemper de ſubjectoprædicetur: fi verò æquales Quid fit Ar Argumentum eſt oratio rei dubiæ faciens fi= utrique, converſa de fe prædicatione dicantur. gumentum . dem. Non verò idem eſt argumentum , quod & Ut verò minor demajore prædicetur, in nulla arguinentatio. Nam vis ſententiæ ratióque ea, propoſitione contingit. Fieri autein poteft, ut quæ clauditur oratione , cùm aliquid probatur propoſitionum partes, quas terminos dicimus, ambiguum , argumentum vocatur: ipfa verò ar- non ſolum in nominibus, verum etiain in oratio gumenti elocutio, argulhentatio dicitur ; quò fit, nibus inveniamus. Nam ſæpe oratio deoratione ut argumentum quidem mens argumentationis prædicatur hoc modo : Socrates cum Placone so Git atque ſententia : argumentatio verò argument diſcipulis de philoſophiæ ratione pertractat; hæc per orationem explicatio. quippe oratio , quæ eft , Socratesçum Platone & Quid fit Locus verò eſt argumenti fedes, vel unde ad diſcipulis , ſubjecta eſt: illa verò , quæ eft , de propoſitain quæſtionein conveniens trahitur ar- philofophiæ ratione petractat , prædicatur. Rur gumentum . Quæ cùm ita fint, ſingulorum dili- ſus aliquando nomenſubjectum eſt, oratio præ =' gentiùs nătura tractanda eſt, eorumque per fpe- dicaruin , hocmodo: Socrates de philoſophiæ ra-. cies ac membra figuraſque facienda diviſio. cione pertractat ; hic eniin Socrates ſolus ſubje Acpriùsde propoſitione eſt diſſerendum : hanc ctus eſt:oratio verò, quàm dicimus, de philoſo eſſe diximus orationein , veritatem , vel menda- phiæratione pertractat,prædicatur.Evenir etiam , Duæſuntpro- cium continentem . Hujus duæ ſunt ſpecies : una ut fupponatur oratio , & fimplex vocabulum pofitionum affirmatio , altera verò negatio . Affirmatio eſt, prædicetur hoc inodo : Similicudo cum ſupernis fpecies ſub , , fi qui ſic efferat, Caluin volubile eſt :negatio , li diviníſque ſubſtantiis, juſtitia eſt ; hic enim ora quis ita pronuntiet , cælum volubile non eſt. rio per quam profertur fimilitudo , cum ſupernis alie. Harumverò aliæ ſunt univerſales, aliæ ſunt par- diviníſque ſubſtantiis fubjicitur:juſtitia verò pre ticulares, aliæ indefinicæ , aliæ ſingulares. Uni- dicatur. Sed de hujuſmodipropoſitionibusin his verſales quidem , ut ſi quis ita proponat : Oin- commentariis, quos in Peri hermenias Ariſtotelis nis homo juftuseft, nullus homo juſtus eft. Par- libros ſcripſimus , diligentiùs differuimus. ticulares verò , fi quis hoc modo :Quidamn homo Arguinentum , eft oratio rei dubiæ faciens fi- Quid fit an juftus eft , quidam homo juſtus non eſt. Inde- dem :hanc femper notiorem quæſtione elſe nez gumentum, finitæ fic:Homojuſtus eſt , homo juſtusnon eſt. ceſſe eſt. Nain liignora nobis probantur , argu Singulares verò funt, quæ de individuo aliquid mentum verò rem dubiam probat: neceffe eft, ut fingularique proponunt:utCato juſtuseſt , Cato quod ad fidem quæſtionis affertur, fit ipfa notius juſtus non eft ; etenim Cato individuus eſt , ac quæſtione. Argumentorum verò oinnium alia Multiplicito fingularis. ſuntprobabilia & neceſſaria :alia veròprobabilia Juris Argan Harum verò alias prædicativas, alias conditio. quidem , ſed non neceſſaria : alia neceffaria; ſed nales vocainus. Prædicativæ funt, quæ fimpli- non probabilia :alia nec probabilia, nec neceffaria. Quid forProm citer proponuntur, id eſt, quibus nulla vis con- Probabile verò eſt, quod videturvelomnibus, vel bavile Argu ditionis adjungitur: ut fi quis fimpliciter dicat, pluribus, velfapientibus, & his vel omnibus, vel mensun . Cælum eſſe volubile. At , li huic conditio copu- pluribus , vel maximè notis , atque præcipuis, letur, fit ex duabus propoſitionibus una condi- vel unicuique artifici fecundum propriam facul tionalis, hocmodo: Cælum (irotundum ſit , efle càtem ; ut de medecinamedico , gubernatori de volubile ; hîc enim conditio id efficit, ut ita de- navibus gubernandis: & præterea quod ei vides mum cælum volubile eſſe intelligatur, ſit ro- tur cuin quo fermo conſeritur, vel ipſi qui judi tundum . Quoniam igitur aliæ propofitiones præ- cat . In quo nihil artiner verum falfùmvelit árgưr dicativæ ſunt , aliæ conditionales : prædicativa- mentum , fi tantùm veriſimilitudinem tenet. rum partes , terminos appellamus. Hi ſunt præ Neceffariun vero eft, quod ut dicitar, ita eſt, Quidfor Ne cearium . Сccc ij Locis. quibus multe mentorum genera . 572 Caffiodorus rium. atque aliter eſſe non poteft: & probabile quidein, fpeciebusutiturargumentis, quæfunt probabi ac neceflarium eſt ; ut hoc ſi quid cuilibet rei ſic le ac neceſſarium , neceſſariuin ac non probabile. additum , totum majus efficitur. Neque enim Patet igitur , in quo philoſophus ab oratore, ac quifquam ab hąc propoſitione diffentiet, & ita ſe dialectico in propria confideratione diſſideat ; in Quid fit le habere neceſſe eſt. Probabilia verò acnon ne- co ſcilicet, quod illis probabilitatem , huic veri provabile ac ceffaria, quibus facilè quidem animus acquief- tatem conſtat elle propofitam . Quarta yerò fpe non neceffa- cit , fed veritatis non tenet firmitatem ; ut cies argumenti, quain ne arguinentun quiden học , ſi mater eſt , diligit. Neceſſaria verò funt, rectè dici ſupràmonſtravimus, fophiftis Tola eſt Quid fit ne cilarium ,ac ac non probabilia, quæ ita quidein eſſe, ut dicun- attributa. Topicorum verò intentio eft, verili non probabile tur ſe habere , necefle eft, ſed his facilè non con- milium argumentorum copiam demonſtrares de ſentit auditor :ut ob objectum Lunaris corporis, fignatis enim locis,è quibus probabilia arguinen bredamſunt Solis evenire defectunt. Neque neceſſaria verd ta ducuntur , abundans.& copiofa neceſſe fiat nec neceffa- peque probabilia funt, quæ neque in opinione materia differendi. ria ,necpro- hominum , neque in veritate confiftunt, ut hoc, Sed quoniam , ut fuprà dictum eſt , proba babilia habere quæ non perdiderit cornua Diogenem , bilium argumentorum alia funt neceffaria , quoniam habcatid quiſque quod non perdiderit; alia non neceſſaria : cùm loci probabilium ar quæ quidem nec argumenta dici poſſunt : argu- guntentorum dicuntur , evenit , ut neceſſario mentaenim rei dubiæ faciunt fidem. Ex his au- ruin quoque doceantur , quo fit, ut oratoribus tem nulla fides eſt, quæ neque in opinione , ne- quidem ac dialecticis hæc principaliter facultas que in veritate ſunt conſtitutą. Dici tamen poo parecur , ſecundo verò loco philofophis. Nam teſt, ne illa quidem eſſe argumenta , quæ cùm fint in quo probabilia quidem omnia conquiruntur, neceffaria , minimè tamen audientibus appro- dialectici atque oratores javanțur: in quibus verò bantur. Nam ſi rei dubiæ fit fides , cogendus eft probabilia ac neceffaria docentur, philoſophic.e animus auditoris, per ea quibus ipſe adquieſcit, demonſtrationi miniſtratar ubertas. Non modò u concluſioni quoque, quam nondum probar, igitur dialecticus atqueorator , verùm etiam de poſlit accedere. Quod fi quæ tantùm neceffaria monſtrator , ac veræ argumentationis effector, (unt, ac non probabilia , non probat ille qui ju- babetquod ex propoſitislocis libi poſſit adſuine dicat,eltneceſſe, utneillud quidein probet,quod re . Cùm inter argumentorum probabilium focos, ex hujuſcemodi ratione conficitur. Itaque evenit neceſſariorum quoque principia traditio mixta ex hujufmodi ratiocinatione , ea , quæ tantùm contineat. Illa verò argumenta, quæ neceſſaria neceffaria ſunt, ac non probabilia, non efle ar- quidein ſunt , ſed non probabilia ; atque illud gumenta. Sed non ita eſt , atque hæc interpreta- ultimum genus ; fcilicet ilec probabile,nec ne tio non rectæ probabilitatis intelligentiam tenet. ceſſarium ,à propofiti operisconſideratione fem Ea funt enimprobabilia , quibusſponte, atque jundum eſt. Nili quod interdum quidam ſophi ultrò conſenſus adjungitur; ſcilicet ut moxaudi- ſtici loci exercendi gratia lectoris abhibentura ta fint, approbentur. Quocirca Topicorum pariterutilitas intencióque de fint ar Quæ veròneceffariafunt,ac nonprobabilia,aliis patefacta eft ; his enim & dicendi facultas, &in gamenta pro babilia . probabilibus ac neceſſariis argumentisantea de veſtigatio veritatis augetur. monſtrátur,cognitáque &credita, ad alterius rei, Nam quid dialecticos atque Oratores locorum locorum ** de qua dubitatur, fidem trahuntur;ut ſuntfpecu- juvát agnitio ? Orationi per inventionem co micos arque lationes,id cft,cheoremata, quæ in Geometriacon- piampræftant. Quid verò neceffariorum doctri- Oratoresmus fiderantut. Nam quæ illic proponuntur, non funt nam locorum philoſophis tradit? viam quodam- sum juvas. talia, ut in his fponte animusdiſçentis accedar: modo veritatis illuftrat. Quò magis perveſtis ſed quoniam demonſtrantur aliis argumentis, illa ganda eft rimandâque ulterius diſciplina ea, quæ quoque ſçita & cognita ad aliarum fpeculatio- cùm cognitione percepra uſu atque exer pumargumenta ducuntur.Itaque probabilia non citatione firmanda. Magnum enim aliquid lo Cunt, ſed ſunt neceſſaria his quidem auditoribus, corum conſideratio pollicetur, fcilicetinvenien quibus nondum demonſtrata funt: ad aliud ali- di vias ; quod quidem hi, qui ſunt hujus rationis quid probandum , argumenta effe non poffunt; expertes,ſoliprorſus ingenio deputantur : neque hi autem qui peioribus rationibus eorum , qui- intelligunt, quantun hac conſiderationequærat bus non adquieſcebant, fidem cceperunt, poffunt, cur , quæ in artem redigit vim poteſtatemque na cas quæ non ambigunt, ad argumentuin vocare. turæ . Sed de his hactenus : nunc de reliquis ex Sed quia quatuor facultatibus differendi omne plicemus. artificium continetur, dicendum eſt qux quibus uti noverit argumentis; ut, cui potiſſimum diſci De Syllogiſmise plinæ locorum atque argjinentorum paritur u Diale &tice, bertas , evidenterappareat. Quatuorigitur fa Syllogiſmorum verò aliiſuntprædicativi, qut" Syllogiſmialii Oratori, Phi- cultatibus,earúmque velutopificibus,differendi categorici vocantur,aliiconditionales,quos hy- predication Dolopho, so omnis ratio ſubjecta eft, id eſt, dialectico , ora , potheticos dicimus. Et prædicativiquidem funt, males, com phifte dife rendiomnis tori, philofopho , ſophiſtæ . Quorum quidem qui ex omnibus prædicativis propoſitionibus quid fins. ratio fobjekta dialecticus atque orator in communi argumen- connectuntur sur is , quem exempli gratiafupes, torummateria verſautur; uterque enim ,five ne- riùs adnotavi , omnibus enim propoſitionibus cellaria , kve minimè, probabilia tamen ſequitur prædicativis texitur.Hypothetici verò funt,quo Quefit diffe ventia inter argumenta . His igitur illæ duæ fpecies argu- ium propofitiones conditione nituntur , ut hics Dialecticum, menti famulantur ,quæ funt probabile ac non si dies eft , lux eſt zett autem dies , lux igitur eſte Oratorent & neceffarium : philoſophus vero ac demonftrator Propofitia enim prima conditionem tenet hanc, Philoſuphum . de ſela tantum veritate pertractant: Asque ideo quoniam ita demum lux eft , fi dies eft. Atque ſive liņt probabilia , five non fint , nihil referi,' idea fyllagiſmus hic, hypochericus , id eſt condi modo duin ſine peceſlaria : bic quoque his duabus tiopalis vocatur. Inductio verò eft oratio , per i i Onid fais duftio. De Dialectica: 573 Tuniwy . $ niio . 0 10 OS 2712 quam fitàparticularibus ad univerfale progreflio, plumvocamus :quoniam vero non pluresquibus hoc modo: Siin regendis navibusnan forte, ſed id efficiat colligit partes , ab inductione diſcedit. arte legitur gubernator : fi regendis equis auriga Ita igitur duæ quidem ſunt argumentandiſpecies non fortis eventu , ſed commendatione artis ad- principales: una , quæ dicitur fyllogiſmus, alte ſumitur : fi in adminiftranda republica non ſorsra que vocaturinductio ; ſub his aurem , &veluc principem facit ,ſed peritía moderandi ; & fimi- ex his manantia , enthymema atque exemplum , * Ed. infe- lia, quæ in pluribus conquiruntur , quibus * im- Quæquidem omnia ex ſyllogiſmo ducuntur , & pertitur : & in omni quoque re , quam quiſque ex fyllogifino vires accipiunt: live enim ſit enthy regi atque adminiſtrari gnaviter volet , qui non 'mena, liveinductio , live etiam exemplum , ex forte accommodat, ſed arte, rectorem , fyllogiſmo quàm maximè fidem capit ; quod in Vides igitur quemadmodum per fingulas res prioribus reſolutoriis, quæ ab Ariſtotele tranftu currat oratio,ur ad univerſale perveniat.Nam cùm linus, denonſtratumeft. Quocirca fatis eſt de non forte regi, ſed arte navim , currum , rempubli- fyllogilino differere , quaſi principali, & cæte cam collegiffet, quali in cæteris ſeſe quoque ita ras argumentandiſpecies continente. habeat , quod erat univerſale concluſit : in omni Reſtat nunc quid fit locus, aperiçe. Locus nam- Quid forlocais bus quoque rebus, non ſorte ductum , fed arte, que eſt , ut* Marco Tullio placet, argumentifea Dialectico . * MSS.Man præcipuum debere præponi. Sæpe autem multo, des ; cujus definitionis quæ fitvis, paucis abſol rum collecta particularitas aliud quiddam parti- vam , Argunventi enim fedes partin maxinia culare demonſtrat ; ut fi quis fic dicat: Si neque propoſitio intelligi poteft, partim propofitionis navibus , ncque curribus, neque agris ſorte præ- inaximè differentia. Nam cùm fint alize propoli ponuntur ; nec rebus quidein publicis rectores tiones , quæ cùin per ſe notæ lint, cùm nihil ul eſſe ſorte ducendi funt. Quod argumentationis teriùs habeant, quo demonftrentur , atque hæ genus maxiinè folet eſſe probabile , etſi non maxinæ & principales vocentur, funtque aliæ æquam ſyllogyſmi habeat firinitatem . Syllogif- quarum fidem primæ ac maximæ , fuppleant mus namqueabuniverfalibus ad particularia de- propofitiones : neceffe eft , ut omnium quæ curret. Eftque in eo , fi veris propoſitionibus dubitantur , illæ antiquiſſimam teneant pro+ contexatur , firma atque immutabilis veritas. bationein ; quæ ira aliis fidem facere poffunt, Ut inductio habet quidem maximam probabi- ut ipſis nihil queat notius inveniri. Nam li litatem , ſed interdum veritate deficitur; ut in argumentum eſt , quod rei dubiæ faciat fidem , hac : Qui fcir canere , cantor eſt : & qui luctari ídque notius ac probabilius eſſe oportet , quàm luctaror: quique ædificare , ædificator ; quibus illud quodprobatur : neceſſe eſt, utargumentis multis fimili jatione collectis , inferri poteſt: omnibus illa maximam fidem tribuant, quæ ita Qui fcit igitur malum ,malus eſt, quod non pro- per ſe nota ſunt, at alienâ probationenon egeant: cedit;mali quippe notitia deeſſe non poteſt bonoš Sed hujulinodi propoſitio aliquotiens quidem virtusenim ſeſe diligit, aſpernatúrque contraria, intra argumenti ambitum continetur: aliquotiens nec vitare vitium niſi cognitum queat. yerò extra polita, argumenti vires ſupplet ac per His igitur duobus velut principiis, &generibus fices, Duo funt alii argumentandi, duo quidem alii deprehenduntur Cinnes igitur loci , id eft ; maximarum diffe , Omnes loci à argumentori argumentationis modi: unusquidem fyllogiſmo, rentiæ propoſitionum , aut ab his ducantur ne quibus ternii modi, Enthy alter verò inductioni ſuppoſitus. In quibus qui- ceſſe eſt terminis , qui in quæſtione ſunt propo memaſciet exemplum , ea dempromptumſit conſiderarequod , ille quidem fiti, prædicato ſcilicețarquefubjeéto : aut extrin qaid (ma à fyllogiſmo, ille verò ab indu & ione ducat exor- ſecus adfumantur :auc horum medii acque inter dium : non tamen ,aut hicfyllogiſmum , aut ille utrofque verſentur. Eorun verò locoruin , qui impleat inductionem ; hæc autem ſunt enthyine ab hisducuntur terininis , de quibus in quæſtione ma , atque exemplum , Euthymema quippe eft dubitatur , duplex modus eſt : unus quidem ab imperfectus fyllogiſmus, id eſt oratio, in qua non corum fubftantia , aker verò ab his, quæ eoruin omnibus antea propoſitionibus conftitutis,inter ſubſtantiam conſequuntur shi verò quià ſubftária tur feſtinata conclufiosut fi quis ſic dicat : homo funt, inſola definitione conliſtunt.Definitio enim animal eſt, ſubſtantiaigicur eſt ; præterınjſic eniin ſubſtantiammónftrát ; & fubſtaạtiæ integra det alteram propofitionem , quâ proponitur omne monſtratio , definitio eſt. Sed , id quod dicimus, aniinal elle fubftantiam . Ergo cùm enthymema patefaciamus exemplis;ut omnis vel quæftionum , ab univerſalibus ad particularia probanda con- vel arguinentationum , vel locoruin ratio con tendit , quali ſimile Jyllogiſmo eft. Quod vero quieſcat. Age enim quæratur ; an arkores ani non omnibus, qu:e conveniunt fyllogiſmo,propor malialint , řátque hujuſmodifyllogiſmus: ani+ ſitionibus utitur , à fyllogiſmi ratione difcet mal eftfubftantia animata ſenſibilis:non eft arbor dit , atque ideò imperfectus vocatuseft fyllogif- fubftantia animata fenfibilis; igitur arbor animal mus, non eft. Hic quæſtio de genere eft ; utrùm enim Exemplum quoque inductioni fimili ràtionę arboresfub aniinaliumgenere panendæ fint,qux & copulatur, & ab ea diſcedit. Eft enim exem- ritur: locus qui in univerſali propofitione con, plum , quod perparticulare propoſitum ,particu- filtit , huic generis definitio non convenit , id lare quoddam contendit oſtendere , hoc modo ; ejus , cujus ea definitio eft , fpecies non eſt loci Oportet à Tullio conſule necari Catilinan, cùm fuperioris differentia : qui locus nihilominus à Scipione Gracchus fueritinteremptus ; appro , nuncupatur à definitione. batum eſt enim Catilinam à Cicerone debere pe Vides igitur ut çora dubitatio quæftionis fyllo rimi , quod â Scipione Gracehus fuerit occiſus : giſmi argumentatione* tracta (it per convenien: * Ed.sracht quæ utraque particularia effe , ac non univerſalià tes & congruas propoſitiones ,quæ vim ſuam ex "4. lingularum deſignat interpoſitio perſonarum prima &maxima propofitionecuftodiunt ; ex ea Quoniamigiturex parte pars approbatur , quafi {cilicet , quænegat effe fpeciem , cui ñnon conve: inductionis fimilitudinem tenet id , quodexem- niat generis definitio, Acque ipſa univerſalis pro nis ducantur : 374 Caſſiodorus ftantia du tem . poſitio à ſubſtantia tracta eſt unius eorum termi- eſt , hoc modo fæpe quæſtionibus argumenta ni, qui in quæſtione locati ſunt ; ut animalis ,id fuppeditat ; ut fi fit quæſtio, an juſtitia utilis fit, eſt, ab ejusdefinitione,quæ eſt ſubſtantia anima- fit fyllogiſmus: Omnis virtus utilis elt , juſtitia ra ſenſibilis . Igitur in cæteris quæftionibus ſtri- autem virtus eſt, ergo juſtitia utilis eſt. Quæſtio ctim ac breviter locorum differentiis coinmemo- de accidenti , id eſt , an accidat juftitiæ utilitas. fatis, oportet uniuſcujuſque proprietatem vigi- Locus is , qui in maxima propoſitione conſiſtir. lantis animi alacritate percipere. Quæ generi adfunt, & fpeciei. Hujus ſuperior Locus ex ſub Hujus aureinloci , qui ex fuſtſtantia ducitur, locus à toto , id eſt, à genere, virtute ſcilicet, quæ ftus, duplex duplex modus eſt; partim namquc à definitione, juſtitiæ genus eſt. Rurſus fit quæſtio , an huma eft. partim à deſcriptione argumenta ducuntur. næ res providentiâ,regantur. Cùm dicimus, li Differt autem definitio à deſcriptione , quòd mundus, providentiâ regitur : homines autem Que fit dif- definitio genus ac differentias affumic : def- pars mundi funt: humanæ igitur res providen ferentia inter criptio verò ſubjectain intelligentiam - claudit, tia reguntur. Quæſtio de accidenti, Locus quod defcriptiq quibuſdam vel accidentibus unam efficientibus toti evenit, id congruit etiam parti. Supremus proprietatein , vel ſubſtantialibus præter genus locus à toro , id eſt, ab integro. Quod partibus conveniens aggregatis. Sed definitiones, quæ ab conftat, id verò eft mundus, qui hominum to accidentibus fiunt, tamen videntur nullo modo tum eſt . ſubſtantiam demonftrare : tamen quoniam fæpe A partibus etiain duobus modis argumenta naf- A partibus veræ definitionesita ponuntur, quæ ſubſtantiam cuntur: aut enim à generis partibus , quæ ſunt, duobus modis monſtrant: illæ etiam propofitiones,quæ à deſcri- fpecies :aut ab integri, id eſt, torius ; quæ par- azamente ptione fumuntur,à fubftantiæ loco videntur affu- tes tantum proprio vocabulo nuncupantur. Et Mojcanine. mi. Hujus verò tale fit exemplum ; quæratur de his quidem partibus , quæ ſpecies funt , hoc enim , an albedo ſubſtantia fit: hic quæritur, an modo fit quæſtio , an virtus mentis benè conſti albedo ſubftantiæ , velut generi ſupponatur. Di- tutæ fic habitus : quæſtio de definitione, id eft, cimus igitur : ſubſtantia elt , quod omnibusacci- an habitus benè conſtitutæmentis,virtutis lit de dentibus poſſit eſſe ſubjectum : albedo verò nul- finitio. Facieinus itaque ab ſpeciebus argumen dis accidentibus fubjacet, albedo igitur fubſtan- tationem lic : Si juftitia , fortitudo , inoderatio, tia non eſt. Locus, id eſt , maxima propoſitio, atque prudentia , habitus benè conftituræ mentis eadem quæ fuperiùs. Cujus enimdefinitio vel funt: hæc autem quatuorunivirtuti velut generi deſcriptio ei,quod dicitur,ſpecies effe non conve- ſubjiciuntur: virtus igitur benè conſtitutæ men nit, id ejus quod eſſe ſpecies perhibetur, genus tis eſt habitus. Maxima propoſitio ; quod enin noneſt. Deſcriptio verò fubftantiæ albedini non ſingulis partibus ineſt, id toti inefTe neceffe eft. convenitalbedo : igitur ſubſtantia non eſt. Argumentum verò à partibus , id eſt, à generis Locus differentia ſuperior à deſcriptione ; quam partibus, quæ ſpecies nuncupantur ; juſtitia enim, duduin locavimus in ratione ſubſtantiæ . Sunt fortitudo, modeſtia & prudentia , virtutis fpe etiam definitiones , quæ non à rei ſubſtantia, ſed cies ſunt. à nominis ſignificatione ducuntur , atque itą rei, Item ab his partibus, quæ integri partes eſſe di de qua quæritur , applicantur; ut ſi ſît quæicio, cuncur, fit quæſtio , an fit utilismedicina. Hæc utrumnephiloſophiæ ſtudendum fit , erit argu: in accidentis dubitatione conftituta eſt. Dicimus mentatio talis : Philofophia ſapientiæ amor eſt, igitur , ſi depelli morbos , ſalurémque fervari, huic ſtudendum nemo dubitat : Itudendum igitut mederique vulneribus utile eft : igitur medicina eſt philofophiæ. Hic enim non definitio rei, ſed eſt utilis. Sæpe autem & una quælibet pars valer, nominis interpretatio argumentum dedit. Quod ut argumentationis firmitas conſtet , hoc inodo; etiam Tullius in oſtenſione ejuſdem philofophiæ ut fi de aliquo dubitetur , an fit liber : ficum vel uſus eſt defenfione , & vocatur Græcè quidem cenſu , velteſtamento , vel vindictâ manumiſ ovouzOtong , Latinè autem nominis definitio. fum eſſe monſtremus , liber oſtenſus eſt : atque Hæc de his quidem argumentis, quæ ex ſubſtan- aliæ partes erantdandæ libertatis. Vel rurſus , fi cia terminorum in quæſtione politorun fumun- dubitetur , an ſir domus quod eminus conſpici tur, claris ,ut arbitror,patefecimus exemplis: nunc tur : dicimus quoniam non eſt ; nam vel rečtun de his dicendum eſt , qui terminorum ſubſtana ei, vel parietes, vel fundamenta defunt , ab una tiam conſequuntur. rurſus parte factum eſt arguinentum . Divifio loco Horum verò multifaria diviſio eſt ; plura enim Oportet autem non folùm in ſubſtantiis , ve Tum qui(ubu funt , quæ ſingulis ſubſtantiis adhæreſcunt : ab růın etiam in modo, temporibus , quantitatibus, franciam com his igitur, quæcujuſlibet ſubſtantiam comitan- torum , partéfque reſpicere. Id enim quod dici fequantur. tur , argumenta duci folent, aut ex toto , aut ex mus aliquando in teinpore , pars': rurſus li fim partibus, aut ex caufis, vel efficientibus,vel ma- pliciter aliquid proponamus,in modo totum eſt: teria , vel fine. Er eſt efficiens quidem cauſa, li cum adječtione aliqua , pars fit in modo. Item quæ inover atque operatur , ut aliquid explice- fi omnia dicamusin quantitate, tòrum dicimus : tur: materia verò, ex qua fit aliquid,vel in quafit: fialiquid quantitatisexcerpimus, quantitatis po , propter quod fit. Sunt etiam inter eos lo- nimus partem . Eodem modo &in loco : quod cos , qui ex his ſumuntur, quæ ſubſtantiain con- ubique eſt , totum eſt : quod alicubi, pars. How ſequuntur, aut ab effectibus , aut à corruptioni- ruin autem omnium communiter dentur exem bus' , aut ab uſibus , aut præter hos omnes ex pla. A toto ad partem fecundum tempus : fi communiter accidentibus. Quæ cùm ita fint, Deus ſemper eſt , &nunc eſt. A parte ad totum cum priùs locum, qui à toto fumitur, inſpicia- ſecundum modum:ſi *anima aliquo modo niové» * MSS. amie tur, & fimpliciter movetur ; movetur autem cum mal. Totum duobus modis dici folet : aut ut genus, irafcitur ;univerſaliter igitur & fimpliciter mo bus modisdi- aut ut idquod ex pluribus integrum partibus vetur. Rurfus à toro ad partes in quantitate: fi conſtat. Er illud quidem quod ut genus , totum finis mus. Totum duo citur. 1 1 De Dialectica. 3 teria , fi jori. TA A. > verus in omnibus Apollo vatės eſt; verum erit oppoſitis, vel ex tranffuinptione. Et ille quidem Pyrrhum Romanos ſuperare. Rurſus in loco , fi locus , qui rei judiciuin tenet , hujuſmodi eft ; ut Locus à rei Deus ubique eft, & hîc igitur eſt. id dicamus effe , vel quod omnes judicant , vel judicio. Locusà came "Sequitur locus, quinuncupaturà cauſis. Sunt plures , & hivel ſapientes , vel ſecundam unam fis multiplex. verò plures cauſa , id eft , quæ vel principium quanque artem penitus eruditi.Hujus exempluin præſtantmotusatque efficiunt: vel ſpecierum for- eft, cælum eſſe volubile: quòd ita fapientes, atque mas ſubjectæ ſuſcipiunt: vel propter eas aliquid, in Aſtronoinia do & illimi diſudicaverint. Quæ vel quæ cujuſlibet forma eſt. ſtio de accidente. Propofitio, quod omnibus,vel Zocus ab effi- Argumentum igitur ab eficiente cauſa ; ut fi pluribus, veldoctis videtur hominibus,ei contra ciense cauſa. quis juſtitiam naturalemn velit oſtendere, dicat : dici non poſſe. Locus à rei judicio . congregatio hominum naturalis eſt : juſtitiam A fimilibus verò hoc modo , fi dubitetur , an verò congregatio hominum fecit : juſtitia igitur hominis proprium fit eſſe bipedem , dicimus fi naturalis eſt. Quæſtio de accidente. Maximapro- militer: ineſt equo quadrupes , & homini bipes; poſitio: quorum effacientescauſæ naturales ſunt, non eft autem equi quadrupes proprium ; non eft apſa quoque ſunt naturalia. Locus ab efficienti igitur hominis propriuin bipes. Quæſtio de pro bus; quodenim uniuſcujuſque cauſa eſt,id efficit prio. Maxiina propoſitio. Si quod limiliterineſt, can rem , cujus caufa eft, non eſt proprium, ne id quidem de quo quæritur, Locus à ma Rurſus, ſi quis Mauros arima non habere con- eſſe propriuin poteſt. tendat, dicit idcirco eos minimè armis uti , quia Locus à fimilibus : hic verò in gemina dividitur. Locus àfomi libus duplex. his ferrum deſit. Maximapropoſitio , ubi materia Hæc enim fimilitudo , aut in qualitate , aut in deeſt , & quod ex materia efficitur , defit locus à quantitate conſiſtit : ſed in quantitate paritas mareria : utrumque verò , ideft , ex efficientibus nuncupatur , id eſtæqualitas. atque materia,uno nomine à cauſa dicitur. Æquè Rurfus ab eo quod eſt majus , fi an fit animalis Locais à Ma. enim id quod efficit , atque id quod operantis definitio , quod ex ſe moveri poffit, dicimus , actum ſuſcipit , ejus rei , quæ efficitur , cauſæ magis oportet eſſe animalis definitionem , quòd funt. naturaliter vivat , quàm quòd ex ſemoveri poffit Locais à fine. Rurſus à fine fit propofitum , an juftitia bona Non eft autem hæc definitio animalis, quòd natu fit , fiet argumenratio talis. Si beatum eſſe , bo- raliter vivat : ne hæc quidem , quæ minùs vide num eſt , & juſtitia bona eſt; hic eſt enim juſtitiæ tur effe definitio , quod ex ſe inoveripoſſit, ani finis, ut qui ſecundum juſtitiam vivit , ad beati- malis definitio eſſe paranda eſt. Quæſtio de defi rudinem perducatur. Maxima propoſitio , cujus nitione. Propoſitio maxima. Si id quod magis finis bonus eft , ipſum quoque bonum eft. Locus videbitur ineſſe non ineſt , ne illud quidem à fine. quod minus ineffe videtur , inerit. Locus ab eo Loctus a for Ab eo verò, quæcujuſque forma eſt,ità non po- quod eſt inajus. tuiſſe volare Dædalum , quoniam nullasnaturalis A minoribus verò converſo modo . Nam fi eft locus à formæ pennas habuiſſet.Maxima propoſitio , tan- hominis definitio , animal grellibile bipes : cúm- mori. tìm quemque poffe , quantùın formapermiſerit. que id bipes videatur effe definitio hominis mi Locus à forma, nus. quàm animal rationale mortalc ; fitque defi Loc tus ab effe , Ab'effectibus verò , & corruptionibus, &uſibus nitio ea hominis, quæ dicit animal grellibile bi Etibus, corrm- hoc modo : namn ti bonum eſt ,domus, conſtru- pes , erit definitio hominis , animal rationale - ptionibus, &io bonum eſt , bonum eſt domus. Rurfus fi mortale. Quæſtio de definitione. Maxima propo ufibus. , maluin eſt , deſtructio domus : bona eſt domus,& ficio : Si id quod minus videtur ineffe , ineſt : & fi bona eſt domus , mala eſt deſtructio domus. id quod magis videtur inefle , inerit. Multæ au Item ſi bonum eſt equitare , bonum eſt equus : & tem diverfitates locorum ſunt , ab eo quod eſſe fi bonum eſt equus , bonum eſt equitare. Eſt au- magis acminùs , argumenta miniſtrantium : quos tein primum quidem exemplum à generationi- in expoſitione Topicorum Ariſtotelis diligentius bus , quodidem ab effectibus vocari poteft. Sea perſequuti fumus. cunduin à corruptionibus , tertium ab ufibus. Item ex proportione: ut fi quæràtur , an ſorte Lucus ex pro Omnium autem maximæ propofitiones : cujus fint legendi in civitatibus magiſtratus , dicamus portione. effectio bonaeſt, ipfum quoque bonum eſt, & è minimè: quia ne in navibus quidem gubernator converfo: & cujus corruptio mala eſt, ipſum bo- forte præficitur: eſt eniin proportio , nain ut fele nuin eſt , & è converſo : &cujus uſus bonuseſt, habet gubernatorad navem , itamagiſtratus adci ipfum bonum eft , & è converſo. vitatem. Hic autem locus diftat ab eo, quod ex ſi Locus à com A coinmuniter autem accidentibus argumenta milibus ducitur. Ibi enim una res quæ cuilibet muniteracci- funt , quotiens ea ſumuntur accidentia , quæ re- & alii comparatur : in proporcione verò non eſt linquere ſubjectum ,vel non poffunt, vel non ſo . limilitudo rerum , fed quædam habitudinis coin lent ; utſi quis hoc inodo dicat: ſapiens non pa paratio. Quæſtio de accidenti proportione.Quod nitebit ; pænitentia enim malum factum comita- in quaquereevenit, id in ejus proportionali eve tur: quod quia in ſapiente non convenit , ne poe- nire neceſſe eſt. Locus à proportione. nitentia quidein.Quæſtio de accidentibus.Propo Ex oppoſitis verò multiplexlocus eft. Quatuor Locus ex op fitio maxima: cui non ineft aliquid,ei neillud qui- enim libimet opponuntur modis ; aut enim ut pofo ismulti dein , quod ejus eſt conſequens , ineffe poteſt. contraria adverfo ſeſe loco conſtituta refpiciunt: plex. Locus à coinmuniter accidentibus. aut ut privatio , & habitus : aut relatio : aut affir De lo cis ex Expeditisigitur locis his, qui ab ipſis terminis inatio &négatio. Quorum diſcretiones in co li srinfecus. in propofitfone poſitis, affumuntur: nunc de his bro qui de decem prædicamentis fcripruscſt,com dicendum eft , qui licet extrinfecuspoſiti, argu- meinoratæ ſunt; ab his hocmodoargumentanaſ menta tamen quæſtionibusfubminiftrant : hi ve ro ſunt vel ex rei judicio , vel ex ſimilibus , vel à A contrariis fi quæratur , an lit virtutis pro- Locus à con majore, vel à minore , velà proportione , velex prium laudari , dicam minimè: quoniam ne vitii trariis . ; D cuntur. 570 Caſſiodorus Jocentu . habits . sione. Locus ex . ne. quidem vituperari. Quæſtio de proprio. Maxi- ſecundum proprii nominis fimilitudinem corr ma propoſitio : quoniam contrariis contraria fequuntur. conveniunt. Locus ab oppoſitis, id eft, ex con Mixti verò loci appellantur : quoniam ſi de ju- Qui mirtilo. ' trario. ſtitia quæritur, & à caſu , vel à conjugatis argu Locuus à pri Rurſus ſit in quæſtione pofitum : An ſit pro- menta ducuntui ; neque ab ipſa propriè atque vatione prium oculos habentium videre , dicam miniinè: conjunctè, neque ab his quæ ſunt extrinſecus eos namque qui vident, aliàs etiam cæcos eſſe polica videntur trahi, fed ex ipſoruin calibus, id contingit. Nain in quibus eſt habitus ,in eiſdem eſt, quadam ab iplis levi immutatione deductis : poteriteſſe privatio ; & quod eſt proprium , non Jure igitur hi loci medii inter eos , qui ab iplis, poreſt àſubjecto diſcedere. Etquoniam venien- & eosquiſunt extrinfecus, collocantur. te cæcitate viſus abfcedit:non effe proprium ocu Reſtat locus à diviſione, qui tractatur hoc mo- Locus è divi. los habentium videre convincitur. Quæſtio de de. Omnis diviſio vel negatione fit, vel parti- fione fisvel proprio. Propofitio , ubi privatio adetle poteft tione ; ut ſi quis ita pronuntiet : omne animal negatione,vel Partitione & habitus, proprium nonelt. Locus ab oppofi- aut habet pedes, autnon haber. Partitione verò , tis, ſecunduin habitum ac privationein . velut ſi quis dividat : omnis hoino aut ſanus , aut Zocus à rela. Rurſus ſit in quxſtione pofitum , an patris fit æger eft. Fit autem univerfa divifio , vel , ut ge proprium procreatorem eſſe, dicain rectè videri : neris in ſpecies, vel.totius in partes, vel vocis in quia filii eſt propriuin procrcatum efle ; ut enim proprias ſignificationes, vel accidentis in ſubje ſeſe habet pater ad filium , ita procreatus ad pro- cta , velſubjecti in accidentia , vel accidentis in Creatorem . Quæſtio de proprio. Propofitiomaxi- accidentia. Quorum omnium rationemin meo ma : ad ſe relatorum propria, & ipſa ad ſe refe- libro diligentius explicavi , quem de diviſione Libram dedi runtur. Locus à relativis oppofitis. Locus ab af compoſui:atque idcircoad horuin cognitionem vifione com pour celſis formatione e Item fit in quæſtione politum , an lit ani- congrua petantur exempla. Fiunt verò argumen - dow negatione. malis proprium moveri , negem : quia nec tationes per diviſionem , tun ea ſegregatione, * Ed. in ani- * inaniinati quidein eſt proprium non moveri. qux per negationem fit, cum ea quæ per parti mali. Quæſtio de proprio. Propofitio inaxiina : op- tionem . Sed qui his diviſionibus utuntur , aut di politorum oppoſitaeſſe propria oportere. Ló- re& tâ ratiocinatione contendunt : aut in aliquid cus ab ppolitis, ſecundum affirmationem ac impoſibile atque inconveniens ducunt , atque negationem ; moveri enim & non moveri, ſe- ita id quod reliquerant, rurſus adſumunt. cundum affirmationem negationémque fibimmer Quæ faciliùs quiſque cognoſcer, li prioribus opponuntur. Analiticis operam dederit : horum tamen in præ Ex tranſſumptione verò hoc modo fit : cùm ex fentitalia præftabunt exempla notitiain . Sit in transJumptio. histerminis in quibus quæſtio conſtituta eft,ad quæſtionepropoſituin, an ulaorigo fit temporis: aliud quidem notius dubitatio transfertur; atque quod qui negare volet, id nimirum ratiocinatio ex ejus probationeea, quse in quæſtione ſunt po- ne firmabit mallo , modo effe ortum :ídque dire ſita , confirmantur; ut Socrates, cùin quid pof- &tâ ratiocinatione monftrabit, hocmodo: quo ſet in unoquoque juſtitia , quæreret ; omnein niain mundusærernus eſt ( id enim pauliſper ar tractatum ad reipublicæ tranſtulit inagnitudi- guinenti gratiâ concedatur ) mundus verò fine nem ; atque ex co quodilla efficeret infingulis, tempore effe non potuit, teinpus quoque eſt æter etiani valere fitinavit. Qui locus à roro forſican num : ſed quod æternum eſt , carerorigine : tem eſſe videretur : ſed quoniam non inhæret in his, pus igitur orignem non habet. Atſi per impolli de quibus proponitur terminis, fed extra poſita bilitatein idem deſideretur oſtendi, dicetur hoc res, hoc tantum quianotior videtur, affumitur; modo. Sitempus habet origineni,non fuit ſemper idcirco ex tranſfumptionelocus id convenienti teinpus: fuit igitur , quando non fuit rempus, ſed vocabulo nuncupatus eft. Fit verò hæc tranſlum- fuiffe ſignificatio eſt temporis ; fuit igitur tein prio &in nomine, quoties ab obfcuro vocabulo pus , quando non fuittempus : quod fieri non ad notius transfertur argumentatio, hoc modo ; poteft ; non igitur eſt ulluin temporisprincipiuin ut ſi quæratur, an philoſophus invideat , fitque pofitum . Namque, ut ab ullo principio cæpe ignotum quid philoſophi ſignificet nomen , dice- rit , inconveniens quiddam atque impoffibile mus ad vocabulum notius transferentes, non in- contingit fuiſſe teinpus , quando non fuerit videre qui ſapiens ſit ; notius enim eſt fapientis tempus. Reditur igitur ad alterain partein , vocabuluin , quàm philofophi. Ac de his qui- quod origine careat: fed hæc quæ ex negatio dem locis qui extrinfecus aſſumuntur, idoncè di- ne diviſio eſt , cùm per eam quælibet argu ctuin eſt : nunc de mediis diſputabitur. menta ſumuntur , nequit fieri , ut utrumque fit ,, quod affirinatione & negatione dividi De Mediis. tur : itaque ſublato uno , alterum manet ; pofi tóque altero reliquum tollitur: vocaturque hic à Ex quibus Medii enim loci ſumuntur vel ex calu , vel ex diviſione locus , medius inter eos qui ab ipfis conjugatis , vel ex diviſione naſcentes. Caſus duci folent , atque eos qui extrinſecus adſumun Sumantur. Quid fit eſt alicujus nominis principalis inflexio in adver- tur. Cùm enim quæritur, an ulla temporis lit bium : uràjuſtitia inflectitur juſtè , cafus igitur origo , ſumit quidem eſſe originem ; & ex eo pet Quid Conju- eſt juſtitia,id quod dicimus juftè , adverbium . propriamconſequentiam à re ipſa,quæ quæritur, Conjugata verò dicuntur , qux abeodein diver- htimpoſſibilitatis & mendacii fyllogiſmus ;quo fo modo ducta Auxerunt :ut à juſtitia , juftum ; concluſo reditur ad prius , quod verum eſſe ne hæc igitur inter ſe & cum ipſa juſtitia conjugara ceſſe eſt ; fiquidem ad quod eioppofitum eſt, ad dicuntur, ex quibus omnibus in promptu lunt impoſſibile aliquid inconvenienſque perducit. argumenta. Namfi id quod juftum eft , bonum Itaque quoniam ex ipfa re, de qua quæritur, fieri eſt; & id quod juſtè eſt , benè eſt ; & qui juftus fyllogiſmus folet , & quali ab iplis locus eft du eft, bonus cft, & juftitia bona eſt ; hæc igitur cus : quoniam verò non in eo permanet, fed ad locis Medii Calus. gaid. politum De Dialectica. 577 BA tis li 1 . nd 20 je 18 19 100 . TOR: OK parti 17 10.3. pofitam redit, quafi extrinſecus fumitur: idcirco Quibus ita popofitis inſpiciatRus nunc cos lo: igitur hic à diviſione locus inter utrumque me cos', quos duduin extrinfecuspronuntiabamus Delocis eta dius collocatur. affuini ; ea enim , quæ extrinſecus affumuntur, frempris, , of Loci ex par Ac verò hi qui ex partitione funiuntur, multi- non ſunt ita ſeparata atquedisjuncta , ut non ali nitione fum- plici funt modo. Aliquotiens enim quæ divi quandoquali è regione quadam , ca quæ quærun qua dintre pri,maisiplici duntur , fimul effe poffunt ; ut fi vocem in figni- tar , afpiciant. Nam & funilitudines & oppofita frunt modo. ficationes dividamus, oinnes fimul eſſe poſſunt: ad ea lme dubio referuntur, quibus ſimilia vel op veluti cum dicimus amplector, aut actionein li polica funt , licet jure atqueordine videantur ex gnificat , aut paffionem ; utrumque finul lignifi trinſecus collocata. Sunt autem hæc, ſimilitudo, care poteft. Aliquotiens velut in negationis mo- oppoſitio, magis,ac minus, rei judicium . In ſimi do , quæ dividuntur fimul eſſe non poffunt ; ut litudine enimcum rei fimilitudo , tum propor fanus eſt , aut æger. Fitautein raciocinatio in tionis ratio continetur. Omnia enim fimilitudi priore quidem mododivilionis, tum quia omni- nem tenent. bus adeſt quodquæritur, vel non eft : tum verò Oppolica verò in concrariis , in privationibus; idcirco alicui adeſſe, vel non adeffe quod aliis ad in relationibus, in negationibus conſtant. Com ſit , vel minimè. paratio verò majoris ad minus quædam quali ſi Nec in his explicandis diutiùs laboramus, fi miliuin diffimilitudo eft ; rerum enim per fe finni prioresReſolutorii, vel Topica diligentiùs inge- lium in quantitate diſcretio majus fecit ac minus, nium le& oris inftruxerint. Nam fi quæratur, Quod enim omni qualitate , omnique ratione utrum canis fubftantia fit , atque hæc divifio fiar: disjunctum eſt , id nullo modo poterit compara canis vel latrabilis animalis eſt velmasinx belluæ, ri. Exrei verò judicio quæ ſunt argumenta, quaſi vel cæleftis lideris nomen e demonftraretque per teſtinionium præbent , & ſunt inartificiales loci ſingula & canem latrabilem fubftantiam eflc,ma- atque omnino disjuncti ; nec rem potius , quàm rinam quoquebelluam , & cælefte fidus ſubſtantiæ opinionem judiciúmque fectantes. Tranſſum poffe fupponi,nonftravit canem eſſe fubftantiam . ptionis verò locus nunc quidem in'æqualitate, Acque hic quidem ex ipfis in quæſtione propoſi- nunc verò in majoris minoriſve.comparatione tis ; videbitur argumenta traxiſſe. At in talibus conſiſtit ; aut enim adid quod eſt finile , aut ad id fyllogiſmis, aut fanus eſt aut æger : ſed fanus eft, quod eſt majus aut minus, fit arguinentorum raa non eft igitur ager : ſed fanus non eft, rgerigi- fionumque tranſſumptio. cur eſt ; velica : liæger eft, fanus igitur non eſt; Hi verò loci quos mixtos eſſe prædiximus, aut De locismist velita : fi æger noneft , fanus igitureſt. Ab his ex caſibus, autex conjugatis, aut ex diviſionenaſ- sis. * M5$. in- quæ funt* extrinſecusſumptus eſt ſyllogiſmus,id cuntur: in quibus omnibus conſequentia, & re trinfecu . elt,ab oppoſitis . Idcirco ergo totus hic àdiviſio- pugnantia cuſtoditur. Sed ea quidem ,quæ ex defi ne locus inter utrofque medius eſſe perhibetur: nitione , vel genere , vel differentia , vel caufis quia ſi negatione fit conftitutus , aliquo inodo arguinenta ducuntur , demonftratione maxiinè quidem ex ipfis fumitur, aliquo modo ab exte- fyllogiſinis vires atque ordinem ſubminiſtrant: tioribus venit. Si verò à particioneargumenta reliqua verò verifimilibus ex dialecticis. Atque ducuntur; nunc quidem ab ipfis , nunc verò ab hi loci maximè, qui in corum fubftantia ſunt, de exterioribus copiam præſtant: quibus in quæſtione dubitatur , ad prædicativos Etca Græci quidem Themiſtii diligentiſſimi ac fimplices:reliqui verò ad hypotheticos & con ſcriptoris ac lucidi , & omnia ad facultatem intel- ditionalesreſpiciuntfyllogiſmos. Partitio locou ligentiæ revocantis , talis locorum videtur effe Expeditis igitur locis ,& diligenter tam defini partitio. Quæcùm ita fint, breviter mihi loca- tione, quàm exemplorum etiam luce parefactis, rum divifio coinmemoranda eſt , ut nihil præte- dicendum videtur, quomodohiloci maximarum rea relictum eſſe monftretur, quod non intra cam ſint differentiæ propoſitionum , idque brevi; ne probetur effe inclufum . De quo enim in quali- que enim longå diſputatione res eget. Omnes bet quæſtione dubitatur , id ita firınabitur argu- enimmaxiinæ propoſaiones,vel definitiones, in mentis ; ut ea vel ex his ipfis fumantur , quæ in eo quòd ſunt maximæ , non differunt : ſed in ed quæſtione ſunt conſtirura, vel extrinfecus ducan- quòd hæ quidein à definitione, illæ verò à genere, tur vel quaſi in confinio horum pofita veſtigen- vel aliæ veniant ab aliis locis , & his jure differre; tur. Ac præter hanc quidem diviſionein nihil ex- hæque earum differentiæ eſſe dicuntur. tra inveniri poteſt : ſed ſi ab ipſis fumitur argu mentum , aut ab ipſoruin neceffe eſt ſubſtantia De Topicis. fumatur, aut ab his quæ ea conſequuntur , aut abhis quæinſeparabiliter accidunt,veleis adhæ- Topica ſunt argumentorum ſedes, fontes fen- Quid fire ſubſtantia ſeparari ſejungique fuum , origines dictionum . Itaque licet definire Topica. vel non poffunt , vel non folent. Quæ verò ab locum eſſe argumentiſedem : argumentum aucem corum fubftantiaducuntur , ca aut in deſcriptio- rationem, quæ reidubiæ faciat ħdem. Et funt ar- Quibus ex aut in definitione ſunt ; & præter hæc, à no- gumenta aut in ipfo negotio , dequo agitur: aut rebus argi minis interpretatione. Quæ verò eavelur ſub- ducuntur exhis rebus , quæquodanmodoaffectæ menta ernano ftantias continentia conſequuntur, alia ſunt, vel ſunt ad id ,de quo quæritur ; & ex rebus aliis tra ut generis, vel differentiæ , vel integræ formæ, &tæ nofcuntur : aut certè affumuntur extrinſecus. vel fpecierum , velpartiumloco circaca, quæ in- Ergo hærentia loca argumentorum in eo ipfone- Ex locis han quirantur , alliſtunt. Item , vel caufæ , vel fines, gotio funttria,id eſt , à toto , à partibus, à nota. rentibus & vel effectus, vel corruptiones, vel uſus,vel quan A toto eft argumentum etiam ,cùm definitio ad- ſunt tria. ticas, vel tempus , vel fubliſtendimodus. Quod hibetur adid , quod quæritur; ſicut ait Cicero, * Ed. exfc. verò propriè inſeparabile , vel adhærens , acci- Gloria eſt laus rectè fa &torum , magnorúmque in dens nuncupatur, id in communiter accidentibus rempublicam fama meritorum : * ecce quia gloria numerabitur. Et præter hæc quid aliud cuiquam totum eſt , per definitionem oſtendis, quid lis inelle pollit, non poteft invenici. gloria. Dddd firs 218 - am Timr . 578 Caffiodorus tredecim . Argumentum à partibus ſic ; utputa , ſi oculus A repugnantibus arguinentum eſt , quando videt, non ideo totuin corpus videt. illud quod objicitur,aliqua contrarietate deftrui A nota autem fic ducitur argumentuin , quod tur ; ut Cicero dicit:Is igitur non inodò à te per Græcè Etymologia dicitur : Siconſul eſt,qui con- riculo liberatus , ſed etiam honore ampliſſimodi ſulit reipublicæ , quid aliud Tullius fecit,cùm ad- tatus , arguitur domi ſuæ te interficere voluiffe. fecit fupplicio conjuratos ? A cauſis argumentum eſt , quando ex conſuetu Exipfis rebus Gex rebus Nuncducunturargumenta & ex his rebus, quae dine communi res quæ tractatur , fieri potuiſſe aliis, e junt quodammodo affectæ ſunr adid , de quo quæri- convincitur ; ut in Terentio : Ego nonnihil veri & ex rebus aliis tra &tæ nofcuntur: & funt tus ſuin dudum abs te Dave , ne faceres , quod loca tredecim , id eſt , alia à conjugatis, alia à ge- vulgus fervorum folet, dolis ut ine deluderes. nere , alia à forma generis, id eft, fpecie , alia à Ab effectibus ducitur argumentum , cùm ex his Limilitudine , alia à differentia, alia ex contrario, quæ facta ſunt, aliquid adprobatur ; utin Virgi alia à conjunctis , alia ab antecedentibus , alia à lio : Degeneres animos timor arguit; nam timor conſequentibus, alia à repugnantibus, alia à cau- eſt caula, ut degener ( ic animus, quod ciinoris fis , alia ab effectibus, alia à comparatione inino- effectum eſt. rumi, majorum , aut parium . A comparatione argumentuin ducitur, quando Primò ergo à conjugatis argumentum ducatur. per collationem perfonarum live caufarum , fen Conjugata dicuntur , cùm declinatur à nomine, tentiæ ratio confirmatur, & à majori ratione hoe & fit verbun ; ut Cicero Verrem dicit everriſſe modo , ut in Virgilio : Tu potes unanimes arna provinciam : vel nomen à verbo, cùmlatrocinari rein prælia fratres. Ergo qui hoc in fratribus po dicitur latro : aut nomen à nomine; ut Terentius: teft, quanto magis in aliis ?'A minorum compa Inceptio eſt amentium , haud amantium , ratione ; ſicut Publius Scipio Pontificem maxi A genere argumentum eſt, quando à re gene- mum Tiberium Gracchum non mediocriter labe rali ad ſpeciem aliquam deſcendit: ut illud Virgi- factantem ſtatum reipublicæ privatus interfecit. lii , Varium & mutabile ſemper fumina : potuit A pariuin comparatione;lic Cicero, in Piſone &Dido , quod eſt ſpecies , varia & mutabilis nihil intereſſe, utrum ipſe conſul improbis con eſſe. Velillud Ciceronis , quod fecit argumen- cionibus, perniciofis legibus rempublicam vexer, tum , deſcendens à genere ad ſpeciem :Nam cùm an alios vexare pațiatur. omnium provinciarum ſociorúmque rationem Extrinſecus verò affumentur argumenta hæc, De Argu diligenter habere debeatis , tuin præcipuè Siciliæ , quæ Græci år give vocant , id eſt , inartificialia, meniis ex judices. quod teitimonium ab aliqua externa re fumitur frin'ecus afa fumptis. Aſpecie argumentumducitur , cùmgenerali ad faciendam fidem ; & prius. quæſtioni fidem fpecies facit; ut illud Virgilii : A perſona, utnon qualifcuinque lit , ſed illa An non fic Phrygius penetrat Lacedæmonapa- quæ teitimonii pondus habet adfaciendam fi ftor ? quia Phrygius paſtorſpecies eſt ; & fi iftud dem , fed & morum probitate debet effe lauda ille unusfecis , & alii hoc Trojani generaliter fa- bilis. tere poffunt. A natura auctoritas eſt , quæ maxima virtute A ſimili argumentum eft , quando de rebus conſiſtit ; & à tempore funt, quæ afferant aucto aliquibus fimilia proferuntur ; ut Virgilius. ritatem ; ut ſunt ingenium , opes, ætas , fortu Suggere tela inihi, nam nullum dextera fruftra na, ars , uſus, necellitas, concurſio rerum for Torſerit in Rutulos, fteterintque in corporc tuicaruin. Grajum A dictis fačtíſque majorum petitur fides: cùm Iliacis campis. priſcorum dicta factáque memorantur. A differentia argumentum ducitur , quando Et à tormentis fides probatur, poft quæ neme per differentiam aliquæ res feparantur; Virgilius: creditur velle mentiri. Non Diomedis equos, nec curruin cernis Achil lis . De Syllogiſmis. A contrariis argumentum ſumitur , quando res diſcrepantes fibimet opponuntur ; ut Teren Prima figura modos haber quatuor, qui uni tius: Nam fi illum objurges, vitæ qui auxilium verfaliter vel particulariter affirmativam vel ne tulit , quid facies illi qui dederit damnum aut gativam concludent. malum ? Secunda item quatuor modos , qui ab negativa A conjunctis autem fides petitur argumenti; concludent , five univerſaliter live particulariter. cùm quæ lingula infirma ſunt, fi conjungantur Tertia figura haber ſex modos , qui affirmative vim veritatis affumunt ; ut , quid accedit ur tenuis vel negativè , ſed particulares facient copclufio ante fuerit, quid fi ut avarus, quid fi ut audax , nes. quid fi ut ejus, quiocciſus eſt, inimicus ? Singula Ergo primæ figuræ modus primuseſt , qui con hæc quia non ſufficiunt , idcirco congregata po- ficitur ex duabus univerſalibus affirmativis, ha nuntur , ut ex multis junctis res aliqua confir- bens concluſionem univerfaliter affirmativain , hoc modo . Ab antecedentibus argumentum eft, quando Omne bonumeft amabile . aliqua ex his quæ priùs gefta funt, comproban Omne juftum eft bonum . tur; ut Cicero pro Milone :Cùm non dubitaverit Omne igitur juftum eft amabile. aperire quid cogitaverit , vos poteſtis dubitare Secundus modus figuræ primæ conficitur ex quid fecerit ? præceſſit enim prædictio ,ubi eft ar- univerſali abnegativa , & univerfali affirmativa, gumentum , & fecutuin eſt factum . habens concluſionem univerſaliter, hoc modo . A confequentibus verò arguinentum eſt, quan Nullus rifibilis eft irrationalis. do pofitam rem aliquid inevitabiliter conſequi Omnis homo eft riGbilis. tur ; ut fi mulier peperit, cum viro concubuit. Nullus igitur homo eſt irrationalise. metur. De Dialectica. 579 Tertiusmodusprimæ figuræ eſt, qui conficitur gationem particularem concludit, hoc modo. ex univerſali affirinativa , & particulari affirma Quidam homo non eſt albus. tiva , particularem affirmativam concludens, hoc Omnis homo eft animal. modo. Quoddam igitur animal non eſt albumi Omne animal movetur. Sextus modus tertiæ figuræ eſt , qui ex univer Quidam homo eſt animal. ſali negativa , & particulari affirmativa particula Quidam igitur homo movetur. rem negativam concludir , hoc modo. Quartusmodusprimæ figuræ eſt , qui confi Nallus homo eft lapis. citur ex univerſali abnegativa, & particulari affir Quidain homo eſt albus. mativa , particularem abnegativam concludens, Quoddam igitur album non eſt lapis. hoc modo . Demonftrati ſunt omnes modi trium figuraru :n Nullum inſenſibile eſt animatumi categorici fyllogiſmi , licet quidam primæ figuræ Quidam lapis eft inſenſibilis. aliosquinque modos addiderint. Quidam igitur lapis non eſt animatus. Secundæ verò figuræprimus inodus eſt, qui ex De Paralogiſmis. univerſali abnegativa , & univerſali affirmativa Paralogiſmi verò primäe figuræ ita fiunt,ex prio concludit hoc modo univerſale abnegativum . ri affirmativa univerſáli, &fecunda negativa uni Nullum maluin eſt bonum . verfali. Omnis homo eft animal : nullú animal eſt Omne juſtum eſt bonum. lapis : nullus igitur homo lapis eſt. Et quiamuta Nullum igitur juftum eſt malum . to termino &univerfale & particulare concludet Secundæ verò figuræ ſecundus modus eſt , in & negativaļn & affirmativam : ob hoc eſt inutilis quo ex univerſalipriore affirmativa, & pofteriore approbatus idem paralogiſmus,quiex duabus ne univerſali abnegativa conficitur univerfalis abne- gativiş univerſalibus fit hoc , modo. Nullus lapis gativa concluſio , hoc modo. , animal eft : nullum animal immobile eft : nullus Omne juftum eft æquum . igitur immobilis eft lapis. Nullum malum eſt æquum , Idem paralogiſmus , qui ex duabus particulari Nullum igitur malum eſt juſtum . bus affirmativis fit hocmodo : Quidam equus Tertius ſecundæ figuræ modus , qui ex priore animal eſt: quoddam animal bipes eſt : quidam univerſali negativa,& pofteriore particulari affir- igiturequusbipes eſt. Rurſum ex duabus parti inativa , negationem colligit particularem , hoc cularibus negativis họcmodo : Quidam homo al modo. bus non eft : quoddam album non movetur : qui Nullus lapis eſt animal. dam igitur homo non movetur. Quædam ſubſtantia eſt animal. Dein, fi prior affirmativa particularis, & ſecun Quædá igitur ſubſtantia non eſt lapis. da negativa particularis fuerit, hoc modo : Qui Quartus moduseſt ſecundæ figuræ , qui ex affir- dam equus animal eſt : quoddam animal quadru mativa priore univerſali, & pofteriore particu- pesnon eſt : quidam igitur equus quadrupes non lari negativa , particularem negationem conclu- elt. dit , hoc modo . Idem ,li prior negativa particularis , ſecunda Omne juſtum eſt rectum . affirmativa fuerit particularis,hoc modo: Quidam Quidam homo non eft rectus. homo equus non eſt , quidam equus immobilis Quidam igitur homo non eſt juſtus. eſt ; quidam igitur homo immobilis eſt. Primus modus tertiæ figuræ eſt , qui ex duabus Idem , fi major propofitio affirmativa fuerit uni univerſalibusaffirmativis, particularem affirmati- verſalis, & minor propoſitio negativa fuerit par vam concludit : quia univerſalem affirmativam ticularis , paralogiſmus erit , hoc modo: Omnis licet in particularem affirmativam converti , hoc homo animal elt , quoddam animal rationabile modo. non eít, quidam igitur homo rationabilis non eft: Omnis homo eſt animal. At verò ſi major fuerit propoſitio univerſalis Omnis homo eſt ſubſtantia. negativa, & minor particularis fuerit negativa; Quædain igitur ſubſtantia eſt animal. nullus poterit eſſe fyllogiſmus, hocmodo :Nuli Item ſecundus modus tertiæ figuræ eft, in quo lus lapis animal eſt , quoddam animal pinnatum ex univerſalinegatione & univerfali affirmacione eft , nullus igitur lapis pinnatuseſt. fit particularis negativa concluſio. Rurſus, li primafuerit particularis , ſecunda Nullus hoino eſt equus. verò univerſalis, & utræque affirmativæ propofi Omnis homo eſt ſubſtantia. tiones , non erit ſyllogiſmus , hoc modo : Qui Quædá igitur fubftantia non eft equus. dam lapis corpus eſt , omne corpus menfurabile Tertius modus člttertiæ figuræ , qui ex particu- eſt, quidam igitur lapis inenfurabilis eſt. lari & univerſali aftırmativis parcicularem affir Idem ,liprima fuerit particularis propoſitione mativam concludit , hoc modo. gativa , & fecundauniverſalis negativa, non erit Quidam hoino eſt albus. fyllogiſmus, hoc modo : Quoddam animal bipes Omnis homo eſt animal. non eft, nullum bipes hinnibile eſt, quoddam -Quoddam igitur animal eſt album . igitur animal hinnibile non eſt; Quartus verò modus tertiæ figuræ eft , qui ex Idem , ſi prior affirmativa particularis, ſecunda univerſali &particulari affirmativis , particulare negativa univerſalis propolițio fuerit ; ſyllogif , affirmativum concludit, hoc modo. mum non facit ; hocmodo: Quidamn lapis inſen Omnis homo eſt animal. farus eſt , nullum inſenſatuin vivit , quidam igi Quidam homo eſt albus. tur lapis non vivit. Quoddam igitur album eſt animal. Idem , li prior negativa particularis propoſitio Quintus verò modus tertiæ figuræ eſt, qui ex faerit, & fecunda attirnativa univerſalis , para „particulari negativa, & univerſali affirınativa ne- logiſinus erit , hoc modo : Quoddam nigrunani. Dddd ij M cha 1 ܬ 580 Caffiodorus non cſt. lis eft. anarum non eſt, omne animatum movetur, quod- Confirmationem , Reprehenſionem , Peroratio dam igitur nigrum non movetur. Et de finitis nem . Quæ partes inſtrumenta ſunt Rhetoricæ fa propolitionibus fyllogiſmus non fit, quia parti- cultatis: quoniam Rhetorica in omnibusſuisſpe culares fimiles ſunt. ciebus ineft, & ſpecies eidem inerunt. Nec po tiùs inerunt , quàm eiſdem ea , quæ peragunt, ad Omnes propofitiones his modis conftant. miniſtrabunt. Itaque & inJudiciali genere cau faruin neceffarius eft ordo Proemii , & Narra Id eſt, Simplices, ita. Contraria . tionis , atque cæteroru: n ; & in Demonſtrativo, Omnis homo juſtuseſt. Nullus homojuſtus eſt. Deliberativóque neceſſaria ſunt. Opus auté Rhe- o "uis Rhero Quidam homo juſtus Quidam homo juſtus toricæ facultatis,docere & movere : quod nihilo- rice of move. eſt . minus iiſdem ferè rex inftrumentis, id eft oratio- re docere, Contradictoria . nis partibus , adıniniftratur. Partes autem Rho Omnis homo rationalis Nullus homo rationa- toricæ , quoniam partes ſunt facultatis , ipfæ quo eſt. que ſunt facultates ; quocirca ipfæ quoque ora Quidam homorationa- Quidam hoino ratio- tionis partibus, quali inſtrumentis utentur. lis eft . halis non eft. Atque ut his operentur, eiſdem inerunt. Nam Ex utriſque terminis infinitis. Omnis non in exordiis niſi quinque ſint ſupradictæ Rhetori homo non rationalis eſt. Nullus non homo non cæ partes ; utinveniat , eloquatur, diſponat, me rationalis eſt. Quidam non hoino non rationa- minerit , pronuntiet, nihil agit orator. Eoden lis eſt. Quidam non hoino non rationalis non eſt. quoque modo & reliquæ ferè partes inſtrumenti, Item ex infinito ſubjecto :Omnis non homo nili habeant omnes Rhetoricæ partes , fruſtra. Tationalis eft. Nullus non homo rationalis eſt. funt. Hujus autem facultatis effector, orator eſt : Quidam non homo rationalis eſt. Quidaın non cujus eft officium dicere appoſitè ad perſuaſio hoino rationalis non cft . nein : finis tum in ipſo quidem bene dixiſſe, id Item ex infinito prædicato : Omnis homo non eſt , dixiſſe appolitè ad perſuaſionem : altera rationalis eſt. Nullus hoino non rationalis eft. verò perſualifie. Neque enim fi qua impediant Quidam homo non rationalis eſt. Quidam homo oratorem , quominus perfuadear, facto officio, non rationalis non eſt. finem non elt confequutus :ſed is quidem , qui Item quæ conveniunt : Omnis homo rationalis officio fuit contiguus & cognatus, conſequitur, eſt. Nullus hoino non rationaliseſt. Onnis ho- facto officio. Is verò , qui extrà eſt, ſæpe non mo non rationalis eſt. Nullus homo non ratio- confequitur: neque tamen Rhetoricam ſuo fine nalis eit. Quidam homorationalis eſt. Quidam contentam ,honore vacuavit.Hæc quidem ita ſunt homo non rationalisnon eſt. Quidam homo non mixta , ut Rhetorica infit fpeciebus, ſpecies verò rationalis eft. Quidam homo non rationalis non infint cauſis. eſt. Cauſarum verò partes ſtatus effe dicuntur: quos Canlari Item. Omne non animal non homo eſt. Nul- 'etia : aliis nominibus cum conſtitutiones, tum partes flares dicuntár, lum non animal non homo eſt. Quiddam non quæftiones nominare licet :qui quidem dividun animal non homo eſt. Quiddam non animalnon tur ita , ut rerum quoque natura diviſa eſt. Sedà fiones. homo non eſt. principio quæſtionum differentias ordiamur: Item converfæ ex prædicato infinito . Omne quoniain Rhetoricæ quæſtiones circunſtanciis non animal homo eſt. Nullum non animal homo involutæ ſunt omnes , aut in fcripti alicujus con eit. Quoddain non aniinal homo eſt. Quoddamn troverſia verfantur, aut præter fcriprum ex re ipſa... non animal hoino non eſt. fumunt contentionis exordium , Item converfæ ex infinitoſubjecto. Omne ani Et illæ quidem quæſtiones,quæ in ſcripro ſunt, Queflionesia pro quin mal non homo eſt. Nullum animal non homo quinque inodis fieri poffunt. Unoquidem , cùng eft. Quiddam animal non homo eſt. Quoddam hic ſcriptoris verba defendit , & ille ſententiains i polliams. aniinalnonhomo non eft. atque hic appellatur ſcriptum, & voluntas, Item propoſitiones indefinitæ. Homo juſtus Alio verò , fi inter fe leges quadain contrarieta eſt. Hoino juſtus non eſt. te diffentiunt, quarum ex adverſa parte aliæ de Indefinitarum propoſitiones cum ſubje& o in- fendunt , aliæ faciunt controverſiam ; atque hic finito . Non hono juſtus eſt : Non homo juſtus vocatur ftatus legis contrariæ . non eſt. Tertio , cùin fcriptum , de quo contenditur, Ex prædicato infinito. Homo juſtus non eſt. fententiam claudit ambiguam : ambiguitas ex ſuo Homonon juſtus non eft. nomine nuncupatur. Ex utriſque terminis infinitis. Non homo Quarto verò, cùm in eo quod ſcriptum eſt,aliud non juſtus eſt. Non homo non juſtus non eſt. non fcriptum intelligirur ; quodquia per ratioci Propoſiriones ſingulares vel individuæ. Plato nationein & quamdam ſyllogiſmiconſequentiam juſtus eſt. Plato juſtus non eſt. veſtigatur , ratiocinativus vel fyllogiſmnus di Ex infinito ſubjecto. Non Plato juſtus eſt. citur. Non Plaro juſtus non eſt. Quinto , cùm ſermo ſcriptuseſt, cujus non fa Ex infinito prædicato. Plato non juſtus eſt. cilè vis ac natura clareſcat,niſidefinitione detecta Platonon juſtus non eſt. lit ; hic vocatur finis in ſcripro ; quos omnes à ſe Ex utriſque terminis infinitis. Non Plato non differre, non eſt noſtri, operiſve rhetorici demon juftus eſt. Non Plato non juſtus non eſt. ftrare. Hæcautem ſpeculanda doctis, non rudi bus diſcenda proponiinus : quamvis de eorum De locis Rhetoricis. differentia in Topicorum commentis per tranſi- Quationes Rhetorice tum differuerimus. Rhetorica oratio habet partes ſex , Procinium , Earum autem conſtitutionum , quæ præter fcri- prin masina plices , fex . quod Exordiumcft, Nacrationein , Partitionem , ptum in ipfaruin rerum contentione lunt politæ , corum dinzi modis fica præter fcri habet partes De Dialectica. 581 1 ses . riaicialis ita differentiæ ſegregantur,ut rerum quoque ip- lem partem vergant, defenfionis copiam non mi farum natura divila lit. In oinni enim Rhetorica niftrant; ex eiſdem enim locis accalatio defenſió . quæſtione dubitatur , an ſit, quid ſit, quale fit ; & que confiftit . propterhæc,an jure, vel more poſſit exerceri judi Si igitur perſona in judiciam vocatur , neque ciuin . Sed li factum ; velres quæ intenditur ab facta:n, dictúmve ulluin reprehenditur, cauſa eſte adverſario,negatur, quæſtio eſt utrùm fit ea ; quæ non poteſt. Nec verò factum , dictúinve aliquod conjecturalis conſtirutio nominatur. Quod fi in judicium proferri poteſt, li perſona non exi factum quidem eſſe conſtiterit,ſed quidnain ſit id ftet. Itaque in his duobus omnis judiciorum ra quod factum eſt , ignoretur: quoniam vis ejus tioverſatur, in perfona ſcilicet, atque negotia definitione monftranda eſt , finitiva dicitur con- Sed , ut dictum eft, perſona eſt , quæ in judicium ftitutio . Ac fi &effe conftiterit, & de rei defini- vocatur : negotium , factum , dictúmveperſone, tione conveniat, fed quale fit inquiratur : tunc propter quod reus ftatuitur. Perſona igitur & ne quia cui generi ſubjici debet ambigitur , genera- gotiamſuggerere arguinenta non poſſunt;de ipſis lis qualitas nuncupatur. In hac verò quæſtione enim quæſtio eſt: de quibus autem dubitatur, ea & qualitatis , & quantitatis , & compatationis dubitationi fidem facere nequeunt Argumen ratio verſatur. Sed quoniam de gènere quæſtio tum verò erit ratio rei dubiæfaciens fidem . Fa , eſt , ſecundum generis formam in plura neceffe ciunt autem negotio fidem ea , quæ ſunt perſo eſt hujusconſtitutionis membra diſtribui. nis ac negotiis attributa. Ac fi quando perſona Omniis quito Omnis eniin quæftio generalis, id eſt, cùm de 'negotio faciat fidem ,velutſi credatur contra rem ftio generalis in duas difiri genere, & qualitate,vel quantitatequæritut facti, publicam fenfifle Catilinam,quoniam perſona bnisur par in duas tribuitur partes. Nam aut in præcerito eſt vitiorum turpitudine denotata : tunc non iiz quæritur de qualitate propoſiti, aut in præſenti, eo quod perſona eſt , & in judicium vocatur , fia aut in futuro . Si in præterito , juridicialis con dem negorio facit , ſed in eo quod ex attributis Ititutio nuncupatur : fi præſentis vel futuri tem- perſonæ quandam ſuſcipit qualitatem . Sed ut re poris teneat quæſtionem ,negotialis dicitur. rúin ordo clariùs colliquefcat , de circumſtantiis Quæftio Fun Juridicialis verò , cujus inquiſitio præteritum arbitror eſſe dicendum. refpicit , duabuspartibus fegregatur. Aut enim De Circumftantiis. duabus parti. in ipfo facto vis defenfionis ineft , & abſolurà Circunſtantiæ ſunt, quæ convenientis fubftan . Detircnm . buslegrégie qualitas nuncupatur : Aut extrinfecus affumitur, tiam quæſtionisefficiunt. Nifienim fit qui fece Gancias para & affumptiva dicitur conſtitutio. rit , & quod fecerit, cauſáque cur fecerit, locus, situr Cicero. Sedhæc in partesquatuor derivatur: aut enim tempúſque quo fecerit,modus, etiain facultas; conceditur criinen, aur removetur , aut refertur, que li delint,cauſa non ſtabit. Has igitur circum aur , quod eſtultimum , comparatur. Conceditur ftantias in geinina Cicero partitur, ut eam quæ crinen , cùm nulla inducitur facti defenſio , ſed eſt , quis, circumſtantiam in attributis perſone venia poſtulatur. Id fieri duobus modis poreſt, ponat : reliquas verò circumſtantias in attributis circumftan fi depreceris, aut purges. Deprecaris,cùm nihil negotio conititaat. Et primùın quidem ex cir excufationis attuleris. Purgas , cùım facti culpa cumftantiis , eam quæ eft , quis , quam perfonæ tia titur , Quispada cicina his adſcribitur'; quibus obliſti obviarique non attribuit , ſecar in undecim partes. Nomen, ut in undecim poffit , neque tamen perſona ſint ; id enim in Verres , natura ut barbarus , victus utamicusno- partes. aliam conſtitutionem cadit. Sunt autem hæc, im- biliuin , perſona ut dives , ſtudium ut Geometra, prudentia , caſus, atque necellitas. cafus ut exul , affectio ut amans , habitus ut ſa Removeturverd criinen , cùm ab eo , qui in- piens, conſilium , facta , & orationes. Eáque cellitur, transfertur in alium . Sed remotio cri- extra illud factum dictúmque ſunt, quæ nunc minis duobus fieri modis poteft : fi aur cauſa re- in judicium devocantur. Reliquas verò cir fertur, aut factum . Caufa refertur , cùm aliena cumſtantias , quæ funt, quid , cur, quando,ubi, poteftare aliquid factum eſſe contenditur: faćtum quomodo , quibus auxiliis, in attributis negocio verò , cumalius aut potuiffe, aut debuiffe facere ponit. Quid, &cur, dicenscontinentia cum ipfo demonſtratur. Atque hæc in his maximè valent, negotio : cur, in cauſa conſtituens ; ea enim cauſa fi ejus nominis in nos intendatur actio, quòd non eſt uniuſcujuſque fa &ti , propter quam factaeſt * MSS.pottat fecerimus id , quod * oportuit fieri. Refertur cri Quid verò , ſecat in quatuor partes. În ſum- Quidfeceria men , cuin jultè in aliquem facinus commiſlum iam tacti , ut parentis occifio. Exhac maximè quatuorpars * MSS.com- effe * conceditur :quoniam is , in quem commif- locus fumitur amplificationis ante factum ; ut senditat. fum ſit , injuriofusfæpe fucrit, atque id quod in- concitus rapuit gladium : duon fit ; vehementer tenditur , meruit pati. percuſſit. Poſt factum ; in abdita fepelivit. Quæ Comparatio eft , cùin propter meliorem utilio- omnia cùın lint facta , tamen quoniain ad geſtum réinve rem factum , quod adverſarius arguit, negotiuin , de quo quæritur, pertinent, non ſunt commiffum effe defenditur. Atque hæchactenus: eafacta , quæ in attributis perſonæ numerara nunc de inventione tractandum eft. ſunt. Illa enim extra negorium , quòd extra poſi ta perſonam informantia fidem ei negotio præ De Inventione ſtant, de quo verſatur intentio : hæc verò facta, quæ continentia ſunt cum ipfo negotio,ad ipſuni Etenim priùs quidem Diale & icos dedimus, negotium ; de quo queritur, pertinent. nunc Rhetoricos promimus locos, quos ex attri Poftreinas verò quatuor circamftantias Cicero In perſona, butis perſonæ ac negotio venire neceſſeeſt. Per- ponit in geſtione negotii, quæ eſt ſecunda pars & negotio fona , quæ in judicium vocatur, cujus dictum ali- attributorum negotiis. Et eam quidem circuin quod factúmve reprehenditur. Negotium ; fa- ſtantiam , quæ eſt quando, dividit in tempus, ut putCie to Cuando , dia conftitute of. cum dictumveperfonæ , propter quod in judi- modò fecit; & in occaſionem ,ut cunctis dormien- in tempus, so cium vocatur. Itaque in his duobus omnis lo- tibus. Eam verò circunftantiam quæ eſt ubi , lo- in occafionč.. * MSS.excu- corum ratio conſtituta eſt ; quæ enim habent* re. cum dicit ; ut in cubiculo fecir : quomodo verò, ſarionis. prehenſionis occaſionem , eadem nili ad excuſabi ex circuinftantiis inoduin ur clain fecit : omnis loco . tum ratio > 1 582 Caffiodorus 1 mus. fed de vo 1 quibus auxiliis circumftantiam , facultatem ap- ita adhærebant , ut ſeparari non poſſint;ut locus, pellat, ut cuin multo exercitu. Quorum qui- tempus , & cætera , quæ geſtum negotium non dem locorum & fiex circumſtantia rerum , natu- relinquunt. tulis diſcretio clara eft :nos tarnen benevolentiùs Hæc verò , quæ ſunt adjuncta negotio , non in faciemus, ſi uberiores ad ſe ditferentias oſtenda- kærent ipſi negotio , ſed accedunt circuinitantiis, & tunc demum argumenta præſtant, cùm ad com Nam cùm ex circumſtantiis alia M. Tullius parationem venerint : ſunant verò argumenta propofuerit effe continentia cum ipfo negotio: non ex contrarietate , fed ex contrario ;& non alia verò in geſtione negorii , atque in continen- ex ſimilitudine, ſed ex ſimili, ut appareat ex re tibus cuin ipſo negotiv : illum adnurneraverit lo- latione ſumi arguinenta in adjunctis negotio ; & cum quem appellavit, duin fit sex ipſa prolatio- ea eſſe adjunéta negotio , quæ funt ad ipſum , de nis fignificatione idem videtur elle locushic,dum quo agitur ,negotium affccta. fit, cum eo , qui eſt in geſtionenegotii; ſed non Conſecutio verò , quæ pars quarta eft eorum , ita sft : quia dum fit , illud eft , quod eo tempore quæ negotiis attributa ſunt, neque in ,iplis ſunt açimiſum eſt , dum facinus perpetratur, ut per- rebus, neque rerum ſubſtantiam relinquunt,ne ouſſit. Ingetione verò negotii, ca ſunt, quæ & que ex comparatione reperiuntur: ſed rem geftam ante factum , & dum fit, & poft factum , quod vel antecedunt , vel etiam conſequuntur. Atque eſtum eſt continent;in omnibus enim tempus, hic locus extrinſecus eſt. Primum eniin in eo . locus, occafio ,modus, facultas inquiritur, Rur- quæritur id , quod factum eſt, quo nomine ap ſus dum fit, factuin eft, quod adininiftratur, eft pellari conveniat : in quo non de re , negotium :qux verò funt in geſtione negotii, non cabulo laboratur. Qui deinde auctores ejus facti ſunt facta, fed facto adhærent ; in illis enim, teni- &inventores , comprobatores, atque æinuli, id pus, occaſionem , locum , modum , facultatein, totum ex judicio , & quodam teſtimonio extrin facta eſſe conſenſerit : fed , ur dictum eſt , qux ſecus políto , ad ſublidium confluit argumenti. cuilibet facto adhærentia fint , atque in nullo Deinde &quæ ejus rei ſit ex conſueto pactio , ju modo derelinquant: quia quadam ratione ſubje- dicium , ſcientia , artificium . Deinde natura cta funt ipſi, quod geſtum eſt , negotio. ejus, quid evenire vulgò ſoleat: an inſolenter & Item ea quæ funt in geſtione negotii, finchis, rardhomines id ſuâ auctoritate comprobare, an quæ funtcontinentia cum ipfoncgotio , eſſe poſ- offendere in his conſueverint; &cætera quæ fas funt. Poteft eniin & locus , & tempus, &oc- ctum aliquod fimiliter confeftim , aut intervallo cafio , & modus, & facultas facti cujuſlibet intel- folent conſequi : quæ neceſſe eſt extrinſecus po ligi , etiamſi nemo faciat , quod illo loco ; vel fita ad opinionein inagis tendere , quam ad ipfam , temporc, veloccaſione, vel modo, vel facultate rerum naturam. fieri poſſet. Itaque ea quæfunt in geſtione nego Itaque in hæcquatuor licet negotiis attributa, tii, line his quæ ſuntcontinentia cum ipfo nego- dividere ; ut fint partim continentia cum ipſo ne tio, effe poffunt. Illa verò line his eſſe non pof- gotio , quæ facta eſſe ſuperiùs dictum eſt : partim ſunt; facèum enim præter locum , tempus, occa- in geſtionenegotii, quæ non effe facta , fed factis fionem , modum , facultatémque efle non pote- adhærentia dudum monſtravimus: partim adjun rir. Atque hæcfunt , quæ in attribucis perſona eta negotio ; hæc , ut dictum eſt , in relatione ac negotio confiftunt, velut in Dialecticis locis ponuntur: partim geſtum negotium conſequun ea , quæ in ipfis cohærent , de quibus quæritur: tur ; horum fides extrinſecus fuinitur. Ac de reliqua verò quæ vel funt adjuncta negotio , vel Rheroricis quidem locis ſatis dictum . negotium geſtuin conſequuntur, talia ſunt, qua Nunc illud eſt explicandum , quæ ſit his ſimi-. Quid fat diain Dialecticis locis ca, quæ ſecundum Themi- litudocum Dialecticis, quæ veròdiverſitas ;quod hobertura corean ſtium quidem partim rei ſubſtantiam conſequun- cùm idoneè, convenientérque monſtravero ,pro- Dialecticisfa tur, partim funt extrinfecus , partim verſantur poſiti operis explicetur intentio. Primò adeo ut militudo ,que in mediis ; ſecundum Ciceronem verò inter affe- in Dialecticis locis , ficut Themiſtio placet , alii verè diverfi &a numerara ſunt, vel extrinſecus polita ." funt, qui in ipſis hærent, de quibus quæritur: tab. Sunt enim adjuncta negotio ipfa etiam quæ fi- alii verò affumuntur extrinſecus , alii verò inedii quajiilem fa dem faciunt quæſtioni , affecta quodammodo ad inter utroſque locati ſunt; ſic in Rhetoricis quo cinn gafiio. id , de quo quæritur, reſpicientia negotium , de que locis , alii in perſona atque negotio conſi quo agitur , hoc modo. Nam circumſtantix ſtunt, de quibus ex adverſa parte certatur: alii feprem quæ in attributis perſonæ , vel negotio, verò extrinfecus , ut hi qui geſtum negotium con numeratæ funt, hæc cum cæperintcomparari,& fequuntur : alii verò medii. quafi in relationem venire , fi quid ad ſe conti Quoruin proximi quidem negotio funt hi , qui nens referatur, vel ad id quod continet , fit aut ex circumſtantiis : reliqui in geſtione negotii ſpecies, aut genus: fi id referatur,quod ab eo lon- conſiderantur. Illi veròqui in adjunctis negotio gillime diſtet, contrariun : at ſi ad finem ſuum collocantur, ipſi quoque intermedios locos pos atque exitum referatur , tum eventuscft. liti ſunt: quoniam negotium , de quo agitur, qua Eodem quoque modo ad majora , & minora, dam affectione refpiciunt. Vel fi quis ea quidem & paria comparantur. Atque omnino tales loci quæ perſonis attributa ſunt, vel quæ continentia in his quæ funt ad aliquid conſiderantur. Namn ſunt cum ipfo negotio , vel in geſtione negotii majus,autminus, alit lunile , aut æquèmagnum , conſiderantur; his lumilia locis dicat, qui ab ipfis aut diſparatum , accedunt circumſtantüs, quæ in in Dialectica trahuntur, de quibus in quæſtionc attributis negotio atque perſonæ numeratæ ſunt ; dubitatur. Conſequentia verò negotio ponat ex ut dum ipfæ circumftantiæ aliis comparantur, fiat trinſecus. Adjuncta verò inter utrumque conſti ex iis argumentum facti dictive, quod in judi- tuat. cium trahitur. Diſtat autem à ſuperioribus, quòd Ciceronis verò diviſioni hoc modo fic fimilis, ſuperiores loci , vel facta continebant , vel factis Nam ea quæ continentia ſunt cum ipſo negocio , Sunt adjun Eta ucgorio, ni, 1 De Dialectica. 583 1 1 ! 1 0 1 1 Dialecticus verò non ita velea quæ in geſtione negotii conſidecantur, in do aliquid ſpecialiter probant, ad Rhetores,Poë ipſis hærent, de quibus quæritur. Ea verò , quæ tas, Juriſperitóſque pertinent. Quando verò ge adjuncta ſunt , inter affecta ponuntur. Sed ea quæ neraliter diſputant,ad Dialecticosattinere manis geitum negotiuin conſequuntur , extrinfecus feſtum eit. collocata ſunt. Vel Gi quis ea quidem , quæ con Mirabile planè genusoperis, in unum potuiſſe tinentia ſunt cum ipfonegotio , in ipſis hærere colligi , quicquid mobilitas ac varietas humanæ arbitretur :affecta verò effe ea,quæ funt in geſtio- mentis in fenlîbus exquirendis per diverſas cauſas ne negotii , vel adjuncta negotio : extrinfecus porerat invenire ; concludi liberuin ac volunta verò ea , quæ geftum negotium conſequuntur. riun intellectum . Nam quocumque ſe verterit, Nam jam illæ perfpicuæ communitates", quod quaſcumque cogitationes intraverir, in aliquid quidem ipſi penè in utriſque facultatibus verſan- corum quæ prædicta ſunt , neceſſe eſt ut huma tur loci, ut genus, ut pars, ut ſimilitudo, ut con- num cadat ingenium. trarium , ut majus, ac minus. Decommunicati Illud autem competens judicavimus recapitu bus quidem ſatis dictum . lare breviter , quorum labore in Latinum elo Differentiæ verò illæ funt , quòd Dialectici quium res iftæ pervenerint ; ut nec auctoribus etiam thelibus apti funt : Rhetorici tantùm ad gloria ſua pereat, & nobis pleniffimè reiveritas hypotheſes, id eft, quæftiones informatas circum- innoteſcat. Iſagogen tranſtulitPatriciusBoëtius, ftantiis affumuntur. Nain ſicut ipfæ facultates à commenta ejus gernina derelinquens. Cate femetipfis univerſalitate , & particularitate di- gorias idem tranſtulit Patricius Boëtius , cujus ſtinctæ ſunt : ita earum loci ambitu , & contra commenta tribus libris ipfe quoque formavit. ctione diſcreti ſunt. Nam Dialecticorum loco- . Peri herinenias fuprà inemoratus Patricius tran rum major eſt ainbitus ; & quoniam præter cir- ftulit in Latinum : cujus commenta ipſe duplicia cumſtantias funt quæ fingulares faciunt cauſas, minutillimâ diſputatione tractavit.Apuleius verò non modò ad theſes utilesſunt, verumetiam ad Madaurenſis ſyllogiſmos categoricos breviter argumenta, quæ in hypothefibus polita ſunt, eof- enodavit. Suprà memoratus verò Patricius de que locos qui ex circumftantiis conſtanc,claudunt fyllogiſmis hypotheticis lucidiflimè pertractavit. atque ambiunt. Itaque fit; ut ſeinper egeat Rhe- * Topica Ariftotelis,uno libro Cicero tranſtulit in Hæcdefuitin tor Dialecticis locis? Dialecticus verò fuis poflit Latinum , cujus commentaprofpe & oratque ama- MSS. effe contentus. tor Latinorum Patricius Boëtius octo libris expo Semper eget Rherorenim quoniam cauſas ex circumſtantiis fuit. Nam & prædictus Boëtius Patricius eadem* Rhetor D4- tractat, ex iifdem circumftantiis argumenta præ- "Topica Ariſtotelis octo libris in Latinum vertic lecticislocis , fumit, quæ neceſſe eſt ab univerſalibus, & ſupli- eloquiun. cioribus confirmari, qui ſunt Dialectici. Diale &ti Confiderandum eft autem , quòd jam ,quia lo cus verò, qui prior eft, polteriore non eget , nifi cus ſe attulit in Rhetorica parte , libavimus quid aliquando incideritquæftio perfonæ ; ut cuin fit interſit inter artein & diſciplinain , ne ſe diver incidensDialectico ad probandam fuam theſim, fitasnominun permixta confundat. Interartem Que fa diften Cáufam circumſtantiis inclufam , tunc demum & diſciplinai Plato , & Ariſtoteles , opinabiles artem dif Rhetoricis utatur locis . Itaque in Dialecticis lo- magiftri fæcularium litterarum , hanc differen- ciplinam ſee ' cis ( fi ita contingit) à genere argumenta fumun- tiam eſſe voluerunt , dicentes : Arrem cflc habitu- cundem Plaa tur ,id eft , ab ipſa generis natura : fedin Rheto- dinem operatricem contingentium , quæ fe & Sonem ricis ab eo generequod illi genus eſt, de quo agi- aliter habere poffunt: Diſciplina verò elt , quæ Vide prefer tur; nec ànatura generis, ſed à re fcilicet ipſa ,quæ de his agit , quæ aliter evenire non poffunt tionem Nunc ergo ad Mathematicæ veniamus initium . Sed ut progrediatur ratio , ex eo pendet, quòd natura generis antè præcognita eſt; ut fi dubite De Mathematica. tur , an fuerit aliquis ebrius, dicitur , fi tefellere velimus, non fuifle : quoniam in eo nulla luxu- ' Mathematica , quam Latinè poſſumus dicere luid fitMara ries antecefferit. Idcirco nimirum , quia cum ku- doctrinalem , ſcientia eſt , qux abſtractam con- in quas para xuries ebrietaſis quaſi quoddam genus fit , cui fiderat quantirarem . Abſtracta enim quantitas tes dividalun luxuries nulla fuerit , ne ebrietas quidem fuit : dicitur, quâ intellectus à materia ſeparátur, vel ſed hoc pender ex altero. Cur enim fi luxuries ab aliis accidentibus ; ut eſt par, impar , vel alia non fuit , ebrietas eſſe non potuit , ex natura ge- hujuſcemodi, quæ in ſola ratiocinatione tracta neris demonftratur , quod Dialectica ratio ſub- mus, hæc ita dividitur ” miniſtrat. Unde enim genus abeft , inde etiain fpecies abelle necefle eft:quoniam genus fpecics r Arithmeticain, non relinquit. Ec de fimilibus quidem , & de contràriis , eo Muſicam . Diviſio Matheina dem modo , in quibus maxima ſimilitudo eft in ticæ in ter Rhetoricos ac Dialecticos locos : Dialectica Geometriam . . eniin ex ipſis qualitatibus , Rhetorica ex quali 1 tatem ſuſcipentibus rebus argumentaveſtigat; ut Aſtronomian . Dialecticus ex genere , id eft , ex ipfa generis na tura : Rhetor ex ea re , quæ genuseft. Dialecti Arithmetica; eſt diſciplina quantitatis numera Quid fit cus ex ſimilitudine, Rhetor ex funili, id eft , ex bilis fecuuduin ſe . Aruthinetica. ta re , quæ fimilitudinem cepit. Eodem modo Mufia eſt diſciplina , quæ de numeris loqui- QuidMufica. ille ex contrarietate , hic ex contrario. tur , qui ad aliquid ſunt his , qui inveniuntur in Memoriæ quoque condendum eft, Topica Ora- ſonis. toribus , Dialecticis, Poëtis, & Juriſperitiscom Gcometria , eſt diſciplina magnitudinis immo- Quid Geomes muniter quidem argumentapræftare: fed quan- bilis & fornarum . rentia inter genus eſt, trii 384 Caffiodorus 1 didit. Inns. Quid fis A. Aſtronomia, eft diſciplina curſus cæleſtiain (i- tergunt, &ad illam inſpectivain contemplatio fronomia. derum , quæ figuras conteinplatur omnes , & ha- nem , fi tamen ſanitas mentis arrideat, Domino bitudines ftellaruin circaſe , & circa terram inda- largiente , perducunt .' gabili ratione percurrit. Quas ſuo loco paulò la Scire autem debemus Joſephum Hebræorum Abraham ciùs exponemus , ut commemoratarum rerum doctiſſimum , in libro primo Antiquitatum , ritu- primim Aris virtus competenter poffit oftendi. Modò de dif- lo nono dicere ,Arichinericain , & Aſtronomiam ihmeticamen ciplinarumnominedifferainus. Abrahain primùm Ægyptiis tradidiffe ; unde ſe Aftronomien Diſciplina Diſciplinæ ſunt, qux , licut jam di & um eft, mina ſuſcipientes ( utfunt hoinines acerrimi in Ægypainte nunquam nunquam opinionibus deceptæ fallunt ; & ideo genii) cxcoluiffe ſibi reliquas latiùs diſciplinas. opinionibus cali nomine nuncupantur,quia neceffariò ſuas re- Quasmeritò fan &i Patres noftei legendas ſtudio deceptæ fal gulas ſervant. Hænec intentione creſcunt,nec fillinis perſuadent: quoniam ex magna parte per Iubductione minuuntur , nec aliis varieratibus eas à carnalibus rebus appetitus noſter abſtrahi permutantur : ſed in vi propria permanentes, re- tur, & faciunt deſiderare , quæ, præftante Do gulas ſuas inconvertibili firmitate cuſtodiunt. mino , ſolo poſſumus corde reſpicere. Quocirca Has dum frcquenti meditatione revoluimus, fen- tempus eſt , ut deeis ſingillatin ac breviter diſſe Cum noftruin acuunt , limúmque ignorantix de- rere debeamus. CAPUT QUARTUM De Arithmetica C49 Arith metica inter Scriptores fæculacium litterarum interdiccipli- faru efleformata ;attamennulla corum ,prætet Mathemati cas diſcipli metiiam eſſe volucrunt:propterea quòd Mufica, Credo trahens hoc initium , ut multi philoſo mis prima ju . & Geometria, &Aſtronomia , quæ fequuntur, photum fecerunt , ab illa ſententia prophetali, Sam 11. 21 . indigent Arithmetica , ut virtutes ſuas valeant ex- quæ dicit : Omnia Deum menſura, numero , & plicare. Verbi gratia ,ſimplum ad duplum , quod pondere difpofuiſſe habet Muſica , indiget Arithmetica : Geometria Hæc itaque confiftit ex quantitate diſcreta, čHY Arish verò , quod habet trigonuin , quadrangulum ,vel quæ parit genera numerorum , nullo fibi com- metice conf his funilia, item indiget Arithmeticas Aſtrono- munitermino ſociata. V. enim ad x. vi. ad iiii . vii. lidt ex quar mia etiam , quòd habet in moru liderum nuineros ad iii. per nullam coinmunein terminuin alteru- titate difcre punctorum , indiget Arithinetica. Arithmetica trâ fibi focietate nectuntur. Arithmetica vecò di sa. Pithagora verò , urlit, neque Muſica , neque Geometria, citur, co quòd numeris præeſt Numerus verò, merica dica Arithmetia neque Aſtronomia egere cognoſcitur. Propterca cft ex inonadibus multitudo compofita; ut iii. V. tur,& que camlan.c. hisfons, & måter Arithmetica reperitur ; quam X. xx . & cætera. Intentio Arithmeticæ elt doce- fit ejusinsects diſciplinam Pythagoras fic laudalle * probatur; re nos naturam abſtracti numeri, & que ei acci- tio. uromnia ſub numero , & menfura à Deo creata dunt ; ut verbi gratia, parilitas , impacilitas , & firatur. fuiſſe incinoret, dicens : Alia in motu , alia in cætera. Cur Arith vit . * Ed. mon s Paritei pat. Pariter impat. Impariter par Prima diviſio numera Tvel par , qui eſt Numerus, qui congre gatio monaduneſt, ľ Primus& ſimplex. vel iinper, qui eſt. Secundus & compoſitus. Tertius mediocris , quiquodam modo primus, & incompoſitus, alio verò modo ſecundus , & ( compofitus. Quid fit Par Par numerus eft , qui in duas partes æquales verbi gratia, xxiiii , in bis xii : xii, in bisyi:ſexo dividi poteft; ut ii. iii. vi.viii . x. & reliqui. in bis tres , & ampliùs non procedit. Quid impar. Impar numerus eſt, qui in duas partes æquales Primus & fimplex numerus eft, qui monadi- Quid primit dividi nullatenus poteft, ut iii. v. vii. viiii. xi.& c cammenſuram ſolam recipere poteſt ; ut verbi & implex reliqui. gratia iii . v. vii . xis xiii. xvii. & his finilias Quidpariter Pariter par numerus eſt, cujus diviſio in dua Secundus & compoſitus numerus eft , qui non Quid fecur par bus æqualibus partibus fieri poteſtuſque ad mo- folùm monadicam menſuram , ſed &arithmeti doto come nada ; ut verbi gratia lxiüi. dividitur in xxxii ; cam recipere poteſt; ut verbi gratia, viiii. xv. xxi. poftmo xxxii , in xvi : & xvi, in viji : viii in iii :üii, & his ſimilia . in duo : ïi , verò in i. Mediocris numerus eſt, quiquodam modo fim Quid pariter Pariter impar numerus eſt , qui fimiliter fo- plex & incompoſitus efle videtur, alio verò ino- cris impar. lummodo in duas partes dividi poteft æquales; do fecundus & compoſitus , ut verbi gratia , viiii. utx , in v : xiiii , in vii : xviii , in viiii.& his fi- ad xxv . dum comparatus fuerit , primus eft & milia. incompoſitus: quia non habet communem nu Quid impari. Impariter par nuinerus eſt, qui plures diviſio- merum , niſi ſolum monadicum : ad xv . verò li nes , ſecundùm æqualitatem partium dividere comparatus fuerit , ſecundus eft & compofitus: poteft, non tamen uſque ad allem perveniat; ut quoniam ineſt illi communis numerus præter monadi. Quid Media ter par De Arithmetica. 383 mõnadicum , id eſt , ternarius'numerus, qui no- fexta pars, duo :quarta pars ,tria : tertia pars,iii: vein menſurat terterni , & xv . ter quini. & duodecima pars unum ; qui oinnes aſſumpti fiunt xvi. Altera divifio , de paribios, do imparibues Indigens nunerus eſt , qui & ipſe de paribus QuidIndigãs. numeris . deſcendit , quantitatis fuæ ſummain partiuin in feriorem habet ; ut viii. cujus medietas , iiii : [ aut ſuperfluus. quarta pars , ii : octava pars , i ; quæ fimul con gregatæ partes fiunt vii. aut par eſt. < aut indigens. Perfectus numerus eft , qui taten & ipfe de QuidPerfe Numerus. paribus deſcendit : is dum par ſit, omnes partes aut impar. į aut perfectus. Taas ſimul aſſumptas , æquales habet ; ut vj. cu jus medietas , tria : tertia pars, ij : vj. pars únum . Quid Sriper. Superfluus numerus eſt, qui deſcendit de pari- Qux aſſumptæ partesfaciunt ipſum ſenariumnus fluis. bus, is dum par ſit , ſuperfluas partes quantitatis merum fuæ habere videtur ; ut xii , habetmedietatem vie.
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
Posts
No comments:
Post a Comment