K % Cl^ nmg HM^ *^^mT'^iz- ■!'^^^^W^'-mm^'^ "^^ »^^'**'*^ I ¥ R E C I V I L I r A ■ #H""^- M. TVLLIO CICERONE •• • ■ - • ' ( IN ARTEM REDACTO EXERCITATIO SCRIPSIT i«^if- ■.r^- ■"*■. ■^■- ILLVSTRIS IVii^^^P^LTOlArM ORDINIS ^TORITATE _ ,.:.^ PRAESIDE D. CHRIST. GOTTL. HAYBOLDO SVPREMAE CVRIAE PROVINCIALIS ADSESSORE, IVRIS SAXONICI FROFESSORE PVBL. ORDIN. ACAD. ELECT. MOGVNT. SCIENTIAR VTILIVM SODALI . i ■f . ; 4. .■•''• -^ ?«*■■* '■ »- ■ ..■ *> •'^is. ^•' A. D. vr, M. ocT. A. c cIdIdcclxxxxvii ^ AD DISPVTANDViM PROPOSVIT ^ANNES GOTTHELF i^ORNEJVIANNVS io i : * I.VBENA* : ■>:'>':.^ • ::;4[' L I P^S I A E EX GFFIG^IA SAALBAGHIA "**■ « V 0^*^^ ■:^ ■■v-i^::>-. ;';4 3>.i -va^-^.; >"■■ '■!■.' . • ■•■ .'3-:~. .:.;r'-i"'. ' ■ . . 1.*»'.: ''^^- * '^ .i ^^-J'^. ''"4; '■- WV'i '''•■: -;v-t -■ -':"-■ ''-'^i-^; • ;;■.■■;■•• ■■.^■;>v'' •. -'.. ::.m ^l .• DE I V R E C I V I L I A M. TVLLIO CICERONE IN ARTEM REDACTO EXERCITATIO SCRIPSIT ILLVSTRIS IVi^^B^LTOI^M ORDIXIS ;toritate P R A E S I D E D. CHRIST. GOTTL, HAVBOLDO SVPRKMAE CVRIAE PROVIXCIALIS ADSESSORE, IVRIS SAXOXICI PROFESSORE PVBL. ORDIN. ACAD. ELECT. MOGVNT. SCIEXTIAR VTILIVM SODALI A. D. Vr. INI. OCT. A. C. cI^LoCCLXXXXVXI AD DISPVTAXD\'M PROi^OSVIT L V H E N A - t. V Sta T V S ilOANNES GOTTHELF M^RNEMANNVS L I P'S I A E EX OFFICiNA SAALDACHIA v ^y-r^ ^ ■t- « '■^i- -5"^1 ■& ^'Oiy r ■!^-:*': ■*'H : ■■ " . 4 • ;» ■ v-.. ■■'-" ■■.;^ •V ■ •>••■ I #:iy ^?'!^;^ ,V-J.: t.. ' 1 :-?^t. ■ ♦' .'■ ; ' ■■ ■•• . ■- ■••'.■*,'■■ . . . • . l ■•. "V.-,. . » ♦ ■ft *v ,<rj^~~-: i'"r' -*' V :'i. v-*- •^^ ,i. .. ^.:-'^^ ■■^^■%'WW % m l--^ .«■ % 4-: '.#■ ■. # «•■ •V V ^ ..^?,,' *r- ti> »:^^ >•• # -** .■^ ■- ■■%■.,:■> ■■' ■ .■•■ ,**-■: ( ■ W ■ - ■V. i. » . ^-... , '^ . - ■ . . . '; ■- : ■ -» , , ., > ■■■..,..:- -V I R O :.,^*^^>.:;, , ■.-^^^^^^^^^ AMPLISSIMO ATQVE CONSVLTISSIMO «lOANNI CHRISTOPHORO * HORNEMANNO * rf ' P A R E N T I O P T I M O NEC NON VIRO ILLVSTRI ET AMPLISSIMO 1 '>•-■ CAROLO AVGVSTO BOEJTIGERO . SERENISSIMO DVCI SAXO - VINARIENSI IN SVPREMO SENATV ECCLESIASTICO A CONSILUS ET ILLVSTRIS QVOD ^VINARIAE FLORET GYMNASII DIRECTORI ^ - PRAECEPTORI OMNI PIETATIS CVLTV PROSEQTENDO ^ HOCCE 'if^\ QVIDQVID EST LITTERARH MVNERK ■A )■ OBSEQVII £T OBSERVANTIAE MONIMENTVM ^^ A V G T O R • ■0 V. ■••;■«;! ' •»-■*•«• »• ; ■-V : ;;-'^^:'-«?'?tr V /- » t. , + •' j ^i "..'■ i- t , :. ■ ■i / T ^" ^-'' l^ Jl ^r' -.,--ii- -» J. ., :i>> i *■ - ' ~t ^ ;. •^ :^** ■^^.y.-^:iiM^: ., - . .■- ^. -■.^ DE r: .■■■•■-/■'/. -'^.■'' ' ''' '',.^\'. IV R E c i V i L I % c M. TVLLIO CICERONfi o^^f ' IN ARTEM REDACTO ^ "' ■.-.'■ "^ :.--*>.•■:■' :.'■-;.•: .^ ' • . < . •'• /^btinuit haec fempet vxtOL do£^os honiaes conftans opinio, at- ^^ que etiam nunc in omnium, qui dehis rebus optime exifti- mare pofTunt, penitus inhaeret animis., quidquid viiquafti iit poU< tiorum difciplinarum, nuUis aliis, quam Graecorum Romanorumque libris ac litteris contineri, nec vllam omnino efl*e artem ^que icientiam, cui non iniignis lux ex veterum fcriptis adfundatur. Elgo quidem , quo faepius lego praeftantiHimos veterum libros , eo magis, quam iam dudum perfuafam mihi
habui, iententiam con- firmatam video, nuliam reperiri difciplinam, «ui maiora fubfidia fuppeditet veterum fcriptorum le£Ho, quam iuris ciuilis fcientiam '), quae tota fere ab antiquitatis Romanae cognitione proficifcttor, nec vllum vmquam intei: omnes , quos tulit Latium, excellentiam in- V - ; . genio- <) De commodis, (}ua£ ex adfidua auAarum clafficorum ledione InAudium iuris ciuilis redundant, gcneracimdixerunt Fridl Placnerus in Praef. fuper vtUitate leffienis au^trum c/affictrtm im hure ciuili., I. Fr. Groneuii Okfer- va$t. Lipf. 1755. edic. prseminar et Ge. Frid. Kraufius in OiC de fraefiiiis «ufin-u^f veterum in explicand* iitrt fraefmim ^mant, Vit^inb. 1779, r- . '''■-"'■ A .«. ' .... .0. ■ V-" ■i*V 4 yf54>ff <««*«* geriiorum /CTiptores M. T. Cicer brie exftitifle vberldrem, in quo tot tamque praeclara de iure litteris conngnata reperiantur. Euoluaa enim, quaefo, diuini illius au£loris fcripta, non orationes folum, -<# fed illa etiam, quibus artem dicendi tradit vel philofophic^tra^at, et reperies in fingulis ipfius libris , ne dicam in iinguiis fere capiti- bus, innumera iuris fcientiae vefligia , non leuiter illa adumbrata, fed manifefta ac penitus expreifa *). ludae mehercule molis volu- men confcribendum eflet, (i quis omnia, quae ad iurifprudentiam fpe£lant, exCicerone coUigere vellet atque illuftrare 3). Quae quum ita (int, haud fcio, an operae pretium fa£luri iimus, ii, qunm com- mode nobis obtulit et de litterulis noilris quaedam , qualiacumque iint, diilerendi (hidiorum noftrorum ratio, occaiione ita vtamur, vt Ciceronls iurifprudentiam paullo copioiius explanemus, et, quot quantaque ad ius ciuile in artem redigendum ipfe ftudia contulerit, quantum in riobis iitum efl;, pertra£lemus. Sed valde pertrmefco, ne quis hifce conipe£Hs alto fupercilio ac vultu magna minanti mihi ..-:' ■-' '.'•'" ".''"'■'- '■"• con- 3) Si quis flty cui non facis ponderis habere videacur haec mea oratio, age lo. Aug. Hachium , cuius merica de hiAuria iuris Romani atque eleganriori iurifprudenria nufla vmquam delebir dies, eum igirur excircmus, vr» quae modo diximus, hls audoritatem tribuat. Nam in WJf. iurifpr. Rom. 11, 2, 4, 4). p. S46. edit. 111. Stockmanni omnibus ius Romanum cum laude per- cepturis adHduam iibrorum Tullianorum le^ionem vcl idro commendauir, quod in aliis veteribus au6loribus tot tantxeque veteris iuris reliquiae» vcl potius copiae, quantae in hoc vno, haud reperiantur. 3) lam olim Franc. Balduinus (in Epift. de opt. iur. doe. et difc. rat. ad fludio- fam iuuentutem confcriptti et praemifla Eius Catecbefi iuris p. m. 46.) tantuiQ otii fibi optauit, vt lurifprudentiam Ciceronianam colligere, et eam, vci inftituerat, in locos rommunes digerere pofTet; nihii cnim dignius Rotnano iure, nikil ca tdccfliouc graciu; cflc poiTc. r^ji ' ': ■•' conSsfHmoecHnt : col n6n di£iusTl7!fts? Me qufdetn nofi jfu^i laiil s magnis viris fumnn cum laudehuic &rgumento nau^tam efTe ope* W .mck 4), coniilio tamen multum haud dubie diuerfo 4ib e6, quod no^ bispropoiitum e^y ita, vt negotium noftrum paucis certe etfere - obiter antehac tmtatum effe^ abfque adrogantia adfirmemus. Omnes enim , quofcumque infpiciendi perluflrandique copi& . nobis USoi erat»^in eo maxime elaborarunt> vt oftenderent, G- .v^y-^i. ■i-;*: y ,'-■- ' -^h^^:^. J^ j -:,?■"';",-: . ■■ ■ \ ::^} CStO- ..". ■ ■, - . ;"- ./:'..■ ..:..-'«,. ...''^ :'■ :.. : ... .\/\ ■ TJ .J-^-'^^^-^ l_-_' .■-'.. _ • -.,.--. - - .- -- .. ■ ^ ^JS—^ . 4) Vid. Anr. Scbultlagil Or./4r imrifpntdentia Ciceremis^ calci fubiefta Dj^//. ^:^ Fr«n«qa. 170». 4. ian^m cditarum» ct recufa in OpufcuKs ad bijitritm imrii xx. ftrtinentibust a lo. Lud. Vhlio colleAfs (Halae 173$.) p. 309. fqq. Henr. . Mtxi.\ Keftneri Difl*. Cicer» Iurec^nfuttus in Tr. de Officiis. Rinrelii 1719. 4. Uenrici Brokes DiflT de Cieerne iuris ciuilis tejy »c interpretet fpecistim d». •"'"'' Cicerene ICt9. Vitemb. ijjg. 4. Eiufd. Diff. de Cicerone iuris ciu. trfiesc- *\ inttrprete t fpeciatim in fuis de Inuentiene Ithris. ibi<L 1739.4. Efafd. DiiC de Cicerone iuris viu. tffle ae intei^pretep fpeciatim i» primo de erattre iibri m cap. I — 3g. ibid- 174 1 4. Henrici Conftantini Cra< Specimen iurifprm- dentiae Ciceronianae f. ^iceronem iujiam pro A. Caecina cauffam dixijje. L. B. 1769. lo. Olivier Diatr. de iurifprudentia Ciceronis; in £i. Ciuiiis doQrinae anaiffi pbilofopbica (Rom. 1777.4-) P* 97—136. lof. Lud. Em. Puttmaimi Obf. de vtHitate e leStione fcriptorum M. 'Tuilii Ciceronis phraecipueque eratio- num TuiJianarum in difciplina iurit erimina/is capienda ; in Ei. M^cellan. c 19. Quibus addcndi funt» qaos Ciceronianae eniditionis praeconet magno numero recenfct largiflimus eiufmodi fcriptorum promus condus lo. Ge. MeufcUus Vir III., in BibHotb. Hifi. Vol. IIII. P. i. p. «77. fqq. Multa qaoque er praedara diuerfls in locis dc Tulliana iuris fcientia protulic Conyers Middleton in praeclaro opere, cui tituius eft: Hijiory of tbe Lifd ' of M.T. CicerO' London 1741. 4. quodque in vernaculam linguam tranfta- lit Seidelius. (Gedani 1791.IIII. Vol.) At ilfud miratus fum, qui fa^um fit, quod in eo capite, quo de Ciceronis doflrina ct erudicione (Vol. IIII. ^ p. 3'}- fq. verf. Seidel.) ^bferuauit pluriroa lcvhi digniflima auftor elegan- tiffifflu^ ne verbulum quidcoi dixcric de cius i)uis fcicncia. oeronem in iure non futfTe hofpitem » vel plura ac praeclara in eo reperiri, quae ad iusRomanum expiicandum inprimis faciunt; illam vero quaeflionem, quot quantaquede iureciuiliaddifciplinaedigni- tatem euehendo eius merita exdant, vel iicco pede tran(ilierunt, vel ieui tantum bracchio pertra^lanint. Quae quum ita fint, nuUus profe^o dubito , quin nos non prorfus inanem in hac quaeftione pertra^anda operam infumturi ilmus. Quod quidem ii cognoue- rimus, fieri foriitan potefl, vt, quaepingui, quod aiunt, Minerua adumbrauimus^ lineamenta iatius aliquando dedgnemus , et quan- tum ad vniuerfam iurifprudentiam augendam et in aitius promo« vendam contulerit Gcero, copiodus exponamus. Quod vero ad hafce (ludiorum meorum pnmitias adtinet, eas omnium, qut Ittte- ris fauent, quibufue et leuia aut tenuia haud difplicent, oculis lu- benter fubmitto ac fpefn foueQ certi(Timam, fore, vt aequi exifli- natores et erga iuuenis mode/lam imbecillitatem indulgentes lcri- ptiuaculae coaiilium Hnt refpe^uri. ' - -^' ^'^■■-■'^■•tri*'^-.V'< 'f.. ■■"» <:■, M^ ■•'^■- • -^ ;" V .-.rf. * I 1 11 A dgrcdienti autcm mihi hunc locum animus hon eff adnm agere^' ■^ ^ et putida ditigcntia Arpinatis vitam confcribere; quod prorfus cft ab inftituto meo aRenura. Id tantum adfequi voto , quod femh per niihi in fummos homines ac fummis ingeniis praeditos intnenti ^ coniidierandum efle vifum eff, vt ex qnibufdam quafi dcHneamentis', , quo fiicrit ille a natura fa^s ingenio, oftendam, ct, quod poffini^ inueftigem , quibus initiis ac fandamcntis haec tanta rurrfprudenr . tiae facultas excitata fit, quibus praefidiis adiutus, qua ria ac rtt- tione indu^us ad id legitimae fcientiae faftigiura penetrauerit. Iti enim fiet, vt, quo diRgentius haec cdnffderemusr ac perpendamus fingula, eo ditucidius adpareat, quantum ad artem noftram augeny dam et ampKficandam contuterit atque adeo conferre potuerit. ^** -^■■- Inter omnes fere populos maximam curam conftat educanda i^eris adhibuiffe Romanos 9). ProDe enim gnari, quantum iiiter- ^, quantunai^|EEfemomenti habeat tenelios adhuc animos veluti ce» reos fingere et ad bona omnia^conformare, puerilem praecipue aetatem cura fua amplexi funt, et id in primis ipedarunt^ vt fincera atque integra vniufcuiufque natura toto ftatim peiQore a di ipe r et ar- tes honeftas, et, ad quod maiora haberet adiumenta, in eo mice eiaboraret. Eodem modo TuHium noftmm inftitutum fuifte, vel ex eo iam colligi poteft, quod eius pater, qui, quum eftet infirma - valetudine, in Arpinati villa remotus a proceUis reipublicae aeta- - ■ .— ■ tem - 5) Cf. Taciti Diai. de 6raf, a». Wz tem«ge^t inlttteris, <]^dquid dabatur otii, id f«re4ii hoe -enifM conrumrerit ^). lam a primis, vt Graeci dicunt, vnguiculis, iis, quaeL. Graflb placebarit, artibuset ab iis do£loribus, quibus ille vtebatur^ eruditus 7) elementa iitterarum celeriter percepit, tan-- tumgue adtigit do^rinae, quantum praeftantidmio quifque ingenio praeditus prima illa puerili inftitutione potuiffet. Ac fi verum eft, quod fafepius prodltum legimus et ipfi obferuauimus^ quidquid fu- fcipias imprimere, id facile recipere teneros inuenum animos, noa eft, quod dubitemus, quin puerulo iam amor quidam iingularis ear rum litterarum, quibus ftudia forenfia aluntur, infitus fuerih Confideret enim aliquis eius ingenium a fimilitudine paterni haud abhorrens, ponat fibi ob oculos aui magiftratum fumma cum laude gerentis exemplum 8^, expendat educationem Crafli, quem elo- quentium iurifperitiifimum vocare Cicero ipfe 9) non dedignatus cft, arbitratu inftitutam. Quae fi quis fingulatim percenfeat, con- iefturain noftram haud vano niti argumento, inficias fane ire non poterit. £x vmbratili ac dAneftiCa difciplina Romam fecontulit, eo con^lio , vt mirificum et ad omnia fumma tutum ingenium, quod in vnius vrbis , quae naibentem ^remio et (inu fuo exceperat^ gyrum fe compellinon fuftinebat, maiorem inueni^ret aliquem cam- pum, in quem excurreret, roaius, in quo Jfpeilaretar , theatrum. Incidit quidem tunc temporis in funeftum ac perturbatum reipubli- cae ftatiun, quo vrbs, imperii domicilium, variis fa^lionibus, fer- . ;• ■ ■- ^ -, vire 6) de leg. 8» X. de prst. i, i. Ep. ad Dim, if, 4. 7) de ttrmt. 3, l. t) de leg. a, i. }, i6. de wat. fl, 6<. - - • 9) Brut. 1%. vi» phrictis, iHbortbat, ▼emmli adlitttt«»Tnrce amnitnti «doer- tfts, felix vere et anreum feculiim , quo omnis Graeciae {apientta tam feuera lege excolebatur, vt, quod ibi fuerat exercitatio ingenii, liic in femen conuerteretur publicae vtilitatis '<>). Quam ob reiii •dolefcentes prirots annis Graecis iitteris dare et grammatico^ rhetores, phildfophos Graecos audire folebant "). Quum eoim ve- teres ea, quam Plato iam fbuerat, imbuti efTertt opinione, omneni ingenuarum artium do^inam Vno quodam focietatis vincuio conti- n'eri **), nihil profedo prius neque antiquius habuerunt, quam vt iuuenes, iiue ad rem militarrai, iiue ad iuris fcienttam, iiue id eloquentiae ftudium fefe adplicarent, id non fblum agereot, fiad omnem etiam liberalis difciplinae orbem emetirentur. Adeam quo- <|ue^fententiam (ludiorum fuonun rationem adcommodauit Gcero ; de quo fi quis dixerit, tanto eum ingenio fuifle, vt, quaecunque effent in litteramm cognitione pofita, intelligentia comprehende- rit, fi quis commemorauerit^ tanta eum induftria exfMtifk, vt, quidquid librosum philofophi Graeci reliquiflent, qui in aliqUo fiumero haberentur, qmdquid oratores, quidquid hiflorici iitteris coniignaflent, quidquid.cecinilTent poetae, ideuoluerit ac fhidiofe legerit, ii quis adfemerit, antiquitatis memori^m paene omnem, maximarum gentiura ac nationum res geftas cognitas eum habuiffe, ' lo) Cf. Seneca mPrae/. L. i. Controu. nQtiidquid, Inquic, Romana facundia habet» quod infolenti Graeciae auc opponac aut praeferac, circa Cicerpnem effloruic: omnia ingenia, quae iucem flndiis nollris adtuleruflt, tuncnaca II) Bfut. 40. dfg off. I, I. Sueton. de el. rbet. i. et ^* riv>i^*^ v^ •' \%) it Orat. |, <. , ^ - H;H . • ■ ^: ^ B ■ hicy inquam, qui omma haec illi Tindicare non dubitatet, nimias lorfitan laudum TuUianariun videretur eSe buccinator. Nemo Tero Cicesonem adtigit, qui dubitare, quin ita fit, vUo modo poC- £t '3). In primis vero in philofophiae (ludio, non eft £aciie di^hi^ quantum excelUierit '4) ; quani non a limine, vt dicitur,. falutauiti fad ad intima eiufdera cubilia penetrauit, et vnamquamque eius par- %em ita adcurate diiigenterque perluilraiut, vt Ulos, qui in vna phiiofophia quafi tabernaculum vitae {iiae coUocauerant,^ fere fupe- . ■■'.,. -;. ... .. ^ :-•■.■ ;,... .- •:.,.;:> ■ raret. -- . . i-% ■ --^ .. (. 1]) Legatnr lac. Periaonii Orttib de deeronts eruditione et indii/fria (Frane^a. l6%i.) p. l^ {qq. ^ ii. - . , ' . ■■'■■" ■ ■ • ■ ■■ -' ,, ; ■* 14) Non fe e porricu Zenonif, atit Lyceo Arlftoteir», lat liortis Epicuri, fcd cxAcadcmiae fpMJis maxime exiiHie dicit Or. |. Ep.adDiy. 1,9. Nempe ..,«:. Acadcinicae philofophiae ezat, de ooinibus zebus in vtranque partem difpu- tare, quod ad forcnfcm etoquentiam fane valebat quam plurimum, nequc ' / ad angufte ec tcnurter, ftd cleganccr, copiofe ct ornate. Sed philofophiam f^/ aon folum tamquam eloquentiae miniftram amptexus *eft, quae arma ipfi »r«, iuppcditarc poflcCt quibus aduerfarios, hifce fubfidiis deftitucos,. pEoftcrncnt ,.' valeret, vcrum etiam ad ituifprudentiac Audium tranilulit, vt haec, philo- Ibphiae opcra fubjeuata, paullo magis fe commoucrct, ec tamquam carncm, ' fuccnm, iaaguinem coioremque adciperet. Cuius focietatis illu/Vre arga«> ■lentum ipfe exftare voluit eo loce {de Itg. i, (.), vbi non a psactoris ediiffco» Bcquc a XII tabulis, fed penitus ex intima philofephia hauriendam iuris difciplinam putat. Qycm autem morcm dilFcrendi Socraticum in omni« . -^i bus libris fequutus eft, eumdem quoque jn iuris fcientia adfiibuit. Vbf- cumque cnim de iuris quaeftionibus vel controvcrfiis fermo eft, ab vna parte fententias , et quibus nituntur rationes fumma arte difponit, his vero jka difpofftis, contratias opiniones earumque argumenta ita tn aciem educit» vt quiuis ex earum coniliftu, quid in vtraque parte minus firmum, quid verifimiltus (ir, facile intelligere pollit. Ci.de I»u. s, a — 9. Orut. Tart. 14. cc 34. Plura dtbunt, qui de philofophia Doftri ex iolUcuto coounentati .li- •^ji-: rar^. Omnibus lis itaque do^lrims , quibus aetas pilerilts inleiy imari adhumanitatemlblet, -atque omnium ik)narum artium ormi^ v mentis iitflrudus in forum , tamquam in ifAcra ac puluerem, Mu* €txis eft, rt eius auditor efTet et fedator iu^eiorum. IVes Tiimiruni Hs temp6ribus artes fuere, qwie ad furoma quaeque viam muniebanl^^ ars dicendt, iuris fctentia atque arma ^i). Ek quibus -quas ^potiifi* , mum amplexus fit nofter, facile ^uhns potf ft comedura adfequi', qui eius mentem penitus introfpeut. Qunm enim-omnes tFahaiiiur' - iandis ftudio, quid mirum, H Qcero, qui, quum amore gioriaenimis :- acri fortafle neque proHus inhonefto ftagraret} nihai invtta ezpe*. tendumputabat, ntd quod||0et cmn laude et cum dignitate coniua* . Chim, eumdem, quem optimi ac nobilHnmi, petere curfum laudts, atque in iis elaborare yeiiet ac deiudare, quibus maxima expofita / erant vel ad gratiam vel ad opes vel ad dignttatem praemift, quae- que in omni libero populo femper fleruerunt fefnperque dominatae funt "■'^). Aiia qnoque ratio tn retpuMicae ilatu ac temporibus, quaeillum exceperunt, quaerenda «ft. . QuaeqHtdem^ dUig^ter tnfpidamus, tnuememus, i^mpubiioam Romanam tunctemporis . ■..t>- :• - •-.■ . .■■•», B i -^^ . -ciuiH- " . . V - ■■■■ V .■■ ^H - •• n ■ . :?" .. :; : . - ■- - ^ ■ . -.. . Xfunt, Gautier de Siberc in Dlatr. cui litulus: Examen de U PblUftftU d« '^'?'Ciciront inferta AUm. deVAemd. d. hfcr. XXXXI.p.466. fqq. ettn ^ians ^; '.^ C Meinc»rfius, VirlU., inOr. degantiffim; ac dodi/fimc fcripta de pbtlefitphis ^^ Cicerenii eiufque in vniuerfam pbilofopbitm meutis^ quae exibt in Opuftc. . ' pbilofophlcis varii argumenti (Lipf. 1777.) T. i. p. 374. Add. Middletoni /. /. T. 11 II. p. 3)o. fq. ex verf. SeideU Xxji) BKttf^4s. Cf. quae egrcjie, vt oronia^ hanc in rem «bieruauic Cbr. Gtr> viuf. Vir Celeb., ia den pbilofopb. Anmerhungen itnd Abbandlungen zu Ciee- '■ •' r#V BUcbern vn den Pflicbteh T. f . p. aa j,?^^ *« * j*^- ^^'^Tr^*»?^. - 16) fim. 41. ^ro Afor.<t. <Aj;^a, 19. .i;^ *v.-v^*^ >^^f'<jj^ ?&?< , m - ciuilibus di^Hdik ac bellis mirum in modum conquafTatam fuiflc et Ubefa£Utara. Ac primum quidemGracchanae Druiianaeque atque Apuleiae feditiones rempublicam conturbauere, quibus ea femina fparfa funt, vnde bellorum ciuilium, Sullani, Mariani atque Cinatr oi formidolofa fufeitata eil flamma, quae ciuium fanguine reftiob guebatur. In tantis tenebris atque parietinis reipublicae omnia bo^ oarum artium fludia iiluerunt. Forum moeilum etvaftatum, muta i^tque elinguis curia, fides venalis, iudicia diflbluta, perdita, num* maria. Sed non dilatabo orationem meam ; etenim poffet efTe in- finita, a mihi liberet commemorare iiios turbines, illas procellas ac ciuiles difleniiones, quibus fatis ^^nter deplorandis alicuius eorum, qui tunc occubuerunt> opus eflet ingenio. Ad Ciceronen^ vnde deflexa efl noflra oratio, reuertamur. Qui quidem quiim omnia haec adfpiceret, quid mirum, fl eius animus, veterum ie^ione innutritus, ac fortiflimorum virorura, quoruiQ imagines et ad in- tuendum et ad imitandumi expreflas reliquerunt et Graeci et Ro> mani fcriptores, exemplis incitatus eo adduceretur, vt omnes curas, omnes cogitationes, omnes vigilias in eo collocandas eflTe putaret, vt flrenuiflimus iibertatis vindex, ^umanitatis acerrimus propugna- tor, iufliflimus cauflarum patronus, ii4|^roborum adcufator ai|da- cifHmus atque fortiflimus infontium defenfor euaderet. Nihil enim pulcrius, nihil honeflius, nihil dignius cogitari pofle putabat, 4)uam improbos adcufare et miferos calamitofofque defendere ^7). Quem quidem finem flbi propofltum quo plenius adfequeretur, in ■•-.1; : .c< mv^ i\ eo 17) Diuintt. in Caecil. s, so. ai. PbiUpp. i, }. pr» ClMeni.%7, lo prinus vero lc^u digiuffifflus cft locu^ qui cxftat i^ O^ a, 14. -"^0 ;i fo^Xeiiiikpvit ^^m^^S>tt»ttm^M^6per9my vt et trtem dicendt «| v iuris icientinin, iiiH} qur tegttima defenfio rel adcufatto, in foro tfinr| ilituenda, nuUo modo fuccedere poterat, ar^flSKio vtnculo eoniuii^ gtoret ^^), Quam ob rem, neXhemidis&cra illotis mantbus adttQ#; geret, Mtm 9 paruis leges decenrairales» a quibus, tamqqam pobU«§ pTiuatiqueiurisfonte, iioifprudenttae ftudium aufpicahdum pufetf ^ bant vetetes, edidieit i9), atquein fcholis rbeUvuin» vt tam ih dttiTl fendendo, quam ui adcufando ejcerctt:«tur , fumma induftria M^ • ■ ■ , " ■ . . ' ^ " »_ N . • t (11 l| I I I I I I III lll# -;. /" ig) DHliiifta eraht iit tempbribtts ihter fe ittrirconfs!r»ram ct pttronoKMi^V •^fi^' mnoi»-, qmmquam haud decranr» qui Ttnim<)u« <umma otm 1^4c &^ilii^^' .| rcnt, vcluti }A. Porcius Cato (^Er «r^/. 1, ]7» ct K.lJ.)* P- Crafliis DtueaO^;; ' . ar««. I, 37. ^rc/. 36.) i Q. Mucius Scaeuola pontifex (BrM. |9. et 40.), h, T CraiTus (2?r»/. jg. 39. 40.) etSeruius Sulpicius (ffrivr. ^i.ec^a.). Noftmrt 'ft*" Vero Vtnmqoe perfonam pari com fiutdc faftiaoiffe, qdeanadmodoa miur* •$^.,fi|m^i/u4:de oratore diuinum opus ioquicur, ia tf^^^iaih^ ^ngnthr»^^ locorum» vbi iis, qui ^crfeflt oracorct ellj: VBUiK»lPnt Gp^tUmem cll^^- necCiuriam ipfe prbfefTus cfl, tcftimonlis aDuadc ihtclligitur. Vid. md ^ HerHm. u li. de hutnt. i, f. Ormt. Pitrt. «t. (it Or. t, $» 6. %. 14. 41. >^. Or, |. 41. 43. Brut. 93. Hinc accrrtaic perftrinxic cauilanim patrenos« qw t\ huc^tque iiliic ofagrui cum cacerua in foro voJitareqc, praefidium cUeQC»i' bus atque opem amicis et ctitnAis prope ciuibus lucem ingenii et confilii •(^' ftti porrigerent, qui vero ignari plane legum in maiorum inftitutis -faacfit»*^ rJe;ii^8C,'ir quaHeiure Incidcrct"dtt6itacio, ad ICtoram prudenciam anffSi geren^ a quibus liaflas ameiuatis adciperentf qnas oraeeriis kccrtis et virU' A' busLtorqttcreiu: Ttpic 17. de Orat. i, {7. Quac ICti ct oratoris offici» .'^: quamquam Corn, van BfnJcershoelc Oiffi iar. R»n$. 7, 6. Aib Impcratoribua >«».. coniund» fuiff^ iudicat : tamcn .contrarium, de qno cx Qjuinftil. fnfii.Ormt»' la* 3. nec non-Ittucacl. 7«4af^ ciniqne Scholiaftk conftaro potcrar, ftlidi» racionlbns euindt lo.Guil. Hoftmannus in Prmef' Aegitlii Menmgii AniHWit^' •: ti^s intitciuiUtprmemiffm, Cf. Schultingii Qr. M: p. J4f, > ^n 19) de teg. a, aj. Liu. J, J4. Tactt. .«^. J, aj. ' i • ^» -iv. ^v-^i. .'- * t4 ^9Mf^< Ihoque ftudio verfatus «ft >•). PoftiBaquam rero in foram ^eduBtit erat, iuxta prifcum Romanorum morem ad Q, Mucium ScMuoIam augurem, Timm i^s ciuilis intelligentia atque "omni prudentiae genere confpicumn fe contulit, quem fenem iuvtenis ita' fe^Htus eft, vt, quoad poftet, abeius latere'nunrquam decederet, «t^ quae itb eo prudenter diiputata eftent, fedulo menuMiae mandaret omnta ^>)i' (I.UO mortuo fe ad^. Mucium Seaeuolam pontificem adplicuit, ^i quum ea aetate iurifperitorum elequenci(SmiK putaretur ^% Tullium in primis exemplo fuoexcitafte videtur, vt eloquentlam cum iuris fcientia coniungerei , eamque indotatam atque incomitatam yerborum dote locupletaret et 4}rnaret *3). Magni ifti viri, in duorum familia iupifprudentiae laus erat hereditaria, et er^quorum ludo, tamquam ex equo Troiano, multi prodierunt lurecorifulti, guam(}uam nemini fe {id docendum dabant, domi tamen in hemicy- dio fedentes aeque ac tranfuerfo foro obambulaotes admittebant adolefcentes difc^wii eupidos, vt, quid conMentibus refj)0nde-* rent, quas aQiones, exceptiones et cautiones in quauis caufta com- jnendarent, quibufque rationibus in his omnibus vterentur, .audi- fent , eaque omnia libi in futuros vAis enotarent ^4). Ificredibi- lis tamen^quaedam ingeniij quod (ibiplurima deberet, magnitudo . 4ion jU) Brut. 36. et 89. A Amick. u quem ad locum c£ Wetzd. ^p. iif. ' Plu« ''tarch- ia vks Cu-.c.J. 4]uum.Ciceroneai PhiloiM Academico operam naua/re . •^ommemoraneC, haec addk: ,i(ta i$ r$t« wtp MetuuB» avSfmtt tvmv troMrtme . xKi ntnfmm/tt tnt ^Mhnu $ts tiix$igim$ rm $oimv .m^$MtT$. •j>'i >^ > ^. '^* ., a4) ^r*/. 19. Qr^iu ' • .. .t^ ';>/i I '. ,-J r : .fj. ^ fft • SS .'-■■■'•• • . ' ■;■.■.' •".■-,.. -'; '. ';-. '.^i-^fV non magnepewf clefiderauitaherit» iflfeefadiendo lalJdrfiBnrWfia- duftriam '^), fed ipfa iuriiperitbrum et prudentum de iure ciw^ fcripta etcommentarios percenfuit^ in iifque quum in iuuenili tuqi ' in matura aetate fingukrlem -quamdam iueuttdikatem ae deleflafiqi^' , nem fefe.reperi0e teflatum reliquit *^). Sed non in patrio foltiitt - iure cognofcendo fubftitit , verumre^am^ quum ftudiorum eat^ Athena$, tamquam ad mercafeuram bcmiiruM ar^um, fe con£ert«i|[ actotam fereGraeciam peragraret, omne fuum ftudium in Gra»* ' carum legum hiftoria, funmifte prudentiae fonte Tberrimo, nonu* x^atim Lycurgi, Dracoms et Solonis inftitutis percipiendis peAiil^ i^x iif<}ue, quod iuri Romano explicando maxime inferuiret, d«*' promfit«7). Qqantum autem iam ineunte aeti^e in iurisibienti» prpfecerit, luculenter teftantur, quos de inuentione fcripfit admo* ■ dum adolefcens iibros, atque orationes pro Quin^o et Sex. Roficio" Amerino habitae ^s), in quibus tot tantaque furgentis ac creicentis in immenfum ingenii documenta deprehendebantur , vt qt|iuit fa- - cile poffet iudicare , vnum e fummis viris euafunim illum, vel ta- lem potius f uturum» cuius iimilem vix yUa praeteritorum feculo- rum aetas tulitTet. >> -;r »5) Ciceroaeai (mffe.avrtitSaxrov ac propria vimice et Stutniri ad taoeum fa- ,^\,.yftigi\>m penctraaifle, egregie me docuerac S^ettigfrust cuiiis futnmi vici pi» ,,i^aieinoria numciuam exanimo diicedet meo» la Pr«iMjUtu tui Uctm Ck. m . Catiih. }, 8. ». (Budiflac 1791 J p. 17^^ s-:i, «6) Jt Ortt. ii 43« 44- ^' P'»' «» 4- t .'l .: ' ^^ . aj) C£|^^ddIetoa. /. /. T. I. p. 60. Atcamen iam antc iter in Graecian .^,^fiircd|pi plurimas Graecotum ieges cogi^itas irabuine Tullium, patetes libris de inuentione, in quibus nulta» quae »pud Craecos vigeban^ infU- ^ tuta recenfet, vt i, }}. 2, a). ii. }8. , •t) ViA. Breuiitriittn vit^e^ m^ionitm ei fcriftQritm Ciceremft pcaeaiflttai B^OB- , tw* «4«. T, L Pv WVI. iq. ; ,_ . I^ ■yxpoluimus {«-o virium noltranim tnodulo, qua via ac ratione ^-^ iuris peritiam omnino naQus fit Cicero. Quae (i quis rite per- penderit) quis e(l, qui ambigat, quin Tullius ciuilem prudentiam non extremis modo labris dcguftarit, verum, qiiemadmodum reli* quas humaniores difciplinas, ita et hanc ad vnguem caliuerit? Attamen dici vix potefl, quantopere inter fe eruditi dilTentiant de Giceronis iurifprudentia. Fuerunt^'), qui ideo, quod numquam fe ICtum profeflus fit, nec de iure refponderit, ICtis adnumeran- dum eflfe praefra€ke negarent ^oy Quomm vero iniquae fubtilitati iam aff) Eorura antdigBanus eft Corn. van Byrnkershoek, qui (in Praetermiffis zA L. 2. $. 4^. D. de O. I. infertis ec ipfms Kynkershoekii Opufcf. T. II. p. 60. f()q. et Colleflioni Vhiianae p. ag^. fqq.) magna id cgic opera, vc Ciceronem ex albo ICcorum expungeret. Simite quid iam ante Bynkershoekium in men- tem venerac Anc. Fabro in Libro de error. pragmat. Dec. 94. err. 9. et Vberto Folietae de philofopkiae et iuris ciuitis inter fe comparattene Lib. I. p. i^. Eanidem fenccntiam amplexi fuBt lo. Sam Brunqu?llius in Hijl.iurit Pcm. c.-iO. ^. 34. et Eu. Otto in Lib. fing. Je vita, fludiis, fcriptis et bonwi' kitt Seruii Suipicii c. 4. $. g- hic qurdem, vt iarn Craflius Praef. Spec. iuris- fruHenfiae Cicero». p. II. nvt. 4. fulpicacus e((i herois fui » quem runc lau- dabat, extoileadi cauila. Cerce idem parum fui memor in Dt({. de perpetua feminarum tutela c. i. $. 4. (repccica in Differtatt. iur, puH. et priu. p. 199.) in «aflra eorum, qui cencrarias parccs fequuncur, cranliiiic, vbi^rimas, m- quic» teneat At. Tullius, difertifjimus inttr lCtos orator, et lufffinter ora- tores eruditijpmus.** JO) V't probetur, TuUium non fuiflTe ICtum, pkrumque etiam falent adfcrre, quod h«^ ihido Pompohius, hid. L.i. de 0. I lurifccnraltomm reccnium agens, Ciceronem filencio praeterieriC) verom tfciam Q. FuHus Olcmis in Oratio« iam dodHRi fttma^m cfle abiis,^^tti inCiMroatt pa^roeinio fofti- pieado fitronu cum laude rerfiiti tet, tiettie eft, qoA nelbUf J^. Suum cuique hac de re iudicmm efto : hic tamen memiiiifl*e <^p4F- tet eitis , <]uod grauiter dizit Quin^tilianns »)t modiJt$ tt tkttkh JptSfo imdiao 4U toMtu mrit promuUumdum tjl, nt, quod fMf^ tM- ^tidUt iMmntnt, quod nom mttUigMt^ figo vero profiteri noii TiltiM^ In eam aninuim meum femper tncUnafle fentcntfam , ftciniutiiii^ aon fuo ttmtum tempore iuris fcientia ioter primos potniffe eeii>- fivi, ied et iufilprudfiiitiae pomoeria haud parumprottdiife, A^eri» .^ ^>,; pradoae contn CSecroncai/atne loliginit ^ltOM, ^mc a^d Dioocm GrfT. " ' jCAi. 46. cxftat» ftttdia Ciceronis expreiTerit, aullaai irero iorif fcientiac,ipca- ^^^''Mlioiicm ftcerit. Poiiipottittt «ttteni l L tm fikkcm ICtok nomiiiafle i^illtut, tnu :Vi Wl «i« jure ec^ponaetuDC, vcl icri|Nts md io* ptriitiwihiii indWM. ^^ . rnaCi vcl alio qtto<?iinqiM vap^ crtcm ittris ^ofeffi fuat. Ifife cticai aMl> tot ^ios maximac «uftoriatis iCtot omifit, «i^ mienwriat ▼c«cram -IQte- ^^''rttiik nott «^co adeutaVe dciiacaait; cttlut nej^fli«fltiae «xemi>ta coUcgk .^- :^ilM^e« inDifl*. ik Pmt^», kijhrku Btietmrim ^fMi^eO^itcbt if)^.). Giiaao -r ^tpud Caflittm quin nulla planc fidcs ha bfco d< fit« ntaio dtAitabttg qm iot^ Jieet, ex odio, quod crga Ciceronem Calcnot fiifoepmtj ywictCfai jn aoil- Yione fttpprimi inagts« <juam connnnari. . " . " . , *^ p) Cf.^ttte mbtttterant Gml Bttdactts ^tt. D. deh H 7. Gdlf. GfMt ht^ Tdkvith .fCttrmmVhk 1. c f . Ittioh. Bachooittk md Ami FmM Ctiko, fTj .frtgmmt. Pcc 94. err. 9. S^ultii^^ii in Or. fiepius Jaudaci, Chrii^ Waechtlerut in Ihterist tecsfime PrMtermiJerttm Bynkersboeiii eid L t. D. ^ **'^4fe 0. /. fcriptif, ipfiurque Ofnfcc. rsrier. p. 7 »6. fqq. nec non C^Ut&iem n^^WZnJMr p^ 29^. fqq. inferti^Tffoltesin ti^.deT:teerene iurijeenfmhe $. it. 1' Sf^; 15; CMffittt i»ni^. J)pir^iibrii^. €itt NW h n ioi p. 11. toKfatos /C^ imr. <H i X^ pb«<«4*/edit; TOCCMM& <||iuMiaci'OM. <4lr iariffrm/i Cie. in €/«//// doarinae amUjfi pHhfefkica p. 97« fqq- « Piittmannus Mi/cell^ I9*pil4l- 3») InfihMt. Orat.X. i. •'- * ^ «tte/btntur lucurenttifima ilta «t darifCma, qua6,;qnotic&um<{ue 'Cacerdiuf opera euoluo, noR ime magna animi dele£Utione animad- -terto, ciuilis iuris veftigia, com{»:obant cauflae abeo orataer..^de« ckraot res in oiHcio geftae. Quis vmquam tot prircanun legum •4* uui^ pnblico priuatoque nomina, quin et ipla earum verb&.no* ;lus ceBTemauit? quis iilas omnes «xaQius ac preffius ejumiinauit? ,^pi» eamm fenfura, rationem, vim dtlucidius adeoque dignitatem .c!Urius expHcMMt? Quidquid «nim in legibus eflet vel vtile ct 'iiiy^n, vel noxium et iniuftum, nofter peruefligauerat, quaeqise ,cz iis probandae improbandaeue efTent, probe perfpexerat. Ac il quis^ qpaerat, an iuris naturaBs praecepta tenoerit, nonne teSes tocupletiffimi praeter praeclarum de hgibuT opus 33) Amt aurei illi iibri , quos dt ojpcns elaborauit lam (enex? Si quis rog^st , iurifn» publici tum communis) tum patriae fuae propf ii, reique pul^icae gerendaeprudentia caUuerit, nonne i^ae refpondent iagsfiiiaiyquas ad Atticura fcrip(it, epi{!otae? Se^ quid opus eft hiec pluribus per&qul? Hoc folummodo addam,. pofle iumn^onmi. virorum epinioncs, quamuis toto, quod aiunt, coelo diuerfae videatitur, fiicilltfflo artificio, fi quid mihi cemere datum , conciHari. Tota «nim lis poti^mum verfatur in vocabulo lCiu Hunc Bynkershee^ kius aliique, qui eius partes (equuntur^ cum ip£b. Gcerone eum cfle voluerunt, qui legum «t ad r^pondendum et ad agendum et ad cauendum peritus £t 3^. Inde non negant, TuUium exeeHuifle .- ' • ^ •■ ' •• •-• •■ • .. ► 11) Qgpdlibroruai pratftaiicIAinorum coaiilHun dofte i<ittfflbrtuit Qvi A. Aag. G&nclMras,. V. IIJ., ia GeoMB. 4k kgt immm tt mmt Cmrmit, LipC nuis ff1(?IlliX)*"m!|g9Aftttlttini, 'BUlilllmi faimClCttnt,'" NiBUlUiTIOl hoc dldmus, tdque iis lubenter largiri pofTumus, liummodo omnei in maximaiuris fcientiaCiceronlmbuenda amice confpireot. Fa* cileiui(&it ilUv fp»* pcimo a«t»tiflKtemp<>re iuri oper9Jn-4^M% oft^j^dore ac profiterir ie etiam I(ki perfanafp tueri ppfl<v ii cuiit rf^ujbiicae pptuiiTet a je^tbticei:^ *i). Qmiil ^q^odQ^Uitus fcaW^ ipfeyUii^quaiHU^iwcfuaclere voluit, vt, ialuis inuoeribus pu(blici% {Utkn fedaret ad ius refpoadendum ^), Ac x;onfen/i(ret adeoCjl-^ oero, ^(juidem nuHutneiiet in experiend<i periculam, mii y^ttii- «flet,. ne iBterpi:«tati;0.ittfis, ctUfnfi miaus molq^ propter, {«bOrj cei^jV auferret tamen ipft
«eiBp<¥:9i «4 di^peodi cogitationem 4ilftt'* «atil* : Quafn ob rem fUA|tt|,«am-> doaec va(;atioiif«m aetas ipfi^ fioret acUaturaJT), et ni^ praiecAariu^ dujcit neque hone^ios, qupa^: bonoribus et reipubiica£ «nuncribus perfunctum fenem pofife Iu& iurd ^cere idem, qued apiild-BAnium dicat iUe Pythius ApoUQ, 4p. efXe eum, vnde iibi., £ non popiiU et reg9s,> at onine»^ ^PMtfS oonfiiium expetant 3*). ^ ''^^i^^^-^t'-^''':^^^^''^-^^^*^:^^:*^, ^--i^ f4-s ^ t §5) In omaiam ore fttoc verba
Hla nociiEma, -«luae pnt Nhar, \% . occnrrant ^v Si mUbit btmimi vtiementer jocci^4UtfiomMhm moturUis, trida» mt ImrtS" etnfuttum effi frtfteiw., Ad quem iocum comroematus eft Ge. Ricfatec»» Or. de fioma</bo Cicertnis in InrecPnfiiJtcs, ioter eiufU. Oratt. (Norim^ -J6) deLeg. t,.^,:r^ ■ _■. ^ ..V>!,;'a^>/ti<4i' >-.»>>^;5v; : i' ::^r /;;^', ,.-. ^.w^ If) de Or*t. I, 4J. |t) Eamdem diaerits virorum doflorura &atentias conciliandi viam iniuit et>' ^ -itmlo.JLxMC-Sfee^. memd-^^Mbii.^bftrnatitnes nemmuUmt ^iftUgetiems frm lOis . i Bm, (L. B. 17«. 4») c- 3- ^ «5 -- «7- P- 46« fq^ .1*. c 2 lin. IJm? JJlJ i Jt! ' .f " !■ . "K) i !! ». y .'.: " ..■ ' ^• '■ i ,.•! '?' *-! ' '' -■ •/ ^ Veakmus nunc, praemiflTs, quae necenarit praemittenda piftauf«. ad merita TVittiana de iureciuili in ^rtem redig^do ritedelV^ aeanda. Quae qutdem it diiigenter con(tderare'TeIimiii ae|>erppA'^ dere iingula, ahimum potiflimumadiurifprudentiam,. qiiaUsCidi^ ronis aetate fuerit, adoertamua necefle e(l. Namet hic ▼vhemeA- ter eomntendanda eft cautio, quam tn art^ critica obferuari fuadet loi Cterictts 39), dom ^o/^erfff,*^ itiquit, ^.vitutimftrnrumopmaHhiin (tbMfci, etqtiaertri, quid tfitePit il^mg^ifinfirinty non, qmdfii^ tin diBmffi mHs tfidtnturt vtfajfif^ha^f^' Af^uflis «utem a^odutif ftnibus id temporis circum(eripta fuit hirifprudentia ^), necdum tottantafque Aibiit viciditudines , a^pefteafub imperatoribus illi adciderunt, quibus inane quahtuitt^on^nsac confudonts legum ihi-^ dio adcefHt. Quum veroHurecotiAiltf, fiue erroris obiiciendi csuflai quoplura et difHciliora fcire vlderentur, fiue^ quod fiminus veri eft, ignoratione docettdi, faepe, quod pofitum eflet in vna cognitio- ne, id in iofinit» dirpertiti fuerint 4*;, non ef^ y quod miremur, dtfcipUnam ea aetate euafiflfe hiu^cam et tftafe cohaerentem, indkr gedaeque moli haud abn^milem. Non defuere quideih ingenio maximi, arte vero rudes, vel fapirates pottus, qtiam itireconfulti, qui, in cunis quafi vagieiite iurifprudentia , quum legibus colli- J9) Art. Critic. P. II. Seft. a. c. 3. $. 7. ' 40) de OrMt. u |3. 41) dt ieg. i, 19. 4it Or. I, 4J. hilM^^^titt liM PkipirW teget regias in ymnn coiitident 4*), A{m» pius^^ iegi&' a^ones conih-ipferat 41), Sextus Aelius Tripcrtita edK d^t 44)y qate inris tncunabata continebant^ P. Madiis Sdwinli^ M.- IiiAitt»-'Frutus et M^iMsrtilhii teguU» iuris inttr foren^^ tationem exe6gitftCltfr col{eger«nt-4f), Qutn im^ i^"Mudm Hm ekAitpimio» icodfHtuentt 4^), generatim illud in cboem et 6dol& bros redigendo, et mediam iurifprudentiam , funuiib eius capitibiai Vftand«^'confef!onis gratia diftindis, foii^us HrmavOTat 4P); ffudii 'tueufentir ' teftimoni» iw frtgmeiiti», er iibro ijfm eivfi IGAihtil>ig0(b trattfiat&»^ 1i«£«ni«m 6buw iunt; Seif la ijaiJMi oMtt)^ fniii^ et matjseiaili congieflenu^, aedi^ciam ante^ Oaamoami. aftruxit nemo 4S),. a quo nouus quait incipit rmun ordo» dum tns mmi^ J^) L. i. f^ i.i>. m0.r, tklmwjftHat, Uh p-^ >7t^ «d. Sfftvfg^v.^^ 4iv .^. 41) 1. 1: f 1«. O; A O. /. nia.iM, N. }}» c . - ::>t, •44) i:.s.-^.|T.i>.w^O.A -•:-=!• ■.r^h.'^r:-::^-.f:^ , , ' ^^ 45)! Hoc fchfo triumiitros, qiKi^ reccafuic Pomponius in £. «^ |.|4. D. db O./. - {atclt^gvndo» «flc .^Mi/tf^ M« rflki^t docoic BracAn iUuftric iar£r«v)q||«Mi> ^/x titm. frHmti «Mnrj^E«wV-<* 4. f. »9. p>3). Qf. Fraac Gnr. fioiMMU> Or. liir i§rify*%iitii»i« ¥tgmktri^1^m4iu4/ram (rer. Li{rf'. 1^62. 4-> |K f . • 4«> V- •. f. 4t- A dr O. I. Gcil. N. A. Vil, if. tloiu^ftii» frqnU aifeqiu fotktp pfofc£to fftcilc nobi» perfuafam iMbcrcmuc*? prftcotptoric fammi > cxcmpl» ia primis •dduftuia fuiiCe Tnllium» vt de iurtt ciuiiit arteperfi- cien^ cogftarct.^. ^-i-<*' -'••'J'*-i>5?3|- f;i*.l »ci f(M^4 r» trrfc>a4i : :• '^.-^.n^r-^ja^' 47) £u. Octo Lib. fiog: A vttm Sertii Sm/picS c 7* 1- ». ia 7»c/ imtii V. V. P* t59f' •■ r,i;i'.. :...'ts:. ■ i . .. .-9 .^•■. ■.. .i'.»;'!». /'•«.:< aji.-if 4S> Sunc quidcm, qui Seruium Sulpic!um« (^ccronis acqnaieih, iMi IMtc CiccroiKa pMctUcinfe flaciianc; vcior Cc. Sclu4>amis dt /mtitimrJf^. Rm. Ex. 3. $.^ t. cc Brokes Oifll commcm. tlt Cictrtmt ICtt\. %, Ae Jaqnitur i^euifbrmtmjirels redegit, et fft;^/M« piitterciiiHim Qftioiim» vk,' in cfuo omnU, e priacipits futs dedu£ia» fiomo^eocu cy>}MM||e« iiBnt. DeplorandLa fane eft rei litterariae ia^uca, quo/i tx ill^ khro, priMter Yerbula qutedam, quae Geliius 49) «t Charifiu« ^o) ienuV vmnt, nihil nobi» iit r^liqui. 7 . Qiiem nt(i.itat<malehibMifletiii- iitria temporuifi, pLurinu icirerans cognitu iucuBdiflinia •at/ipf; vlA-: Ikate fertiliffima^ <quae nunc aefeemae no^is teo^bris iepuita pse« mantur. Quemadmodum vere., qui in iprima pi£hirae cuiufdara; lineamenta incidunt, ^uamuis «x totius operie ooiitemplatioBe iUi«s imlcritudinem multo faciltus eflent perfpe^ui«,itamen yele> primis, quibus-adumbrata eft, iiiieis detotius pii^urae pnae^ntia^ Jband 'inftdiriter iudicant, ita fi% nobis^ quibus per lat^nynlmquir. yNiar^^l^-vr,^-,. ■.; /..^ Yr'".\'^':- :^:': ■ :' (■ c. '-r- r-f: ^'tatem l^ 4mt TuUius in Srtit. c^4i. dc arte iuzis» .quac ip Scruio nuxuna. iuerit» aut verius vnica» tam magnificef vt hoc de fummo ICto iudicium " ^ix concitiiri ppfle wideatnr cua' aKa noftri profeiioiic (de OTf, i, 44. i^ qua necdum cxftitinc» qui jus artificiofe xligeftum generacim cempafuerir, iU>let» optatque , vt aut Hbi» quod iara diu cogitaueric, >tale opus perficere ' liBcatf aec aiios qutfpiamie impedito, /ufcipiat. Quod piofc^ nenopiafS- . ^Xt fi i^ tum Seruius in co genere «cellui/ree. Vcrum <nimuerQ« (i ccm* pofis «aiiioDCS intueamur, ct Smtwm fcre decennio pott libros dt Ormtme a Cicerone icripcum eflTc recordenur» facilc concordiam i«(er vtrumque lo. ^'^'r'4sn fic rcftitttciiius» «t» Ciceroocm poft libfos 4e i)r4itore cditesiid ipfpm ttntalTe» mox autem, quia fe foccc a Seruio, interea idem molito* fupcra» <um intellexifTet , conntium •rurfuc abMcifle, ec Opus in£e^m rciiquinc, dicamus. Vt taceam, in Brute ne fatis quidem clare adfirraari, Sulpiciura jtlud«' dc quo qxueijmiu, Jcriptit efeoiik^ quandoquidfm ars im Jtomiue fumma efle poted^ ctiamfi de ea ex iitterarum monimentia non cvnAcc. 'ijd) Vid. fragMenim eit libris Cieereuit fkUofepkicit^ adied» £dic. Bipont. VW.XH. p. 30r' ■■•••' ■'•■ .,>•■-. ; .• •.;-'? «0 dttftftaav >«t} .' <(i|od in projaerkto eft «, ^ n^eleoataL ieiHan» Ificebit. , FrimftitU Imeaiiichtft, qut.e piogiui, quo^aHint; Mtnenil ^tiautM; defignAuit Tuliiiis^ ^tnquMa ea irridete videtur do^tM^ iilkV)Vf»ruii&>iodoiQus A]ifednlus5«), ;ii jquts ad^ciat, qviseH^ ^ ;9<^r«taMbiqiiidttBi-^perFundatttr:iidiB»a M fomxm qdr ^MmcoviBMo iuhbictua&iSJ) ine, qui iQ^hs^imae^H(»..vfitat»e in rebu» cai^&fquiK ciuiura iequabititarti» cenfen*atione cernitijur« omoe ius ciuite digerenduni ceii^uit in geuera, quae perpauca fimti tdfifideeiwuqigfnprumqnafirnicnibi^aiquAj^bwi difpeitifada, atq«» -eimiia» qitailK^Bt^^iiBcnua vsel partbifli;fioiniaa» definitieniblifi ;<{uam quaAquervini.habeaht, . ej^imenda i£e aebitratus' eft S^ Bieuit quidem eft haec deliiieatii>, fed iiirif^dentiae, qttaltstnnc 4emperis c^at, valds adcolnmodata:, nee.nos dubitare patitur Tnl- 4tus, qhii^ & quisy quae b»ui eomplexus eflb, iatius eip|iearet, peC" ie^ if$\h»m< ciuMis ^fiB^€t, cfaurimr iUaatque vbecior , 4illMA diiEcili^ ati^eobicura. Quae quidem omnia numquam efferiflet ipfius iuris (icientia^ nifi ad ea artem omntum artiom maodmam, ^ il) Cuius cognitlonem qaim Cicen» a iiirrs poatiCcii fhidio preninquc feiiiii- ' gerc fwar, vt Brat. ^t. dt kg, s, \%^ i % ▼criiiiiiile £t, ad illui, JMm ad hec • - ffcfioncfn t>peris pe rrinnife. 54) Quod Ciccronis confilium idcnrate exprc4it M. Aur. Galttanuc StvJ»» fru/tm c. 17. j. |. dum argumentum libri in iis potiflimum iusis pracccyjtio- nibus, quae, do^inae gratia inucntae,. dcfiaiti^aibps, diuifimiibutr mfdio* dici» difpofi(iombu% aUif^uc iimilibi» obiciaatiMiibtts ceaftaMSI» ciSimoaaic. . ■ni fjot&fowm, iiffnlifTrtinfnlrfTiniini pnli. i]ii«inim ri^iifafMii fiiiiim nemt, dtfibhitxm diwilfimique conglutinaret «t ration»€QritcJKOii- 'ftnng^t. Indo re€ta. partium difpofitio, et iufius ordo, ifto fki- •piiM. ^naeque coilocentur, inde vis arguroentationts i« rtttiomifn iptmdar, tnde «titm deftniendi et diuidendi modiit^ qiti in^omnl -do£lrinainim i^nere explicatU' primui 9(f. > tStA- id* ;md«iWiitione tiuins operis haec quidem h«(Sennai. lo^tnttnci «mnwdem ejoeni- pUsaiiquot e reliquis TuUianae eniditionis monfBMitoti» potitisil- ^luftrare. Quam In rem optima procid dubb difctplina eftle&io 'Ihpkonm , Jid C 'IVebattumr 2Gtinn i cocfmiiim} * Iqiptotsum, qivie (toia in praeceptis difl«rendi «d luris ^uaefHoines tranfferendis rt- 'fiintur. Sic, quale dt partitiomun ac diisffiohum gemtf, tp^i Mttjis •artem ingrediatur, elegantifltmis ipie exeroplis iarU tiuilif et abuHt' if0thnis declarauit ^S). Definitionum:quis modus eflfe debeat, hirh atitim-^t gttrtilis Aibtiliterd^niendadocoit ^). QoiDiiiodo argii- imeitkis dtale2Hcis in iuiie ttendum £t, tamH>ttfcsm, timi»al^', «iajri- ^e in Hbris de imteraio$n iiy^ perpartes eundodefhonlMMtit. Qii*e (mgula, (icut axiomata iuris generaiia, pailiffl aCioemne^tligeni^itfs multo, quam ab aliis, inculcata, quale e(l iliud : nullam ejfe perfo- -nem^ fu t ie nd viteim eiue, qm s~vita emigraut rit^ fMfj^ut md eedat k ei ie - de 58), aut illud : vniur pecuniae ptures , diffimitibus ok ta^fiti^heredet ejfe non pojfe 59J , fi vberius perfequi vellem , veroOr,' 'tk te^pus . , ^i^ pfius •W '* 575 V. g. de hment. t. f jV'W4.''f-'**'*^-" ''•*'? ^- ''^^'^^'* '^*"'' **-^"^^'] 55») delnuent. z, tt. "J ""' ^' '*'• ^iius, qaafll ititteriil, deficeret ^). Alui vero nobis reftat quaeftio, «tque grauKHmar ac difficiilima , quani dirimere vijc audeo, nui^ ^ciHoet ipfe rmquam librum de iure ciuiii in artem redigendo ab- foluerit Gcero. Qtiin ita iit, in dubium vocat Bynkershoekius ^^), quem irero grauiflimis verbis reprehendit Bachius ^'). Abfit a nif -procul, vt (an£liflimas violera Bachii manes; attamen non pofTum, •quin fententiae Bynkershoekii calculum meum adiiciam, ac mihi perTuafum habeam, hunc librum a Gcerone ad vmbilicum num<> iquam fuilTe perdu£lum. Idque quum <:onie£lura probabiie ell, tum quibufdam etiam veftigiis indicatur. Ac primum quiden Quin^iianus ^), cui maximam puto fidem iiai>eadam efTe, difertis verbis dicit, eum aliqua de iure ciuili componere corpijfe. Qui ^ldem iocus nullo alio modo, ii quid iudicare valeo, inteliigi potefl, nifi de hoc libro inchoato foium, non perfe£lo ^4). Tui* lium multa de iure ciuiii in animo h«buifle fcril>ere, quorum in^ itium {a£him iit hoc vno iibro edito, vt Baciiius opinatur, non fatis confiat, nec vlium omnino, in quo expcefHe id.pro£efrus fit Cicero, reperi iocum. Deinde vero in Ciceronis iibris, quos roatura aetate 60) Quaedam occupauic OUncrhts mi DiMr., quam aliquoties «xcicauimus, a pag-99- - 61) Praetermiff: ad i. ». §• ^^•J>. Je V. f. in Ofufcc. T. II. p. tf^. etin CoUef}. Vbl. p. i%j. <Ja) Hift. iur. Rom. p. S47. cd. nouiflT. . ; . - . ^ 6j) /njiitt. Ormt. XII, }, 10. 64) Hadr- quidcm Tumebus «^ (^infiilimni d. l. verba Fabii interpretatur de libris Ciceronis de legibus «t de repuUicM , qui tamen non ir.agis de lure fue- runt, quam eiufdem argumenti !'latonis. Cf. Luzac Sjtec. acad. fuura lau- dacum c. 3. $. 17. not. i8. p. 49* C ..^ D conlcrjpfit, ne verbo quiderahuius ofperis mentio fit. Denique «iw paret, eum voluifle primas illas lineas leuiter adumbratas latiut explicare, dumraodo paullum otii fuppeditaret imraenfa nego^ tix)rum moles. lam vcro ab illp inde tempore, quo priraum ad rempublicam adteflerat, cauflHrum defeniionibus, amicitiis et cUeitv- telis tuendis, inimicitiis pcepulfandi», ampUflimis deaique mun&' ribus adminiftrandis occupatus fuit ; fenem vero exceperunt tur- bulentiflima reipublicae tempora, quibus aiiimus nofter facile in* ducatur ad credendum, haud potuifl*e TuIIiura propter otii inopiam huic libro vltimam imponere manum ^5)^ ,y..<. t» Haec funt, quae in raeam iententiam brenlter adducenda^ pu^ taui, certe non eo coniiUo, vt, quorum.aliter de-hac re fententift eft, eorum au^oritatem infringere conarer, fed vt, quae conie£luy ra adfequutus fueram, virorum eruditorum iudicio exaCtius ponde* randa reUnqucrem, quo modo optinw cognofcere poflem, flntue in his aUqua ) quae vero efle confentanea exiftimentur,. nec ne. . ^5) Qaoi etiam fuboluifle videtur Eu. 0)-toni in laud. Lib. Cng. dt vit» Str'- w SuJfiieih c 6* $. $^ iii Tbel iur. T. V. p. i^^u E R R A T V M. fag. 9. liOt S- pn> : pnmis 0imij, lege: primct MH$r. yiRO V t R O LITTERARVM AC VIRTVTVM LAVDE f FLORENTISSIMO mANm GOTTHELP HORNEMANNO ■ "■■ I-'- ■• • '.j 3^ f. o ' ■-- •■•• ■ ■; ^ir ■:'■";■■ CHRIST. GOTTL. HAVBOLD ' *-| 4, 1»^, ■.'..- :.:■-■ ■■'''■ ■■- • '■■■:. ';■ ' i.^^ ■ ■'■j: ■■ - . . ,^-. •'■ iJwd "QuinUUiafiut vmjtme tinftut , tum^am mi4tttm proffcij/e, ad CUero ijatde plaeeai, idi» TEquidem, NOBILISSIME HORNE- MAI^E-t totum eonueniret vel hic TFi^S Ubetlus planijime^jlendit, t quo famiHaritas cum primipe Romanae eioquentiae, eruditionis atquf venuftatis tam arcte contracta eiucet, vt eam in finguHf ^octijjimae difputationis partibus, ne dicim, verhls, exprimtre videaris. Quae quemadmodum iamfota et ad iujium Jludiis TP^I S pretium fiatuendum, et ad maiarem indies de ingenii TVJ txcellentia diligentiaeque adjiduitate D 2 fpem ■•r t- ■;;> ... , w^^.. >l ' '■ - ■ '-.l--. i ■
Posts
No comments:
Post a Comment